দীপক ধৰ
দীপক ধৰ (ইংৰাজী: Deepak Dhar, জন্ম: ৩০ অক্টোবৰ ১৯৫১) এগৰাকী ভাৰতীয় তাত্ত্বিক পদাৰ্থবিজ্ঞানী আৰু পুনেৰ ভাৰতীয় বিজ্ঞান শিক্ষা আৰু গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানৰ পদাৰ্থ বিজ্ঞান বিভাগৰ এজন বিশিষ্ট অধ্যাপক। পৰিসাংখ্যিক পদাৰ্থ বিজ্ঞান আৰু যাদৃচ্ছিক প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত গৱেষণাৰ বাবে জনাজাত অধ্যাপক ধৰ ভাৰতীয় বিজ্ঞানৰ তিনিওটা মুখ্য একাডেমী – ভাৰতীয় বিজ্ঞান একাডেমী, ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান একাডেমী আৰু ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান একাডেমীৰ লগতে বিশ্ব বিজ্ঞান একাডেমীৰ এজন নিৰ্বাচিত সভ্য। বৈজ্ঞানিক গৱেষণাৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰৰ শীৰ্ষ সংস্থা বৈজ্ঞানিক আৰু ঔদ্যোগিক গৱেষণা পৰিষদে ১৯৯১ চনত ভৌতিক বিজ্ঞানলৈ আগবঢ়োৱা অৱদানৰ বাবে তেওঁক শান্তি স্বৰূপ ভাটনাগৰ বঁটা প্ৰদান কৰিছিল।[1] ২০২২ চনত তেওঁক প্ৰতি তিনি বছৰত এবাৰকৈ প্ৰদান কৰা পৰিসাংখ্যিক পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ সৰ্বোচ্চ স্বীকৃতি বল্টজমেন পদকৰ বাবে বাছনি কৰা হয়। এই সন্মান লাভ কৰা তেওঁ প্ৰথম গৰাকী ভাৰতীয় বিজ্ঞানী।
| দীপক ধৰ | |
|---|---|
| জন্ম | ৩০ অক্টোবৰ, ১৯৫১ (৭৩ বছৰ) প্ৰতাপগড়, উত্তৰ প্ৰদেশ, ভাৰত |
| জাতীয়তা | ভাৰতীয় |
| ক্ষেত্ৰ |
|
| কৰ্মস্থান |
|
| শিক্ষানুষ্ঠান |
|
| ডক্তৰেল পৰামৰ্শদাতা |
|
| ডক্তৰেল বিদ্যাৰ্থী | অভিষেক ধৰ |
| জনা যায় | পৰিসাংখ্যিক পদাৰ্থ বিজ্ঞান আৰু যাদৃচ্ছিক প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত অধ্যয়ন |
| উল্লেখনীয় বঁটা |
|
প্ৰাৰম্ভিক জীৱন আৰু শিক্ষা
সম্পাদনা কৰক১৯৫১ চনৰ ৩০ অক্টোবৰত ভাৰতৰ উত্তৰ প্ৰদেশ ৰাজ্যৰ প্ৰতাপগড়ত দীপক ধৰৰ জন্ম হৈছিল। মুৰলী ধৰ-ৰমা গুপ্তা দম্পতীৰ ঘৰত জন্মগ্ৰহণ কৰা দীপক ধৰে ১৯৭০ চনত এলাহাবাদ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা বিজ্ঞানত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিল। তাৰপিছত তেওঁ ১৯৭২ চনত কানপুৰৰ ভাৰতীয় প্ৰযুক্তিবিদ্যা প্ৰতিষ্ঠানৰ পৰা পদাৰ্থ বিজ্ঞানত স্নাতকোত্তৰ ডিগ্ৰী অৰ্জন কৰে।[2] তাৰপিছত তেওঁ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰলৈ গৈ কেলিফৰ্ণিয়া ইনষ্টিটিউট অৱ টেকন'লজীতজন মেথিউছৰ নিৰ্দেশনাত ডক্টৰেট অধ্যয়নৰ বাবে নাম ভৰ্তি কৰে। ১৯৭৮ চনত তেওঁ পিএইচডি ডিগ্ৰী লাভ কৰে।[3] একে বছৰে তেওঁ টাটা মৌলিক গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানত গৱেষক হিচাপে কৰ্মজীৱন আৰম্ভ কৰিবলৈ ভাৰতলৈ উভতি আহে।[4]
