ওঙ্কাৰনাথ ঠাকুৰ

পণ্ডিত ওঙ্কাৰ নাথ ঠাকুৰ (ইংৰাজী: Pandit Omkar Nath Thakur) এজন ভাৰতীয় সংগীত শিক্ষক, সংগীতবিদ আৰু হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় গায়ক আছিল। গোৱালিয়ৰ ঘৰানাৰ শাস্ত্ৰীয় গায়ক বিষ্ণু দিগম্বৰ পালুস্কাৰৰ শিষ্য, তেওঁ লাহোৰৰ গন্ধৰ্ব মহাবিদ্যালয়ৰ অধ্যক্ষ হৈছিল, আৰু পিছত বেনাৰস হিন্দু বিশ্ববিদ্যালয়ৰ সংগীত অনুষদৰ প্ৰথম ডিন হৈছিল।

পণ্ডিত ওঙ্কাৰ নাথ ঠাকুৰ
জন্ম	২৪ জুন ১৮৯৭ চনত গুজৰাট
মৃত্যু	২৮ ডিচেম্বৰ ১৯৬৭ চনত
পেচা	সংগীত শিক্ষাবিদ, সংগীতবিদ
ৰাষ্ট্ৰীয়তা	ভাৰতীয়
ধৰণ	হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীত

জন্ম আৰু বংশ পৰিচয়

পণ্ডিত ওঙ্কাৰ নাথ ঠাকুৰৰ জন্ম ২৪ জুন ১৮৯৭ চনত গুজৰাটৰ খম্ভাত জিলাৰ জহাজ গাঁৱত হৈছি। এওঁৰ পিতৃৰ নাম আছিল প্ৰণৱ যুগী পণ্ডিত গৌৰীশঙ্গৰ ঠাকুৰ আৰু মাকৰ নাম ঝাবেৰ বা আছিল। তেওঁক ঘৰত ইচ্ছাশঙ্গৰ বা ইছলো বুলি মাতিছিল।

সংগীত শিক্ষা আৰু শৈশৱ

ওংকাৰ নাথৰ বাল্যকাল অতি নিৰ্ধনতাৰ মাজত ব্যতিত হৈছিল। মাক-পিতাকৰ সেৱাত একেৰাহে লাগি থকাৰ কাৰেণে তেওঁৰ বিদ্যালয়ী শিক্ষা বহুত কম হৈছিল। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ লোকৰ ঘৰত ৰান্ধনী কাম কৰিছিল। ৰামলীলাত লক্ষ্মণৰ ভূমিকা কৰিছিল, নৰ্মদা নদীৰ কাষত খৰি বুটলি মাকৰ বাবে গোটেই বছৰটোৰ বাবে ইন্ধন যোগান ধৰিছিল। বাল্যকালৰ পৰাই তেওঁৰ স্মৃতিশক্তি প্ৰৱল আছিল। তেওঁৰ গানৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত ঠাকুৰ আৰু তেওঁৰ সৰু ভায়েক ৰমেশ চন্দ্ৰক ১৯০৯ চনত এজন ধনী পাৰ্চী সমাজসেৱক শ্বাহপুৰজী মনচেৰজী দুঙ্গাজীয়ে শাস্ত্ৰীয় গায়ক বিষ্ণু দিগম্বৰ পালুস্কাৰৰ অধীনত বোম্বাইৰ সংগীত বিদ্যালয় গন্ধৰ্ব মহাবিদ্যালয়ত হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতত প্ৰশিক্ষণ দিয়াৰ বাবে পৃষ্ঠপোষকতা কৰিছিল। ঠাকুৰ সোনকালেই গোৱালিয়ৰ ঘৰানাৰ শৈলীত গায়ক হৈ পৰে আৰু তেওঁৰ গুৰু আৰু অন্যান্য সংগীতজ্ঞসকলৰ সৈতে যাবলৈ আৰম্ভ কৰে। পিছলৈ তেওঁৰ কেৰিয়াৰত তেওঁ নিজৰ সুকীয়া শৈলী বিকশিত কৰিছিল।

চাকৰি জীৱন

ঠাকুৰক ১৯১৬ চনত পালুস্কাৰৰ গন্ধৰ্ব মহাবিদ্যালয়ৰ লাহোৰ শাখাৰ অধ্যক্ষ কৰা হৈছিল। ইয়াত তেওঁ আলি বক্স আৰু কালে খানৰ দৰে পাটিয়ালা ঘৰানা গায়কৰ সৈতে পৰিচিত হৈছিল, যি আছিল বড়ে গোলাম আলী খানৰ পিতৃ-মাতৃ। ১৯১৯ চনত তেওঁ ভাৰুচলৈ উভতি আহে আৰু গন্ধৰ্ব নিকেতন নামৰ নিজৰ সংগীত বিদ্যালয় আৰম্ভ কৰে। 1920-ৰ দশকত, ঠাকুৰে স্থানীয় পৰ্যায়ত মহাত্মা গান্ধীৰ অসহযোগ আন্দোলনৰ বাবে কাম কৰিছিল, কিয়নো তেওঁ ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ ভাৰুচ জিলা কংগ্ৰেছ সমিতিৰ সভাপতি হৈছিল। দেশপ্ৰেমমূলক গীত বন্দে মাতৰমৰ তেওঁৰ অভিনয় ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ বাৰ্ষিক অধিৱেশনৰ নিয়মীয়া বৈশিষ্ট্য আছিল। ঠাকুৰে ১৯৩৩ চনত ইউৰোপ ভ্ৰমণ কৰে আৰু ইউৰোপত প্ৰদৰ্শন কৰা প্ৰথম ভাৰতীয় সংগীতজ্ঞসকলৰ ভিতৰত এজন হয়। এই ভ্ৰমণৰ সময়ত, তেওঁ বেনিটো মুছলিনিৰ বাবে ব্যক্তিগতভাৱে প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। ঠাকুৰৰ পত্নী ইন্দিৰা দেৱীৰ একে বছৰতে মৃত্যু হয় আৰু তেওঁ কেৱল সংগীতত মনোনিবেশ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে।

