লিংগৰাজ মন্দিৰ
লিংগৰাজ মন্দিৰ (locally: [liŋɡɔraːd͡ʒɔ] (
শুনক)) শিৱৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত হিন্দু মন্দিৰ আৰু ভাৰতৰ ওড়িশা ৰাজ্যৰ ৰাজধানী ভুৱনেশ্বৰৰ অন্যতম পুৰণি মন্দিৰ। এই মন্দিৰটো ভুৱনেশ্বৰ চহৰৰ আটাইতকৈ বিশিষ্ট স্মাৰকচিহ্ন আৰু ৰাজ্যখনৰ অন্যতম প্ৰধান পৰ্যটনস্থলী।[2][3][4] ইয়াতো তেওঁৰ পত্নীক পাৰ্বতী বুলি জনা যায় যাক জনপ্ৰিয়ভাৱে অন্নপূৰ্ণা বা গিৰিজা বুলি কোৱা হয়।
| লিংগৰাজ মন্দিৰ | |
|---|---|
 শ্ৰী লিংগৰাজ মন্দিৰ | |
| স্থান | |
| দেশ | ভাৰত |
| ৰাজ্য | ওড়িশা |
| জিলা | খোৰ্দা |
| এলেকা | একাম্ৰ ক্ষেত্ৰ, পুৰণি নগৰ, ভুৱনেশ্বৰ |
| স্থানাংক | 20°14′18″N 85°50′01″E / 20.23833°N 85.83361°Eস্থানাংক: 20°14′18″N 85°50′01″E / 20.23833°N 85.83361°E |
| স্থাপত্য আৰু সংস্কৃতি | |
| স্থাপত্য শৈলী | কলিংগ স্থাপত্য |
| ইতিহাস | |
| প্ৰতিস্থাপক | যযাতি কেশৰী[1] |
লিংগৰাজ মন্দিৰ ভুৱনেশ্বৰৰ সৰ্ববৃহৎ মন্দিৰ। মন্দিৰৰ কেন্দ্ৰীয় চূড়াটো ১৮০ ফুট (55 মিটাৰ) ওখ। মন্দিৰটোৱে কলিংগ স্থাপত্যৰ মূল ৰূপক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।[5] এই মন্দিৰটো সোমবংশী ৰাজবংশৰ ৰজাসকলে নিৰ্মাণ কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়, পিছলৈ গংগা শাসকসকলৰ পৰাও সংযোজন কৰা হয়। দেউলা শৈলীত নিৰ্মাণ কৰা এই মন্দিৰটোৰ চাৰিটা উপাদান আছে যেনে, বিমান (গৰ্ভগৃহ থকা গঠন), জগমোহন (সভাঘৰ), নাটমন্দিৰ (উৎসৱ ঘৰ) আৰু ভোগ-মণ্ডপ (প্ৰসাদৰ হল)। প্ৰত্যেকৰে উচ্চতা আগৰটোতকৈ বেছি। মন্দিৰৰ চৌহদত আন ১০৮টা মন্দিৰ আছে আৰু এক বৃহৎ চৌহদ দেৱালে আটাইবোৰ আগুৰি আছে।
ত্ৰয়োদশ শতিকাৰ সংস্কৃত গ্ৰন্থ একাম্ৰ পুৰাণত উল্লেখ কৰা অনুসৰি লিংগৰাজৰ দেৱতা প্ৰথমে আম গছৰ তলত (একাম্ৰ) আছিল বাবে ভুৱনেশ্বৰক একাম্ৰ ক্ষেত্ৰ বুলি কোৱা হয়। ভুৱনেশ্বৰৰ আন বেছিভাগ মন্দিৰৰ দৰে এই মন্দিৰটো পূজাৰ প্ৰথাত সক্ৰিয়। এই মন্দিৰত বিষ্ণুৰো প্ৰতিচ্ছবি আছে। সম্ভৱতঃ দ্বাদশ শতিকাত পুৰীত জগন্নাথ মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰা গংগা শাসকসকলৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা জগন্নাথ সম্প্ৰদায়ৰ প্ৰাধান্য বৃদ্ধি পোৱাৰ বাবেই এনে হৈছিল। মন্দিৰৰ কেন্দ্ৰীয় দেৱতা লিংগৰাজক শিৱ হিচাপে পূজা কৰা হয়।
