ৱিকিপিডিয়া

বহুস্তৰীয় বিপণন

বিপনন কৌশল
এই সম্পূৰ্ণ প্ৰবন্ধটো বা ইয়াৰ অংশবিশেষৰ বানান অসমীয়া ভাষাত লিখা হোৱা নাই। সেয়ে ইয়াৰ বানানসমূহ অসমীয়াকৰণ কৰাত সহায় কৰক।

বহুস্তৰীয় বিপণন, যিটো ইংৰাজী ভাষাত Multi-level Marketing (MLM), পিৰামিড চেলিং,[1][2][3][4] নেটৱৰ্ক মাৰ্কেটিং,[3][5][6] আৰু ৰেফাৰেল মাৰ্কেটিং নামেও পৰিচিত, এখন পিৰামিড আকৃতিৰ বিপণন কৌশল য'ত তাত্ত্বিকভাৱে লাভ আহে দুই ফালৰ পৰা: ক্ৰেতাৰ পৰা পোনে পোনে বিক্ৰয় আৰু বিক্ৰয় দলৰ সদস্য, ডাউন লাইন নামত খ্যাত, তেওঁলোকৰ বিক্ৰয়ৰ ভিত্তি কমিচন পায়।[7] সাধাৰণত এমএলএম বিক্ৰয়কৰ্মীসকলে ভোক্তাসকলৰ লগত তেওঁলকৰ সম্পৰ্ক তথা ৱাৰ্ড অফ মাউথ বিপণনৰ ভিত্তিত পোনে ভোক্তাসকলৰ ওচৰত দ্ৰব্য বা সেৱা পঠাই দি থাকে[5]

আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ফেডাৰেল ট্ৰেড কমিচন (এফটিচি) অনুসৰি কিছু এমএলএম কোম্পানি ইতিমধ্যে বিদ্যমান আইনক সংকীৰ্ণ কৰি আৰু সংগঠনৰ সদস্যসকলৰ শোষণ কৰি অবৈধ পিৰামিড পদ্ধতি গঠন কৰিছে।[8][9][10] বহুস্তৰীয় বিপণন পিৰামিড পদ্ধতিৰ এটা ধৰণ হিচাপে অভিহিত কৰি কিছু চীনৰ সমভূমি সহ কিছু অধিক্ষেত্ৰত অবৈধ ঘোষণা কৰা হৈছে।[11][12] যিসকল অধিক্ষেত্ৰত এমএলএমক এতিয়াও অবৈধ ঘোষণা কৰা হোৱা নাই, সেইবিলাক ঠাইত অবৈধ পিৰামিড পদ্ধতিৰ ব্যৱসায় নিজৰ এমএলএম ব্যৱসায় হিচাপে উপস্থাপন কৰিছে।[13] কিছু উৎস এমএলএমক পিৰামিড পদ্ধতিৰ বলত সংজ্ঞায়িত কৰি, আনকি তেওঁলোক এই ব্যৱসায়ক আইনৰ দৃষ্টিত অবৈধ বুলি উল্লেখ নকৰে।[14][15][16]

যদিও আইনগত স্বাতন্ত্ৰ অলপ দৃশ্যমান, এমএলএম ব্যৱসায় তথা অবৈধ পিৰামিডক স্কিম কিছু ঠাইৰ স্বতন্ত্ৰ, যেনে এমএলএম দ্ৰব্য বিক্ৰয়ৰ উপৰ নিৰ্ভৰশীল। যিকেই নহওক, এমএলএম বিক্ৰয়কৰ্মীসকলে এই মডেলৰ বিক্ৰয় ধৰণৰ পৰা তেনে মুনাফা অৰ্জন কৰিব নোৱাৰে বৰং এমএলএল কৰ্পোৰেচনসমূহ এই বিক্ৰয়কৰ্মীসকলৰ বিক্ৰয়ৰ পৰা তেওঁলোকৰ কৰ্পোৰেচন তথা শেয়াৰহল্ডাৰসকলৰ বাবে মাল্টি মিলিয়ন ডলাৰ মুনাফা কৰে। এমএলএম বিক্ৰয়কৰ্মীসকলৰ মুনাফা কেৱলমাত্ৰ আৰ্জিত হয় নতুন বিক্ৰয়কৰ্মী নিয়োগ কৰিব পাৰিলে আৰু এনেকৈ প্ৰথম চাইকেলত নিয়োগপ্ৰাপ্তসকলে দ্বিতীয় চাইকেলৰ বিক্ৰয়কসকলৰ মুনাফা বৃদ্ধি কৰে আৰু এনেকৈ উপৰৰ চাইকেলসমূহ মুনাফা অৰ্জন কৰে।

এমএলএম বিক্ৰয়কৰ্মীসকলে এমএলএম ব্যৱসায়ৰ কৰ্মচাৰী নহয়, ফলত তেওঁলোক কোনো প্ৰকাৰ বেতন/মজুৰি নাপায় আৰু তেওঁলকক বিনিয়োগকৃত অৰ্থ তথা শ্ৰমৰ বিনিময়ত কোনো প্ৰত্যৰ্পণ নাপায়। তেওঁলকৰ মুনাফা অৰ্জিত হয় এমএলএম ব্যৱসায়ৰ গঠন অনুযায়ী। ফলত যিহেতু যিসকল প্ৰতিষ্ঠানৰ কৰ্মচাৰী নহয় তেওঁলক কৰ্মসংস্থান আইনৰ বিধান অনুযায়ী তেওঁলকৰ অধিকাৰ সংৰক্ষিত নহয়। বৰং তেওঁলকৰ এমএলএম ব্যৱসায়ত "স্বাধীন ঠিকাদাৰ" বা "ব্যৱসায়ৰ মালিক" হিচাপে উপস্থাপন কৰা হয়। যিকেই নহওক, বিক্ৰয়কৰ্মীসকলে প্ৰচলিত আইন অনুযায়ী এই ব্যৱসায়ৰ মালিক নহয় কাৰণ তেওঁলক কোনো প্ৰকাৰ স্পৰ্শনীয় সম্পদ বা অস্পৰ্শনীয় সুনামৰ অধিকাৰী নহয়, যি তেওঁলক ক্ৰয় বা বিক্ৰয় কৰিব পাৰিব।

যিবিলাক কোম্পানি বেতন ভাতাৰ ক্ষেত্ৰত এমএলএম মডেল ব্যৱহাৰ কৰে তেওঁলকৰ প্ৰায়বোৰ সমালোচনা তথা আইনি সমস্যা পুহিব লগা হয়। বেছিভাগ ক্ষেত্ৰত সমালোচনাৰ বিষয়বস্তু হ'ল অবৈধ পিৰামিড স্কিমৰ লগত তুলনা, অবৈধ মূল নিৰ্ধাৰণ, উচ্চ বজাৰ প্ৰৱেশ মূল্য, প্ৰকৃত বিক্ৰয়তকৈ অধিক বিক্ৰয়কৰ্মী নিয়োগ, প্ৰয়োজন নথকা সত্ত্বেও কোম্পানি দ্ৰব্য ক্ৰয় তথা ব্যৱহাৰৰ বাবে খৰখেদা কৰা, বিক্ৰয় তথা নিয়োগৰ লক্ষ্য পূৰণ কৰিব যাওঁতে ব্যক্তিগত সম্পৰ্ক নষ্ট কৰা, জটিল তথা অতিৰঞ্জিত বেতন স্কিম, কোম্পানি তথা শীৰ্ষস্থানীয় বণ্টনকাৰীসকলৰ প্ৰশিক্ষণ তথা অন্যান্য সৰঞ্জামাদিৰ পৰা অৰ্থ উপাৰ্জন, আৰু দলৰ সদস্যসকলৰ উৎসাহ তথা অনুৰক্তি বৃদ্ধিৰ বাবে গৃহীত কাল্ট পদ্ধতি।[14][17]

প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয় তথা নেটৱৰ্ক বিপণন

সম্পাদনা কৰক

লেখক ডমিনিক জাৰ্দেল নেটৱৰ্ক মাৰ্কেটিং তথা মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিংক সমাৰ্থক তথা প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয়-ৰ এটা কৌশল বুলি উল্লেখ কৰিছে।[18] মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিং বুজাবলৈ ব্যৱহৃত অন্য শব্দসমূহ হ'ল ৱাৰ্ড অফ মাউথ মাৰ্কেটিং, ইণ্টাৰেক্টিভ ডিষ্ট্ৰিবিউচন, তথা সম্পৰ্কযুক্ত বিপণন। সমালোচসকলে কয় ভিন্ন শব্দ তথা পুনৰাবৃত্তিমূলক শব্দসমূহৰ ব্যৱহাৰ মূলত মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিং-ৰ অবৈধ পনজি স্কিম, চেইন লেটাৰ তথা ভোক্তা প্ৰতাৰণামূলক কুৎসাৰ পৰা বাচিবৰ বাবে ব্যৱহৃত হয়।[19] কিছু কিতাপত মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিংক প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয় নকৈ প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয় এটা ৰূপ হিচাপে শ্ৰেণীবিভাগ কৰে।[20][21][22]

ইতিহাস

সম্পাদনা কৰক

মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিং-ৰ উৎপত্তি লৈ মতাবিদ আছে। কিন্তু মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিং পদ্ধতিত ব্যৱসায় ১৯২০-ৰ দশকৰ পৰা হৈ আহিছে।[23] ১৯৩০-ৰ দশকত কেলিফোৰ্নিয়া ভিটামিন কোম্পানি,[24] (পৰবৰ্তীত নিউট্ৰিলাইট নামকৰণ কৰা হয়) বা কেলিফোৰ্নিয়া পাৰফিউম কোম্পানি (১৯৩৯ চনত নাম পৰিবৰ্তন কৰি "এভন প্ৰ'ডাক্টচ" ৰখা হয়), যিটো এতিয়াও প্ৰথম শাৰীৰ মাল্টি লেভেল কোম্পানি, এই ধৰণৰ ব্যৱসায় আৰম্ভ কৰে বুলি ধাৰণা কৰা হয়।[25]

প্ৰতিষ্ঠা

সম্পাদনা কৰক
 
এমএলএমৰ বাইনাৰি ট্ৰি গঠন। নীল চিহ্নিত ব্যক্তিসকলে ৰঙা চিহ্নিত ব্যক্তিসকলৰ বিক্ৰয়ৰ পৰা কমিচন পাব।

স্বাধীন অবৈতনিক ব্যক্তিবৰ্গ, বণ্টনকাৰী (সহযোগী, স্বাধীন ব্যৱসায়ৰ মালিক, স্বাধীন প্ৰতিনিধি নামেও পৰিচিত), কোম্পানিৰ দ্ৰব্য বা সেৱা বিতৰণৰ দায়িত্বত থাক। তেওঁলকক ক্ৰেতাৰ পৰা বিক্ৰয় লাভৰ অংশৰ লগতে কমিচন প্ৰদান কৰা হয়, কিন্তু ডাউনলাইনসকলে এই লাভৰ অংশ বা কমিচন নাপায়। মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিং বেতন পৰিকল্পনা অনুযায়ী বণ্টনকাৰীসকলে তেওঁলকৰ নিজ আৰু তেওঁলকৰ ডাউনলাইনৰ বিক্ৰয় প্ৰচেষ্টাৰ ফলত বিক্ৰীত দ্ৰব্যৰ উপৰ লভ্যাংশ তথা কমিচন পায়।

স্বাধীন বণ্টনকাৰীগণ তেওঁলকৰ নিজস্ব কৰ্মঠ ভোক্তা নেটৱৰ্ক গঢ়ি তুলে, যিসকল পোনপোটিয়াকৈ কোম্পানিৰ পৰা দ্ৰব্য বা সেৱা ক্ৰয় কৰে; অথবা তেওঁলক তেওঁলকৰ ডাউনলাইনসকলৰ মাধ্যমত ভোক্তা নেটৱৰ্ক তৈয়াৰ কৰি কোম্পানিৰ বিস্তাৰ তথা প্ৰসাৰ কৰে।

এই চক্ৰৰ সম্বিলিত কৰ্মীসকলে মিলি বিক্ৰয় বাহিনী গঢ়ি তুলে যাক বিক্ৰয়কৰ্মীসকলক ডাউনলাইনও বুলি কোৱা হয়। ডাউনলাইন হ'ল এমএলএমৰ বেতনৰ একাধিক স্তৰ গঠনৰ পিৰামিড।[18]

ধৰা হ'ল, নীল চিহ্নিত ব্যক্তি পাঁচজনক তেওঁলকৰ কামত নিয়োগ দিছে, আৰু সেই পাঁচজন তেওঁৰ নিজস্ব পাঁচজন বিক্ৰয়কৰ্মী। ফলত তেওঁৰ লত যিমান জন যুক্ত হব সকলোৱে নীল চিহ্নিত ব্যক্তিৰ ডাউনলাইন আৰু তাত্ত্বিকভাৱে ১৪টা চক্ৰত এজন ব্যক্তিৰ সৰ্বোচ্চ (৫১৪ = ৬.১ বিলিয়ন ব্যক্তি) ডাউনলাইন হব পাৰিব।

