ৰাজস্থানী ভাষা
ৰাজস্থানী ভাষা (দেৱনাগৰী: राजस्थानी) মূলত ৰাজস্থান ৰাজ্য আৰু হৰিয়ানা, পঞ্জাব, গুজৰাট আৰু মধ্য প্ৰদেশেৰ নিকটবৰ্তী অঞ্চলত ইন্দ-আৰ্য ভাষা গোষ্ঠীৰ এটি ভাষাক বুজায়। পাকিস্তানৰ সিন্ধু আৰু পঞ্জাব প্ৰদেশত ৰাজস্থানী ভাষী মানুহ আছে। [4] ৰাজস্থানী ভাষা পাৰ্শ্বৱৰ্তী হিন্দী ভাষাৰ পৰা স্বতন্ত্ৰ যদিও কিছু ভাষাগত সমতাৰ বাবে ইয়াক হিন্দীৰ এটা উপভাষা বুলি ধাৰণা কৰা হয়। তথাপিও ভাষা বিজ্ঞান আৰু ভাষাবিজ্ঞানীসকলৰ মতে ৰাজস্থানী ভাষা এটা স্বতন্ত্ৰ ভাষা।
| ৰাজস্থানী | |
|---|---|
| राजस्थानी Rājasthānī | |
| থলুৱা অঞ্চল | ভাৰত, পাকিস্তান |
| অঞ্চল | ৰাজস্থান আৰু পাৰ্শ্বৱৰ্তী ভাৰতীয় ৰাজ্য; ইয়াৰ উপৰিও পাকিস্তানৰ সিন্ধু আৰু পঞ্জাব প্ৰদেশৰ কিছু কিছু অঞ্চলত এই ভাষাত কথা কোৱা হয়। |
স্থানীয় ভাষিক |
[1] |
ভাষা পৰিয়াল |
ইন্দো-ইউৰোপীয়
|
পূৰ্বসূৰী |
|
| ভাষা সংকেত | |
| ISO 639-2 | raj |
| ISO 639-3 | raj – inclusive codeIndividual codes: bgq – Bagri gda – Gade Lohar gju – Gujari mup – Malvi wbr – Wagdi hoj – Hadothi lmn – Lambadi noe – Nimadi lrk – Loarki |
| গ্লোটোলগ | raja1256[3] |
ভৌগোলিক বিতৰণ
সম্পাদনা কৰকৰাজস্থানী ভাষাৰ অধিকাংশই মূলতঃ ৰাজস্থান ৰাজ্যত কোৱা হয় যদিও গুজৰাট, পশ্চিম মধ্যপ্ৰদেশ অৰ্থাৎ মালৱা আৰু নিমাৰ, হাৰিয়ানা আৰু পঞ্জাৱতো কোৱা হয়। পাকিস্তানৰ পঞ্জাৱ প্ৰদেশ আৰু সিন্ধৰ থাৰপাৰকাৰ জিলাৰ বাহাৱালপুৰ আৰু মুলতান খণ্ডতো ৰাজস্থানী ভাষা কোৱা হয়। ভৌগোলিক অঞ্চলটোৰ এটা বিতৰণ জৰ্জ এ গ্ৰীৰছনৰ 'ভাৰতীয় ভাষাবিজ্ঞান জৰীপ'ত পোৱা যাব।
বক্তাসকল
সম্পাদনা কৰকমান্য ৰাজস্থানী বা মান্য মাৰোৱাৰী, ৰাজস্থানী লোকৰ সাধাৰণ লিংগুয়া ফ্ৰাংকা ৰাজস্থানীৰ সংস্কৰণ, যাৰ মাধ্যমত ৰাজস্থানৰ বিভিন্ন ঠাইত ২.৫ কোটিতকৈ অধিক লোকে (২০১১) কথা পাতে। কিন্তু এইটো বিবেচনা কৰিব লাগিব যে মানক মাৰোৱাৰী ভাষাৰ কিছুমান ভাষীক লোকপিয়লত হিন্দী ভাষীৰ সৈতে মিহলি কৰা হৈছে। মাৰোৱাৰী, পশ্চিম ৰাজস্থানৰ ঐতিহাসিক মাৰৱাৰ অঞ্চলত অৱস্থিত প্ৰায় ৮০ লাখ ভাষীৰে সৰ্বাধিক কথিত ৰাজস্থানী ভাষা।
ইতিহাস
সম্পাদনা কৰকবিভিন্ন ৰাজস্থানী ভাষা আৰু উপভাষাই পশ্চিম ভাৰত-আৰ্য্য ভাষাৰ এটা উপ-শাখা গঠন কৰে। ৰাজস্থানৰ এটা সুকীয়া ভাষাৰ উল্লেখ অষ্টম শতিকাৰ দৰেই পুৰণি হ’লেও ১৮ শতিকাতহে ৰাজস্থানী ভাষিক পৰিচয়ৰ উত্থান ঘটিছিল।[5]
অধিকাৰিক স্থিতি
সম্পাদনা কৰকজৰ্জ আব্ৰাহাম গ্ৰিয়াৰছন আছিল প্ৰথমগৰাকী পণ্ডিত যিয়ে এই ভাষাক 'ৰাজস্থানী' বুলি স্বীকৃতি দিছিল, যিটো তাৰ আগতে ইয়াৰ বিভিন্ন উপভাষাৰ মাধ্যমেৰে পৰিচিত আছিল।