কৰ্মজীৱন
সম্পাদনা কৰকদুবছৰৰ গৱেষণাৰ পিছত দীপক ধৰ ১৯৮০ চনত টাটা মৌলিক গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানৰ এজন পূৰ্ণ-সময়ৰ গৱেষক হিচাপে পৰিগণিত হয়। ১৯৮৬ চনত তেওঁ ৰিডাৰ হিচাপে পদোন্নতি লাভ কৰে। নিয়মীয়া সেৱাৰ পৰা অৱসৰ লোৱাৰ আগতে অধ্যাপক ধৰে টিআইএফআৰত বিভিন্ন পদত অধিষ্ঠিত হৈছিল। ইয়াৰ মাজতে তেওঁ ১৯৮৪-৮৫ চনত এজন ভ্ৰমণকাৰী বিজ্ঞানী হিচাপে পেৰিছ বিশ্ববিদ্যালয়ত আৰু ২০০৬ চনৰ মে' মাহত আইজাক নিউটন ইনষ্টিটিউটত ৰোথচাইল্ড অধ্যাপক হিচাপে এমাহৰ কাৰ্যকাল অতিবাহিত কৰিছিল। অৱসৰৰ পিছত অধ্যাপক ধৰে প্ৰতিষ্ঠানটোৰ এজন বিশিষ্ট অধ্যাপক হিচাপে টিআইএফআৰৰ সৈতে তেওঁৰ সম্পৰ্ক অব্যাহত ৰাখে।[5] তেওঁ পুনেৰ ভাৰতীয় বিজ্ঞান শিক্ষা আৰু গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানৰ এগৰাকী বিশিষ্ট ভ্ৰমণকাৰী অধ্যাপক হিচাপেও কৰ্মৰত।[6]
গৱেষণা
সম্পাদনা কৰকপৰিসাংখ্যিক পদাৰ্থ বিজ্ঞান আৰু ষ্টোচেষ্টিক প্ৰক্ৰিয়াৰ ওপৰত অধ্যয়নৰ ওপৰত গুৰুত্ব দি ধৰে যাদৃচ্ছিক লেটিছৰ পৰিসাংখ্যিক বলবিজ্ঞান আৰু গতিবিজ্ঞানৰ ওপৰত গৱেষণা কৰিছে আৰু তেওঁৰ গৱেষণায়ে পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ এই শাখাবোৰৰ বিষয়ে বুজাবুজিৰ পৰিসৰ বহল কৰিছে বুলি জনা গৈছে।[7] ফ্ৰেক্টেলৰ অধ্যয়নত বৰ্ণালী মাত্ৰা ধাৰণা প্ৰৱৰ্তনকৰাৰ কৃতিত্ব তেওঁক দিয়া হয় আৰু বাস্তৱ-স্থান পুনৰ্স্বাভাৱিককৰণ গোট কৌশল ব্যৱহাৰ কৰি তেওঁলোকৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰিঘটনা নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ বাবে এক পদ্ধতি বিকশিত কৰাত অৰিহণা যোগায়। তেওঁ প্ৰথমবাৰৰ বাবে ফ্ৰেক্টেলৰ ওপৰত অতুচ্ছ গুৰুত্বপূৰ্ণ এক্সপ'নেণ্ট গণনাৰ বাবে গাণিতিক সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰিছিল। ধৰে ৰামকৃষ্ণ ৰামাস্বামীৰ সৈতে স্ব-সংগঠিত সমালোচনাৰ আবেলিয়ান চেণ্ডপাইল মডেল সমাধানৰ বাবে কাম কৰিছিল[8] আৰু এটা নতুন আৰ্হি বিকশিত কৰিছিল।[9] এই আৰ্হিক ধৰ-ৰামাস্বামী মডেল বুলি জনা যায়।[10] বেথে এঞ্চেটজ পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি নিৰ্দেশিত স্থানৰ প্ৰাণী-গণনা সমস্যাৰ ওপৰত কাম কৰি[11] তেওঁ বিৱৰ্তন অপাৰেটৰৰ প্ৰস্তাৱ দিছিল যিটো তেতিয়াৰ পৰা আন গৱেষকসকলৰ দ্বাৰা ধৰ নিৰ্দেশিত স্থানৰ প্ৰাণী-গণনা সমস্যা হিচাপে অধ্যয়নৰ অধীন তৈয়াৰ কৰা হৈছে।