বণ্টনকাৰীগণ পাইকাৰী দামত কোম্পানিৰ পৰা দ্ৰব্য বা সামগ্ৰী ক্ৰয় কৰি খুচৰা মাধ্যমত বিক্ৰয় কৰি লাভ কৰিব পাৰে।

পিৰামিড গঠন

সম্পাদনা কৰক

এমএলএম ব্যৱসায় যুক্তি প্ৰদৰ্শন কৰে যে সকলো ব্যৱসায়ত পিৰামিডীয় গঠন বিদ্যমান। সকলো ধৰণৰ ব্যৱসায়ত আটাইতকৈ ওপৰত এজন প্ৰধান নিৰ্বাহী কৰ্মকৰ্তা, তাৰ তলত ব্যৱস্থাপনা পৰ্ষদ তথা তাৰ তলত বিভিন্ন শ্ৰেণীৰ কৰ্মচাৰী নিযুক্ত থাকে। বিভিন্ন সংস্থাৰ এই পিৰামিড গঠনপ্ৰণালীৰ পৰা এমএলএম ব্যৱসায়ও যুক্তি দাঙি তেওঁলকেও এই গঠনপ্ৰণালীৰ বাহিৰত নহয় আৰু এমএলএমৰ গঠনক বৈধ ব্যৱসায়িক গঠন নকৈ পিৰামিড পদ্ধতিৰ এটা ধৰণ বুলি কোৱা অযুক্তিক।

যিকেই নহওক, এমএলএমৰ পিৰামিড আকৃতি পিৰামিড গঠন নহয়, বৰং সেয়া এমএলএমৰ আয়ৰ উৎসৰ পিৰামিড গঠন যিটো নিজেই অবৈতনিক ব্যক্তিসকলৰ (অবৈতনিক আৰু কৰ্মচাৰী নহয়) বিক্ৰয়ৰ পৰা আহে। এই কাৰণত এমএলএমক সাধাৰণ পিৰামিড পদ্ধতিৰ পৰা ভিন্ন বুলি ধৰা হয়, আনকি যিবিলাক ঠাইত আইনৰ মাধ্যমত সেয়া বিভাজিত কৰা হোৱা নাই।

সাধাৰণ ব্যৱসায়ত পিৰামিড আকৃতি ব্যৱসায়ৰ আয়ৰ পিৰামিড গঠন নহয়, বৰং সেয়া সেই সংস্থাৰ মানৱ সম্পদৰ (বৈতনিক কৰ্মচাৰীসকলৰ) পিৰামিড গঠন। ব্যৱসায়ৰ ৰাজস্ব তথা আয় আহে স্বাধীন ক্ৰেতাসকলৰ পৰা, ব্যৱসায়ত অবৈতনিকভাৱে যুক্ত ব্যক্তিসকলৰ পৰা নহয়।

আয়

সম্পাদনা কৰক

নিৰ্দিষ্ট এমএলএম ব্যৱসায় বা সৰ্বোপৰি এমএলএম ব্যৱসায়ৰ আয় সম্পৰ্কত কেইবাটাও সূত্ৰ বিভিন্ন তথ্য প্ৰকাশ কৰিছে:

  • দি টাইমচ: "চৰকাৰী তদন্তত প্ৰকাশিত হৈছে যুক্তৰাজ্যত দশটা বিক্ৰয়যোগ্য দ্ৰব্যৰ কমপক্ষে এটা বিক্ৰয় কৰি এমৱেৰ প্ৰতিনিধিসকলৰ মাত্ৰ ১০% আয় কৰিব পাৰিছে। "[26]
  • এৰিক শেইবেলাৰ, "এমেৰাল্ড" তথা এমৱেৰ উচ্চ পদস্থ কৰ্মকৰ্তা: "যুক্তৰাজ্যৰ বিচাৰপতি নৰিচ ২০০৮ চনত এক গৱেষণাৰ ফলাফলত কয় ৩৩,০০০ স্বাধীন ব্যৱসায় মালিকসকলৰ মাজত মাত্ৰ ৯০ জন যথেষ্ট পৰিমাণ আয় কৰিব পাৰিছে যিটো দ্বাৰা তেওঁলোক তেওঁলকৰ ব্যৱসায়ৰ ব্যয় বহন কৰিব পাৰিছে। ৯৯.৭ ভাগ বিনিয়োগকাৰী এতিয়াও লোকচানত আছে। "[27]
  • নিউজউইক: মোনাভায়ৰ ২০০৭ চনৰ আয় বিৱৰণ অনুযায়ী "১ শতাংশৰ কম কমিচন পোৱাৰ যোগ্যতা লাভ কৰে আৰু তেওঁলোকৰ মাজত মাত্ৰ ১০ শতাংশ এক সপ্তাহত $১০০ ত কৈ বেছি আয় কৰিব পাৰে। "[28]
  • বিজনেচ ষ্টুডেণ্টচ‌ ফোকাচ অন ইথিকচ্‌: "আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত এমএলএমৰ পৰা ৯০% ৰ বাৰ্ষিক গড় আয় $৫,০০০ তকৈ বাছি নহয়, যিটো স্বাভাৱিক জীৱন ধাৰণতকৈ বহু কম (সান লিয়ান লাইফ উইকলি ১৯৯৮)"[29]
  • ইউএচএ টুডেত কেইবাটাও প্ৰবন্ধ প্ৰকাশিত হৈছে:
  • "যিহেতু আয়ৰ সম্ভাব্যতা কোম্পানি তথা বক্ৰয় যোগ্যতাৰ উপৰ নিৰ্ভৰ কৰে, ডিৰেক্ট চেলিং এচ'চিয়েচন-ৰ নিচিনা পোনপোটীয়া বিক্ৰয়ৰ পৰা বাৰ্ষিক মধ্যক আয় হব পাৰে $২,৪০০। "[30]
  • ২০১০ চনৰ ১৫ অক্টোবৰৰ এটা প্ৰবন্ধত কোৱা হৈছে যে, এমএলএম প্ৰতিষ্ঠান ফৰচুনৰ নথিপত্ৰৰ পৰা জনা যায় ৩০ শতাংশ প্ৰতিনিধি কোনো প্ৰকাৰ আয় কৰিব পৰা নাই আৰু ৭০ শতাংশৰ ৫৪ শতাংশ মাহত মাত্ৰ $৯৩ আয় কৰিব পাৰিছে। প্ৰবন্ধত আৰু কোৱা হৈছে ফৰচুন টেক্সাচ, কেণ্টাকি, নৰ্থ ডাকোটা তথা নৰ্থ কেৰোলিনাৰ এটৰ্নি জেনাৰেলৰ তদন্তৰ অধিনত আছে আৰু মিচৌৰী, চাউথ কেৰোলিনা, ইলিনয়চ্, তথা ফ্লোৰিডাত এই কোম্পানিৰ বিৰুদ্ধত অভিযোগৰ তদন্ত চলি আছে।[31]
  • ২০১১ চনৰ ১০ ফেব্ৰুৱাৰীত এখন প্ৰবন্ধত কোৱা হয় যে, "যদি অসম্ভব নহয়, বেছিভাগ মানুহৰ বাবে ভোক্তাৰ পৰা প্ৰত্যক্ষ দ্ৰব্য বিক্ৰয় কৰি আয় কৰা কষ্টসাধ্য। নিয়োগকাৰীসকলে কেৱল বিশাল পৰিমাণ অৰ্থ আয়ৰ কথাকে কয়। "[32]
  • "ৰোলেণ্ড হুইটচেল, এজন প্ৰাক্তন ব্যৱসায় বিষয়ৰ অধ্যাপক যিয়ে মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিংয়ৰ অসুবিধা লৈ ৪০ year ধৰি গৱেষণা তথা শিক্ষকতা কৰিছে": "ঘণ্টাত $১.৫০ আয় কৰে এনে মানুহ বিচাৰি পোৱা কঠিন, মূল দ্ৰব্য হ'ল সুযোগ। আটাইতকৈ ডাঙৰ প্ৰেৰণা হ'ল মিচা প্ৰতিশ্ৰুতি। "[32]

আইনগত বৈধতা

সম্পাদনা কৰক

আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ

সম্পাদনা কৰক

এমএলএম ব্যৱসায় আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ ৫০খন ৰাজ্যত পৰিচালিত হয়। এই ব্যৱসায়সমূহ এফিলিয়েট মাৰ্কেটিং বা হোম-বেজড বিজনেচ ফ্ৰাঞ্চাইজিং নামত পৰিচালিত হয়। যাৰ মাজত কিছু পিৰামিড পদ্ধতিৰ ব্যৱসায় নিজস্ব আইনগতভাৱে বৈধ বুলি দাবী কৰে।[13] কিছু সূত্ৰত কোৱা হয় বৈধতা থাকিলেও সকলো এমএলএম পিৰামিড পদ্ধতিৰ ব্যৱসায়।[14]

আমেৰিকা যুক্তৰাষ্টৰ ফেডাৰেল ট্ৰেড কমিচন (এফটিচি) অনুসাৰি: "মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিংৰ পৰিকল্পনা হ'ল নতুন বণ্টনকাৰী নিয়োগৰ বাবে কমিচন প্ৰদান কৰা। এইবোৰ প্ৰকৃতপক্ষত অবৈধ পিৰামিড পদ্ধতি। পিৰামিড পদ্ধতি বিপদজনক। কাৰণ নতুন বণ্টনকাৰী নিয়োগৰ বাবে কমিচন প্ৰদানৰ পৰিকল্পনা বিফলত যাব যেতিয়া নতুন বণ্টনকাৰী নিয়োগ কৰা নাযাব। ইয়াৰ উপৰিও এই পৰিকল্পনা বিফলত যাব কাৰণ উপৰৰ শাৰীৰ কেইবাজনৰ বাহিৰে বাকী সকলোকে খালি হাতত উভতিব লাগিব। "[33]

২০০৪ চনত ডিৰেক্ট চেলিং এচ'চিয়েচন ষ্টাফ এডভাইজৰি পত্ৰত এফটিচি কয়:

সাম্প্ৰতিক কেই yearত ভাল কিছু ব্যক্তিগত বা অভ্যন্তৰীণ ভোগৰ বিষয় উঠি আহিছে। আনকি, মাল্টি লেভেল ব্যৱসায়ত অভ্যন্তৰীণ ভোগৰ পৰিমাণ এইটো নিশ্চিত নকৰি যি এফটিচি পিৰামিড পদ্ধতিৰ এই পৰিকল্পনাক গ্ৰহণ কৰিব নে নাই। এফটিচিৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় হ'ল সকলো অংশগ্ৰহণকাৰীসকলৰ কমিচন প্ৰদানৰ বাবে যি আয়ৰ প্ৰয়োজন সেয়া কি দ্ৰব্য বা সামগ্ৰী বিক্ৰয়ৰ পৰা আহিছে নেকি সেই বিক্ৰয় আৰম্ভ অৰ্থ উপাৰ্জনৰ বাবে দ্ৰব্য বা সামগ্ৰী স্বত্ব হস্তান্তৰ।[34]

ফেডাৰেল ট্ৰেড কমিচন সাৱধান কৰি দি কয়, "সকলো মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিং পৰিকল্পনা বৈধ নহয়। কিছু পিৰামিড পদ্ধতিৰ। গতিকে এনে কোনো ব্যৱসায়ত যোগদান দিয়া উচিত নহয় য'ত অৰ্থ প্ৰকৃত ভোক্তাৰ ওচৰত দ্ৰব্য বিক্ৰয়ৰ পৰা নহয় আহে বণ্টনকাৰী নিয়োগৰ পৰা। "[35]

সমালোচনা

সম্পাদনা কৰক

ফেডাৰেল ট্ৰেড কমিচনৰ ১৯৭৯ চনৰ ইন ৰে এমৱে কৰ্পোৰেচন অনুচ্ছেদ অনুযায়ী যুক্তৰাষ্ট্ৰত মাল্টি লেভেল মাৰ্কেটিং অবৈধ নহয়।[36] কিন্তু, এমৱেৰ বিৰুদ্ধত অবৈধ মূল্য নিৰ্ধাৰণৰ বাবে আৰু অতিৰিক্ত আয়ৰ বাবে অভিযোগ অনা হয়।[37]

এফটিচি কয় যে, দ্ৰব্য বিক্ৰয়তকৈ নিয়োগকাৰীসকলক ইনচেণ্টিভৰ পৰা বেছি আয় কৰা বহুসমতাবিশিষ্ট বিপণন প্ৰতিষ্ঠানসমূহৰ খবৰ ৰাখিব লাগিব। এফটিচি সতৰ্ক কৰি দি কয় যে, নতুন সদস্য নিয়োগৰ মাধ্যমত কমিচন পোৱাৰ ৰীতি বহু ৰাজ্যত "পিৰামিডিং" হিচাপে পৰিচিত আৰু আইন বহিৰ্ভূত।[38]

২০০৬ চনৰ এপ্ৰিলত এফটিচি এটা নতুন ব্যৱসায়িক নিয়মৰ প্ৰস্তাৱ দিয়ে য'ত এমএলএম সহ সকলো ব্যৱসায়ৰ বিক্ৰেতাসকলক তেওঁলকৰ সম্ভাব্য ক্ৰেতা/অংশগ্ৰহণকাৰীসকলক্ৰ তথ্য দিবলৈ কোৱা হয় যাতে সাৰ্বিক তথ্যৰ উপৰ ভিত্তি কৰি গড় আৰ্থিক সম্ভাব্যতা পৰীক্ষা কৰি নতুন ব্যৱসায় গঠন কৰা যায় বা নতুন ব্যৱসায়ত যোগ দিব পৰা যায়। ২০০৮ চনৰ মাৰ্চত এফটিচি "নেটৱৰ্ক মাৰ্কেটিং" (যেনে এমএলএম) কোম্পানিসমূহক এই ব্যৱসায়িক নিয়মৰ পৰা আঁতৰাই দিয়ে, ফলত এমএলএম ব্যৱসায়ৰ অংশগ্ৰহণকাৰীসকলে সেই সাৰ্বিক তথ্যভাণ্ডাৰৰ তথ্যৰ পৰা বাদ পৰে বা এমএলএম ব্যৱসায় সাফল্য তথা সম্ভাৱনাৰ ফলাফল জনাৰ পৰা বাদ পৰে:

সংশোধিত প্ৰস্তাব অনুযায়ী বহুস্তৰীয় বিপণন কোম্পানিসমূহ বা নিৰ্দিষ্ট কিছু কোম্পানি যিবিলাক অসাৱধানত ২০০৬ চনৰ এপ্ৰিলৰ প্ৰস্তাবত অন্তৰ্ভুক্ত হৈছিল।[39]

কিছু নিয়োগকাৰীসকলক এনেকৈ উৎসাহ প্ৰদান কৰা হয় যে তেওঁলোক তেওঁলোকৰ প্ৰতিযোগী কোম্পানিৰ নিয়োগকাৰীসকলেও তেওঁলোকৰ কোম্পানিত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ সক্ৰিয় হৈ উঠিছে। কিছু মানুহ ইমান দূৰ লৈকে গুচি গৈছে যে শ্ৰেষ্ঠ আধুনিক এমএলএম ব্যৱসায়সমূহ আইনসিদ্ধ পিৰামিড পদ্ধতিৰ পৰা কোনো অংশত কম নহয়।[14] এজন কয়, "বহুস্তৰীয় বিপণন কোম্পানিসমূহ আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত পিৰামিড পদ্ধতিৰ গ্ৰহণযোগ্য তথা বৈধ অনুমোদিত ৰূপ। "[15] একেধৰণে আন এজন কয়, "বহুস্তৰীয় বিপণন, পিৰামিড পদ্ধতিৰ এটা ৰূপ, যি সকলো ক্ষেত্ৰত প্ৰতাৰণামূলক নহয়। "[16]

ৱাল্টাৰ জে. কাৰ্ল ২০০৪ চনত ৱেষ্টাৰ্ন জাৰ্নাল অফ কমিউনিকেচন ত এক প্ৰবন্ধত এমএলএম প্ৰতিষ্ঠানসমূহক কাল্ট (বাটাৰাফিল্ড, ১৯৮৫),[40] পিৰামিড পদ্ধতি (ফিট্‌জপেট্ৰিক তথা ৰেনল্ডচ, ১৯৯৭),[41] বা বিভ্ৰান্তিকৰ, প্ৰৱঞ্চনামূলক, তথা অনৈতিক প্ৰাতিষ্ঠানিক চল (কাৰ্টাৰ, ১৯৯৯),[42] যেনে ব্যৱসাযৰৰ প্ৰসাৰৰ বাবে যীশুৰ বাণী সম্বলিত বক্তৃতাৰ প্ৰশ্নবিদ্ধ ব্যৱহাৰ (হোপফ্‌ল তথা মাদ্ৰেল, ১৯৯৬),[43] আৰু অৰ্থনৈতিক লাভৰ আশাত ব্যক্তিগত সম্পৰ্কৰ অৱক্ষয় (ফিট্‌জপেট্ৰিক তথা ৰেনল্ডচ, ১৯৯৭)[41][44] বুলি উল্লেখ কৰিছে। চীনত এই পদ্ধতিৰ পৰা জনগণক বিৰত ৰাখিবলৈ কাৰ কৰিছে এনে কেইজন স্বেচ্ছাসেৱক শাৰীৰিক নিৰ্যাতনৰ চিকাৰ হৈছে।[45]

পশ্চিমা সাংস্কৃতিক নিয়মৰ লগত দ্বন্দ্ব্ব্ব্বৰ কাৰণত অংশগ্ৰহণকাসকলৰ অধিকাংশৰ তেওঁলোকৰ প্ৰতিশ্ৰুতি পূৰণ কৰিব নোৱাৰাৰ বাবে এমএলএমৰ সমালোচনা কৰা হয়।[46] বহু লোকে অভিযোগ কৰে যে এই ব্যৱসায়ত ব্ৰেক ইভেন পাৰ কৰাৰ সাফল্যৰ হাৰ বা লাভ কৰা অন্যান্য ব্যৱসায়ৰ তুলনাত একেবাৰেই বিৰল:[47][48][49] "বিশাল পৰিমাণ এমএলএম ব্যৱসায় এমএলএম নিয়োগ দি আছে, য'ত অংশগ্ৰহণকাৰীসকলৰ অৱশ্যই মুনাফা অৰ্জনৰ বাবে বেছি হাৰত নিয়োগ বেলেগক নিয়োগ কৰিব লাগিব। কোম্পানিৰ নিজস্বৰ পৰা পোৱা তথ্যৰ উপৰ ভিত্তি কৰি, এমএলএম ব্যৱসায়ত নিয়োগত ক্ষতিৰ হাৰ প্ৰায় ৯৯.৯%; অৰ্থাৎ অংশগ্ৰহণকাৰীসকলৰ ৯৯.৯% কোম্পানীৰ পৰা ক্ৰয়সহ সকলো খৰচ বাদ দিয়াৰ পিছতও কোনো অৰ্থ উপাৰ্জন কৰিব নোৱাৰে। "[47] কিছু ক্ষেত্ৰত, ইয়াৰ কাৰণ হ'ল নিয়োগপ্ৰাপ্তসকলৰ আধিক নিয়োগত উৎসাহিত কৰা "[তেওঁলোকৰ] লগত প্ৰতিযোগিতা কৰিবলৈ লোক নিয়োগ"[14] যাৰ ফলত "বজাৰ সম্পৃক্তি" বাঢ়ে।[17] ইয়াৰ উপৰিও কোৱা হৈছে যে "প্ৰকৃতি অনুযায়ী, এমএলএম বৈজ্ঞানিক ভিত্তিত সম্পূৰ্ণৰূপে বৰ্জিত।[50]

২০১০ চনৰ অক্টোবৰত এক প্ৰতিবেদনত কোৱা হয় যে, অভিযোগৰ প্ৰেক্ষিতত কেই জন চৰকাৰী এটৰ্নি জেনাৰেল বহুস্তৰীয় বিপণন কোম্পানিসমূহ তদন্ত কৰি চাইছে যে প্ৰথম ফালে কিছু বিক্ৰয়কৰ্মীসকলক নিয়োগৰ ক্ষেত্ৰত পাৰশ্ৰমিক দিয়া হৈছিল আৰু সাম্প্ৰতিক সময়ৰ নিয়োগপ্ৰাপ্তসকলে আগতে যসকল এই ব্যৱসায়ত আহিছে তেওঁলোকৰ তুলনাত একো পোৱা নাই।[51]

শিল্প সমালোচক ৰবাৰ্ট এল. ফিট্‌জপেট্ৰিক বহুস্তৰীয় বিপণনক "দি মেইন ষ্ট্ৰীট বাবল" বুলি উল্লেখ কৰিছে যিটো যি কোনো সময়ত বিস্ফোৰিত হব পাৰে।[52]

চীন

সম্পাদনা কৰক

চীনত ১৯৭৮ চনৰ চীনৰ অৰ্থনৈতিক সংস্কাৰৰ পিছত আমেৰিকা, তাইৱানীয় আৰু জাপানী কোম্পানিসমূহ প্ৰথম বহুস্তৰীয় বিপণন (চীনা: {{{c}}}) লৈ আহে। অৰ্থনৈতিক অনিশ্চয়তা আৰু ব্যক্তিক ভোক্তাবাদৰ নতুন পট পৰিবৰ্তনৰ লগে লগে কাকতালীয়ভাৱে বহুস্তৰীয় বিপণন জনপ্ৰিয়তা অৰ্জন কৰে। ১৯৯৮ চনত চীনা চৰকাৰ সামাজিক, অৰ্থনৈতিক তথা কৰাৰোপণ বিষয়সমূহক আগত ৰাখি চীনৰ সমভূমিত বহুস্তৰীয় বিপণন নিষিদ্ধ কৰে।[53] ২০০৫ চনত প্ৰণয়ন কৰা "প্ৰহিবিশন অফ চুয়ানচিয়াঅ"ৰ ৩ নং ধাৰাৰ ২ নং অনুচ্ছেদ অনুযায়ী ডাউনলাইন থকা অবৈধ ঘোষণা কৰা হয়।[12] অ'ৰিগান লিখে, "এই বিধান দ্বাৰা চীন এটা বিষয় পৰিষ্কাৰ কৰি দিছে যে চীনৰ সমভূমিত প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয়ৰ অনুমতি আছে, কিন্তু বহুস্তৰীয় বিপণনৰ নাই। "[11]

এমএলএম কোম্পানিসমূহ চীনৰ প্ৰহিবিশনৰ ওচৰে-পাজৰে কোনো উপায় বা কোনো পদ্ধতিৰ, যেনে প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয়, সাহায্যত খুচৰা বিক্ৰয় কাৰ্যক্ৰমৰ মাধ্যমত চীনত তেওঁলোকৰ দ্ৰব্য পঠাই দিয়াৰ চেষ্টা কৰিছে। প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয়ৰ বিধান কচমেটিকচ, স্বাস্থসম্মত খাদ্য, স্বাস্থসম্মত দ্ৰব্য, শৰীৰচৰ্চাৰ উপাদান তথা ৰন্ধা সামগ্ৰীৰ ক্ষেত্ৰত সীমিত আৰু এই বিধানত কোনো চীনা বা বিদেশী কোম্পানি চীনৰ সমভূমিত প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয় ব্যৱসায়ত আহ্ৰহী এনে হব লাগে তথা বাণিজ্য মন্ত্ৰণালয়ৰ পৰা প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয়ৰ লাইচেন্স গ্ৰহণ কৰিব লাগে।[54] ২০১৬ চনত ৭৩টা দেশী তথা বিদেশী কোম্পানি প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয়ৰ লাইচেন্স পায়।[55]

২০০৫ চনৰ ২৩ আগষ্ট লৈকে ৰাজ্য কাউন্সিল নিয়ম জাৰি কৰে যিটো প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয় কাৰ্যক্ৰম (১ ডিচেম্বৰ, ২০০৫ৰ পৰা কাৰ্যকৰ হয়) আৰু প্ৰহিবিশন অফ চুয়ানচিৱা বিধান (১ ডিচেম্বৰ, ২০০৫ ৰ পৰা কাৰ্যকৰ হয়) ইয়াৰ লগত সম্পৰ্কিত। যিহেতু প্ৰত্যক্ষ বিক্ৰয় অনুমোদিত, প্ৰয়োজনীয় অনুমতি পাবলৈ তেওঁলোকৰ কাৰ্যক্ৰম পিৰামিড পদ্ধতি, এমএলএম, বা ফ্লাই-ৱাই-নাইট অপাৰেচনৰ নহয় সেয়া নিশ্চিত কৰিব লাগিব।

বহিঃসংযোগ

সম্পাদনা কৰক

তথ্যসূত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
  1. ↑ Clegg, Brian (2000). The invisible customer: strategies for successive customer service down the wire. Kogan Page. পৃষ্ঠা. 112. ISBN 0-7494-3144-X. 
  2. ↑ Higgs, Philip (2007). Rethinking Our World. Juta Academic. পৃষ্ঠা. 30. ISBN 0-7021-7255-3. 
  3. ↑ 3.0 3.1 Kitching, Trevor (2001). Purchasing scams and how to avoid them. Gower Publishing Company. ISBN 0-566-08281-0. 
  4. ↑ Mendelsohn, Martin (2004). The guide to franchising. Cengage Learning Business Press. পৃষ্ঠা. 36. ISBN 1-84480-162-4. 
  5. ↑ 5.0 5.1 Vander Nat, Peter J.; Keep, William W. (2002). "Marketing Fraud: An Approach for Differentiating Multilevel Marketing from Pyramid Schemes". Journal of Public Policy & Marketing খণ্ড 21 (1): 139–15. doi:10.1509/jppm.21.1.139.17603. 
  6. ↑ Mendelsohn, Martin (2004). The guide to franchising. Cengage Learning Business Press. পৃষ্ঠা. 36. ISBN 1-84480-162-4. 
  7. ↑ DuBoff, Leonard D. (2004). The Law (in Plain English) for Small Business. Sphinx Pub.. পৃষ্ঠা. 285–286. ISBN 978-1-57248-377-4. https://books.google.com/books?id=8PnUHaOQX5QC&pg=PA286. 
  8. ↑ "The Bottom Line About Multilevel Marketing Plans and Pyramid Schemes". FTC. Archived from the original on ৮ মে ২০১২. https://web.archive.org/web/20120508042320/http://business.ftc.gov/sites/default/files/pdf/inv08-bottom-line-about-multi-level-marketing-plans.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৫ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  9. ↑ "Multilevel Marketing". FTC. Archived from the original on 2014-04-03. https://web.archive.org/web/20140403135459/http://www.consumer.ftc.gov/articles/0065-multilevel-marketing। আহৰণ কৰা হৈছে: 2020-04-22. }}
  10. ↑ "Multilevel Marketing". FTC, Bureau of Consumer Protection. Archived from the original on 2014-03-26. https://web.archive.org/web/20140326221105/http://business.ftc.gov/documents/inv08-bottom-line-about-multi-level-marketing-plans। আহৰণ কৰা হৈছে: 2020-04-22. 
  11. ↑ 11.0 11.1 O'Regan, Stephen (July 16, 2015). "Multi-Level Marketing: China Isn't Buying It". China Briefing. http://www.china-briefing.com/news/2015/07/16/multi-level-marketing-china-isnt-buying.html. 
  12. ↑ 12.0 12.1 "MLM law of China 'Prohibition of Chuanxiao'". gov.cn. 2005-09-03. http://www.gov.cn/zwgk/2005-09/03/content_28808.htm. }}
  13. ↑ 13.0 13.1 Debra A. Valentine (May 13, 1998). "Pyramid Schemes". FTC. https://www.ftc.gov/public-statements/1998/05/pyramid-schemes। আহৰণ কৰা হৈছে: June 24, 2009. }}
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 Carroll, Robert Todd (2003). The Skeptic's Dictionary: A Collection of Strange Beliefs, Amusing Deceptions, and Dangerous Delusions. জন উইলি এণ্ড চন্স. পৃষ্ঠা. 235–36. ISBN 0-471-27242-6. http://www.skepdic.com/mlm.html. 
  15. ↑ 15.0 15.1 Coenen, Tracy (2009). Expert Fraud Investigation: A Step-by-Step Guide. Wiley. পৃষ্ঠা. 168. ISBN 0-470-38796-3. 
  16. ↑ 16.0 16.1 Salinger (Editor), Lawrence M. (2005). Encyclopedia of White-Collar & Corporate Crime. 2. Sage Publishing. পৃষ্ঠা. 880. ISBN 0-7619-3004-3. https://books.google.com/books?id=0f7yTNb_V3QC&lpg=PP1&dq=isbn%3A0761930043&pg=PA880#v=onepage&q&f=false। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 June 2016. 
  17. ↑ 17.0 17.1 "What's Wrong With Multi-Level Marketing?". Vandruff.com. http://www.vandruff.com/mlm.html। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  18. ↑ 18.0 18.1 Xardel, Dominique (1993). The Direct Selling Revolution. Understanding the Growth of the Amway Corporation. Blackwell Publishing. পৃষ্ঠা. 1–4. ISBN 978-0-631-19229-9. 
  19. ↑ The New Professionals. Prima Publishing. 2000. 
  20. ↑ Edwards, Paul; Edwards, Sarah; Economy, Peter (2009). Home-Based Business for Dummies. Wiley. পৃষ্ঠা. 38–39. ISBN 978-0-470-53805-0. 
  21. ↑ "'Person to person' sales plans... "dream" opportunity or business nightmare? [Amway Ad"]. Life খণ্ড 68 (7): 51. February 27, 1970. https://books.google.com/books?id=6lAEAAAAMBAJ&pg=PA51. 
  22. ↑ Brown Caryne (Dec 1992). "Door-to-door Selling Grows Up". Black Enterprise খণ্ড 23 (5): 76. 
  23. ↑ Pareja, Sergio (2008). "Sales Gone Wild: Will the FTC's Business Opportunity Rule Put an End to Pyramid Marketing Schemes?". McGeorge Law Review খণ্ড 39 (83). 
  24. ↑ Attri, Rekha (2011). "A Study of Consumer Perceptions of the Products Sold Through Multilevel Marketing". Management Research Journal (Prabandhan & Taqniki) খণ্ড 39 (83): 97–103. 
  25. ↑ "MLM History". network-experience.net. January 24, 2014. Archived from the original on জানুৱাৰী ২৯, ২০১৪. https://web.archive.org/web/20140129023946/http://www.network-experience.net/en/multi-level-marketing/mlm-history.php। আহৰণ কৰা হৈছে: ৩ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  26. ↑ Brown, David (November 27, 2007). "Marketing group merely 'selling a dream'". The Times. Archived from the original on February 29, 2012. https://web.archive.org/web/20120229054329/http://www.timesplus.co.uk/tto/news/?login=false. 
  27. ↑ Berkowitz, Bill (January 28, 2009). "Republican Benefactor Launches Comeback". Inter press service. Archived from the original on ১২ ছেপ্টেম্বৰ ২০১০. https://web.archive.org/web/20100912062722/http://ipsnews.net/wap/news.asp?idnews=45588. 
  28. ↑ Tony Dokoupil (August 2, 2008). "A Drink's Purple Reign". নিউজউইক. Archived from the original on ১১ আগষ্ট ২০১২. https://www.webcitation.org/69poZrMWG?url=http://www.thedailybeast.com/newsweek/2008/08/01/a-drink-s-purple-reign.html। আহৰণ কৰা হৈছে: ৬ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  29. ↑ Ryan (Editor), Leo; Wojciech, Gasparski (Editor); Georges, Enderle (Editor) (2000). Business Students Focus on Ethics (Praxiology): The international Annual of Practical Philosophy and Methodology Volume 8. Transaction Publishers. পৃষ্ঠা. 75. ISBN 0-7658-0037-3. 
  30. ↑ Peterecca, Laura (September 14, 2009). "What kind of business do you want to start?". পৃষ্ঠা 4B. http://www.usatoday.com/printedition/money/20090914/smallbizweek114_st.art.htm. 
  31. ↑ O'Donnell, Jayne (October 15, 2010). "Fortune Hi-Tech: American dream or pyramid scheme?". পৃষ্ঠা 6B. http://www.usatoday.com/money/companies/2010-10-15-multilevelmarketing14_CV_N.htm. 
  32. ↑ 32.0 32.1 O'Donnell, Jayne (February 10, 2011). "Multilevel marketing or 'pyramid?' Sales people find it hard to earn much". http://www.usatoday.com/money/industries/retail/2011-02-07-multilevelmarketing03_CV_N.htm. 
  33. ↑ "FTC Consumer Alert; Lotions and Potions: The Bottom Line About Multilevel Marketing Plans". FTC. January 2000. Archived from the original on 2009-01-18. https://web.archive.org/web/20090118151624/http://ftc.gov/bcp/edu/pubs/consumer/alerts/alt057.shtm। আহৰণ কৰা হৈছে: ১২ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  34. ↑ Kohm, James A. (January 14, 2004). RE: Staff Advisory Opinion - Pyramid Scheme Analysis. Federal Trade Commission. Archived from the original on July 3, 2017. https://web.archive.org/web/20170703094557/http://www.mlmwatchdog.com/files/FTC_Letter.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: April 22, 2020. 
  35. ↑ Facts for Consumers; The Bottom Line About Multilevel Marketing Plans and Pyramid Schemes Federal Trade Commission}}
  36. ↑ "In re Amway Corp. vol=93". F.T.C.. 1979. Archived from the original on ২০ মাৰ্চ ২০০৯. https://web.archive.org/web/20090320121545/http://www.ftc.gov/os/decisions/docs/vol93/FTC_VOLUME_DECISION_93_(JANUARY_-_JUNE_1979)PAGES_618-738.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: ১২ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  37. ↑ Richard Eisenberg (June 1, 1987). "The Mess Called Multi-Level Marketing With celebrities etting the bait, hundreds of pyramid-style sales companies are raking in millions, often taking in the gullible". CNN. http://money.cnn.com/magazines/moneymag/moneymag_archive/1987/06/01/83883/index.htm. 
  38. ↑ "Multilevel Marketing Plans". FTC Consumer Alert. November 1996. Archived from the original on ৯ মে ২০০৮. https://web.archive.org/web/20080509201318/http://www.ftc.gov/bcp/edu/pubs/consumer/invest/inv12.shtm। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৫ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  39. ↑ "FTC Press Release". http://www.ftc.gov/opa/2008/03/busrule.shtm। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৫ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  40. ↑ Butterfield, Stephen (1985). Amway, the Cult of Free Enterprise. South End Press. 
  41. ↑ 41.0 41.1 FitzPatrick, Robert L.; Reynolds, Joyce K.. "False Profits: Seeking Financial and Spiritual Deliverance in Multi-Level Marketing and Pyramid Schemes (Herald Pr, 1997)". Falseprofits.com. Archived from the original on ৮ মাৰ্চ ২০১০. https://web.archive.org/web/20100308031011/http://www.falseprofits.com/। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  42. ↑ Carter, Ruth (1999). Amway Motivational Organizations: Behind the Smoke and Mirrors. Backstreet Publishing. }}
  43. ↑ Höpfl, H.; Maddrell, J. (1996). Can You Resist a Dream? Evangelical Metaphors and the Appropriation of Emotion”, Metaphor and Organizations, eds. D. Grant & C. Oswick. Sage. পৃষ্ঠা. 200–12. 
  44. ↑ Carl, Walter J. (Winter 2004). "The Interactional Business of Doing Business: Managing Legitimacy and Co-constructing Entrepreneurial Identities in E-Commerce Multilevel Marketing Discourse". Western Journal of Communication খণ্ড 68 (1): 92–119. 
  45. ↑ Hu Yongqi. "Going against the slippery slope of a pyramid scheme". China Daily. http://www.chinadaily.com.cn/cndy/2010-07/29/content_11063919.htm. 
  46. ↑ Bloch, Brian (1996). "Multilevel marketing: what's the catch?". Journal of Consumer Marketing খণ্ড 13 (4): 18–26. doi:10.1108/07363769610124519. 
  47. ↑ 47.0 47.1 Taylor, Jon M. (2002). "Comparing Recruiting MLMs with No-product Pyramid Schemes, and with Gambling". Consumers Awareness Institute. http://www.mlm-thetruth.com/research/mlm-statistics/shocking-stats/। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  48. ↑ FitzPatrick, Robert L. (August 4, 2002). "The 10 Big Lies of Multi-Level Marketing". Consumers Awareness Institute. http://www.mlmwatch.org/01General/10lies.html। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  49. ↑ Cruz, Joan Paola; Camilo, Olaya (2008). "A System Dynamics Model for Studying the Structure of Network Marketing Organizations [Peer reviewed paper that refers uses Taylor as references"]. Archived from the original on ২৯ ডিছেম্বৰ ২০০৯. https://web.archive.org/web/20091229073915/http://www.systemdynamics.org/conferences/2008/proceed/papers/OLAYA411.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  50. ↑ Sandbek PhD, Terry. "Brain Typing: The Pseudoscience of Cold Reading". American Board of Sport Psychology. Archived from the original on ৬ ডিছেম্বৰ ২০০৬. https://web.archive.org/web/20061206082051/http://www.americanboardofsportpsychology.org/Portals/24/BrainTypingSANDBEK.doc। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
  51. ↑ "Multilevel marketing or 'pyramid?' Sales people find it hard to earn much". USA Today. February 10, 2011. http://www.usatoday.com/money/industries/retail/2011-02-07-multilevelmarketing03_CV_N.htm. 
  52. ↑ Greenberg, Herb (January 9, 2013). "Multi-Level Marketing Critic: Beware 'Main Street Bubble'". http://www.cnbc.com/id/100366687. 
  53. ↑ Jeffery, Lyn (March 21, 2001). China Urban: Ethnographies of Contemporary Culture. Duke University Press. পৃষ্ঠা. 23–42. ISBN 9780822326403. https://books.google.com/books?id=5pYsBLZdAIIC&pg=PA25&lpg=PA25&dq=%22Chuanxiao%22+mlm&source=bl&ots=Sr37IYFBCy&sig=0FEUF9GRXD39ggU8wBVKWpfV-SE&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj4kIWSla_JAhULWogKHfGUCvIQ6AEIMDAD#v=onepage&q=%22transnational%20network%20marketing%22&f=false. 
  54. ↑ Xu, Lehman, Lee & (আগষ্ট ২০১৯). "Chinese Law | China: Direct Sale". www.lehmanlaw.com. Archived from the original on 2015-01-21. https://archive.today/20150121025519/http://www.lehmanlaw.com/practices/direct-sale.html। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭অকাৰ্যকৰ সংযোগ. }}
  55. ↑ "直销企业信息披露网站". zxjg.saic.gov.cn. Archived from the original on ২৮ এপ্ৰিল ২০১৬. https://web.archive.org/web/20160428051217/http://zxjg.saic.gov.cn/saicmrktout/etpsPublish.do?method=toEtpsList। আহৰণ কৰা হৈছে: ১৭ ফেব্ৰুৱাৰী ২০১৭. 
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=বহুস্তৰীয়_বিপণন&oldid=434120"ৰ পৰা অনা হৈছে