ভাৰতৰ জাতীয় সাহিত্য একাডেমী, সাহিত্য অকাডেমি[6] আৰু বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগে ৰাজস্থানীক এটা পৃথক ভাষা হিচাপে স্বীকৃতি দিয়ে, আৰু এই ভাষা বিকানেৰৰ মহাৰাজ গঙ্গা সিং বিশ্ববিদ্যালয়, জয়পুৰৰ ৰাজস্থান বিশ্ববিদ্যালয়, জোধপুৰৰ জয় নাৰায়ণ ব্যাস বিশ্ববিদ্যালয়, কোটাৰ বৰ্ধমান মহাবীৰ মুক্ত বিশ্ববিদ্যালয় আৰু উদয়পুৰৰ মোহনলাল সুখাদিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ত পঢ়োৱা হয়। ৰাজস্থানৰ মাধ্যমিক শিক্ষা পৰিষদে ১৯৭৩ চনৰ পৰা এই ভাষাটিক পাঠ্যচচনিত ঐচ্ছিক বিষয় হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছে। যদিও ৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি লাভ কৰা নাই।[7]
২০০৩ চনত, ৰাজস্থান বিধানসভাই ৰাজস্থানীক ভাৰতৰ সংবিধানৰ অষ্টম অনুসূচীত অন্তৰ্ভুক্ত কৰাৰ বাবে একমতভোটেৰে প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰে।[8] কিন্তু ২০১৫ চনৰ মে’ মাহত ৰাজস্থানী ভাষা মান্যতা সমিতিৰ এজন সদস্যই দিল্লীৰ এক সংবাদ সন্মিলনত কয়: “দ্বাদশ বছৰ পাৰ হ’ল, কিন্তু একো অগ্ৰগতি হোৱা নাই।”[9]
ৰাজস্থানৰ পৰা নিৰ্বাচিত ২৫ গৰাকী সাংসদ[9] আৰু প্ৰাক্তন মুখ্যমন্ত্ৰী বসুন্ধৰা ৰাজে সিন্ধিয়াইয়ো এই ভাষাৰ স্বীকৃতিৰ সমৰ্থনত কণ্ঠ তুলিছিল।[10][11]
২০১৯ চনত, ৰাজস্থান চৰকাৰে খোলা বিদ্যালয় ব্যৱস্থাত ৰাজস্থানী ভাষাক পাঠ্যবিষয় হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰে।[12]
২০২৩ চনৰ মাৰ্চ মাহত ৰাজস্থানী যুৱ সমিতিৰ বৃহৎ প্ৰতিবাদৰ পাছত চৰকাৰে ৰাজস্থানীক ৰাজ্যৰ দ্বিতীয় চৰকাৰী ভাষা হিচাপে স্বীকৃতি দিয়াৰ বাবে এটা সমিতি গঠন কৰে।[13][14][15]
লিখনশৈলী
সম্পাদনা কৰকপুৰণি সাহিত্যিক ৰাজস্থানীত দুটা লিখনশৈলীৰ প্ৰচলন আছিল।
ডিঙল
সম্পাদনা কৰকএইটো মৰু-ভাষাত গদ্য আৰু পদ্য লিখাৰ এটা সাহিত্যিক শৈলী। লিখিত আৰু কথিত ৰূপ সমান। কুশললাভৰ পিংলি শিৰোমণি, গিৰিধৰ চৰণৰ সগত সিং ৰাসো (মহাৰাণা প্ৰতাপৰ ভাই শক্তি সিঙক উৎসৰ্গিত) আদি এই ভাষাত লিখা হৈছে। সূৰ্যমল মিশ্ৰণ আৰু বাংকীদাসেও ডিঙল ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিছিল।[16] ডিঙল ভাষা বিশেষকৈ চৰণসকলৰ সাহিত্যিক ধাৰা হিচাপে পৰিচিত।
পিঙল
সম্পাদনা কৰকএইটো মূলত ভাটসকলৰ দ্বাৰা কবিতা লিখাত ব্যৱহৃত হৈছিল। ই ব্ৰিজভাষা আৰু ৰাজস্থানী ভাষাৰ মিশ্ৰণ।[17]
লিখন পদ্ধতি
