কেৱল মানৱ সমাজৰ উন্নতিৰ বাবেই নিজৰ জীৱন উৎৰ্সগ কৰা মহান ব্যক্তিসকলৰ ভিতৰত মহিয়সী মহিলা এনী বেছাণ্ট এগৰাকী উল্লেখনীয় ব্যক্তি। যি সময়ত ইংৰাজ জাতিয়ে আধুনিকতাৰ শীৰ্ষস্থান আৰোহণ কৰিছিল, মানুহে কল্পনা কৰা সকলো সুখ স্বাচ্ছন্দ্যৰে জীৱন পূৰ্ণমাত্ৰাত উপভোগ কৰিছিল সেই সময়ত এইগৰাকী ব্ৰিটিছ মহিলাই সুদূৰ লণ্ডনৰ পৰা আহি দক্ষিণ ভাৰতৰ এটা অভাৱগ্ৰস্ত অঞ্চলত বসবাস কৰিবলৈ লৈছিল। কেৱল মানৱ সেৱাকেই জীৱনৰ ব্ৰত কৰি লোৱা এই গৰাকী বিদূষী মহিলাই সমাজৰ সকলো দিশৰ পৰা অন্ধকাৰত বাস কৰা এখন নি:স্ব সমাজৰ কল্যাণৰ হকে নিজকে বিলাই দিছিল।

এনী বেছাণ্ট (Annie Besant)

এনী বেছাণ্ট (১৮৯৭)
জন্ম ১ অক্টোবৰ, ১৮৪৭
ক্লেফাম(Clapham), লণ্ডন, United Kingdom of Great Britain and Ireland
মৃত্যু ২০ ছেপ্টেম্বৰ, ১৯৩৩ (৮৫ বছৰ)
আদয়াৰ (তামিলনাডু), মাদ্ৰাছ প্ৰেসিডেন্সী, ভাৰতবৰ্ষ
জনা যায় ব্ৰহ্মজ্ঞানী বক্তি, women's rights activist, লেখিকা আৰু বক্তা
দাম্পত্যসঙ্গী ফ্ৰেংক বেচান্ত
সন্তান আৰ্থুৰ, মেবেলl
Annie Besant with Henry Olcott (left) and Charles Leadbeater (right) in Adyar, Madras in December 1905

জন্ম আৰু শিক্ষা

সম্পাদনা কৰক

১৮৪৭ চনৰ ১ অক্টোবৰ তাৰিখে লণ্ডন চহৰত জন্ম হৈছিল, উইলিয়াম পেজ উদ্‌ আৰু এমিলি উদ্‌ৰ কন্যা সন্তান এনীৰ। দেউতাক আছিল এজন নাম কৰা চিকিৎসক। এনীৰ ৫ বছৰ বয়সত দেউতাক উইলিয়াম উদৰ মৃত্যু হোৱাত পৰিয়ালটো গভীৰ অৰ্থ সংকটৰ সন্মুখীন হৈছিল। এনে অৱস্থাত এনীৰ মাকে সন্তান দুটি লগত লৈ লণ্ডনৰ পৰা গৈ হেৰ’ত উপস্থিত হৈছিল গৈ। হেৰ’তে তেওঁ ল’ৰা ছোৱালী দুটাক পাব্লিক স্কুলত ভৰ্তি কৰাই দিয়ে। ইয়াতেই মিছ মেৰীয়েট নামৰ আন এগৰাকী ব্ৰিটিছ মহিলাৰ তত্ত্বাৱধানত এনীৰ জীৱনে বিকাশ লাভ কৰাৰ সুবিধা পাইছিল। মিছ মেৰীয়েটে নিজৰ ছোৱালীৰ দৰে প্ৰতিপালন কৰাৰ উপৰিও এনীক ইংৰাজী, ফৰাচী আৰু জাৰ্মান ভাষাৰ শিক্ষা দিছিল। মিছ মেৰীয়েটৰ তত্ত্বাৱধানত এনীয়ে অতি কম সময়ৰ ভিতৰতে ইংৰাজীৰ উপৰিও ফৰাচী আৰু জাৰ্মান ভাষা সুন্দৰভাৱে আয়ত্ত কৰি পেলাইছিল। ইয়াৰ লগে লগে এনীয়ে মেৰীয়েটৰ পৰা শিকিছিল সমাজসেৱাৰ কাম। ১৮৬১ চন, ১৪ বছৰ বয়সত মাকৰ অনুমতি সাপেক্ষে মেৰীয়েটে এনীক বিদেশ ভ্ৰমণলৈ নিয়ে ৷ প্ৰথমে, জাৰ্মানী আৰু পিছত ফ্ৰাঞ্চত দুয়োখন দেশতে সম্পূৰ্ণ দুবছৰ কটোৱাৰ পিছত ১৮৬৩ চনত মেৰীয়েটৰ লগত এনী পুনৰ ইংলণ্ডৰ ঘৰলৈ ঘূৰি আহে। ইতিমধ্যে এনী সকলোফালৰ পৰা যোগ্য হৈ উঠিছিল[1]