সংগীত জগতলৈ অৱদান

ঠাকুৰৰ এজন প্ৰদৰ্শক আৰু সংগীতবিদ হিচাপে কৰা কামৰ ফলত বেনাৰস হিন্দু বিশ্ববিদ্যালয়ত এখন সংগীত মহাবিদ্যালয় প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল যিয়ে দুয়োটাৰ ওপৰত গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, ইয়াত তেওঁ সংগীত অনুষদৰ প্ৰথম ডিন আছিল। তেওঁ ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সংগীত আৰু ইয়াৰ ইতিহাসৰ ওপৰত কিতাপ লিখিছিল। তেওঁ ৰচিত হিন্দী গ্ৰন্থ 'প্ৰণৱ ভাৰতী', 'সঙ্গীতাঞ্জলী' ইত্যাদি আৰু গুজৰাটী ভাষাত ৰচিত 'ৰাগে আনে ৰস' এই গ্ৰন্থসমূহ ৰচনা কৰি ভাৰতীয় সংগীত জগতলৈ অনবৈদ্য অৱদান আগবঢ়াই গৈছে। ১৯৩৮ চনত তেওঁৰ পুস্তক 'সংগীত অঞ্জলী'ৰ প্ৰথম ভাগ প্ৰকাশিত হয় আৰু ইয়াৰ ৭ টা ভাগ ক্ৰমে ১৯৬৫ চনৰ পৰ্যন্ত প্ৰকাশিত হৈ থাকে। ১৯৬৫ চনত তেওঁৰ শাস্ত্ৰ গ্ৰন্থ 'প্ৰণৱ ভাৰত' প্ৰকাশিত হয়। ইয়াত ভৰতৰ নাট্যশাস্ত্ৰৰ সুন্দৰ ব্যাখ্যা প্ৰস্তুত আছে। সমসাময়িক সংগীত সাহিত্যত ঠাকুৰৰ কামক মুছলমান সংগীতজ্ঞসকলৰ অৱদানৰ বিষয়ে অজ্ঞ বুলি সমালোচনা কৰা হয়, যাক তেওঁ শাস্ত্ৰীয় সংগীতৰ অৱনতিৰ বাবে দোষাৰোপ কৰিছিল।

সন্মান

১৯৪০ চনত ৰাজকীয় সংস্কৃত মহাবিদ্যালয় বাতিবাতাই তেওঁক 'সংগীত মাৰ্তণ্ড, উপাধিৰে অলংকৃত কৰে। ঠাকুৰে ১৯৫৪ চনলৈকে ইউৰোপত প্ৰদৰ্শন কৰিছিল আৰু ১৯৫৫ চনত পদ্মশ্ৰী আৰু ১৯৬৩ চনত সংগীত নাটক একাডেমী বঁটা লাভ কৰিছিল। ১৯৬২ চনত তেওঁ ৰুচিয়া দেশ যাত্ৰা কৰে আৰু তেওঁ ১৯৬৩ চনত অৱসৰ গ্ৰহণ কৰে তথা ১৯৬৩ চনত বেনাৰস হিন্দু বিশ্ববিদ্যালয় আৰু ১৯৬৪ চনত ৰবীন্দ্ৰ ভাৰতী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা সন্মানীয় ডক্টৰেট উপাধি লাভ কৰে। ১৯৫৪ চনত হৃদৰোগত আক্ৰান্ত হোৱাৰ পিছত, ১৯৬৫ চনৰ জুলাই মাহত তেওঁ ষ্ট্ৰোকত আক্ৰান্ত হয়, যাৰ ফলত তেওঁ জীৱনৰ শেষ দুবছৰ ধৰি আংশিকভাৱে পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত হৈ পৰে।

মৃত্যু

১৯৬৭ চনত ৰক্তচাপ আৰু হৃদ ৰোগৰ কাৰণে পণ্ডিতজীৰ ৭০ বছৰ বয়সত মহাপয়ান ঘটে।

গ্ৰন্থপঞ্জী

1. চৌধুৰী, পণ্ডিত নন্দ কিশোৰ [প্ৰকাশিত], সৰল সংগীত শাস্ত্ৰ (অসমীয়া), ওৱেচিচ অৱছেট প্ৰিণ্টাৰ্ছ প্ৰকাশন, চপাগুৰি-১নং বেংতল গেট, চিৰাং (বি,টি,এ,ডি,) অসম।
2. কৰণ, কাশী কুমাৰ, [প্ৰকাশিত], সংগীত গুঞ্জন (অসমীয়া), মাতৃ প্ৰিণ্টাৰ্ছ প্ৰকাশন, উত্তৰ লক্ষীমপুৰ-১, অসম।