সম্পাদনা কৰকভাৰতত ৰাজস্থানী ভাষা দেৱনাগৰী লিপিৰে লিখা হয়। ইয়াৰ পূৰ্বে, মহাজনী লিপি বা মুৰিয়া লিপিত ৰাজস্থানী ভাষা লিখা হৈছিল।
মিডিয়া
সম্পাদনা কৰকৰাজস্থানীত প্ৰথম প্ৰকাশিত বাতৰি কাকত আছিল ১৮৮৫ চনত আজমেৰৰ পৰা প্ৰকাশিত ৰাজপুতনা গেজেট। ৰাজস্থানীত নিৰ্মিত প্ৰথমখন ছবি আছিল ১৯৪২ চনত নাজৰানা। ষ্টেজ এপ ৰাজস্থানীত প্ৰথম OTT প্লেটফৰ্ম আৰু হাৰিয়ানভি আৰু গংগাউৰ টিভি ৰাজস্থানীত প্ৰথম টিভি চেনেল।[18][19] অল ইণ্ডিয়া ৰেডিঅ'ই ৰাজস্থানী ভাষাত বাতৰি প্ৰচাৰ আৰু প্ৰকাশ কৰে।[20]
ভাষা আন্দোলন
সম্পাদনা কৰকভাৰত স্বাধীন হোৱাৰ পিছৰে পৰা ৰাজস্থানত ৰাজস্থানী ভাষাক ভাৰতীয় সংবিধানৰ অষ্টম সূচীত অন্তৰ্ভুক্ত কৰি ৰাজস্থান ৰাজ্যৰ চৰকাৰী ভাষা হিচাপে গঢ়ি তোলাৰ আন্দোলন চলি আছে। শেহতীয়া বছৰবোৰত এই আন্দোলনটোৱে যুৱক-যুৱতীসকলৰ মাজত শিপাইছে।
প্ৰত্যাহ্বান আৰু সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টা
সম্পাদনা কৰকৰাজস্থানী ভাষাই কেইবাটাও সমস্যাৰ সন্মুখীন হৈছে, যাৰ ভিতৰত আছে-
- চৰকাৰী স্বীকৃতিৰ অভাৱ
বহুলভাৱে প্ৰচলিত হোৱাৰ পিছতো ভাৰতত ৰাজস্থানী ভাষাৰ চৰকাৰী মৰ্যাদাৰ অভাৱ। চৰকাৰী নথি-পত্ৰ আৰু লোকপিয়লত ইয়াক প্ৰায়ে হিন্দীৰ অধীনত শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হয়, যাৰ ফলত ইয়াৰ সুকীয়া পৰিচয় ভেঙুচালি হয়। ইয়াৰ অৰ্থ এইটোও যে ই ভাৰতীয় সংবিধানৰ অষ্টম অনুসূচীত তালিকাভুক্ত নহয়, যাৰ ফলত ইয়াক অন্যান্য অনুসূচীত ভাষাই লাভ কৰা সমৰ্থন আৰু প্ৰচাৰৰ পৰা বঞ্চিত কৰা হৈছে।
- প্ৰামাণিককৰণৰ প্ৰত্যাহ্বান
ৰাজস্থানী ভাষাত অসংখ্য উপভাষা আছে, যেনে মাৰোৱাৰী, মেৱাৰী, শ্বেখাৱতী, আৰু হাদোতি আদি। মানক ৰূপৰ অভাৱে ভাষাটোক একত্ৰিত আৰু ফলপ্ৰসূভাৱে প্ৰচাৰ কৰাটো কঠিন কৰি তোলে আৰু ভাষাটো সংৰক্ষণ আৰু প্ৰচাৰৰ প্ৰচেষ্টাত খণ্ডিতকৰণৰ সৃষ্টি কৰিব পাৰে।
- শৈক্ষিক অৱহেলা
বিদ্যালয়ত ৰাজস্থানী ভাষাৰ পাঠদান ব্যাপক নহয়। শিক্ষা ব্যৱস্থাত প্ৰধানকৈ হিন্দী বা ইংৰাজী ব্যৱহাৰ কৰা হয়, যাৰ ফলত নৱপ্ৰজন্মৰ মাতৃভাষাত দক্ষতা হ্ৰাস পায়। আনুষ্ঠানিক শিক্ষা আৰু প্ৰতিষ্ঠানিক সমৰ্থনৰ এই অভাৱে ভাষাৰ খহনীয়া হোৱাত আৰু অধিক অৰিহণা যোগায়।
- সংবাদ মাধ্যমৰ প্ৰতিনিধিত্ব
টেলিভিছন, ৰেডিঅ’, ছপা আদি মূলসুঁতিৰ সংবাদ মাধ্যমত ৰাজস্থানী ভাষাৰ প্ৰতিনিধিত্ব সীমিত। এই দৃশ্যমানতাৰ অভাৱে দৈনন্দিন জীৱনত ভাষাটোৰ উপস্থিতি আৰু ভাষীসকলৰ মাজত ইয়াৰ প্ৰতিপত্তি হ্ৰাস কৰে।
- সাহিত্য বিকাশ
