সূক্ষ্ম, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়
ভাৰত চৰকাৰৰ এটা শাখা সূক্ষ্ম, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ মন্ত্ৰালয় (ইংৰাজী: Ministry of Micro, Small and Medium Enterprises) হৈছে ভাৰতত সূক্ষ্ম, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগসম্পৰ্কীয় নিয়ম, নিয়ম আৰু আইন প্ৰস্তুত আৰু প্ৰশাসনৰ শীৰ্ষ কাৰ্যবাহী সংস্থা। সূক্ষ্ম, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ মন্ত্ৰী "নীতিন গাডকাৰী" আৰু ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী হৈছে ৩১ মে ২০১৯ ৰ পৰা "প্ৰতাপ চন্দ্ৰ সাৰংগী।"
 ভাৰতৰ প্ৰতীক | |
 | |
| সংস্থাৰ ৰূপৰেখা | |
|---|---|
| ক্ষেত্ৰাধিকাৰ |  ভাৰত গণৰাজ্য |
| মুখ্য কাৰ্যালয় | সূক্ষ্ম, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ মন্ত্ৰালয় উদ্যোগ ভৱন ৰফি মাৰ্গ নতুন দিল্লী,১১০০১১ |
| বাৰ্ষিক বাজেট | ₹৬,৫৫২.৬১ কোটি (৯১৮.৬৮ মিলিয়ন ডলাৰ) (2018-19 est.)[1] |
| দায়বদ্ধ মন্ত্ৰীসকল | নীতিন গাডকাৰী, কেবিনেট মন্ত্ৰী প্ৰতাপ চন্দ্ৰ সাৰংগী, ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী |
| ৱেবছাইট | msme |
ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়ৰ বাৰ্ষিক প্ৰতিবেদনৰ দ্বাৰা প্ৰদান কৰা পৰিসংখ্যাই দেখুৱাইছে যে খাদী খণ্ডত ব্যয় কৰা পৰিকল্পনাৰ পৰিমাণ ₹১৯৪২.৭ নিযুত ৰ পৰা ₹১৪৫৪০ নিযুত লৈ বৃদ্ধি হৈছে, আৰু ১৯৯৪-৯৫ চনৰ পৰা ২০১৪-১৫ চনলৈ অ-পৰিকল্পনাৰ পৰিমাণ ₹৪৩৭ নিযুতৰ পৰা ₹২২৯১ নিযুতলৈ বৃদ্ধি হৈছে। এই সময়ছোৱাত খাদী প্ৰতিষ্ঠানসমূহক সূতৰ ৰাজসাহায্য ₹৯৬.৩ নিযুতৰ পৰা ₹৩১৪.৫ নিযুতলৈ বৃদ্ধি পাইছে।
ইতিহাস
সম্পাদনা কৰকক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ আৰু কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উদ্যোগ মন্ত্ৰালয় ১৯৯৯ চনৰ অক্টোবৰত সৃষ্টি কৰা হৈছিল। ২০০১ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত মন্ত্ৰালয়ক ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ মন্ত্ৰালয় আৰু কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়ত বিভক্ত কৰা হয়। ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে ৯ মে ২০০৭ তাৰিখৰ অধিসূচনাৰ অধীনত ভাৰত চৰকাৰ (ব্যৱসায় আৱণ্টন) নিয়ম, ১৯৬১ সংশোধন কৰে। এই সংশোধনী অনুসৰি, তেওঁলোকক একক মন্ত্ৰালয়লৈ একত্ৰিত কৰা হৈছিল।
