পাটনা
| এই প্ৰবন্ধটোত তথ্যসূত্ৰৰ এখন তালিকা দিয়া আছে, কিন্তু ইয়াৰ উত্স পৰিষ্কাৰ নহয় কাৰণ শাৰীবোৰৰ মাজত উদ্ধৃতি যথেষ্ট পৰিমাণে দিয়া হোৱা নাই। অনুগ্ৰহ কৰি উপযুক্ত উদ্ধৃতি অন্তৰ্ভুক্ত কৰি এই প্ৰবন্ধটো উন্নত কৰাত সহায় কৰক। |
পাটনা (ইংৰাজী: Patna), ভাৰতৰ বিহাৰ ৰাজ্যৰ ৰাজধানী। এই চহৰখন গংগা নদীৰ দক্ষিণ পাৰত অৱস্থিত। ই বিহাৰৰ সৰ্ববৃহৎ চহৰ আৰু বিশ্বৰ অন্যতম পুৰণি অবিৰতভাৱে বসবাস কৰা চহৰ, লগতে ই সাংস্কৃতিক আৰু ঐতিহাসিক ঐতিহ্যৰে ভৰপূৰ। প্ৰাচীন ভাৰতৰ মৌৰ্য সাম্ৰাজ্যৰ ৰাজধানী চহৰ "পাটলিপুত্ৰ" সংস্কৃত শব্দৰ পৰাই এই নগৰখনৰ নাম উৎপন্ন হৈছে। মৌৰ্য আৰু গুপ্ত সাম্ৰাজ্যৰ সময়ত পাটনাই ক্ষমতাৰ আসন, আৰু ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ ৰাজনৈতিক আৰু সাংস্কৃতিক কেন্দ্ৰ হিচাপে কাম কৰিছিল। গুপ্ত সাম্ৰাজ্যৰ পতনৰ লগে লগে পাটনাই নিজৰ গৌৰৱ হেৰুৱাই পেলালে।
নামৰ উৎপত্তি
সম্পাদনা কৰকভাৰতৰ বিহাৰৰ ৰাজধানী চহৰ পাটনাৰ ইতিহাস ষষ্ঠ শতিকাৰ পৰাই চহকী ইতিহাস আছে। মূলতঃ পাটলিপুত্ৰ বা পাটলিপত্তন নামেৰে জনাজাত এই চহৰখন পাটনা নামেৰে জনাজাত হোৱাৰ আগতে পাটলিগ্ৰাম, কুসুমপুৰ, পাটলিপুত্ৰ, আজিমাবাদ আদি কেইবাটাও নাম সলনি কৰা হয়। খ্ৰীষ্টপূৰ্ব চতুৰ্থ শতিকাৰ সময়ছোৱাত অজাতশত্ৰুৱে এই নগৰখন ৰাজধানী হিচাপে গঢ়ি তুলিছিল বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।
সময়ৰ লগে লগে এই চহৰখনৰ প্ৰাধান্য হেৰুৱাই পেলায়, খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ১৬ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে শ্বেৰখান ছুৰিৰ উত্থান হোৱালৈকে। নগৰখনৰ উৎপত্তিৰ আন এটা সংস্কৰণ অনুসৰি পট্টান বা পথান নামৰ এখন গাঁও আছিল, যিখন গাঁও পিছলৈ পাটনা নামেৰে পৰিচিত হৈছিল। আমোদজনক কথাটো হ’ল গ্ৰীক ইতিহাসত ‘পালিবোথ্ৰা’ নামৰ এখন চহৰৰ কথা উল্লেখ আছে, যিখন চহৰখন নিজেই পাটলিপুত্ৰ বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।
পাটলিপুত্ৰৰ সৈতে পাটনাৰ প্ৰাচীন ইতিহাস ওতপ্ৰোতভাৱে জড়িত, আৰু মূল গাঁওখনক ‘পতলি’ নাম দিয়া হৈছিল, তাৰ লগত ‘পট্টন’ সংযোজন কৰা হৈছিল। আজি পাটনা এখন সজীৱ সংস্কৃতি আৰু মনোমোহা অতীতৰে ভৰা এখন সমৃদ্ধিশালী চহৰ।[1]