[12][13] ধৰে স্বয়ং-পাৰস্পৰিক সম্পৰ্ক ফাংচনআৰু ষ্টোচেষ্টিক বিৱৰ্তনত মেটাষ্টেবল গ্লাচী অৱস্থাৰ প্ৰস্তাৱিত মডেলবোৰত বিচ্ছিন্ন অনা-উত্তেজিত ক্লাষ্টাৰবোৰৰ ধীৰ গতিত ফ্লিপিংৰ প্ৰাধান্য প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। তেওঁৰ অধ্যয়নকেইবাটাও প্ৰবন্ধৰ দ্বাৰা নথিভুক্ত কৰা হৈছে[14][15] আৰু ভাৰতীয় বিজ্ঞান একাডেমীৰ অনলাইন প্ৰবন্ধ ভঁৰালত তাৰে ১১৩খন তালিকাভুক্ত কৰা হৈছে।[16]
বঁটা আৰু সন্মান
সম্পাদনা কৰককেলটেকত ডক্টৰেট ডিগ্ৰীৰ বাবে অধ্যয়নৰত অৱস্থাত দীপক ধৰে দুটা প্ৰতিষ্ঠানগত ফেলোশ্বিপ ই. পি. এন্থনী ফেলোশ্বিপ (১৯৭২-৭৩) আৰু আৰ. পি. ফেইনমেন ফেলোশ্বিপ (১৯৭৪-৭৬) লাভ কৰিছিল। তেওঁ ১৯৮৩ চনত ভাৰতীয় জাতীয় বিজ্ঞান একাডেমীৰ যুৱ বিজ্ঞানী পদক লাভ কৰে। বৈজ্ঞানিক আৰু ঔদ্যোগিক গৱেষণা পৰিষদে তেওঁক ১৯৯১ চনত শান্তি স্বৰূপ ভাটনাগৰ বঁটা প্ৰদান কৰে।[17] দুবছৰৰ পিছত আন্তৰ্জাতিক তাত্ত্বিক পদাৰ্থ বিজ্ঞান কেন্দ্ৰই তেওঁক ১৯৯৩ চনৰ জে ৰবাৰ্ট শ্ৰাইফাৰ পুৰস্কাৰৰ বাবে নিৰ্বাচিত কৰে।[18] ২০০১ চনত ইনছাই পুনৰ ধৰক সতীন্দ্ৰনাথ বসু পদকৰে সন্মানিত কৰে আৰু তেওঁ ২০০২ চনত বিশ্ব বিজ্ঞান একাডেমীৰ টিডব্লিউএএছ বঁটা লাভ কৰে।[19]
দীপক ধৰক ১৯৯০ চনত ভাৰতীয় বিজ্ঞান একাডেমীৰ দ্বাৰা সভ্য হিচাপে নিৰ্বাচিত কৰা হয়।[20] তেওঁ ১৯৯৫ চনত ভাৰতীয় ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান একাডেমীৰ নিৰ্বাচিত সভ্য হয়[21] আৰু ১৯৯৯ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় বিজ্ঞান একাডেমী সভ্য হিচাপে নিৰ্বাচিত কৰে।[22] ধৰে ২০০৬ চনত বিশ্ব বিজ্ঞান একাডেমীৰ নিৰ্বাচিত ফেলোশ্বিপ লাভ কৰে[23] আৰু ২০০৭ চনত বিজ্ঞান আৰু অভিযান্ত্ৰিক গৱেষণা পৰিষদৰ জগদীশ চন্দ্ৰ বসু ৰাষ্ট্ৰীয় ফেলোশ্বিপৰ বাবে নিৰ্বাচিত হয়।
ধৰক ২০২২ বৰ্ষৰ সন্মানীয় বল্টজমেন পদকৰ বাবে বাছনি কৰা হয় আৰু এই সন্মান লাভ কৰা প্ৰথম ভাৰতীয় হিচাপে পৰিণত হয়।[24] পৰিসাংখ্যিক পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত ব্যতিক্ৰমী অৱদান থকা বিজ্ঞানীক প্ৰতি তিনি বছৰত এই বঁটা প্ৰদান কৰা হয়। অধ্যাপক দীপক ধৰজন হপফিল্ডৰ সৈতে যুটীয়াভাবে এই বঁটা লাভ কৰে।
তথ্য উৎস
সম্পাদনা কৰক- ↑ "View Bhatnagar Awardees". Shanti Swarup Bhatnagar Prize. 2016. http://ssbprize.gov.in/Content/AwardeeList.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2016.
- ↑ "Curriculum vitae on TIFR". Tata Institute of Fundamental Research. 2017. http://theory.tifr.res.in/~ddhar/cv2016.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2017-10-22.