মন্ত্ৰালয়ক সূক্ষ্ম আৰু ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগৰ প্ৰচাৰৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছিল। ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ উন্নয়ন সংস্থামন্ত্ৰালয়ৰ নিয়ন্ত্ৰণত আছিল, (ৰাষ্ট্ৰীয় ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ নিগম লিমিটেড ৰাজহুৱা খণ্ডৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ দৰে)।
ফৰ্ড ফাউণ্ডেচন(Ford Foundation) ৰ পৰামৰ্শৰ আধাৰত ১৯৫৪ চনত ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ উন্নয়ন সংস্থা স্থাপন কৰা হৈছিল। ইয়াৰ পৰিচালনাৰ অধীনত ৬০ টাতকৈও অধিক কাৰ্যালয় আৰু ২১টা স্বায়ত্তশাসিত সংস্থা আছে। এই স্বায়ত্তশাসিত সংস্থাবোৰৰ ভিতৰত আছে টুল ৰুম, প্ৰশিক্ষণ প্ৰতিষ্ঠান আৰু প্ৰকল্প-তথা-প্ৰক্ৰিয়া উন্নয়ন কেন্দ্ৰ।
প্ৰদান কৰা সেৱাবোৰৰ ভিতৰত আছে:
- উদ্যোগবিকাশৰ বাবে পৰীক্ষা, সঁজুলি, প্ৰশিক্ষণৰ সুবিধা
- প্ৰকল্প আৰু সামগ্ৰীৰ প্ৰ'ফাইল প্ৰস্তুত কৰা
- কাৰিকৰী আৰু পৰিচালনামূলক পৰামৰ্শ
- ৰপ্তানিৰ বাবে সহায়
- প্ৰদূষণ আৰু শক্তি লেখ পৰিক্ষা
ই অৰ্থনৈতিক তথ্য সেৱাও প্ৰদান কৰে আৰু এছ.এছ.আই.এছ (SSIs)-ৰ প্ৰচাৰ আৰু বিকাশৰ বাবে নীতি প্ৰণয়নত চৰকাৰক পৰামৰ্শ দিয়ে। ক্ষেত্ৰ কাৰ্যালয়সমূহে কেন্দ্ৰীয় আৰু ৰাজ্য চৰকাৰৰ মাজত কাৰ্যকৰী সম্পৰ্ক হিচাপেও কাম কৰে।
কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়
সম্পাদনা কৰকবৰ্তমান নিষ্ক্ৰিয় হৈ পৰা কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়ৰ উদ্দেশ্য আছিল যোগান শৃংখলা ব্যৱস্থাপনা উন্নত কৰা, দক্ষতা বৃদ্ধি কৰা, প্ৰযুক্তি উন্নত কৰা, বজাৰ সম্প্ৰসাৰণ কৰা আৰু উদ্যোগী/শিল্পী আৰু তেওঁলোকৰ গোট/সমষ্টিৰ ক্ষমতা নিৰ্মাণৰ বাবে সমন্বিত আৰু কেন্দ্ৰীভূত নীতি প্ৰণয়ন আৰু কাৰ্যসূচী, প্ৰকল্প, আঁচনি আদিৰ কাৰ্যকৰী ৰূপায়ণৰ সুবিধা প্ৰদান কৰা।
মন্ত্ৰালয়ে খাদী আৰু গাওঁ উদ্যোগ আয়োগ (কেভিআইচি) আৰু কয়ৰ বোৰ্ড (Coir Board)ৰ জৰিয়তে খাদী, গাওঁ আৰু কয়ৰ উদ্যোগৰ সৈতে লেনদেন কৰে। ই ৰাজ্য চৰকাৰ, ভাৰতীয় ৰিজাৰ্ভ বেংক (আৰবিআই) আৰু অন্যান্য বেংকৰ সহযোগিতাত গ্ৰাম্য নিযুক্তি সৃষ্টি কাৰ্যসূচী (আৰইজিপি) আৰু প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ ৰোজগাৰ যোজনা (পিএমআৰৱাই) নামৰ দুটা দেশব্যাপী নিযুক্তি সৃষ্টি কাৰ্যসূচী ৰূপায়ণৰ সমন্বয় কৰে। সংসদৰ এক আইনৰ দ্বাৰা স্থাপিত কেভিআইচি হৈছে গ্ৰাম্য অঞ্চলত নিযুক্তিৰ সুযোগ প্ৰদান কৰাৰ বাবে খাদী আৰু গাওঁ উদ্যোগৰ প্ৰচাৰ আৰু বিকাশত নিয়োজিত এক বিধিবদ্ধ সংগঠন, যাৰ ফলত গ্ৰাম্য অৰ্থনীতি শক্তিশালী হয়। কয়ৰ উদ্যোগ হৈছে এক শ্ৰমিক-নিবিড় আৰু ৰপ্তানি-মুখী উদ্যোগ। কয়ৰ উদ্যোগ অধিনিয়ম ১৯৫৩-ৰ অধীনত স্থাপিত এক বিধিবদ্ধ সংস্থা কয়ৰ বোৰ্ডে ঘৰুৱা বজাৰৰ ৰপ্তানি প্ৰচাৰ আৰু সম্প্ৰসাৰণকে ধৰি কয়ৰ উদ্যোগৰ প্ৰচাৰ, বিকাশ আৰু বিকাশৰ চোৱাচিতা কৰে।[2]
