স্বামী হৰিদাস
স্বামী হৰিদাস (ইংৰাজী: Swami Haridas) স্বামী হৰিদাস এজন আধ্যাত্মিক কবি আৰু শাস্ত্ৰীয় সংগীতজ্ঞ আছিল।
| স্বামী হৰিদাস | |
|---|---|
| ৰাষ্ট্ৰীয়তা | ভাৰতীয় |
| নাগৰিকত্ব | ভাৰতীয় |
জন্ম আৰু পৰিচয়
সম্পাদনা কৰকস্বামী হৰিদাসৰ জন্মৰ তাৰিখ লৈ বহু মতভেদ আছে। তানসেনৰ জন্মৰ কিছু কাল পূৰ্বে স্বামী হৰিদাসৰ জন্ম হয় বুলি ধাৰণা।[1]স্বামী হৰিদাস (১৪৭৮-১৫৭৩) তেখেত এজন আধ্যাত্মিক কবি আৰু শাস্ত্ৰীয় সংগীতজ্ঞ আছিল। ভক্তিমূলক ৰচনাসমূহৰ এক বৃহৎ শৰীৰৰ কৃতিত্ব, বিশেষকৈ ধ্ৰুপদ শৈলীত, তেওঁ ৰহস্যবাদৰ হৰিদাসী বিদ্যালয়ৰ প্ৰতিষ্ঠাপক, যি আজিও উত্তৰ ভাৰতত পোৱা যায়। তেওঁৰ কামে উত্তৰ ভাৰতৰ শাস্ত্ৰীয় সংগীত আৰু ভক্তি আন্দোলন দুয়োটাকে প্ৰভাৱিত কৰিছিল৷ হিট হৰিবংশ মহাপ্ৰভু, হৰিৰাম ব্যাস, ৰূপগোস্বামী, বিদ্যাপতি, মহাপ্ৰভু বল্লভাচাৰ্য, বিতাৰ্থলনাথ (গুচাইঞ্জি) তেওঁৰ সমসাময়িক আছিল [2]
হৰিদাসৰ দেউতাক মুলতানৰ এজন সৰস্বত ব্ৰাহ্মণ আছিল আৰু তেওঁৰ মাতৃৰ নাম গংগা দেৱী আছিল। পৰিয়ালটোৱে উত্তৰ প্ৰদেশৰ আলিগড়ৰ ওচৰৰ খাইৰ ৱালি চাৰাক নামৰ এখন গাঁৱলৈ প্ৰব্ৰজন কৰে। হৰিদাসৰ জন্ম ১৪৭৮ চনত তাত হৈছিল আৰু তেওঁৰ সন্মানত গাওঁখনক এতিয়া হৰিদাসপুৰ বুলি কোৱা হয়। এই গাওঁখনে ধাৰণা কৰে যে তেওঁ ১৫৭৩ চনত মৃত্যুবৰণ কৰিছিল। তেওঁ শ্ৰী আশুদ্ধীৰ মহাৰাজৰ শিষ্য আছিল, লগতে তেওঁৰ দেউতাক যি নিম্বাৰ্কা সম্প্ৰদায়ক অনুসৰণ কৰিছিল, তেওঁক শ্ৰী ললিতা সখীৰ অৱতাৰ বুলি কোৱা হয়। তেওঁ তেওঁৰ সময়ৰ সংগীতৰ সৈতে গভীৰভাৱে শিকিছিল আৰু ব্যাপকভাৱে পৰিচিত আছিল। তেওঁৰ তাঁৰযুক্ত বাদ্যযন্ত্ৰ যেনে কিন্নৰী আৰু আঘৌটি আৰু ড্ৰাম যেনে মৃদাং আৰু ডাফআদিত উল্লেখ পোৱা যায়। তেওঁ কেদাৰ, গৌৰী (ৰাগ), মালহাৰ আৰু বসন্তৰ ৰাগৰ কথা উল্লেখ কৰে। স্বামী হৰিদাস আকবৰৰ আদালতৰ নটা ৰত্নৰ ভিতৰত তানসেনৰ শিক্ষক আৰু প্ৰখ্যাত ধ্ৰুপদ গায়ক আৰু সুৰকাৰ বাইজু আছিল বুলি কোৱা হয়।
পিছত তেওঁ তেওঁৰ বাসস্থান বৃন্দাবনলৈ স্থানান্তৰিত কৰে, যি হৈছে অমৰ গৰুপাল কৃষ্ণ আৰু ৰাধাৰ খেলপথাৰ। তাত তেওঁ নিধিবনত তেওঁৰ আশ্ৰম (আশ্ৰম) নিৰ্মাণ কৰিছিল আৰু ৰাধা-কৃষ্ণৰ প্ৰেমৰ গান গাইছিল। স্বামী হৰিদাসৰ আধ্যাত্মিক শিষ্যসকলৰ ভিতৰত আছিল বিত্থাল আৰু কৃষ্ণ দাস যিয়ে তেওঁৰ ভক্তিমূলক সংগীতৰ পৰম্পৰা কঢ়িয়াই আনিছিল। ভক্তসকলৰ দলবোৰে (সমাজ, যেনে বংগৰ সংকীৰ্তন আৰু দক্ষিণ ভাৰতৰ ভজন গোষ্টী) একত্ৰিত হৈছিল আৰু বৃন্দাবনৰ ভগৱানৰ গান গাইছিল।
হৰিদাসৰ ৰচনাসমূহক বিষ্ণুপদ হিচাপে শ্ৰেণীবদ্ধ কৰা হ'ব পাৰে। আনকি কৃষ্ণক উল্লেখ নকৰা তেওঁৰ প্ৰবন্ধবোৰো বিষ্ণুপদ বুলি জনা যায়, সম্ভৱতঃ তেওঁৰ সংগীতৰ ৰহস্যময় উৎসৰ বাবে কিন্তু সেইবোৰ ধ্ৰুপদৰ দৰে ইহঁতক সংগীতৰ দ্বাৰা নিৰ্মাণ কৰা হয়। তেওঁ তিৰৱত, ৰাগমালা আৰু অন্যান্য ৰূপলিখিছিল বুলিও কোৱা হয়। তেওঁৰ বাবে প্ৰায় 128টা ৰচনা আছে, যাৰ ভিতৰত 18টা দাৰ্শনিক (সিদ্ধান্ত পদ) আৰু এশ দহটা ভক্তিমূলক (কেলি মালা)।
তেওঁ ৰাধা আৰু কৃষ্ণৰ ক্ৰীড়াৰ বৰ্ণনা কৰিছে-
পোহৰৰ দুটা বীম বজোৱা হৈছে
তেওঁলোকৰ নৃত্য আৰু সংগীত অনন্য।
স্বৰ্গীয় সৌন্দৰ্যৰ ৰাগ আৰু ৰাগিনিৰ জন্ম হয়,
দুয়োজনে নিজকে ৰাগৰ সাগৰত ডুবাই দিছে।
স্বামী হৰিদাস মধুৰা ভক্তিৰ পৰম্পৰাৰ অন্তৰ্ভুক্ত আছিল - দাম্পত্য প্ৰতিচ্ছবিত প্ৰকাশিত আৰাধনা।
হৰিদাসৰ ধৰ্মতত্ত্বই কেৱল কৃষ্ণ আৰু ৰাধাৰ প্ৰেমেই নহয়, ৰস নামৰ এক মানসিক অৱস্থা প্ৰেমৰ সাক্ষীও গ্ৰহণ কৰে। ট্ৰেন্সৰ আনন্দময় অৱস্থাত তেওঁ বৃন্দাবনৰ বাৱাৰবোৰৰ মাজত কৃষ্ণৰ নাটকৰ গান গায়। কৃষ্ণতকৈ ৰাধা তেওঁৰ সকলো কবিতাৰ কেন্দ্ৰীয় ব্যক্তিত্ব আছিল।
তেওঁ কয়:
"ৰাধাতকৈ বস্তুবোৰৰ মানদণ্ডৰ বিষয়ে কোনে বেছি জানে?
যদি কাৰোবাৰ কোনো জ্ঞান থাকে, সেয়া তাইৰ অনুগ্ৰহৰ দ্বাৰা।
ৰাধা ৰগ, তালা আৰু নৃত্যৰ সৌন্দৰ্য কোনেও নাজানে"
স্বামী হৰিদাসে মোগল সম্ৰাট আকবৰৰ উপস্থিতিত তানসেনক শিকাইছিল। এইটো জনা যায় যে তেওঁ কৰ্ণাটকৰ গুৰু নানক দেৱ জী আৰু শ্ৰী পুৰন্দাৰা দাসৰ অনুগামী ভাই মৰদানাৰ পোনপটীয়া ছাত্ৰ আছিল। তেওঁৰ বহুতো শিক্ষাৰ্থী আছিল, তানসেন তেওঁলোকৰ মাজৰ এজন আৰু আকবৰৰ নটা ৰত্নৰ এজন আছিল। ১৯৫২ চনৰ পৰা মুম্বাইত প্ৰতি বছৰে এক বাৰ্ষিক শাস্ত্ৰীয় সংগীত উৎসৱ, স্বামী হৰিদাস সংগীত সন্মিলন অনুষ্ঠিত হয়।[3]
তথ্যসূত্ৰ
সম্পাদনা কৰক- ↑ সৰল সংগীত শাস্ত্ৰ, পণ্ডিত নন্দ কিশোৰ চৌধুৰী, দ্বিতীয় প্ৰকাশ, ৫ ছেপ্টেম্বৰ, ২০১৪,পৃষ্ঠা-১১৪
- ↑ Bonnie C. Wade; Professor of Music Bonnie C Wade (1998). Imaging Sound: An Ethnomusicological Study of Music, Art, and Culture in Mughal India. University of Chicago Press. পৃষ্ঠা. 113. ISBN 978-0-226-86840-0. https://archive.org/details/imagingsoundethn0000wade.
- ↑ https://en.m.wikipedia.org/wiki/Swami_Haridas