যদিও ৰাজস্থানীৰ সাহিত্যিক পৰম্পৰা চহকী, সমসাময়িক সাহিত্যৰ উৎপাদন আৰু প্ৰকাশ সীমিত। ইয়াৰ ফলত ভাষাটোৰ বিকাশ আৰু আধুনিকীকৰণত প্ৰভাৱ পৰে আৰু ইয়াৰ সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টাত বাধাৰ সৃষ্টি হয়।
- অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক চাপ
নগৰায়ন আৰু প্ৰব্ৰজনে প্ৰায়ে বক্তাসকলক উন্নত অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক সুযোগৰ বাবে হিন্দী বা ইংৰাজী শিকিবলৈ অগ্ৰাধিকাৰ দিবলৈ বাধ্য কৰে। এই পৰিৱৰ্তনৰ ফলত দৈনন্দিন জীৱনত ৰাজস্থানী ভাষাৰ ব্যৱহাৰ হ্ৰাস পাব পাৰে আৰু ভৱিষ্যত প্ৰজন্মলৈ ভাষাৰ সংক্ৰমণ হ্ৰাস পাব পাৰে।
- ভাষিক খহনীয়া
নৱ প্ৰজন্ম হিন্দী বা ইংৰাজীলৈ স্থানান্তৰিত হোৱাৰ লগে লগে ভৱিষ্যত প্ৰজন্মলৈ ৰাজস্থানী ভাষাৰ সংক্ৰমণ বিপদত পৰিছে, যাৰ ফলত ভাষাৰ খহনীয়া হোৱাৰ সম্ভাৱনা আছে। বহু পৰিয়ালত নৱ প্ৰজন্মই ঘৰতে ৰাজস্থানী শিকিব পৰা নাই, প্ৰায়ে অধিক প্ৰধান ভাষাৰ প্ৰতি অগ্ৰাধিকাৰ পোৱাৰ বাবে।
এই বিষয়সমূহৰ সমাধানৰ বাবে চৰকাৰ, শিক্ষানুষ্ঠান, সাংস্কৃতিক সংগঠনৰ পৰা ৰাজস্থানী ভাষাৰ প্ৰচাৰ আৰু সংৰক্ষণৰ বাবে একত্ৰিত প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন। চৰকাৰী স্বীকৃতিৰ উন্নতি, ভাষাটোক মানকৰণ, শিক্ষা আৰু সংবাদ মাধ্যমত ইয়াৰ উপস্থিতি বৃদ্ধি, আৰু ইয়াৰ সাহিত্য আৰু সাংস্কৃতিক বিকাশত সহায় কৰাৰ প্ৰচেষ্টা ইয়াৰ সংৰক্ষণ আৰু প্ৰসাৰৰ বাবে অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ।
তথ্যসূত্ৰ
সম্পাদনা কৰকবহিঃসংযোগ
সম্পাদনা কৰক- ↑ "Error: no
|title=specified when using {{Cite web}}". - ↑ Ernst Kausen, 2006. Die Klassifikation der indogermanischen Sprachen (Microsoft Word, 133 KB)
- ↑ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds (2017). "Rajasthani". Glottolog 3.0. প্ৰকাশক Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. http://glottolog.org/resource/languoid/id/raja1256.
- ↑ Census of India, 2001. Rajasthan. New Delhi: Government Press
- ↑ Kothari, Dalpat Singh Rajpurohit & Vishes (2021-02-28). "Is Rajasthani a single language or a spectrum of many related but distinct tongues?" (en ভাষাত). Scroll.in. https://scroll.in/article/988086/is-rajasthani-a-single-language-or-a-spectrum-of-many-related-but-distinct-tongues#:~:text=The%20various%20forms%20of%20the,began%20in%20the%2015th%20century.। আহৰণ কৰা হৈছে: 2025-03-23.