টেম্পল ট্ৰাষ্ট ব’ৰ্ড আৰু ভাৰতীয় প্ৰত্নতাত্ত্বিক জৰীপ (ASI)-এ মন্দিৰৰ ৰক্ষণাবেক্ষণ কৰে। প্ৰতিদিনে গড়ে ৬,০০০ দৰ্শনাৰ্থী অহা এই মন্দিৰত উৎসৱৰ সময়ত লাখ লাখ দৰ্শনাৰ্থী আহে।[3] শিৱৰাত্ৰি মন্দিৰটোত উদযাপন কৰা প্ৰধান উৎসৱ আৰু ২০১২ চনত এই অনুষ্ঠানত ২ লাখ দৰ্শনাৰ্থী উপস্থিত হৈছিল। মন্দিৰৰ চৌহদটো অহিন্দুৰ বাবে মুকলি নহয় যদিও দেৱালৰ কাষত এটা দৰ্শন মঞ্চ আছে যাৰ পৰা মন্দিৰৰ বাহিৰৰ অংশৰ দৃশ্য ভালকৈ দেখা যায়। ভাইচৰয় হৈ থাকোঁতে লৰ্ড কাৰ্জনৰ ভ্ৰমণৰ বাবে এইটো স্থাপন কৰা হৈছিল।
ইতিহাস
সম্পাদনা কৰক
বৰ্তমানৰ ৰূপত থকা মন্দিৰটো একাদশ শতিকাৰ শেষৰ দশকৰ পৰাই আছে। সপ্তম শতিকাৰ কিছুমান সংস্কৃত গ্ৰন্থত উল্লেখ কৰা মতে এই মন্দিৰৰ কিছু অংশ খ্ৰীষ্টীয় ষষ্ঠ শতিকাৰ সময়ছোৱাত নিৰ্মাণ হৈছিল।[6] স্থাপত্যবিদ ফাৰ্গুচনৰ মতে এই মন্দিৰটো হয়তো ৬১৫ চনৰ পৰা ৬৫৭ খ্ৰীষ্টাব্দলৈকে ৰাজত্ব কৰা ললাত ইন্দু কেশৰীৰ উদ্যোগত আছিল। একাদশ শতিকাৰ সময়ছোৱাত সভা ঘৰ (জগমোহন), গৰ্ভগৃহ আৰু মন্দিৰৰ চূড়া নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, আনহাতে দ্বাদশ শতিকাৰ সময়ছোৱাত প্ৰসাদ ঘৰ (ভোগ-মণ্ডপ) নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। ১০৯৯ চনৰ পৰা ১১০৪ খ্ৰীষ্টাব্দৰ ভিতৰত সালিনীৰ পত্নীয়ে নাটমন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।[7] লিংগৰাজ মন্দিৰ সম্পূৰ্ণৰূপে নিৰ্মাণ হোৱাৰ সময়লৈকে এই অঞ্চলত জগন্নাথ (বিষ্ণুৰ ৰূপ) পন্থাৰ অনুগামী বৃদ্ধি হৈছিল, আৰু ইতিহাসবিদসকলে বিশ্বাস কৰে যে মন্দিৰত বিষ্ণু আৰু শিৱ পূজাৰ সহাৱস্থানে ইয়াৰ প্ৰমাণ কৰে। গংগা বংশৰ ৰজাসকল বৈষ্ণৱ ধৰ্ম, [[[শৈৱ ধৰ্ম]]] আৰু শাক্ত ধৰ্মৰ অনুগামী আছিল আৰু দ্বাদশ শতিকাত পুৰীত জগন্নাথ মন্দিৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল।[1]
কিছুমান বিৱৰণ অনুসৰি এই মন্দিৰটো প্ৰথম সোমবংশী ৰজা যযাতি প্ৰথমে (১০২৫-১০৪০) খ্ৰীষ্টীয় একাদশ শতিকাৰ সময়ছোৱাত নিৰ্মাণ কৰা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।[1] যযাতি কেশৰীয়ে নিজৰ ৰাজধানী জাজপুৰৰ পৰা ভুৱনেশ্বৰলৈ স্থানান্তৰিত কৰে যাক প্ৰাচীন শাস্ত্ৰ ব্ৰহ্ম পুৰাণত একাম্ৰ ক্ষেত্ৰ বুলি উল্লেখ কৰা হৈছিল। সোমবংশী ৰাণী এগৰাকীয়ে মন্দিৰলৈ এখন গাঁও দান কৰিছিল আৰু মন্দিৰৰ লগত জড়িত ব্ৰাহ্মণসকলে অনুদান লাভ কৰিছিল।[8] ১০৯৪ শকৰ (১১৭২ খ্ৰীষ্টাব্দ) এটা শিলালিপিত দ্বিতীয় ৰাজৰাজে মন্দিৰলৈ সোণৰ মুদ্ৰা উপহাৰ দিয়াৰ কথা উল্লেখ আছে।[9] একাদশ শতিকাৰ প্ৰথম নৰসিংহৰ আন এটা শিলালিপিয়ে সভাপতি দেৱতাক তাম্বুল হিচাপে পাণ আগবঢ়োৱাৰ ইংগিত দিয়ে।[10] মন্দিৰত থকা আন শিলৰ শিলালিপিসমূহে চোদাগংগাৰ পৰা ওচৰৰ গাঁৱৰ লোকসকলক ৰাজকীয় অনুদান দিয়াৰ ইংগিত দিয়ে।[11]
কে চি পানিগ্ৰহীয়ে উল্লেখ কৰিছে যে প্ৰথম যযাতিৰ মন্দিৰ নিৰ্মাণৰ সময় নাছিল আৰু ইয়াৰ আৰম্ভণি তেওঁৰ পুত্ৰ অনন্ত কেশৰী আৰু উদ্যত কেশৰীয়ে (দ্বিতীয় যযাতিৰ আন নামো বুলি বিশ্বাস কৰা হয়) কৰিছিল। মতটোৰ বিৰুদ্ধে আগবঢ়োৱা যুক্তিটো হ’ল যে তেওঁৰ দুৰ্বল উত্তৰাধিকাৰীসকলে ইমান ডাঙৰ গঠন নিৰ্মাণ কৰিব নোৱাৰিলেহেঁতেন।[12]
স্থাপত্য
সম্পাদনা কৰক
লিংগৰাজ মন্দিৰ ভুৱনেশ্বৰৰ সৰ্ববৃহৎ মন্দিৰ। বিখ্যাত সমালোচক আৰু ইতিহাসবিদ জেমছ ফাৰ্গুচনে (১৮০৮–৮৬) এই মন্দিৰটোক "ভাৰতৰ বিশুদ্ধ হিন্দু মন্দিৰৰ অন্যতম উত্তম উদাহৰণ" বুলি আখ্যা দিছিল।[2] ইয়াক 520 ফুট (160 মিটাৰ) আৰু 465 ফুট (142 মিটাৰ) জোখৰ লেটাৰাইটৰ দেৱালে আগুৰি আছে। দেৱালখন 7.5 ফুট (2.3 মিটাৰ) ডাঠ আৰু তাৰ ওপৰত সাধাৰণ হেলনীয়া কপিং আছে। সীমা বেৰৰ ভিতৰৰ কাষে কাষে বাহিৰা আক্ৰমণৰ পৰা চৌহদ বেৰখনক ৰক্ষা কৰিবলৈ ছাল আছে।[5] চুড়াটো 45.11 মিটাৰ (148.0 ফুট) ওখ আৰু চৌহদৰ বিশাল চোতালখনত ১৫০টা সৰু সৰু মন্দিৰ আছে। 55 মিটাৰ (180 ফুট) ওখ গম্বুজটোৰ প্ৰতি ইঞ্চিতে ভাস্কৰ্য্য আছে।[2][12] মূল প্ৰৱেশ দুৱাৰখন চন্দন কাঠৰ।[13]
গেলাৰী
সম্পাদনা কৰক-
A sculpted griffin or "udagajasingha" on the main temple spire. -
Image of Bindusagar pond with Lingaraja temple in the background. -
Varieties of Marigold for offering to Lingaraja during Shivaratri at Bhubaneswar. -
Lingaraj Temple complex at dusk during Shivratri 2020. -
Birds eye view of Bindu Sagar and Lingaraj Temple in MahaShibaratri, 2023
_-_Oct_2010.jpg)
টোকা
সম্পাদনা কৰক- ↑ 1.0 1.1 1.2 Singh, Upinder (2008). A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century. প্ৰকাশক New Delhi: Pearson Education India. পৃষ্ঠা. 622. ISBN 978-813-17-1120-0. https://books.google.com/books?id=H3lUIIYxWkEC&q=lingaraj+temple&pg=PR14.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 "Bhubaneswar tourist attractions". Bhubaneswar Municipal Corporation. http://bmc.gov.in/TouristAtcton.asp?lnk=2&PL=5। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 September 2006.