ভৌগোলিক অৱস্থান
সম্পাদনা কৰকভাৰতৰ উত্তৰ অংশত, বিহাৰ ৰাজ্যত অৱস্থিত পাটনা। গংগা নদীৰ দক্ষিণ পাৰত, সমুদ্ৰপৃষ্ঠৰ পৰা ৫৩ মিটাৰ উচ্চতাত অৱস্থিত। প্ৰায় ১৩৬ বৰ্গ কিলোমিটাৰ আয়তন কৰা এই চহৰখনৰ জনসংখ্যা ২০ লাখৰো অধিক।
পাটনাৰ জলবায়ু আৰ্দ্ৰ উপগ্ৰীষ্মমণ্ডলীয়, গৰম গ্ৰীষ্ম আৰু শীতল শীতল হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হৈছে। গ্ৰীষ্মকালত গড় তাপমাত্ৰা ৩২ৰ পৰা ৪১ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ, আনহাতে শীতকালত ৬ ডিগ্ৰী চেলছিয়াছ পৰ্যন্ত তাপমাত্ৰা হ্ৰাস পাব পাৰে। বাৰিষা সাধাৰণতে জুন মাহৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰ মাহলৈকে থাকে আৰু এই অঞ্চললৈ প্ৰচণ্ড বৰষুণ আনে।
যাতায়াত
সম্পাদনা কৰকপাটনাত এক সুবিকশিত পৰিবহণ ব্যৱস্থা আছে য’ত বিভিন্ন ধৰণৰ পৰিবহণ যেনে বাছ, টেক্সি, অটো-ৰিক্সা, ৰে’ল আদি অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।
পথ
সম্পাদনা কৰকপাটনাত বাছ হৈছে ৰাজহুৱা পৰিবহণৰ ব্যৱস্থা, বিহাৰ ৰাজ্যিক পথ পৰিবহণ নিগমে মহানগৰীৰ বিভিন্ন অঞ্চল সংযোগ কৰা বাছৰ বহৰ চলাই আছে। ব্যক্তিগত অপাৰেটৰেও মহানগৰীৰ বিভিন্ন পথত বাছ চলায়।
পাটনাত অটোৰিক্সা আন এক জনপ্ৰিয় যাতায়াত পদ্ধতি, আৰু সমগ্ৰ চহৰতে ইয়াৰ বহুলভাৱে উপলব্ধ। বিশেষকৈ কম দূৰত্বত ঘূৰি ফুৰিবলৈ সুবিধাজনক আৰু সুলভ মূল্যৰ উপায়।
ৰে'লপথ
সম্পাদনা কৰকজয় প্ৰকাশ নাৰায়ণ ৰেলৱে ষ্টেচন বুলিও জনাজাত পাটনা জংচন ৰেলৱে ষ্টেচন ভাৰতৰ বিহাৰৰ ৰাজধানী চহৰ পাটনাত সেৱা আগবঢ়োৱা মূল ৰেল ষ্টেচন। ই অঞ্চলটোৰ অন্যতম ব্যস্ত ৰেলৱে ষ্টেচন, যাত্ৰী আৰু মালবাহী উভয়ৰে বাবে এক প্ৰধান পৰিবহণ কেন্দ্ৰ হিচাপে কাম কৰে।
বাছ, টেক্সি, অটো-ৰিক্সা আদি বিভিন্ন যাতায়াতৰ ব্যৱস্থাৰে সহজে যাব পৰা এই ষ্টেচনটোলৈ। ইয়াত ১০টা প্লেটফৰ্ম আছে আৰু ইয়াত দৈনিক ২০০ৰো অধিক ৰে’ল আৰু ২ লাখ যাত্ৰী চম্ভালিব পাৰি।
আকাশীপথ
সম্পাদনা কৰকবিমানেৰেও মহানগৰীখন সুসংযোগ, মহানগৰীৰ উপকণ্ঠত অৱস্থিত জয় প্ৰকাশ নাৰায়ণ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিমানবন্দৰ। ইয়াত নিয়মীয়া ঘৰুৱা আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিমান সেৱা আগবঢ়োৱা হয়।