- ↑ "..:: সাহিত্য অকাডেমি – আমাৰ বিষয়ে ::..". sahitya-akademi.gov.in. http://sahitya-akademi.gov.in/aboutus/about.jsp। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-09-14.
- ↑ "বঁটা আৰু ফেল'শ্বিপ — অকাডেমি বঁটা". 2009-08-28. http://www.sahitya-akademi.gov.in/old_version/awa10317.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-01-13.
- ↑ R. S. Gupta, Anvita Abbi, Kailash S. Aggarwal (1995). Language and the State: Perspectives on the Eighth Schedule. প্ৰকাশক University of Michigan: Creative Books. পৃষ্ঠা. 92–94. ISBN 9788186318201.
- ↑ 9.0 9.1 Press Trust of India, "সংবিধানিক স্বীকৃতি বিচাৰি ধৰণা", ৪ মে’ ২০১৫, The Economic Times. আহৰণ: ২২ এপ্ৰিল ২০১৬।
- ↑ Press Trust of India, "বসুন্ধৰা ৰাজে ৰাজস্থানী ভাষাৰ ৰথযাত্ৰাৰ সূচনা কৰে", ২৬ জুলাই ২০১৫, The Economic Times. আহৰণ: ২২ এপ্ৰিল ২০১৬।
- ↑ "বসুন্ধৰা ৰাজে ৰাজস্থানী ভাষাৰ ৰথযাত্ৰাৰ সূচনা কৰে". The Economic Times. https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/vasundhara-raje-flags-off-rajasthani-language-rath-yatra/articleshow/48225031.cms?from=mdr.
- ↑ "ৰাজস্থানৰ খোলা বিদ্যালয়ত ৰাজস্থানী ভাষা অন্তৰ্ভুক্ত". India Today. https://www.indiatoday.in/education-today/news/story/rajasthani-language-introduced-in-state-s-open-school-system-1573346-2019-07-25। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-01-15.
- ↑ Bureau (2023-03-18). "ৰাজস্থানীক দ্বিতীয় চৰকাৰী ভাষা বনাবলৈ প্ৰক্ৰিয়া আৰম্ভ". The Hindu. ISSN 0971-751X. https://www.thehindu.com/news/national/other-states/exercise-begins-for-declaring-rajasthani-second-official-language/article66635691.ece.
- ↑ Bureau (2023-01-11). "ৰাজস্থানীক চৰকাৰী ভাষা বনোৱাৰ দাবী অধিক শক্তিশালী". The Hindu. ISSN 0971-751X. https://www.thehindu.com/news/national/other-states/demand-gains-momentum-for-making-rajasthani-official-language/article66365903.ece.
- ↑ "ৰাজস্থানী দ্বিতীয় চৰকাৰী ভাষা হবনে নাই – পৰ্যালোচনাৰ বাবে গঠন সমিতি". The Times of India. 2023-03-17. ISSN 0971-8257. https://timesofindia.indiatimes.com/city/jaipur/panel-to-see-if-rajasthani-can-be-2nd-official-language-of-raj/articleshow/98720626.cms.
- ↑ Ayyappappanikkar (1997). মধ্যযুগীয় ভাৰতীয় সাহিত্য: সমীক্ষা আৰু সংকলন. সাহিত্য অকাডেমি. পৃষ্ঠা. 453. ISBN 978-81-260-0365-5. https://books.google.com/books?id=KYLpvaKJIMEC&dq=%22dingal%22+-wikipedia&pg=PA143.
- ↑ Mukherjee, Sujit (1998). ভাৰতীয় সাহিত্যৰ অভিধান: আৰম্ভণি-১৮৫০. অৰিয়েণ্ট ব্লেকস্বান. পৃষ্ঠা. 289. ISBN 978-81-250-1453-9. https://books.google.com/books?id=YCJrUfVtZxoC&dq=%22pingal%22+-wikipedia&pg=PA289.
- ↑ "Rajasthani GEC channel 'Gangaur Television' makes its debut – Exchange4media". Indian Advertising Media & Marketing News – exchange4media. https://www.exchange4media.com/industry-briefing-news/rajasthani-gec-channel-gangaur-television-makes-its-debut-118775.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-01-14.
- ↑ Jha, Lata (2023-11-27). "Neeraj Chopra invests in regional OTT app Stage". mint. https://www.livemint.com/companies/news/neeraj-chopra-invests-in-regional-ott-app-stage-11701067132690.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2024-01-14.
- ↑ "AIR News Rajasthani". https://newsonair.gov.in/rajasthani/.