ইয়াৰ নেতৃত্ব দিছিল কৃষি আৰু গ্ৰাম্য উদ্যোগ মন্ত্ৰীয়ে আৰু ই নতুন দিল্লীৰ ৰফি মাৰ্গৰ উদ্যোগ ভৱনত অৱস্থিত আছিল। শ্ৰী মহাবীৰ প্ৰসাদ আছিল অন্তিম পদত অধিষ্ঠিত মন্ত্ৰী।
ইণ্টিগ্ৰেটেড ট্ৰেইনিং চেণ্টাৰ, নিলোখেৰী
সম্পাদনা কৰকইণ্টিগ্ৰেটেড ট্ৰেইনিং চেণ্টাৰ, নিলোখেৰী ( ইংৰাজী:Integrated Training Centre, Nilokheri) হাৰিয়ানা ৰাজ্যৰ কৰ্ণাল জিলাৰ নিলোখেৰীত ভাৰত চৰকাৰৰ মালিকানাধীন আৰু পৰিচালিত এক নিযুক্তি আৰু প্ৰশিক্ষণ সংস্থা আছিল আৰু টেকনিচিয়ান সকলৰ কাৰিকৰী দক্ষতা উন্নত কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ আছিল।
ইয়াক "কুৰুক্ষেত্ৰ"ৰ পৰা স্থানান্তৰ কৰা বৃত্তিমূলক প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰৰ চাৰিওফালে নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল, ১৯৪৮ চনৰ জুলাই মাহত ভাৰত বিভাজনৰ পিছত স্থানচ্যুত লোকসকলৰ বাবে নিযুক্তি আৰু প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰাৰ উদ্দেশ্যে কৰা কেইবাটাও উদ্যোগৰ ভিতৰত দিল্লী-আম্বালা ঘাইপথৰ ১১০০ একৰ জলাভূমিলৈ এই প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰটো সুভাষ মুখাৰ্জী উন্নয়ন সংস্থাৰ অন্তৰ্গত আছিল আৰু সম্প্ৰসাৰণ বিষয়াসকলক (ৰাজ্য চৰকাৰৰ উদ্যোগসমূহৰ লগতে আধুনিক গাওঁ আৰু পৰম্পৰাগত উদ্যোগ দুয়োটাতে) মেনেজাৰ আৰু টেকনিচিয়ান উদ্যোগীসকলক প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰিছিল। ১৯৮৬-৮৭ বৰ্ষত কেন্দ্ৰটোৱে ২০০জন টেকনিচিয়ান, ৮৫ গৰাকী মহিলাক মূল মহিলা প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচীৰ অধীনত আৰু ৫৭জন এছ.আই.ডি.ও. বিষয়াক প্ৰশিক্ষণ দিছিল।[3]
কাৰ্য্যসমূহ
সম্পাদনা কৰকই ৰাজ্য চৰকাৰৰ দ্বাৰা পৃষ্ঠপোষকতা কৰা শিল্পী আৰু শ্ৰমিকসকলক কাৰিকৰী প্ৰশিক্ষণ প্ৰদান কৰে। ই বিভিন্ন উন্নয়নমূলক সংগঠনত নিয়োজিত সম্প্ৰসাৰণ বিষয়াসকলৰ প্ৰশিক্ষণৰো আয়োজন কৰে। ই ডিগ্ৰী/ডিপ্লোমা ধাৰি অভিযন্তা সকলক গ্ৰীষ্মকালীন প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচী প্ৰদান কৰে।
কেন্দ্ৰীয় সঁজুলি কোঠা সম্প্ৰসাৰণ কেন্দ্ৰ হিচাপে আইটিচি, নিলোখেৰী