- ↑ 3.0 3.1 "Cracks in Lingaraj on ASI team radar temple". The Times of India. 30 December 2012. https://timesofindia.indiatimes.com/city/bhubaneswar/Cracks-in-Lingaraj-on-ASI-team-radar/articleshow/17813044.cms.
- ↑ Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam. ed. India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. পৃষ্ঠা. 175. https://archive.org/details/indiathroughages00mada.
- ↑ 5.0 5.1 Mohapatra, Ramesh Prasad (1986). Archaeology in Orissa. I. প্ৰকাশক Delhi: B. R. Publishers. পৃষ্ঠা. 69. ISBN 81-7018-346-4.
- ↑ "Bhubaneswar Lingaraj Temple". Tourism Development Corporation of Odisha. Archived from the original on 6 February 2013. https://web.archive.org/web/20130206132524/http://www.orissatourism.gov.in/new/lingaraj.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 July 2015.
- ↑ Fergusson, James (1876). History of Indian and Eastern architecture, Volume 3. প্ৰকাশক London: Harvard University. পৃষ্ঠা. 422–424. https://books.google.com/books?id=JXZAAAAAYAAJ&q=Parasurameswara+Temple&pg=PA419.
- ↑ Patnaik 1997, পৃষ্ঠা. 40-41.
- ↑ Patnaik 1997, পৃষ্ঠা. 57.
- ↑ Patnaik 1997, পৃষ্ঠা. 145.
- ↑ Patnaik 1997, পৃষ্ঠা. 59.
- ↑ 12.0 12.1 Parida 1999, পৃষ্ঠা 105-8.
- ↑ Patnaik 1997, পৃষ্ঠা. 43.
তথ্যসূত্ৰ
সম্পাদনা কৰক- Goswami, A. (1950). Designs from Orissan Temples. প্ৰকাশক Calcutta and London: Thacker's Press and Directories, Limited. http://asi.nic.in/asi_books/14834.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2 March 2013.
- Ishwaran, K., ed (1973). Contributions to Asian Studies. 3. প্ৰকাশক Netherlands: Brill Academic Publishers. ISBN 9789004035386. https://books.google.com/books?id=8QYVAAAAIAAJ&q=lingaraj+temple&pg=PA103.
- Misra, Bhabagrahi; Preston, James (1978). Community, Self and Identity. প্ৰকাশক Great Britain: Mounton Publishers. ISBN 90-279-7650-3. https://books.google.com/books?id=jgDTCVW51WkC&q=lingaraj+temple&pg=PA12.
- Parida, A.N. (1999). Early Temples of Orissa (1st সম্পাদনা). প্ৰকাশক New Delhi: Commonwealth Publishers. ISBN 81-7169-519-1.
- Patnaik, Nihar Ranjan (1997). Economic History of Orissa. প্ৰকাশক New Delhi: Indus Publishing Company. ISBN 81-7387-075-6. https://books.google.com/books?id=1AA9W9_4Z9gC&q=lingaraj+temple&pg=PA43.
বাহ্যিক সংযোগ
সম্পাদনা কৰক
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত Lingaraj Temple সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল।