বেগম ৰোকেয়া
ৰোকেয়া সাখাৱাত হোচেইন (ইংৰাজী: Rokeya Sakhawat Hossain; ৯ ডিচেম্বৰ ১৮৮০- ৯ ডিচেম্বৰ ১৯৩২) ব্ৰিটিছ ভাৰতত (বৰ্তমানৰ বাংলাদেশত) জন্মগ্ৰহণ কৰা এগৰাকী নাৰীবাদী চিন্তাবিদ, শিক্ষাবিদ তথা সমাজ সংস্কাৰক। তেওঁক ভাৰতীয় উপমহাদেশৰ নাৰী জাগৰণৰ অগ্ৰদূত বুলি গণ্য কৰা হয়। যুক্তিবাদী জীৱ হিচাপে পুৰুষ আৰু নাৰীৰ সমাধিকাৰৰ হকে তেওঁ মাত মাতিছিল। তেওঁৰ মতে শিক্ষাৰ অভাৱেই নাৰীৰ দয়নীয় আৰ্থিক অৱস্থাৰ বাবে দায়ী।[1]
| বেগম ৰোকেয়া | |
|---|---|
 | |
| জন্ম | ৰোকেয়া খাটুন ৯ ডিচেম্বৰ ১৮৮০ পায়ৰাবন্দ, ৰংপুৰ জিলা, বেঙ্গল প্ৰেচিডেঞ্চি, ব্ৰিটিছ ভাৰত |
| মৃত্যু | ৯ ডিচেম্বৰ ১৯৩২ কলকাতা, বেঙ্গল প্ৰেচিডেঞ্চি, ব্ৰিটিছ ভাৰত |
| পেচা | লেখক, শিক্ষাবিদ, সমাজকৰ্মী |
| দাম্পত্যসঙ্গী | খান বাহাদুৰ সাখাৱাত হোচেইন (১৮৯৮-১৯০৯) |
| আত্মীয়-স্বজন | কৰিমুন্নেচা খানম চৌধুৰী (ভগ্নী) |
পাৰিবাৰিক জীৱন
সম্পাদনা কৰক.jpg)
ৰোকেয়া খাতুনৰ জন্ম ১৮৮০ চনত ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ ৰংপুৰ জিলা পায়ৰাবন্দ গাঁৱত (বৰ্তমান বাংলাদেশত) হৈছিল। তেওঁলোকৰ পূৰ্বপুৰুষে মোগল যুগত সামৰিক আৰু ন্যায়িক সেৱা আগবঢ়াইছিল। তেওঁৰ দেউতাক জহিৰুদ্দিন মহম্মদ আবু আলি হায়দৰ সাবেৰ এজন জমিদাৰ আৰু বহু ভাষাত দক্ষতা থকা এজন বুদ্ধিজীৱী আছিল। দেউতাকে চাৰিজনী বিয়া কৰাইছিল। ৰোকেয়াৰ মাক আছিল ৰাহাতুন্নেচা।[2]
সাহিত্য কৰ্ম
সম্পাদনা কৰকসাহিত্যিক হিচাপে ১৯০২ চনত তেওঁৰ আত্মপ্ৰকাশ ঘটে। কলকাতাৰ পৰা প্ৰকাশিত 'নৱপ্ৰভা পত্ৰিকা'ত প্ৰকাশিত হয় 'পিপাশা'। বিভিন্ন সময়ত নানা পত্ৰিকাত তেওঁৰ বহুতো ৰচনা প্ৰকাশিত হয়। ১৯৫০ চনত মাদ্ৰাছৰ পৰা তেওঁৰ 'চুলতানাৰ স্বপ্ন'ৰ ইংৰাজী অনুবাদ প্ৰকাশ হ’বলৈ আৰম্ভ কৰে।[3][4] নাৰীবাদী চিন্তাধাৰাৰে দুটা খণ্ডত ৰচিত ৰচনাসংগ্ৰহ ‘মতিচুৰ’কে (১৯০৪, ১৯২২) ধৰি তেওঁৰ মুখ্য সাহিত্য কৰ্মসমূহ হ’ল- নাৰীবাদী ইউটোপিয়ান সাহিত্যৰ ক্লাচিক নিদৰ্শন বুলি বিবেচিত ‘চুলতানাৰ স্বপ্ন’ (১৯০৮), বঙালী পত্নীসকলে মুখামুখি হোৱা সমস্যসমূহৰ চিত্ৰায়ণ ‘পদ্মৰাগ’ (১৯২৪) আদি।[5] তেওঁৰ আন এখন গ্ৰন্থ ‘অৱৰোধবাসিনী’- পৰ্দাপ্ৰথাই নাৰীৰ জীৱন আৰু স্ব-প্ৰতিচ্ছবি বিপন্ন কৰা পৰ্দাপ্ৰথাৰ বিৰুদ্ধে এক মোক্ষম আক্ৰমণ।[2]
১৮৯৮ চনত বিহাৰৰ ভাগলপুৰৰ নিবাসী উৰ্দুভাষী সাখাৱত হুছেইনৰ লগত তেওঁৰ বিবাহ সম্পন্ন হয়। সাখাৱত আছিল ডেপুটি মেজিষ্ট্ৰেট, তদুপৰি তেওঁ আছিল সমাজ সচেতন, কু-সংস্কাৰমুক্ত আৰু প্ৰগতিশীল দৃষ্টিভঙ্গীসম্পন্ন। উদাৰ আৰু মুক্তমনা স্বামীৰ সংস্পৰ্শত তেওঁ দেশী-বিদেশী লেখকসকলৰ ৰচনাৰ সৈতে নিবিড়ভাবে পৰিচিত হোৱাৰ সুযোগ পায় আৰু ক্ৰমশঃ ইংৰাজী ভাষাত দক্ষতা অৰ্জন কৰে। কিন্তু ৰোকেয়াৰ বিবাহিত জীৱন দীৰ্ঘস্থায়ী নহ’ল। ১৯০৯ চনত ৩ মেত সাখাৱত হুছেইনৰ মৃত্যু হয়। ইতিপূৰ্বে তেওঁৰ দুটি কন্যা সন্তানো অকালত মৃত্যু হয়।[6][2]
সাংগঠনিক কৰ্মকাণ্ড
সম্পাদনা কৰকস্বামীৰ মৃত্যৰু পিছত নিসঙ্গ ৰোকেয়া নাৰীশিক্ষা বিস্তাৰ আৰু সমাজসেৱাত আত্মনিয়োগ কৰে। ১৯০৯ চনৰ ১ অক্টোবৰত স্বামীৰ ধনেৰে ভাগলপুৰত পাঁচজনী ছাত্ৰীৰে সাখাৱত মেমোৰিয়েল গাৰ্লচ্ স্কুল স্থাপন কৰে। কিন্তু পাৰিবাৰিক কাৰণত তেওঁ ভাগলপুৰ এৰি কলকাতাত বসবাস কৰা আৰম্ভ কৰে। ১৯১১ চনৰ ১৬ মাৰ্চত কলকাতাৰ ১৩ নম্বৰ ৱালিউল্লাহ লেনৰ এটা ঘৰত মাত্ৰ ৮জনী ছাত্ৰীৰে নতুনকৈ সাখাৱত মেমোৰিয়েল গাৰ্লচ্ স্কুল স্থাপন কৰে। ১৯১৬ চনৰ ভিতৰত ছাত্ৰীৰ সংখ্যাই ১০০ পাৰ হৈ যায়।[7] স্কুল পৰিচালনা আৰু সাহিত্যচৰ্চাৰ সমান্তৰালকৈ নিজকে সাংগঠনিক আৰু সামাজিক কৰ্মকাণ্ডৰ সৈতে নিজকে জড়িত কৰি ৰাখে। ১৯১৬ চনত তেওঁ মহিলা সংগঠন আঞ্জুমা-এ খাৱাতি-এ ইছলাম প্ৰতিষ্ঠা কৰে। ১৯২৬ চনত কলকাতাত অনুষ্ঠিত বঙ্গৰ নাৰী শিক্ষা বিষয়ক সন্মিলনত তেওঁ সভাপতিত্ব কৰে।[8]
তথ্য উৎস
সম্পাদনা কৰক- ↑ Azad, Humayun. "Purushtantra o Rokeyar Naribad" (bn ভাষাত). Naree. প্ৰকাশক Dhaka: Agamee Prokashon. পৃষ্ঠা. 282–299.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Akhter, Shahida (2012). "Hossain, Roquiah Sakhawat". In Islam, Sirajul; Jamal, Ahmed A.. Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh (Second সম্পাদনা). Asiatic Society of Bangladesh. http://en.banglapedia.org/index.php?title=Hossain,_Roquiah_Sakhawat.Administrator. "Roquia Sakhawat Hussain (Begum Rokeya)". Londoni. Archived from the original on 2018-11-26. https://web.archive.org/web/20181126221644/http://www.londoni.co/index.php/who-s-who?id=61। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-12.
- ↑ Lewton, Thomas (2019). "Feminist Visions of Science and Utopia in Rokeya Sakhawat Hossain's 'Sultana's Dream'". Lady Science. Archived from the original on 1 March 2023. https://web.archive.org/web/20230301221911/https://www.ladyscience.com/features/feminist-visions-science-fiction-utopia-rokeya-hossain। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 August 2019.
- ↑ Hossain, Rokeya Sakhawat (1905). Sultana's Dream. প্ৰকাশক Madras: The Indian Ladies' Magazine. http://digital.library.upenn.edu/women/sultana/dream/dream.html.
- ↑ Sarkar, Siuli (2016). Gender Disparity in India: Unheard Whimpers. PHI Learning Pvt. Ltd.. পৃষ্ঠা. 73. ISBN 978-8120352513. https://books.google.com/books?id=qwS7DAAAQBAJ&q=ornaments+are+badges+of+slavery&pg=PA74। আহৰণ কৰা হৈছে: 27 November 2018.
- ↑ Dr. Barnita Bagchi (1 October 2003). "Rokeya Sakhawat Hossain". http://www.countercurrents.org/gender-bagchi011003.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 16 May 2010.
- ↑ চেলিনা হোচেন (১৯০৪). ৰোকেয়া ৰচনাৱলী. বাংলা একাডেমী, ঢাকা.
- ↑ আব্দুল হাই, আলি হাচান (১৯৯৭). বাংলা সাহিত্যেৰ ইতিবৃত্ত. আহমদ পাব্লিছিং হাউচ, ঢাকা.
বাহ্যিক সংযোগ
সম্পাদনা কৰক- Works by or about বেগম ৰোকেয়া at Internet Archive
- Rokeya Sakhawat Hossain at the The Encyclopedia of Science Fiction
- Hasan, Md. Mahmudul (2012). Marginalisation of Muslim writers in South Asian literature: Rokeya Sakhawat Hossain's English works. 32. পৃষ্ঠা. 179–197. doi:10.1177/0262728012469303. ISSN 0262-7280. http://irep.iium.edu.my/28243/1/marginalisation_of_muslim_writers_in_south_asian_literature.pdf.
- Asiatic (see articles on Rokeya in 7.2 (December 2013) issue of the journal). http://journals.iium.edu.my/asiatic.
- The Essential Rokeya: Selected Works of Rokeya Sakhawat Hossain. প্ৰকাশক Leiden, Boston: Brill Publishing. 2013. ISBN 9789004255876. Archived from the original on 2018-02-08. https://web.archive.org/web/20180208180115/http://www.brill.com/essential-rokeya। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-12.