সম্পাদনা কৰকইণ্টিগ্ৰেটেড ট্ৰেইনিং চেণ্টাৰৰ অধ্যক্ষ আৰু উপাধ্যক্ষৰ মাজত কিছু সংঘৰ্ষৰ বাবে পৰিত্যাগ কৰা হৈছিল। পিছৰ বছৰ ২০১৪ চনত কেন্দ্ৰটো "সূক্ষ্ম, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়ে" অধিগ্ৰহণ কৰে যাৰ ফলত ইয়াক লুধিয়ানাৰ কেন্দ্ৰীয় সঁজুলি কোঠাৰ সম্প্ৰসাৰণ কেন্দ্ৰ হিচাপে বিকাশ কৰা হয় অৰ্থাৎ "কেন্দ্ৰীয় সঁজুলি কোঠা সম্প্ৰসাৰণ কেন্দ্ৰ, নিলোখেৰী"। বৰ্তমান বিভিন্ন কাৰিকৰী হ্ৰস্বম্যাদী পাঠ্যক্ৰম চলি আছে।
কেন্দ্ৰৰ গঠন আৰু কাৰ্যসমূহ
সম্পাদনা কৰককেন্দ্ৰটো ভাৰত চৰকাৰৰ অধীনত আহে আৰু এজন অধ্যক্ষ আৰু এজন উপ অধ্যক্ষ আছে। মন্ত্ৰালয়ে নিয়ন্ত্ৰণ কৰে-
- খাদী আৰু গাওঁ উদ্যোগ আয়োগ
- অসংগঠিত খণ্ডত ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যোগ আয়োগ
- নেচনেল স্মল ইণ্ডাষ্ট্ৰিজ কৰ্পোৰেচন লিমিটেড
- নেচনেল স্কুল অৱ লিডাৰশ্বিপ
- নেচনেল ইনষ্টিটিউট ফৰ মাইক্ৰ',স্মল এণ্ড মেডিয়াম এণ্টাৰপ্ৰাইজেছ[4]
- ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যোগআৰু ক্ষুদ্ৰ ব্যৱসায় বিকাশ প্ৰতিষ্ঠান
- ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ এণ্টাৰপ্ৰিনিয়ৰশ্বিপ
পদক্ষেপসমূহ
সম্পাদনা কৰকপ্ৰধানমন্ত্ৰী নিযুক্তি সৃষ্টি কাৰ্যসূচী
সম্পাদনা কৰকক্ষুদ্ৰ উদ্যোগ স্থাপনৰ জৰিয়তে দেশত স্ব-নিযুক্তিৰ প্ৰচাৰৰ বাবে ২০০৮-০৯ বৰ্ষত ইয়াক কেন্দ্ৰীয় খণ্ডৰ আঁচনি হিচাপে আৰম্ভ কৰা হৈছিল। ই হৈছে এক ঋণ সংযোজিত ৰাজসাহায্য আঁচনি য'ত উৎপাদন খণ্ডৰ বাবে 25 লাখ লৈকে আৰু সেৱা খণ্ডৰ বাবে 10 লাখলৈকে ঋণ যোগ্য হিতাধিকাৰীসকললৈ প্ৰেৰণ কৰা হয় যাৰ বাবে তেওঁলোকক 35% লৈকে ৰাজসাহায্য প্ৰদান কৰা হয়।[5]
খাদী আৰু গাওঁ উদ্যোগ আয়োগ হৈছে ৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ৰ কাৰ্যকৰী সংস্থা। যিসকল ব্যক্তিৰ বয়স 18 বছৰৰ অধিক আৰু কমেও ৮ম উত্তীৰ্ণ, স্ব-সহায়ক গোট, সমাজ পঞ্জীয়ন অধিনিয়ম, 1860ৰ অধীনত পঞ্জীয়ন কৰা চ'চাইটি, দাতব্য ন্যাস সকলো হিতাধিকাৰী হ'বলৈ যোগ্য। লগতে, আঁচনিখনৰ অধীনত কেৱল নতুন প্ৰকল্প অনুমোদনৰ বাবে বিবেচনা কৰা হয়।[5]
ক্ষুদ্ৰ উদ্যোগমন্ত্ৰী সকল
সম্পাদনা কৰক| ক্ৰমিক ন্ং | নাম | কাৰ্য্যকাল | ৰাজনৈতিক দল | প্ৰধানমন্ত্ৰী | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | বসুন্ধৰা ৰাজে[6]
(ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী, স্বতন্ত্ৰ ) |
১৩ অক্টোবৰ ১৯৯৯ | ২৯ জানুৱাৰী ২০০৩ | ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি
(নেচনেল ডেমক্ৰেটিক এলায়েন্) |
অটল বিহাৰী বাজপেয়ী | |
| 2 | চি পি ঠাকুৰ | ২৯ জানুৱাৰী ২০০৩ | ২২ মে ২০০৪ | |||
| 3 | মহাবীৰ প্ৰসাদ | ২৩ মে ২০০৪ | ৯ মে ২০০৭ | ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ
(ইউনাইটেড প্ৰগ্ৰেছিভ এলায়েন্) |
মনমোহন সিং | |
সূক্ষ্ম, ক্ষুদ্ৰ আৰু মজলীয়া উদ্যোগমন্ত্ৰীসকল
সম্পাদনা কৰক| নহয়। | নাম | কাৰ্য্যকাল | ৰাজনৈতিক দল | প্ৰধানমন্ত্ৰী | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | মহাবীৰ প্ৰসাদ[7] | ৯ মে ২০০৭ | ২২ মে ২০০৯ | ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছ
(ইউনাইটেড প্ৰগ্ৰেছিভ এলায়েন্) |
মনমোহন সিং | |
| 2 | দিনশা পেটেল
(ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী, স্বতন্ত্ৰ) |
২৮ মে ২০০৯ | ১৮ জানুৱাৰী ২০১১ | |||
| 3 | বীৰভদ্ৰ সিং | ১৯ জানুৱাৰী ২০১১ | ২৬ জুন ২০১২ | |||
| 4 | বিলাসৰাও দেশমুখ | ২৬ জুন ২০১২ | ১৪ আগষ্ট ২০১২ | |||
| 5 | ভায়ালাৰ ৰবি | ১৪ আগষ্ট ২০১২ | ২৮ অক্টোবৰ ২০১২ | |||
| 6 | কে এইচ মুনিয়াপ্পা
(ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী, স্বতন্ত্ৰ ) |
২৮ অক্টোবৰ ২০১২ | ২৬ মে' ২০১৪ | |||
| 7 | কলৰাজ মিশ্ৰ | ২৭ মে' ২০১৪ | ৩ ছেপ্টেম্বৰ ২০১৭ | ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি
(নেচনেল ডেমক্ৰেটিক এলায়েন্) |
নৰেন্দ্ৰ মোডী | |
| 8 | গিৰিৰাজ সিং
(ৰাজ্যিক মন্ত্ৰী, স্বতন্ত্ৰ ) |
৩ ছেপ্টেম্বৰ ২০১৭ | ৩০ মে' ২০১৯ | |||
| 9 | নীতিন গাডকাৰী | ৩১ মে' ২০১৯ | ||||
বাহ্যিক সংযোগসমূহ
সম্পাদনা কৰকতথ্য সংগ্ৰহ
সম্পাদনা কৰক- ↑ "Budget data". www.indiabudget.gov.in. 2019. http://www.indiabudget.gov.in/ub2018-19/eb/sbe95.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 15 September 2018.
- ↑ "MINISTRY OF AGRO AND RURAL INDUSTRIES" Archived 17 January 2015 at the Wayback Machine. Retrieved on May 1, 2015
- ↑ Entrepreneurial Development in India. Mittal Publications. 1 January 1990. ISBN 9788170991908. https://books.google.com/books?id=cMYD7Zth8qEC&q=women+under+core+women+training+programme+and+57+SIDO&pg=PA4। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 April 2018.
- ↑ http://www.nimsme.org/
- ↑ 5.0 5.1 "Prime Minister Employment Generation Program". Ministry of Micro, Small and Medium Enterprises. https://msme.gov.in/11-prime-ministers-employment-generation-programme-pmegp। আহৰণ কৰা হৈছে: 2020-09-01.
- ↑ "Council of Ministers". https://eparlib.nic.in/bitstream/123456789/759802/1/Council_of_Ministers_English.pdf.
- ↑ "Council of Ministers". https://eparlib.nic.in/bitstream/123456789/759802/1/Council_of_Ministers_English.pdf.