ন হন্যতে

ন হন্যতে মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে লিখা ১৯৭৪ চনত প্ৰকাশিত এখন আত্মজীৱনীমূলক উপন্যাস। এই উপন্যাসৰ বাবেই লেখিকাই ১৯৭৬ চনত সাহিত্য অকাডেমি বঁটা লাভ কৰে। ৰোমানীয় দাৰ্শনিক মিৰ্চা এলিয়েডে লিখা তেওঁলোকৰ সম্পৰ্ক ভিত্তিক উপন্যাস লা নুই বেঙ্গলীৰ প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে এই উপন্যাসত মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে নিজৰ বিবৃতি তুলি ধৰিছে। ১৯৭৩ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত এই উপন্যাসখন লিখা হয়।

১৯৩০ চনত কলকাতাত মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ পিতৃ, অধ্যাপক সুৰেন্দ্ৰনাথ দাশগুপ্তৰ ওচৰলৈ পঢ়িবলৈ আহে ৰোমানীয় মিৰ্চা এলিয়েড। মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ তেতিয়া বয়স ১৬ বছৰ। জীয়ৰীৰ বুদ্ধিমত্তাত গৰ্বিত মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ পিতৃয়ে সেই সময়ত তেওঁক সংস্কাৰমুক্ত শিক্ষাৰ পৰিবেশত ডাঙৰ-দীঘল কৰিছিল। নিজৰ প্ৰিয় ছাত্ৰ মিৰ্চা এলিয়েডৰ লগত জীয়ৰীক অধ্যয়ন কৰিবলৈকো উৎসাহিত কৰিছিল তেওঁ। মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ কথামতে তেওঁ আৰু মিৰ্চা এলিয়েড যেন তেওঁৰ পিতৃৰ যাদুঘৰৰ দুই প্ৰিয় নমুনা আছিল। ইয়াৰ মাজতেই মিৰ্চা আৰু মৈত্ৰেয়ী দুয়ো ইজনে সিজনৰ ঘনিষ্ঠ হৈ উঠে। তেওঁলোকৰ গোপন ভালপোৱা সম্পৰ্কে অৱগত হোৱাৰ পাছতে মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ পিতৃয়ে মিৰ্চাক তেওঁলোকৰ ঘৰ এৰি গুচি যাবলৈ কয়।

তেওঁলোকৰ সম্পৰ্কৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ৰোমানিয়ান লেখক মিৰ্চাৰ উপন্যাস মৈত্ৰেয়ী প্ৰকাশিত হয় ১৯৩৩ চনত। ১৯৫০ চনত লা নুই বেঙ্গলী নামেৰে ফৰাচী ভাষাত অনুবাদ হোৱাৰ পাছতেই কিতাপখনে চূড়ান্ত সাফল্য অৰ্জন কৰে। ১৯৩৮-৩৯ চনত অধ্যাপক দাশগুপ্তই ইউৰোপ ভ্ৰমণ কৰিবলৈ গৈ কিতাপখনৰ বিষয়ে জানিব পাৰে আৰু দেশলৈ উভতি আহি জীয়ৰীক জনায়। ১৯৫৩ চনত ইউৰোপৰ ভ্ৰমণকালত মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ নাম শুনি কিছু ৰোমানিয়ানে জনায় যে তেওঁলোকে তেওঁৰ সম্বন্ধে কিতাপত পঢ়িছে। কিন্তু তেতিয়াও কিতাপখনৰ বিষয়বস্তুক লৈ তেওঁৰ কোনো ধাৰণা নাছিল। ১৯৭২ চনত এলিয়েডৰ ঘনিষ্ঠ বন্ধু চেৰ্গেই কলকাতাত থকা কালত তেওঁৰ পৰাই মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে জানিব পাৰে যে কিতাপত মিৰ্চাই তেওঁলোকৰ শাৰীৰিক সম্পৰ্কক লৈয়ে লিখিছে। এজন বন্ধুৰ সহায়ত ফৰাচীৰ পৰা অনুবাদ কৰি মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে কিতাপখন পঢ়ে আৰু পঢ়ি গভীৰভাৱে মৰ্মাহত হয়। ন হন্যতে লেখাৰ মাধ্যমেৰে মৈত্ৰেয়ী দেৱীয়ে মিৰ্চা এলিয়েডৰ কল্পনাপ্ৰসূত লেখাৰ বিৰোধিতা কৰি জীৱনৰ সেই অধ্যায় সম্বন্ধে নিজৰ বক্তব্য তুলি ধৰিছে।

১৯৭৩ চনত চিকাগো বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা মৈত্ৰেয়ী দেৱীক আমন্ত্ৰণ জনোৱা হয় ৰবীন্দ্ৰনাথ ঠাকুৰৰ বিষয়ে বক্তৃতা দিবলৈ। তেওঁ সেই সময়ত নজনাকৈয়ে মিৰ্চা এলিয়েডৰ (যি তেতিয়া সেই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক আছিল) দপ্তৰত হাজিৰ হয়গৈ। যি দুমাহ মৈত্ৰেয়ী দেৱী তাত আছিল, তাৰ মাজত দুয়োজনৰে একাধিকবাৰ দেখাদেখি হয়। কিতাপত মিৰ্চাই তেওঁলোকৰ শাৰীৰিক সম্পৰ্কক লৈ যি মিথ্যাচাৰণ কৰিছে তাৰ কাৰণ জানিব বিচাৰে তেওঁ। মিৰ্চাই কথা দিয়ে মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ জীৱিতকালত তেওঁৰ কিতাপৰ ইংৰাজী অনুবাদ প্ৰকাশিত নহয় বুলি। ১৯৯০ চনত তেওঁৰ মৃত্যুৰ চাৰি বছৰৰ পাছত, ১৯৯৪ চনত ইউনিভাৰ্চিতি অফ্ চিকাগোৰ প্ৰেছৰ পৰা কিতাপখন নুই বেঙ্গলী বেঙ্গল নাইট্‌চ‌ নামেৰে ইংৰাজীত প্ৰকাশিত হয়।

মিৰ্চা এলিয়েডৰ লা নুই বেঙ্গলীৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ১৯৮৮ চনত নিকোলাচ ক্ল’জ পৰিচালিত দ্যা বেঙ্গলী নাইট চলচ্চিত্ৰত হিউজ গ্ৰাণ্ট আৰু সুপ্ৰিয়া পাঠকে যথাক্ৰমে মিৰ্চা এলিয়েড আৰু মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰে।

সঞ্জয় লীলা ভাঞ্চালীৰ দ্বাৰা পৰিচালিত আৰু চলমান খান, ঐশ্বৰ্য ৰায় তথা অজয় দেৱগন অভিনীত ১৯৯৯ চনত মুক্তিপ্ৰাপ্ত হিন্দীভাষী চলচ্চিত্ৰ হাম দিল দে চুকে সনম ন হন্যতেৰ দ্বাৰা আংশিকভাৱে অনুপ্ৰাণিত। যদিও চলচ্চিত্ৰখনত ইয়াৰ ঋণ স্বীকাৰ কৰা হোৱা নাই। ইয়াত ঐশ্বৰ্য ৰায়ে মৈত্ৰেয়ী দেৱীৰ আৰু চলন্ত খানে মিৰ্চা এলিয়েডৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰে।