ৱিকিপিডিয়া

বাঁও-সোঁ ৰাজনৈতিক বৰ্ণালী

বাওঁ–সোঁ ৰাজনৈতিক বৰ্ণালী (ইংৰাজী: Left–right political spectrum) মানে এক ৰাজনৈতিক অৱস্থান, মতাদৰ্শ আৰু দলসমূহৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ ব্যৱস্থা, য’ত সামাজিক সমতা আৰু সামাজিক স্তৰবৃত্তৰ বিষয়সমূহৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হয়। বাওঁ আৰু সোঁফালে থকা অৱস্থানৰ উপৰিও কেন্দ্ৰীয় আৰু মধ্যমীয়া অৱস্থান আছে, যিবোৰ বৰ্ণালীৰ কোনো এটা মূৰৰ সৈতে শক্তিশালীভাৱে সংঘবদ্ধ নহয়। ফৰাচী বিপ্লৱৰ সময়ত ফৰাচী ৰাষ্ট্ৰীয় বিধানসভাত আসনৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ইয়াৰ উৎপত্তি হৈছিল।

এই ধৰণৰ ৰাজনৈতিক বৰ্ণালীত বাওঁপন্থী ৰাজনীতি আৰু সোঁপন্থী ৰাজনীতিক প্ৰায়ে এটাৰ বিপৰীতে আনটো উপস্থাপন কৰা হয়, যদিও কোনো বিশেষ ব্যক্তি বা গোটে এটা বিষয়ত বাওঁপন্থী আৰু আন এটা বিষয়ত সোঁপন্থী স্থিতি ল'ব পাৰে; আৰু কিছুমান স্থিতি ওপৰাউপৰি হ'ব পাৰে আৰু মতাদৰ্শৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বাওঁপন্থী বা সোঁপন্থী বুলি গণ্য কৰা হ'ব পাৰে।[1] এই শব্দবোৰৰ উৎপত্তিস্থল ফ্ৰান্সত বাওঁপন্থীক “আন্দোলনৰ দল’’ বা উদাৰবাদী আৰু সোঁপন্থীক “শৃংখলাৰ দল’’ বা ৰক্ষণশীল বুলি কোৱা হৈছে।[2][3][4][5]

ইতিহাস

সম্পাদনা কৰক

ফৰাচী বিপ্লৱৰ উৎপত্তি

সম্পাদনা কৰক
 
৫ মে' ১৭৮৯ চনত ভাৰ্চাইলত ১৭৮৯ চনৰ এষ্টেটছ জেনেৰেল মুকলি কৰা হয়

১৭৮৯ চনৰ ফৰাচী বিপ্লৱৰ সময়ত ৰাষ্ট্ৰীয় বিধানসভাৰ সদস্যসকলে ৰাষ্ট্ৰপতিৰ সোঁফালে পুৰাতন শাসনৰ সমৰ্থক আৰু বাওঁফালে বিপ্লৱৰ সমৰ্থক বুলি বিভক্ত হোৱাৰ সময়ত "বাওঁ" আৰু "সোঁ" শব্দ দুটা প্ৰথম প্ৰকাশ পাইছিল।[6][7][8] বেৰন ডি গ’ভিল নামৰ এজন ডেপুটী বিষয়াই বুজাই দিলে: “আমি ইজনে সিজনক চিনি পাবলৈ ধৰিলোঁ: যিসকল ধৰ্ম আৰু ৰজাৰ প্ৰতি আনুগত্যশীল আছিল আৰু বিৰোধী শিবিৰৰ চিঞৰ-বাখৰ, শপত আৰু অশ্লীলতা এৰাই চলি মুক্তভাৱে ৰাজত্ব উপভোগ কৰাৰ বাবে ৰজাৰ চকীখনৰ সোঁফালে স্থান গ্ৰহণ কৰিছিল৷[9][10] ১৭৯১ চনত যেতিয়া ৰাষ্ট্ৰীয় বিধানসভাৰ ঠাইত সম্পূৰ্ণ নতুন সদস্যৰে গঠিত বিধানসভা গঠন কৰা হয়, তেতিয়াও বিভাজন চলি থাকিল। বাওঁফালে "উদ্ভাৱক" বহিছিল, কেন্দ্ৰত "মধ্যপন্থী" গোট খাইছিল, আনহাতে "সংবিধানৰ বিবেকবান ৰক্ষক" সকলে নিজকে সোঁফালে বহি থকা দেখিছিল, য'ত পূৰ্বে পুৰাতন শাসনৰ ৰক্ষকসকল গোট খাইছিল৷ ১৭৯২ চনত যেতিয়া পৰৱৰ্তী ৰাষ্ট্ৰীয় সন্মিলনৰ বৈঠক অনুষ্ঠিত হয়, তেতিয়াও আসনৰ ব্যৱস্থা চলি থাকে, কিন্তু ১৭৯৩ চনৰ ২ জুনত হোৱা অভ্যুত্থান আৰু জিৰণ্ডিনসকলক গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ পিছত বিধানসভাৰ সোঁফালটো নিৰ্জন হৈ পৰে আৰু তাত বহি থকা যিকোনো বাকী সদস্যই তাৰ কেন্দ্ৰলৈ স্থানান্তৰিত হয়। ১৭৯৪ চনৰ থাৰ্মিড’ৰিয়ান বিক্ৰিয়াৰ পিছত অতি বাওঁপন্থীৰ সদস্যসকলক বাদ দিয়া হয় আৰু বহাৰ পদ্ধতি বিলুপ্ত কৰা হয়। নতুন সংবিধানত বিধানসভাত "দলীয় গোটসমূহ ভাঙি পেলাব"ৰ বাবে এনে নিয়ম সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছিল।[11] ১৮১৪–১৮১৫ চনত পুনৰুদ্ধাৰৰ পিছত পুনৰ ৰাজনৈতিক ক্লাৱ গঠন কৰা হয়। সংখ্যাগৰিষ্ঠ আল্ট্ৰা ৰয়েলিষ্টসকলে সোঁফালে বহিবলৈ বাছি লৈছিল। "সাংবিধানিক"সকলে কেন্দ্ৰত বহিছিল আৰু নিৰ্দলীয়সকল বাওঁফালে বহিছিল। চৰম সোঁ আৰু অতি বাওঁপন্থী শব্দৰ লগতে কেন্দ্ৰ-সোঁ আৰু কেন্দ্ৰ-বাওঁ শব্দ দুটা সভাৰ বিভিন্ন শ্ৰেণীৰ মতাদৰ্শৰ সূক্ষ্মতা বৰ্ণনা কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল।[12]

"বাওঁ" আৰু "সোঁ" শব্দটো বেলেগ ৰাজনৈতিক মতাদৰ্শক বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হোৱা নাছিল, বৰঞ্চ কঠোৰভাৱে ক'বলৈ গ'লে বিধায়িনী দলত বহিবলৈহে ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। ১৮৪৮ চনৰ পিছত প্ৰধান বিৰোধী শিবিৰ আছিল গণতান্ত্ৰিক সমাজবাদী আৰু নিজৰ দলীয় সংযোগ চিনাক্ত কৰিবলৈ প্ৰতিক্ৰিয়াশীলসকলে ৰঙা আৰু বগা পতাকা ব্যৱহাৰ কৰিছিল৷[13] ১৮৭১ চনত তৃতীয় ফৰাচী গণৰাজ্য প্ৰতিষ্ঠা হোৱাৰ লগে লগে এই চৰ্তসমূহ ৰাজনৈতিক দলসমূহে গ্ৰহণ কৰে: ৰিপাব্লিকান বাওঁপন্থী, কেন্দ্ৰীয় সোঁপন্থী আৰু কেন্দ্ৰ বাওঁপন্থী (১৮৭১) আৰু চৰম বাওঁপন্থী (১৮৭৬) আৰু ৰেডিকেল বাওঁপন্থী (১৮৮১)। ৰেডিকেল লেফ্ট নামৰ গোটটোৰ বিশ্বাস আচলতে চৰম বাওঁপন্থী নামৰ গোটটোৰ বিশ্বাসতকৈ কেন্দ্ৰ বাওঁপন্থীৰ ওচৰৰ আছিল।[14]

বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিৰ পৰা “বাওঁ’’ আৰু “সোঁ’’ শব্দ দুটা নিৰ্দিষ্ট ৰাজনৈতিক মতাদৰ্শৰ সৈতে জড়িত হৈ পৰে আৰু নাগৰিকৰ ৰাজনৈতিক বিশ্বাসক বৰ্ণনা কৰিবলৈ ক্ৰমান্বয়ে প্ৰতিক্ৰিয়া শব্দৰ ঠাইত “ৰঙা নিচান’’ ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বাওঁ আৰু সোঁ শব্দ দুটা প্ৰথমে তেওঁলোকৰ বিৰোধীয়ে নিন্দা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰিছিল। বাওঁপন্থীসকলে নিজকে ৰিপাব্লিকান বুলি কয়, যাৰ অৰ্থ সেই সময়ত ৰাজতন্ত্ৰতকৈ গণৰাজ্যক সমৰ্থন কৰা, আনহাতে সোঁপন্থীসকলে প্ৰায়ে নিজকে কনজাৰভেটিভ বুলি কয়।[13] ১৯১৪ চনৰ ভিতৰত ফ্ৰান্সৰ বিধায়িনী দলৰ “বাওঁ’’ৰ আধা অংশ ইউনিফাইড ছ'চিয়েলিষ্ট, ৰিপাব্লিকান ছ'চিয়েলিষ্ট আৰু ছ'চিয়েলিষ্ট ৰেডিকেলৰ দ্বাৰা গঠিত হৈছিল, আনহাতে “ৰাইট’’ বুলি কোৱা দলসমূহ এতিয়াও সোঁফালে বহিছিল। বাওঁ আৰু সোঁ শব্দৰ ব্যৱহাৰ ফ্ৰান্সৰ পৰা আন দেশলৈ বিয়পি পৰিল আৰু বিশ্বজুৰি বহু সংখ্যক ৰাজনৈতিক দলৰ ক্ষেত্ৰত ই প্ৰযোজ্য হ’বলৈ ধৰিলে, যিবোৰৰ ৰাজনৈতিক বিশ্বাসৰ ক্ষেত্ৰত কিন্তু প্ৰায়ে পাৰ্থক্য দেখা গৈছিল।[15] বিপৰীত পক্ষই বাওঁ আৰু সোঁ শব্দ দুটা ব্যৱহাৰ কৰাত বিষমতা দেখা গৈছিল। সোঁপন্থীসকলে বেছিভাগেই বাওঁ–সোঁ বৰ্ণালীক অৰ্থপূৰ্ণ বুলি অস্বীকাৰ কৰিছিল কাৰণ তেওঁলোকে ইয়াক কৃত্ৰিম আৰু ঐক্যৰ ক্ষতিকাৰক বুলি ভাবে। কিন্তু সমাজ সলনি কৰিব বিচৰা বাওঁপন্থীসকলে এই পাৰ্থক্যক প্ৰসাৰিত কৰিছিল। ১৯৩১ চনত Émile-Auguste Chartierএ লক্ষ্য কৰা মতে: “যেতিয়া মানুহে মোক সুধিব যে, সোঁপন্থীৰ দল আৰু বাওঁপন্থীৰ দল, সোঁপন্থী পুৰুষ আৰু বাওঁপন্থীৰ পুৰুষৰ মাজত হোৱা বিভাজনৰ কোনো যুক্তি আছে নেকি, প্ৰথম কথা মনলৈ আহে যে, প্ৰশ্নটো সোধা ব্যক্তিজন নিশ্চয়কৈ বাওঁপন্থীৰ মানুহ নহয়।’’[16] ব্ৰিটিছ ৰাজনীতিত ১৯৩০ চনৰ শেষৰ ফালে স্পেনিছ গৃহযুদ্ধক লৈ হোৱা বিতৰ্কত প্ৰথমবাৰৰ বাবে "সোঁ" আৰু "বাওঁ" শব্দ দুটা সাধাৰণ ব্যৱহাৰলৈ আহে।[17] স্কটিছ সমাজবিজ্ঞানী ৰবাৰ্ট এম মেকাইভাৰে দ্য ৱেব অৱ গভৰ্ণমেণ্ট (১৯৪৭)ত উল্লেখ কৰিছে যে:

অধিকাৰ সদায় উচ্চ বা প্ৰভাৱশালী শ্ৰেণীৰ স্বাৰ্থৰ লগত জড়িত দলীয় খণ্ড; বাওঁপন্থীসকলে নিম্ন অৰ্থনৈতিক বা সামাজিক শ্ৰেণীৰ প্ৰকাশভংগী খণ্ড আৰু কেন্দ্ৰই মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীৰ। ঐতিহাসিকভাৱে এই মাপকাঠী গ্ৰহণযোগ্য যেন লাগে। ৰক্ষণশীল অধিকাৰে শিপাই থকা বিশেষাধিকাৰ, বিশেষাধিকাৰ আৰু ক্ষমতাৰ ৰক্ষা কৰিছে; বাওঁপন্থীয়ে তেওঁলোকক আক্ৰমণ কৰিছে। অভিজাত অৱস্থানৰ বাবে জন্ম বা ধনৰ স্তৰৰ প্ৰতি অধিকাৰ অধিক অনুকূল হৈ আহিছে; কম সুবিধাপ্ৰাপ্তসকলৰ দাবীৰ বাবে বাওঁপন্থীয়ে সুবিধা বা সুযোগৰ সমতা স্থাপনৰ বাবে যুঁজিছে। প্ৰতিৰক্ষা আৰু আক্ৰমণৰ মিল হৈছে, গণতান্ত্ৰিক পৰিস্থিতিত, শ্ৰেণীৰ নামত নহয় নীতিৰ নামত; কিন্তু বিপৰীত নীতিসমূহ বিভিন্ন শ্ৰেণীৰ স্বাৰ্থৰ সৈতে ব্যাপকভাৱে মিল খাইছে।[18]

আদৰ্শগত গোটকৰণ

সম্পাদনা কৰক

সাধাৰণতে বাওঁপন্থীৰ বৈশিষ্ট্য “স্বাধীনতা, সমতা, ভ্ৰাতৃত্ববোধ, অধিকাৰ, প্ৰগতি, সংস্কাৰ আৰু আন্তৰ্জাতিকতাবাদৰ দৰে ধাৰণা’’ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়াৰ বিপৰীতে সোঁপন্থীৰ বৈশিষ্ট্য হৈছে “কৰ্তৃত্ব, স্তৰ, শৃংখলা, কৰ্তব্য, পৰম্পৰা, প্ৰতিক্ৰিয়া আৰু জাতীয়তাবাদৰ দৰে ধাৰণা’’ৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া"।[19][20]

ৰাজনীতি বিজ্ঞানী আৰু অন্যান্য বিশ্লেষকসকলে সাধাৰণতে বাওঁপন্থীসকলক নৈৰাজ্যবাদী,[20][20][21] কমিউনিষ্ট,[22] সমাজবাদী,[23] গণতান্ত্ৰিক সমাজবাদী, সামাজিক গণতন্ত্ৰবাদী,[24] বাওঁপন্থী মুক্তিবাদী, প্ৰগতিশীল আৰু সামাজিক উদাৰবাদীসকলক সামৰি লোৱা বুলি গণ্য কৰে।[25][26] বৰ্ণ সমতাৰ বাবে আন্দোলন[27] লগতে ট্ৰেড ইউনিয়নবাদকো বাওঁপন্থীৰ সৈতে জড়িত কৰা হৈছে।[28]

ৰাজনীতি বিজ্ঞানী আৰু অন্যান্য বিশ্লেষকসকলে সাধাৰণতে অধিকাৰক ৰক্ষণশীলসকলক অন্তৰ্ভুক্ত বুলি গণ্য কৰে (যাৰ ভিতৰত পৰম্পৰাবাদী ৰক্ষণশীলতা, মুক্তিবাদী ৰক্ষণশীলতা,[29] নব্য ৰক্ষণশীলতা,[30][31] আৰু অতি ৰক্ষণশীলতা[32]কে ধৰি বহুতো শক্তি আছে); সোঁপন্থীসকল মুক্তিবাদী[33] অৰাজক-পুঁজিপতি,[34][35] ৰাজতন্ত্ৰবাদী,[36] ফেচিষ্ট,[37] আৰু প্ৰতিক্ৰিয়াশীল।[38]

বিভিন্ন ৰাজনৈতিক মতাদৰ্শ, যেনে খ্ৰীষ্টান গণতন্ত্ৰ,[39] প্ৰগতিবাদ, কিছুমান উদাৰতাবাদ আৰু উগ্ৰ কেন্দ্ৰীয়তাবাদক কেন্দ্ৰীয়তাবাদী হিচাপে শ্ৰেণীভুক্ত কৰিব পাৰি।[40]

খ্ৰীষ্টান গণতন্ত্ৰ,[41] নাৰীবাদ,[42][43] আৰু আঞ্চলিকতাবাদকে ধৰি কেইবাটাও উল্লেখযোগ্য ৰাজনৈতিক আন্দোলন বাওঁ–সোঁ বৰ্ণালীৰ সৈতে নিৰ্দিষ্টভাৱে খাপ নাখায়।[42][43][44] যদিও জাতীয়তাবাদক প্ৰায়ে সোঁপন্থী মতবাদ হিচাপে গণ্য কৰা হয়, বহু জাতীয়তাবাদীয়ে সম্পদৰ সমতাবাদী বিতৰণৰ পক্ষপাতী। নাগৰিক জাতীয়তাবাদী,[45] লগতে বাওঁপন্থী জাতীয়তাবাদীও আছে।[46] জনপ্ৰিয়তাবাদক ক্ৰমে বাওঁপন্থী জনপ্ৰিয়তাবাদ আৰু সোঁপন্থী জনপ্ৰিয়তাবাদৰ ৰূপত বাওঁপন্থী আৰু সোঁপন্থী উভয় ধৰণৰ প্ৰকাশ বুলি গণ্য কৰা হয়।[47] সেউজ ৰাজনীতিক প্ৰায়ে বাওঁপন্থীৰ আন্দোলন হিচাপে গণ্য কৰা হয় যদিও সেউজ ৰক্ষণশীল লোকো আছে। এণ্ড্ৰু ডবছনে কৈছে যে সেউজ ৰাজনীতিত এটা অন্তৰ্নিহিত ৰক্ষণশীলতা আছে কাৰণ ই "মানুহৰ দ্বাৰা সামাজিক আৰু প্ৰাকৃতিক জগতৰ আটাইতকৈ ভীৰু অভিযান্ত্ৰিকীকৰণৰ বাহিৰে আন যিকোনো বস্তুৰ প্ৰতি বিৰূপ"। সেইবাবেই সেউজ আন্দোলনক বাওঁ বা সোঁ বুলি নিশ্চিতভাৱে শ্ৰেণীভুক্ত কৰাটো হয়তো কঠিন।[48][49]

তলত তেওঁলোকৰ বাওঁ–সোঁ স্থিতি অনুসৰি সমসাময়িক মূলসুঁতিৰ ৰাজনৈতিক মতাদৰ্শসমূহ উল্লেখ কৰা হৈছে:-

বাঁওপন্থী


কেন্দ্ৰপন্থী


সোঁপন্থী

ৰাজনৈতিক দল

সম্পাদনা কৰক
 
২০২১ চনত ইউৰোপীয় সংসদত বহা আসন
     ইউৰোপীয় সংসদৰ বাঁওপন্থী- GUE/NGL(৩৯)
     ছ’ছিয়েলিষ্ট আৰু ডেমোক্ৰেটৰ প্ৰগতিবাদী মিত্ৰতা (১৪৫)
     গ্ৰীণছ-ইউৰোপীয় মুক্ত মিত্ৰতা (৭১)
     নব্য ইউৰোপ (১০৩)
     ইউৰোপীয়ান পিপলছ্ পাৰ্টী দল (১৭৬)
    ইউৰোপীয় কনজাৰ্ভেটিভ আৰু সংস্কাৰবাদী দল (৬৪)
     পৰিচয় আৰু গণতন্ত্ৰ (৬৫)
    অ-পঞ্জীভূত (৪২)


ৰাজনীতি বিজ্ঞানীসকলে এনে আৰ্হি তৈয়াৰ কৰিছে য'ত ৰাজনৈতিক দলসমূহৰ মতাদৰ্শসমূহক বাওঁ–সোঁ অক্ষৰ মাজেৰে অংকন কৰা হয়।[50] ক্লাউছ ভন বেইমে ইউৰোপীয় দলসমূহক নটা পৰিয়ালত ভাগ কৰিছিল, যাৰ দ্বাৰা বেছিভাগ দলৰ বৰ্ণনা কৰা হৈছিল। বেইমে ইয়াৰে সাতটা বাওঁফালৰ পৰা সোঁফালে সাজিবলৈ সক্ষম হৈছিল: কমিউনিষ্ট, সমাজবাদী, সেউজীয়া, উদাৰবাদী, খ্ৰীষ্টান গণতান্ত্ৰিক, ৰক্ষণশীল আৰু সোঁপন্থী উগ্ৰপন্থী। কৃষি আৰু আঞ্চলিক/জাতিগত দলসমূহৰ অৱস্থান ভিন্ন আছিল।[51] ১৯৮০ চনৰ শেষৰ ফালে উৎপাদনৰ মাধ্যমৰ মালিকীস্বত্বৰ ওপৰত স্থিতি আৰু সামাজিক বিষয়ৰ ওপৰত স্থিতি দুটা ভিত্তিত কৰা এক অধ্যয়নে এই ব্যৱস্থাক নিশ্চিত কৰে।[52]

ইয়াৰ মাজত দলৰ মতাদৰ্শ স্থায়ী হোৱাৰ প্ৰৱণতা দেখা গৈছিল আৰু দল এটাৰ প্ৰতিষ্ঠাৰ সময়ত যি মূল্যবোধ আৰু মতামত উপস্থিত আছিল, সেইবোৰো জীয়াই আছিল। কিন্তু প্ৰায়োগিক কাৰণতো দলসমূহ খাপ খাই পৰিছিল, যাৰ ফলত ইহঁতক অধিক মিল থকা যেন লাগে।[53] ছিমৰ মাৰ্টিন লিপচেট আৰু ষ্টেইন ৰকানে লক্ষ্য কৰিছিল যে, আধুনিক দলীয় ব্যৱস্থাসমূহ যোৱা কেইটামান শতিকাত ঘটা সামাজিক সংঘাতৰ উৎপাদন।[54] তেওঁলোকে কৈছিল যে, বিভাজনৰ ৰেখাবোৰ "স্তব্ধ" হৈ গৈছে।[55]


প্ৰথম আধুনিক ৰাজনৈতিক দলসমূহ আছিল উদাৰবাদী, যিবোৰক অভিজাত শ্ৰেণীৰ পৰা ৰক্ষা পাবলৈ ১৯ শতিকাত মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীয়ে সংগঠিত কৰিছিল। সেই শতিকাত তেওঁলোক প্ৰধান ৰাজনৈতিক দল আছিল যদিও বিংশ শতিকাত ইয়াৰ অৱনতি ঘটিছিল, কাৰণ প্ৰথমে শ্ৰমিক শ্ৰেণীয়ে সমাজবাদী দলসমূহক সমৰ্থন কৰিবলৈ আহিছিল আৰু অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনে তেওঁলোকৰ মধ্যবিত্ত শ্ৰেণীৰ ভিত্তি নষ্ট কৰিছিল।[56] অভিজাত বিশেষাধিকাৰ ৰক্ষাৰ বাবে ৰক্ষণশীল দলসমূহে উদাৰবাদীসকলৰ বিৰোধিতা কৰিছিল যদিও ভোটাৰক আকৰ্ষণ কৰিবলৈ তেওঁলোক উদাৰবাদীতকৈ কম মতবাদী হৈ পৰিছিল। কিন্তু বেছিভাগ দেশতে তেওঁলোক সফল নহ'ল আৰু সাধাৰণতে অন্য দলৰ সৈতে সহযোগিতাৰেহে ক্ষমতা লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।[57]

শ্ৰমিকৰ ৰাজনৈতিক অধিকাৰ লাভৰ উদ্দেশ্যে সমাজবাদী দলসমূহ সংগঠিত হৈছিল আৰু প্ৰথমে উদাৰবাদীসকলৰ সৈতে মিত্ৰতা কৰিছিল। কিন্তু উৎপাদন মাধ্যমৰ ওপৰত শ্ৰমিকৰ নিয়ন্ত্ৰণ বিচাৰি উদাৰবাদীসকলৰ সৈতে বিচ্ছেদ ঘটিছিল।[58] উদাৰবাদক পৰম্পৰাগত মূল্যবোধৰ প্ৰতি ভাবুকি হিচাপে দেখা কেথলিকসকলে খ্ৰীষ্টান গণতান্ত্ৰিক দলসমূহ সংগঠিত কৰিছিল। যদিও ই ১৯ শতিকাত প্ৰতিষ্ঠা হৈছিল, দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পিছত ইহঁত এক প্ৰধান ৰাজনৈতিক শক্তিত পৰিণত হৈছিল।[59] প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধৰ সমৰ্থনত আৰু তাৰ পিছত বলছেভিক বিপ্লৱৰ সমৰ্থনত সমাজবাদৰ ভিতৰত বিভাজনৰ পিছত কমিউনিষ্ট দলৰ উত্থান ঘটিছিল।[60] সোঁপন্থী উগ্ৰপন্থী দলসমূহক আন দলতকৈ অধিক সোঁপন্থী হোৱাৰ বাহিৰে সংজ্ঞায়িত কৰাটো কঠিন, কিন্তু ইয়াত ফেচিষ্ট আৰু কিছুমান উগ্ৰ ৰক্ষণশীল আৰু জাতীয়তাবাদী দল অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে[61] সেউজ দলসমূহেই আছিল শেহতীয়াভাৱে উন্নয়ন হোৱা দলীয় গোটসমূহৰ ভিতৰত প্ৰধান। তেওঁলোকে বেছিভাগেই সমাজবাদক প্ৰত্যাখ্যান কৰিছে আৰু তেওঁলোক সামাজিক বিষয়ত অতি উদাৰ।[62]

এই শ্ৰেণীসমূহ ইউৰোপৰ বাহিৰতো বহু ক্ষেত্ৰত প্ৰয়োগ কৰিব পাৰি।[63] ৱেৰে (১৯৯৬) দৃঢ়তাৰে কৈছিল যে, আমেৰিকাত দুয়োটা প্ৰধান দলেই উদাৰবাদী আছিল, যদিও ইহঁতৰ মাজত বাওঁ–সোঁ নীতিগত পাৰ্থক্য আছিল।[64]

সমসাময়িক পৰিভাষা

সম্পাদনা কৰক

বিশ্বজুৰি

সম্পাদনা কৰক

বাওঁ-সোঁ ৰাজনৈতিক বৰ্ণালী সময়ৰ লগে লগে এনে এক প্ৰক্ৰিয়াত পৰিৱৰ্তন হ’ব পাৰে, যিয়ে এখনতকৈ অধিক দেশৰ ৰাজনীতিবিদৰ ওপৰত থকা মতামতক প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে। বেছিভাগ দেশতে ধ্ৰুপদী উদাৰতাবাদক সোঁপন্থী মতাদৰ্শ হিচাপে ভবা হৈছিল; কিন্তু যেতিয়া ধ্ৰুপদী উদাৰবাদী ধাৰণাসমূহে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল, তেতিয়া ইয়াক বাওঁপন্থী বুলি ভবা হৈছিল।[65]

পশ্চিমীয়া ইউৰোপত

সম্পাদনা কৰক

২০০১ চনৰ দ্য গভৰ্ণমেণ্ট এণ্ড পলিটিক্স অৱ ফ্ৰান্স নামৰ গ্ৰন্থখনত এণ্ড্ৰু নেপ আৰু ভিনচেণ্ট ৰাইটে কৈছে যে, পশ্চিম ইউৰোপৰ বাওঁ আৰু সোঁপন্থীক বিভাজন কৰা মূল কাৰকটো হ’ল, শ্ৰেণী। বাওঁপন্থীয়ে পুনৰ বিতৰণমূলক সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক নীতিৰ জৰিয়তে সামাজিক ন্যায় বিচাৰে, আনহাতে সোঁপন্থীয়ে ব্যক্তিগত সম্পত্তি আৰু পুঁজিবাদক ৰক্ষা কৰে। সংঘাতৰ প্ৰকৃতি বিদ্যমান সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক বিভাজন আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ স্তৰৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰে।[66]

বাওঁপন্থী মূল্যবোধৰ ভিতৰত মানৱ জাতিৰ স্বাৰ্থত অগ্ৰগতি লাভৰ বাবে মানৱ যুক্তিৰ শক্তিৰ ওপৰত বিশ্বাস, ধৰ্মনিৰপেক্ষতা, বিধায়িনী দলৰ জৰিয়তে প্ৰয়োগ কৰা সাৰ্বভৌমত্ব, সামাজিক ন্যায় আৰু শক্তিশালী ব্যক্তিগত ৰাজনৈতিক নেতৃত্বৰ ওপৰত অনাস্থা আদি অন্তৰ্ভুক্ত। সোঁপন্থীসকলে ইয়াক নিয়মিতভাৱে কেৰাণীবাদ বিৰোধী, অবাস্তৱ সমাজ সংস্কাৰ, মতবাদী সমাজবাদ আৰু শ্ৰেণী ঘৃণা হিচাপে দেখা যায়। কৰ্মক্ষেত্ৰৰ প্ৰতিযোগিতা বজাই ৰাখি মানৱ মংগলৰ বাবে আমূল সংস্কাৰৰ ক্ষমতাক লৈ সোঁপন্থীসকলে সন্দেহ প্ৰকাশ কৰিছে।

সোঁপন্থীয়ে প্ৰতিষ্ঠিত গীৰ্জাক নিজৰ মাজতে আৰু সামাজিক সংহতিৰ আহিলা হিচাপে বিশ্বাস কৰে আৰু তেওঁলোকে সামাজিক আৰু ৰাজনৈতিক বিভাজন কম কৰিবলৈ শক্তিশালী ৰাজনৈতিক নেতৃত্বৰ প্ৰয়োজনীয়তাত বিশ্বাস কৰে। বাওঁপন্থীসকলৰ বাবে ইয়াক সামাজিক ন্যায়ৰ স্বাৰ্থপৰ আৰু প্ৰতিক্ৰিয়াশীল বিৰোধিতা, জনসাধাৰণৰ ওপৰত মতবাদী ধৰ্ম জাপি দিয়াৰ ইচ্ছা আৰু স্বৈৰাচাৰীতা আৰু দমনৰ প্ৰৱণতা হিচাপে দেখা যায়।[67][68]

সময়ৰ লগে লগে বাওঁ আৰু সোঁৰ মাজৰ পাৰ্থক্য সলনি হৈছে। ফৰাচী বিপ্লৱৰ সময়ত প্ৰাৰম্ভিক বিভাজন আছিল নিৰপেক্ষ ৰাজতন্ত্ৰৰ সমৰ্থক (সোঁপন্থী) আৰু ৰজাৰ কৰ্তৃত্ব সীমিত কৰিব বিচৰাসকলৰ মাজত (বাওঁপন্থী)। ১৯ শতিকাৰ সময়ছোৱাত ৰাজতন্ত্ৰবাদী আৰু গণতন্ত্ৰবাদীৰ মাজত বিভাজন হৈছিল। ১৮৭১ চনত তৃতীয় গণৰাজ্য প্ৰতিষ্ঠাৰ পিছত সোঁপন্থী শক্তিশালী কাৰ্যবাহীৰ সমৰ্থক আৰু বাওঁপন্থী বিধায়িনী দলৰ প্ৰাধান্যৰ সমৰ্থকসকলৰ মাজত বিভাজন ঘটিছিল।[69]

আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰত

সম্পাদনা কৰক

২০০৫ চনত আমেৰিকাৰ প্ৰাপ্তবয়স্কসকলৰ ওপৰত কৰা হেৰিছ সমীক্ষাত দেখা গৈছে যে, বাওঁপন্থী আৰু সোঁপন্থী শব্দ দুটা আমেৰিকানসকলৰ বাবে উদাৰ বা ৰক্ষণশীল শব্দত দুটাতকৈ কম পৰিচিত।[70] পিটাৰ বাৰ্ক'ভিচে লিখিছে যে, আমেৰিকাত উদাৰবাদী শব্দটোৱে “সাধাৰণতে ডেম'ক্ৰেটিক পাৰ্টিৰ বাওঁপন্থীক বুজায়’’ আৰু প্ৰগতিশীল শব্দটো ইয়াৰ সমাৰ্থক হিচাপে ব্যৱহৃত হৈছে,[71] যিটো প্ৰকৃত অনা-আমেৰিকানসকলৰ বাবে উপযোগীভাৱে প্ৰসংগভিত্তিক ৱেৰৰ পৰ্যবেক্ষণৰ দ্বাৰা প্ৰকাশ কৰা হৈছিল যে, একবিংশ শতিকাৰ পৰিৱৰ্তনত আমেৰিকাৰ দুয়োটা মূলসুঁতিৰ ৰাজনৈতিক দলেই সাধাৰণতে ক'বলৈ গ'লে ধ্ৰুপদী অৰ্থত উদাৰ আছিল।[64]

মাইকেল কাজিনে লিখিছে যে, বাওঁপন্থীক পৰম্পৰাগতভাৱে সামাজিক আন্দোলন বা কেৱল আন্দোলন বুলি সংজ্ঞায়িত কৰা হয় “যিবোৰ সমাজৰ আমূল সমতাবাদী ৰূপান্তৰৰ বাবে উৎসৰ্গিত’’ আৰু তেওঁ মত প্ৰকাশ কৰে যে, সেই সংজ্ঞা পূৰণ কৰা আমেৰিকাৰ বাওঁপন্থীসকলৰ বহুতেই নিজকে আন বিভিন্ন শব্দৰে মাতিছিল।[72] কাজিনে লিখিছে যে, আমেৰিকান বাওঁপন্থীসকলে "সামাজিক সমতাৰ আদৰ্শক ব্যক্তিগত স্বাধীনতাৰ নীতিৰ সৈতে এক কৰিছিল" আৰু সেইটোৱে আধুনিক আমেৰিকান সমাজৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ বৈশিষ্ট্যসমূহৰ বিকাশত অৰিহণা যোগাইছিল, য'ত আছিল “মহিলা, জাতিগত আৰু বৰ্ণ সংখ্যালঘুৰ প্ৰতি সম সুযোগ আৰু সম ব্যৱহাৰৰ পোষকতা’’ , আৰু সমকামীসকলে প্ৰজননৰ সৈতে অসংলগ্ন যৌন আনন্দৰ উদযাপন;[73] আমেৰিকাৰ ইতিহাসত শ্ৰমিক আন্দোলন, কৃষক-শ্ৰমিক আন্দোলন, বিভিন্ন গণতান্ত্ৰিক সমাজবাদী আৰু সমাজবাদী আন্দোলন, শান্তিবাদী আন্দোলন আৰু নতুন বাওঁপন্থী আদি বিভিন্ন ধৰণৰ নব্য বাওঁপন্থী আন্দোলন আছিল।[74]

সমালোচনা

সম্পাদনা কৰক

ৰাজনীতি বিজ্ঞানীসকলে সঘনাই যুক্তি দিছে যে, ৰাজনৈতিক বিশ্বাসৰ বিদ্যমান তাৰতম্যৰ বৰ্ণনাৰ বাবে এটা বাওঁ–সোঁ ৰেখা অতি সৰল আৰু অপৰ্যাপ্ত আৰু এই সমস্যাৰ ক্ষতিপূৰণ দিবলৈ অন্যান্য ৰেখাসমূহ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে।[75][76]

আমেৰিকাৰ উদাৰবাদী লেখক ডেভিদ ব'জে যুক্তি দিছিল যে, বাওঁ আৰু সোঁপন্থী ৰাজনৈতিক শব্দ দুটা সৰল বৰ্ণনাকাৰী হিচাপে ব্যৱহাৰ নকৰি এটা বিশেষ দৃষ্টিভংগী প্ৰকাশ কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়, বাওঁপন্থীসকলে সাধাৰণতে শ্ৰমিক লোকৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ সমৰ্থন দিয়াত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু সোঁপন্থীসকলে উচ্চ শ্ৰেণী স্বাৰ্থক সমৰ্থন কৰা বুলি অভিযোগ কৰে; আৰু সোঁপন্থীসকলে সাধাৰণতে ব্যক্তিবাদৰ প্ৰতি সমৰ্থনত গুৰুত্ব আৰোপ কৰে আৰু বাওঁপন্থীসকলে সামূহিকতাবাদক সমৰ্থন কৰা বুলি অভিযোগ কৰে। বোৱাজে সেই কথা দৃঢ়তাৰে কয় যে, এই শব্দসমূহৰ ব্যৱহাৰৰ ধৰণৰ বিষয়ে কৰা যুক্তিসমূহে প্ৰায়ে নীতি সম্পৰ্কীয় যুক্তিসমূহক স্থানচ্যুত কৰে আৰু শব্দসমূহৰ অৰ্থ কি সেই বিষয়ে থকা পূৰ্বধাৰণাৰ বিৰুদ্ধে আৱেগিক পক্ষপাতিত্ব উত্থাপন কৰে।[77]

২০০৬ চনত ব্ৰিটিছ প্ৰধানমন্ত্ৰী টনি ব্লেয়াৰএ ৰাজনীতিত মূল বিভাজনক বাওঁ বনাম সোঁ নহয়, মুক্ত বনাম বন্ধ বুলি অভিহিত কৰিছিল।[78] ব্লেয়াৰৰ মতে, গতানুগতিক অৰ্থনৈতিক বাওঁ–সোঁ বিষয়তকৈ সামাজিক বিষয় আৰু বিশ্বায়নৰ প্ৰতি মনোভাৱ অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ। এই আৰ্হিত "মুক্ত" ভোটাৰসকল সাংস্কৃতিকভাৱে উদাৰ, বহুসাংস্কৃতিক আৰু বিশ্বায়নৰ পক্ষত হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে; আনহাতে "বন্ধ" ভোটাৰসকল সাংস্কৃতিকভাৱে ৰক্ষণশীল, অনুপ্ৰৱেশৰ বিৰোধী আৰু সুৰক্ষাবাদৰ পক্ষত। ২০১০ চনত জনপ্ৰিয়তাবাদী আৰু কেন্দ্ৰীয়তাবাদী দলসমূহৰ উত্থানৰ পিছত মুকলি–বন্ধ ৰাজনৈতিক বৰ্ণালীৰ সমৰ্থন বৃদ্ধি পোৱা দেখা গৈছে।[79][80]

নৰ্বাৰ্টো ববিঅ’ই ১৯৯০ চনত ইটালীৰ চেম্বাৰ অৱ ডেপুটিজৰ মেৰুকৰণক সমান্তৰাল বাওঁ–সোঁ ৰেখা বৈধ হৈ থকাৰ প্ৰমাণ হিচাপে দেখিছিল। ববিঅ’ই ভাবিছিল যে, বৰ্ণালীটো নোহোৱা হৈ গৈছে বুলি কোৱা যুক্তিটো তেতিয়াই হৈছিল, যেতিয়া বাওঁ বা সোঁপন্থী দুয়োটা দুৰ্বল আছিল। প্ৰভাৱশালী পক্ষই দাবী কৰিব যে, নিজৰ মতাদৰ্শই একমাত্ৰ সম্ভাৱ্য, আনহাতে দুৰ্বল পক্ষই নিজৰ মতানৈক্যক নূন্যতম কৰি তুলিব। তেওঁ বাওঁ আৰু সোঁপন্থীক নিৰপেক্ষভাৱে নহয়, সময়ৰ লগে লগে ভিন্ন হ’বলগীয়া আপেক্ষিক ধাৰণা হিচাপেহে দেখিছিল। তেওঁৰ মতে বাওঁ–সোঁ ৰেখা যিকোনো সময়ৰ বাবে প্ৰয়োগ কৰিব পৰা যায়।[81]

১৯৮৩ চনৰ পৰা ১৯৯৪ চনৰ ভিতৰত বব আলটেমেয়াৰে কানাডাৰ বিধানসভাৰ বৈঠকৰ ওপৰত কৰা এক সমীক্ষাত দেখা গৈছে যে, সোঁপন্থী আৰু সামাজিক গণতান্ত্ৰিক বৈঠকৰ তুলনা কৰিলে সোঁপন্থী স্বৈৰাচাৰীতাবাদৰ বাবে এটা মাত্ৰাত দলীয় সংযোগ আৰু স্ক’ৰৰ মাজত ৮২% সম্পৰ্ক আছে। উদাৰবাদী বৈঠকে পূৰণ কৰা দুয়োটা গোটৰ স্ক’ৰৰ মাজত এক বৃহৎ ব্যৱধান আছিল। আমেৰিকাৰ বিধানসভাৰ বৈঠকসমূহৰ ওপৰত তেওঁৰ সমীক্ষাত দেখা গৈছে যে, আমেৰিকান ৰিপাব্লিকান আৰু ডেম'ক্ৰেটসকলৰ স্ক'ৰ কানাডাৰ ৰাইট আৰু লিবাৰেলসকলৰ সৈতে একে, দলীয় সংযোগ আৰু স্ক'ৰৰ মাজত ৪৪% সম্পৰ্ক আছে।[82]

বহু পশ্চিম ইউৰোপীয় গণতন্ত্ৰত পৰম্পৰাগতভাৱে বাওঁপন্থীসকল সামাজিকভাৱে উদাৰ আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে বাওঁপন্থী মূল্যবোধৰ সৈতে জড়িত হোৱাৰ বিপৰীতে সোঁপন্থীসকল পৰম্পৰাগতভাৱে সামাজিকভাৱে ৰক্ষণশীল আৰু অৰ্থনৈতিকভাৱে সোঁপন্থী মূল্যবোধৰ সৈতে জড়িত হৈ থকাৰ বিপৰীতে পূব ইউৰোপীয়, উত্তৰ-কমিউনিষ্ট দলসমূহক সঘনাই পাৰ্শ্বৱৰ্তী কৰি ৰখা হয়, অৰ্থনৈতিকভাৱে বাওঁপন্থী দলসমূহে অধিক সঘনাই ধৰি ৰাখে জাতীয়তাবাদী স্থিতি আৰু সোঁপন্থী দলসমূহ অৰ্থনৈতিকভাৱে উদাৰ আৰু আন্তৰ্জাতিকতাবাদী।[83]

তথ্য সূত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
  1. ↑ Milner, Helen (2004). "Partisanship, Trade Policy, and Globalization: Is There a Left–Right Divide on Trade Policy". International Studies Quarterly খণ্ড 48: 95–120. doi:10.1111/j.0020-8833.2004.00293.x. https://www.princeton.edu/~hmilner/forthcoming%20papers/ISQ_milner_judkins2004.PDF. 
  2. ↑ Knapp & Wright 2001, পৃষ্ঠা. 10.
  3. ↑ Garfinkle, Adam (1997). Telltale Hearts: The Origins and Impact of the Vietnam Antiwar Movement. Palgrave Macmillan. পৃষ্ঠা. 303. 
  4. ↑ "Left (adjective)". Merriam-Webster Dictionary. 2011.  and "Left (noun)". Merriam-Webster Dictionary. 2011. 
  5. ↑ Broad, Roger (2001). Labour's European Dilemmas: From Bevin to Blair. Palgrave Macmillan. পৃষ্ঠা. xxvi. 
  6. ↑ Bobbio 1996, পৃষ্ঠা. x, 33.
  7. ↑ McPhee, Peter (2002). The French Revolution, 1789-1799. Internet Archive. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 85–6. ISBN 978-0-19-924414-0. http://archive.org/details/frenchrevolution00mcph_0. The quotation is an extract from a longer quotation translated on p. 110 of Voices of the French Revolution edited by Richard Cobb and Colin Jones accessible via the next citation. 
  8. ↑ Cobb, Richard, ed (1988). Voices of the French Revolution. প্ৰকাশক Topsfield, Mass.: Salem House Publishers. পৃষ্ঠা. 110. ISBN 0-88162-338-5. https://archive.org/details/voicesoffrenchre0000unse/page/110/mode/2up. 
  9. ↑ Hodgson, Geoffrey M. (2018). Wrong Turnings: How the Left Got Lost. University of Chicago Press. পৃষ্ঠা. 32. ISBN 978-0-226-50591-6. https://books.google.com/books?id=4Lc-DwAAQBAJ&pg=PA32. 
  10. ↑ De Gauville, Louis-Henry-Charles (1864) (EN ভাষাত). Journal du Baron de Gauville, député de l'ordre de la noblesse, aux Etats-généraux depuis le 4 mars 1789 jusqu'au 1er juillet 1790. পৃষ্ঠা. 20. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k46771p. 
  11. ↑ Gauchet 1997, পৃষ্ঠা. 245–247.
  12. ↑ Gauchet 1997, পৃষ্ঠা. 247–249.
  13. ↑ 13.0 13.1 Gauchet 1997, পৃষ্ঠা. 253.
  14. ↑ Crapez, Marc (February 1998). "De quand date le clivage gauche/droite en France?" (fr ভাষাত). Revue française de science politique খণ্ড 48 (1): 70–72. doi:10.3406/rfsp.1998.395251. 
  15. ↑ Gauchet 1997, পৃষ্ঠা. 255–259.
  16. ↑ Gauchet 1997, পৃষ্ঠা. 266.
  17. ↑ Mowat, Charles Loch (1955). Britain Between the Wars: 1918–1940. পৃষ্ঠা. 577. 
  18. ↑ Lipset 1960, পৃষ্ঠা. 222.
  19. ↑ Heywood, Andrew (2015). Key Concepts in Politics and International Relations (2nd সম্পাদনা). Palgrave Macmillan. পৃষ্ঠা. 119. ISBN 9781350314856. https://books.google.com/books?id=VfNGEAAAQBAJ&q=notions%20such%20as%20authority,%20hierarchy,%20order,%20duty,%20tradition,%20reaction%20and%20nationalism. 
  20. ↑ 20.0 20.1 20.2 Brooks, Frank H. (1994). The Individualist Anarchists: An Anthology of Liberty (1881–1908). Transaction Publishers. পৃষ্ঠা. xi. "Usually considered to be an extreme left-wing ideology, anarchism has always included a significant strain of radical individualism ..." 
  21. ↑ Colin Moynihan (2007). "Book Fair Unites Anarchists. In Spirit, Anyway". New York Times (16 April 2007). https://www.nytimes.com/2007/04/16/nyregion/16anarchists.html. 
  22. ↑ March, Luke (2009). "Contemporary Far Left Parties in Europe: From Marxism to the Mainstream?". IPG খণ্ড 1: 126–143. https://library.fes.de/pdf-files/ipg/ipg-2009-1/10_a_march_us.pdf. 
  23. ↑ "Left" (en ভাষাত). Encyclopædia Britannica. 15 April 2009. https://www.britannica.com/topic/left। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 May 2022. 
  24. ↑ See
    • Euclid Tsakalotis, "European Employment Policies: A New Social Democratic Model for Europe" in The Economics of the Third Way: Experiences from Around the World (eds. Philip Arestis & Malcolm C. Sawyer: Edward Elgar Publishing 2001), p. 26: "most left-wing approaches (social democratic, democratic socialist, and so on) to how the market economy works...").
    • "Introduction" in The Nordic Model of Social Democracy (eds. Nik Brandal, Øivind Bratberg & Dag Einar Thorsen: Palgrave Macmillan, 2013): "In Scandinavia, as in the rest of the world, 'social democracy' and 'democratic socialism' have often been used interchangeably to define the part of the left pursuing gradual reform through democratic means."
  25. ↑ JoAnne C. Reuss, American Folk Music and Left-Wing Politics, Scarecrow Press, 2000, আই.এচ.বি.এন. 978-0-8108-3684-6
  26. ↑ Van Gosse, The Movements of the New Left, 1950–1975: A Brief History with Documents, Palgrave Macmillan, 2005, আই.এচ.বি.এন. 978-1-4039-6804-3
  27. ↑ Michael J. Klarman, "From Jim Crow to Civil Rights: The Supreme Court and the Struggle for Racial Equality", "... many of the white Americans who were most sympathetic to racial equality belonged to left-wing organizations...", p. 375, Oxford University Press, 2006, আই.এচ.বি.এন. 978-0195310184
  28. ↑ See
    • Heikki Paloheimo, "Between Liberalism and Corporatism: The Effect of Trade Unions and Governments on Economic Performance in Eighteen OECD Countries" in Labour Relations and Economic Performance: Proceedings of a Conference Held By the International Economic Association in Venice, Italy (eds. Renator Brunetta & Carlo Dell'Aringa: International Economic Association/Palgrave Macmillan, 1990), p. 119: "It is easier for trade unions to have a mutual understanding with left-wing governments than with right-wing governments. In the same way, it is easier for left-wing governments to have mutual understanding with trade unions."
    • Thomas Poguntke, "Living in Separate Worlds? Left-wing Parties and Trade Unions in European Democracies" in Citizenship and Democracy in an Era of Crisis (eds. Thomas Poguntke et al.: Routledge: 2015), p. 173 ("So far we have argued that parties of the left are the natural allies of the trade union movement ... it goes almost without saying that this a simplification."), p. 181: "When it comes to overlapping memberships, left-wing parties have always been, by and large, strongly connected to the trade union movement.").
  29. ↑ Arthur Aughey, Greta Jones & W.T.M. Riches, The Conservative Political Tradition in Britain and the United States (Fairleigh Dickinson University Press: 1992), pp. 150-53.
  30. ↑ Justin Vaïsse, Neoconservatism: The Biography of a Movement (Belknap Press: 2010), pp. 111-12: "In 1995, however, a new age of neoconservatism was born, ... one that persists to this day ... Neoconservatism became a full-fledged element of the Republican party, now unambiguously on the right. The newcomers, such as William Kristol and Robert Kagan (the editors of the Weekly Standard), David Brooks, Gary Schmitt, Max Boot, and David Frum ... were men of the right, even if their stance on domestic policy was somewhat different from that of other conservatives."
  31. ↑ George H. Nash, The Conservative Intellectual Movement in America Since 1945 (Regnery Gateway: 2023), p. 368.
  32. ↑ John S. Huntington, Far-Right Vanguard: The Radical Roots of Modern Conservatism (University of Pennsylvania Press, 2021).
  33. ↑ Feser, Edward C. (2008). "Conservative Critique of Libertarianism". In Hamowy, Ronald. The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: SAGE; Cato Institute. pp. 95–97. ISBN 978-1412965804. LCCN 2008009151. OCLC 750831024. doi:10.4135/9781412965811.n62 – via Google Books. Libertarianism and conservatism are frequently classified together as right-wing political philosophies, which is understandable given the content and history of these views. 
  34. ↑ Meltzer, Albert (2000). Anarchism: Arguments for and Against. প্ৰকাশক London: AK Press. পৃষ্ঠা. 50. ISBN 978-1-873176-57-3. https://archive.org/details/anarchism00albe. "The philosophy of 'anarcho-capitalism' dreamed up by the 'libertarian' New Right, has nothing to do with Anarchism as known by the Anarchist movement proper." 
  35. ↑ Vincent, Andrew (2009). Modern Political Ideologies (3rd সম্পাদনা). প্ৰকাশক Hoboken: John Wiley & Sons. পৃষ্ঠা. 66. ISBN 978-1-4443-1105-1. "Whom to include under the rubric of the New Right remains puzzling. It is usually seen as an amalgam of traditional liberal conservatism, Austrian liberal economic theory Ludwing von Mises and Hayek), extreme libertarianism (anarcho-capitalism), and crude populism." 
  36. ↑ See
    • Politics in Europe, 6th ed. (eds. M. Donald Hancock et al.: SAGE/CQ Press, 2015), p. 139: "Historically, the political right was characterized by its identification with the status quo. It favored monarchism and deplored the Revolutions of 1789 and 1848."
    • Thomas M. Magstadt, Understanding Politics: Ideas, Institutions, and Issues, 12th ed. (Cengage Learning, 2015), p. 28: "Ideologies of the right: Monarchism is at the opposite end of the political spectrum .... After World War I, fascism supplanted monarchism as the principle ideology of the extreme Right."
  37. ↑ See
    • Robert O. Paxton, The Anatomy of Fascism, passim, e.g. "The Communist International was certain that the German swing to the Right under Hitler would produce a counterswing to the Left ...", p. 128, Vintage Books, 2005, আই.এচ.বি.এন. 978-1400033911;
    • Hans-Georg Betz, Radical Right-Wing Populism in Western Europe (Macmillan, 1994), p. 23: "One of the central arguments in the literature on fascism was that fascism, and by extension all radical right-wing movements..."
    • The Concise Columbia Encyclopedia, Columbia University Press, আই.এচ.বি.এন. 0-231-05678-8 "Fascism, philosophy of government that glorifies nationalism at the expense of the individual. ... The term was first used by the party started by MUSSOLINI, ... and has also been applied to other right-wing movements such as NATIONAL SOCIALISM, in Germany, and the FRANCO regime, in Spain."
  38. ↑ The New Fontana Dictionary of Modern Thought (Third সম্পাদনা). 1999. পৃষ্ঠা. 729. 
  39. ↑ Boswell, Jonathan (2013). Community and the Economy: The Theory of Public Co-operation. Routledge. পৃষ্ঠা. 160. ISBN 978-1136159015. 
  40. ↑ Bobbio 1996.
  41. ↑ André Munro, Christian democracy, Encyclopædia Britannica (2013), "Christian democracy does not fit squarely in the ideological categories of left and right. It rejects the individualist worldview that underlies both political liberalism and laissez-faire economics, and it recognizes the need for the state to intervene in the economy to support communities and defend human dignity. Yet Christian democracy, in opposition to socialism, defends private property and resists excessive intervention of the state in social life and education."
  42. ↑ 42.0 42.1 Siep Stuurman, "Citizenship and Cultural Difference in France and the Netherlands" in Lineages of European Citizenship: Rights, Belonging and Participation in Eleven Nation-States (eds. Richard Bellamy, Dario Castiglione & Emilio Santoro: Palgrave Macmillan, 2004), p. 178: "Regionalism and feminism, to take two major examples, were significantly different, but both cut across the old left-right cleavages, presenting a challenge to the traditional political cultures."
  43. ↑ 43.0 43.1 Jack Hayward, "Governing the New Europe" in Governing the New Europe (eds. Jack Ernest, Shalom Hayward & Edward Page: Duke University Press, 1995): "...the rebirth of a repressed civil society has led to a proliferation of social movements which cannot be subsumed under a left-right dichotomy. ... The emergency of a variety of new social movements, particularly green and feminist movements, as well as revived regionalist movements, has prompted the major parties to compete with one another in seeking to incorporate their demand."
  44. ↑ Andrew C. Gould, "Conclusions: Regional, National, and Religious Challenges to European Identity" in Europe's Contending Identities: Supranationalism, Ethnoregionalism, Religion, and New Nationalism (eds. Andrew C. Gould & Anthony M. Messina: Cambridge University Press, 2014): "Regionalist parties in the center of the left-right spectrum generally favored integration. Regionalist parties on the extremes of left and right generally opposed integration, albeit for different reasons..."
  45. ↑ See
    • David Miller, "Strangers in Our Midst", HUP, Harvard, Cambridge: MA, 2016
    • Ithiel de Sola Pool, Technologies Without Boundaries: on Telecommunications in a Global Age (ed. Eli M. Noam: Harvard University Press, 1990), p. 124: "Nationalism is not a monopoly of either the right or the left. Rather, nationalism is the doctrine of the right-wing that most easily co-opts the left. Historically, liberals and radicals have been internationalists ... Liberal intellectuals have fought for the freedom of movement, freedom from censorship, and world cultural exchange, and have condemned ethnocentrism and prejudice. Right-wing nationalists, on the other hand, have glorified the unique heritage of their own ethnic group. The right has fought foreign influences that would undermine their historic religion, language, customs, or politics. But the description of the left as open and internationalist and the right as closed and nationalist is misleadingly simple. Nationalism has always been the most popularly appealing element in right-wing doctrine. As such it has been seduced and been adopted by the left." *
    • Anne Sa'adah, Contemporary France: A Democratic Education (Rowman & Littlefield, 2003): "The importance of nationalism as an opposition ideology is particularly clear in the record of the nineteenth century. For most of that century, nationalism was associated with the revolutionary rhetoric of popular sovereignty and used most effectively by the left, which was out of power. In the 1880s, however, after the creation of the Third Republic, nationalism became the preferred weapon the new regime's right-wing critics."
  46. ↑ Chazel, Laura; Dain, Vincent (2021). "Left-Wing Populism and Nationalism: A Comparative Analysis of the Patriotic Narratives of Podemos and France insoumise". Journal for the Study of Radicalism খণ্ড 15 (2): 73–94. ISSN 1930-1189. https://www.jstor.org/stable/48642382. 
  47. ↑ See
    • Javier Corrales & Michael Penfold, Dragon in the Tropics: Venezuela and the Legacy of Hugo Chávez (2d ed.: Brookings Institution Press, 2015), p. 150 (discussing difference and similarities between left- and right-wing populism).
    • Immanuel Maurice Wallerstein, The End of the World as We Know it: Social Science for the Twenty-first Century (University of Minnesota Press, 1999), p. 95 (same).
  48. ↑ See
    • Andrew Dobson, Green Political Thought (3d ed.: Routledge, 1995: 2000 printing), pp. 27-28; "If ... we take equality and hierarchy as characteristics held to be praiseworthy within left-wing and right-wing thought respectively, then ecologism is clearly left-wing, arguing as it does for forms of equality among human beings and between human beings and other species. However, to argue that ecologism is unequivocal left-wing is not so easy. For instance, green politics is in principle adverse to anything but the most timid engineering of the social and natural world by human beings."
    • Robyn Eckersley, Environmentalism and Political Theory: Toward an Ecocentric Approach (SUNY Press, 1992), p. 120: "The growing influence of ecosocialist ideas within the Green movement (most notably in Europe and Australia rather than in North America) has rendered the popular Green slogan "neither left nor right" somewhat problematic. While this slogan originally served to publicize the Green movement's efforts to find a distinct, third alternative to the growth consensus of capitalism and communism, it has since served to generate a lively and sometimes acrimonious debate within the Green movement concerning the proper political characterization of Green politics .... In particular, ecosocialists have mounted a challenge to the presumed left-right ideology neutrality of Green politics by pointing out the various egalitarian and redistribution (and hence 'leftist') measures that are needed to ensure an equitable transition toward a conserver society."
  49. ↑ "The Return to "Green" Conservatism". Intercollegiate Studies Institute. 10 November 2020. https://isi.org/intercollegiate-review/green-conservatism/। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 May 2022. 
  50. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 18–20.
  51. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 22.
  52. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 27–29.
  53. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 47.
  54. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 186.
  55. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 202.
  56. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 29–31.
  57. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 31–33.
  58. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 33–35.
  59. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 36–37.
  60. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 34.
  61. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 41–42.
  62. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 43.
  63. ↑ Ware 1996, পৃষ্ঠা. 44–47.
  64. ↑ 64.0 64.1 Ware 1996, পৃষ্ঠা. 60.
  65. ↑ Wright, Edmund, ed (2006). The Desk Encyclopedia of World History. প্ৰকাশক New York: Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 541, 370. ISBN 978-0-7394-7809-7. https://archive.org/details/deskencyclopedia0000unse_m8d8/mode/2up. 
  66. ↑ Knapp & Wright 2001, পৃষ্ঠা. 7.
  67. ↑ Knapp & Wright 2001, পৃষ্ঠা. 9.
  68. ↑ Giddens, Anthony (1994). Beyond Left and Right, the Future of Radical Politics. Stanford University Press. পৃষ্ঠা. 22–24. ISBN 978-0-8047-2451-7. "In many continental European countries, for example, 'conservatism' suggests the political influence of Catholicism. (p. 22) [...] American conservatism, in some of its major forms at least, has almost from its beginnings been aggressively pro-capitalist in ways that its European counterparts have not. [...] (However) the basic dilemmas now faced by conservative and socialist thought are everywhere similar. (p. 23) [...] Conservatism, it is often said, opposes rationalism. (p. 24)" 
  69. ↑ Knapp & Wright 2001, পৃষ্ঠা. 2–5.
  70. ↑ "Political Labels: Majorities of U.S. Adults Have a Sense of What Conservative, Liberal, Right Wing or Left Wing Means, But Many Do Not". The Harris Poll #12. 9 February 2005. http://www.harrisinteractive.com/harris_poll/index.asp?PID=542. 
  71. ↑ Berkowitz, Peter (2007). "The Liberal Spirit in America and Its Paradoxes". In Jumonville, Neil; Mattson, Kevin. Liberalism for a New Century. University of California Press. পৃষ্ঠা. 14. 
  72. ↑ Kazin 2011, পৃষ্ঠা. xiv.
  73. ↑ Kazin 2011, পৃষ্ঠা. xiii–xiv.
  74. ↑ Kazin 2011, পৃষ্ঠা. xix.
  75. ↑ Heywood, Andrew (2017). Political Ideologies: An Introduction (6th সম্পাদনা). প্ৰকাশক Basingstoke: Macmillan International Higher Education. পৃষ্ঠা. 14–17. ISBN 9781137606044. OCLC 988218349. 
  76. ↑ Fenna, Alan; Robbins, Jane; Summers, John (2013). Government Politics in Australia. Robbins, Jane., Summers, John. (10th সম্পাদনা). প্ৰকাশক Melbourne: Pearson Higher Education AU. পৃষ্ঠা. 126 f. ISBN 9781486001385. OCLC 1021804010. 
  77. ↑ Boaz, David (2008). The Politics of Freedom: Taking on the Left, the Right, and Threats to Our Liberties. Cato Institute. ISBN 978-1-933995-14-4. 
  78. ↑ Cowley, Jason (24 November 2016). "Tony Blair's unfinished business". New Statesman. http://www.newstatesman.com/politics/uk/2016/11/tony-blair-s-unfinished-business. 
  79. ↑ "Drawbridges up". The Economist. 30 July 2016. https://www.economist.com/news/briefing/21702748-new-divide-rich-countries-not-between-left-and-right-between-open-and. 
  80. ↑ "The Dutch election suggests a new kind of identity politics". The Economist. 18 March 2017. https://www.economist.com/news/europe/21718921-identity-does-not-have-be-exclusive-preserve-far-right-dutch-election-suggests. 
  81. ↑ Bobbio, Norberto; Cameron, Allan (1996). Left and right: the significance of a political distinction. পৃষ্ঠা. vi–xiv. 
  82. ↑ Altemeyer, Bob (1996). The authoritarian specter. পৃষ্ঠা. 258–298. 
  83. ↑ Rohrschneider, Robert; Whitefield, Stephen (10 October 2008). "Understanding Cleavages in Party Systems". Comparative Political Studies খণ্ড 42 (2): 280–313. doi:10.1177/0010414008325285. ISSN 0010-4140. http://dx.doi.org/10.1177/0010414008325285. 
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=বাঁও-সোঁ_ৰাজনৈতিক_বৰ্ণালী&oldid=424596"ৰ পৰা অনা হৈছে