ৰামচৰণ ঠাকুৰ: বিভিন্ন সংশোধনসমূহৰ মাজৰ পাৰ্থক্য

সমালোচকসকলৰ বহুতে চৰিতখনিক প্ৰথম লিখিত চৰিত পুথিৰ বুলি স্বীকাৰ কৰিছে। আনহাতে বহু সমালোচকে কেতবোৰ কাৰণত ইয়াক বেলেগ ৰামচৰণৰ ৰচনা বুলি প্ৰতিপ্ৰন্ন কৰিব খোজে। কিয়নো ৰামচৰণৰ পুত্ৰ দৈত্যাৰি ঠাকুৰে পিতাকৰ এখনি গুৰু চৰিত থকা সত্ত্বেও ‘ৰামচৰণত শুনিছো যিমত সবাকো আমি লিখিলোঁ’ (দৈত্যাৰি, পদ ১৭০৩) বুলি আন এখন শংকৰ-মাধৱৰ চৰিত পুথি ৰচনা কৰা কথাটোৱে বিমোৰত পেলাইছে। তাতকৈ ডাঙৰ কথা, ৰামচৰণ ঠাকুৰ যে প্ৰথম চৰিত পুথিকাৰ, এই কথাৰ কোনো ইঙ্গিতেই পুতেকে দিয়া নাই; বৰঞ্চ ‘নাহিকে আৰিহি’ (পদ ১৭০৫) বুলিহে স্পষ্ট ভাৱে ঘোষণা কৰিছে। চৰিত-পুথিখনৰ সন্দৰ্ভত বিদ্বৎ সকলৰ মাজত দুটা বিপৰীতধৰ্মী মত পোৱা যায়। প্ৰথম মত অনুসৰি– শংকৰ-চৰিত ৰামচৰণৰ লেখা নহয়। আই কনকলতাৰ আজ্ঞাপৰ কণ্টৰীৰ ৰামচৰণেহে ইয়াক কুঁহিয়াৰণিত বহি লুকাই লুকাই পুথিখনি ৰচনা কৰিছিল।”<ref name="C"/>

দ্বিতীয় মত ৰামচৰণ আৰু দৈত্যাৰি দুয়োজনেই দুখন চৰিত পুথি লিখিছিল। ৰামচৰণে লিখা চৰিত পুথিখনি কালিন্দী আয়ে এবাৰ চাবলৈ নিছিল। আই গোসানীৰ পৰা কোনোবা ভকতে সেইখনি চাবলৈ নি হেৰুৱালে অথবা লুকুৱাই থলে। ফলত দৈত্যাৰিয়ে চাব খোজা সময়ত তেওঁ সেইখনি বিচাৰি পোৱা নাছিল। তদুপৰি নাহিকে আৰিহি’ অকল দৈত্যাৰিয়ে লিখা নাই; দৈত্যাৰিৰ পৰৱৰ্তী চৰিতকাৰ ভূষণ দ্বিজেও তেওঁৰ চৰিত পুথিত ‘নাহিকে আৰিহি বুলিছে। গতিকে দ্বিতীয় মতৰ প্ৰবক্তাসকলে দৃঢ়ভাৱে ক’বলৈ বিচাৰে যে শংকৰ-চৰিতখন ৰামচৰণ ঠাকুৰৰে ৰচনা।<ref name="C"/>

পুথিখনিৰ সম্পাদক হৰিনাৰায়ণ দত্তবৰুৱাই এই গুৰুচৰিতখনি সম্পূৰ্ণভাৱে পাবলৈ নাই বুলি এনেদৰে উল্লেখ কৰিছে -----ৰামচৰণ ঠাকুৰৰ বিৰচিত ‘গুৰু-চৰিত’ সম্পূৰ্ণভাৱে পাবলৈ নাই। আজি প্ৰায় পঞ্চল্লিশ বছৰ আগত নগাঁৱৰ কলিয়াবৰ অঞ্চলৰ এখন সত্ৰত ‘ৰচৰিত’ এখন পোৱা হৈছিল, এতিয়া তাৰ নাম শুনা নাযায়। আমি অনুসন্ধান কৰি কেৱল ১ম-৫ম খণ্ডহে গুৰু-চৰিত’ পাইছে। ৬ষ্ঠ আৰু ৭ম খণ্ড ঠাকুৰ হলিৰাম মহন্তদেৱেহে সংগ্ৰহ কৰিছিল। সুন্দৰীদিয়া সত্ৰৰ দীননাথ অধিকাৰীদেৱৰ ঘৰত এখন ৰামচৰণ ঠাকুৰ বিৰচিত ‘গুৰু-চৰিত’ পোৱা হৈছে তাত কেৱল বেলগুৰিলৈকেহে লিখা আছে। আমি দুখন পুথি মিলাই এই ‘গুৰু-চৰিত’সম্পাদন কৰিলোঁ।<ref>{{cite book |last1=দত্ত বৰুৱা (সম্পাদিত) |first1=হৰিনাৰায়ণ |title=ৰামচৰণ ঠাকুৰ বিৰচিত গুৰু চৰিত |publisher=দত্তবৰুৱা পাব্লিচিং কোং |location=গুৱাহাটী |pages=.০৪ |edition=১৩শ প্ৰকাশ, ১৯৮৭}}</ref>

‘গুৰু-চৰিত’ পুথিখন সাতাটাখণ্ডত বিভক্ত। চৰিতখনিত প্ৰথম খণ্ডত ৩০৫, দ্বিতীয় খণ্ডত ১০০৯, তৃতীয় খণ্ডত ৮৪৬, চতুৰ্থ খণ্ডত ৫০৮, পঞ্চম খণ্ডত ৭৮০, ৬ষ্ঠ খণ্ডত ৩০৪ আৰু সপ্তম খণ্ডত ৩৪৬টা পদ, মুঠতে চৰিতখনিত ৪০৯৮টা পদ আছে। ইয়াৰে অধিকসংখ্যক পদেই দ্বিপদী ছন্দ; কম সংখ্যকহে ত্ৰিপদী দুলড়ী, ছবি আৰু লেছাৰী ছন্দৰ। চৰিতখনে শংকৰদেৱৰ উপৰিপুৰুষসকলৰ বেহাৰ, কামৰূপ ৰাজ্য হৈ প্ৰবেশৰ পৰা আৰম্ভ কৰি, শ্ৰীমাধৱদেৱৰ সুন্দৰীদিয়া গমন, শংকৰদেৱৰ পৰিয়ালক বনগাগিৰিৰ উৎপীড়নলৈ সমস্ত ঘটনা প্ৰবাহ