- ↑ "Dr. Deepak Dhar Professor". Expert Database and National Researcher Network. 2017. https://vidwan.inflibnet.ac.in/profile/13695.
- ↑ "Indian fellow". Indian National Science Academy. 2017. http://insaindia.res.in/detail/N95-1172.[সংযোগবিহীন উৎস]
- ↑ "Home Page of Deepak Dhar at TIFR". Tata Institute of Fundamental Research. 2017. http://theory.tifr.res.in/~ddhar/.
- ↑ "Faculty details". Indian Institute of Science Education and Research, Pune. 2017. http://www.iiserpune.ac.in/people/faculty-details/171.
- ↑ "Brief Profile of the Awardee". Shanti Swarup Bhatnagar Prize. 2017. http://ssbprize.gov.in/content/Detail.aspx?AID=182। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2016.
- ↑ "ICTP Prize Winner 1993". International Centre for Theoretical Physics. 2017. https://www.ictp.it/about-ictp/prizes-awards/the-ictp-prize/the-prize-winners/ictp-prize-winner-1993.aspx.
- ↑ Deepak Dhar, Ramakrishna Ramaswamy (1989). "Exactly solved model of self-organized critical phenomena". Phys. Rev. Lett. খণ্ড 63 (1659): 1659–1662. doi:10.1103/PhysRevLett.63.1659. PMID 10040637.
- ↑ Daniel O. Cajueiro, Roberto F. S. Andrade (May 2013). A dynamical programming approach for controlling the directed abelian Dhar-Ramaswamy model (Report). Physical Review E, Statistical, Nonlinear, and Soft Matter Physics.
- ↑ "Handbook of Shanti Swarup Bhatnagar Prize Winners". Council of Scientific and Industrial Research. 1999. http://www.csirhrdg.res.in/ssb.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 May 2017.
- ↑ G. S. Joyce (1989). "On the Dhar directed-site animals-enumeration problem for the simple cubic lattice". Journal of Physics A: Mathematical and General খণ্ড 22 (19): L919–L924. doi:10.1088/0305-4470/22/19/001.
- ↑ Mireille Bousquet-Mélou, Andrew R Conway (1996). "Enumeration of directed animals on an infinite family of lattices". Journal of Physics A: Mathematical and General খণ্ড 29 (13): L919–L924. doi:10.1088/0305-4470/22/19/001.
- ↑ "On ResearchGate". 2017. https://www.researchgate.net/profile/Deepak_Dhar/publications.
- ↑ "On Google Scholar". Google Scholar. 2017. https://scholar.google.co.in/citations?user=dl1wQfwAAAAJ&hl=en.
- ↑ "Browse by Fellow". Indian Academy of Sciences. 2017. http://repository.ias.ac.in/view/fellows/Dhar=3ADeepak=3A=3A.html.
- ↑ "CSIR list of Awardees". Council of Scientific and Industrial Research. 2017. http://www.csir.res.in/careeraward/prize-winner-indexdiscipline-wise.
- ↑ "Satyendranath Bose Medal". Indian National Science Academy. 2017. Archived from the original on 2016-09-16. https://web.archive.org/web/20160916233840/http://insaindia.res.in/recipients.php। আহৰণ কৰা হৈছে: 2022-04-15.
- ↑ "Recipients of TWAS Awards and Prizes". The World Academy of Sciences. 2017. https://twas.org/recipients-twas-awards-and-prizes.
- ↑ "Fellow profile". Indian Academy of Sciences. 2017. http://www.ias.ac.in/describe/fellow/Dhar,_Prof._Deepak.
- ↑ "INSA Year Book 2016". Indian National Science Academy. 2017. http://www.insaindia.res.in/pdf/YearBook_2016.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 May 2017.
- ↑ "NASI Year Book 2015". National Academy of Sciences, India. 2017. Archived from the original on 2015-08-06. https://web.archive.org/web/20150806211716/http://www.nasi.org.in/Year%20Book%202015.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2022-04-15.
- ↑ "TWAS fellow". The World Academy of Sciences. 2017. Archived from the original on 2016-06-21. https://web.archive.org/web/20160621201818/http://twas.org/member/dhar-deepak। আহৰণ কৰা হৈছে: 2022-04-15.
- ↑ "IISER professor Deepak Dhar becomes first Indian to bag Boltzmann Medal". The Indian Express. 26 February 2022. https://indianexpress.com/article/cities/pune/iiser-professor-deepak-dhar-becomes-first-indian-to-bag-boltzmann-medal-7791557/.