১৮৬৬ চনত, ১৯ বছৰ বয়সত এনীয়ে লগ পায় কেমব্ৰিজৰ পৰা সদ্য শিক্ষা সাং কৰি ওলোৱা তৰুণ স্নাতক ৰেভাৰেণ্ড ফ্ৰেঙ্ক বেছাণ্টক। দুয়ো দুয়োৰে প্ৰতি আকৃষ্ট হয় আৰু ১৮৬৭ চনত এনীৰ ফ্ৰেঙ্ক বেছান্তৰ সৈতে বিয়া হয় ৷ অৱশ্যে তেওঁলোকৰ বিবাহিত জীৱন দীৰ্ঘস্থায়ী হ’বলৈ নাপালে। ফ্ৰেঙ্ক বেছাণ্টৰ বদ মেজাজৰ বাবে এনীৰ জীৱন অশান্তিকৰ হৈ পৰে। তথাপি এনীয়ে ছবছৰমান সেই অশান্তিৰ মাজৰে পাৰ কৰিলে । ইতিমধ্যে দুটা সন্তানৰ জন্ম হয়। পিছে ফ্ৰেঙ্কৰ অত্যাচাৰৰ এটা চৰম মুহূৰ্তত এদিন এনী আৰু ফ্ৰেঙ্কৰ মাজত বিবাহ বিচ্ছেদ ঘটে আৰু এনী চূড়ান্তভাৱে ফ্ৰেঙ্কৰ জীৱনৰ পৰা আঁতৰি যায়। ইয়াৰ পিছতেই এগৰাকী সমাজ সেৱিকাৰ ভূমিকাত এনী ইউৰোপৰ সৰ্বহাৰা সকলৰ মাজত সোমায় পৰে ।

১৮৭৩ চনত ফ্ৰেঙ্কৰ সৈতে বিবাহ বিচ্ছেদৰ পিছতে এনীৰ আৰ্থিক অৱস্থা ইমানেই শোচনীয় হৈ পৰে যে তেওঁ পেট প্ৰবৰ্তাবৰ বাবে যিকোনো ধৰণৰ কামতে হাত দিবলগীয়া হয়। অনেক কষ্টৰ মূৰত ফকষ্টনত এটা চাকৰি যোগাৰ হয় হেড-কুক গভাৰ্নেচ আৰু নাৰ্চ হিচাপে। এই চাকৰি কৰিয়ে এনীয়ে মাকৰ সৈতে থাকিবলৈ লয়। মাক-জীয়েক দুয়োৰে মিলিত উপাৰ্জনেৰে তেওঁলোকে সৰুকৈ এটা ঘৰ বান্ধে। কিন্ত এনেকৈ এটা মান বছৰ সম্পূৰ্ণ নহওঁতেই টান নৰিয়াত পৰি এদিন এনীৰ মাকৰ মৃত্যু হয় আৰু ইয়াৰ পিছত এনী সম্পূৰ্ণ অকলশৰীয়া হৈ পৰে।

কৰ্মজীৱন

সম্পাদনা কৰক
 
১৯২২ চনত অষ্ট্ৰেলিয়াছিড্নীত এনী বেছাণ্ট

১৮৭৪ চনত ’নেশ্যনেল চেকুলাৰ ছ’চাইটি অব ইংল্যণ্ড’ৰ মুখপত্ৰ ’নেশ্যনেল ৰিফৰমাৰ’ত প্ৰকাশিত এটা প্ৰবন্ধই এনী বেছাণ্টৰ মনত ৰেখাপাত কৰে। তেওঁ এই ছ’চাইটিৰ কৰ্মকৰ্তাসকলক লগ ধৰি ১৮৭৪ চনত ইয়াৰ সদস্যভুক্ত হয়। ইয়াৰ কিছুদিনৰ পিছতেই তেওঁ ’নেশ্যনেল ৰিফৰমাৰ’ত যোগ দিয়ে মুখপত্ৰখনৰ সহ-সম্পাদিকাৰূপে।

  1. ’নেশ্যনেল ৰিফৰমাৰ’ পত্ৰিকাৰ সহ-সম্পাদিকাৰ দায়িত্ব পালনৰ লগতে এনীয়ে সমাজ সংস্কাৰৰ বিভিন্ন দিশত নানান সংস্কাৰমূলক কামতো নিজকে জড়িত কৰে। এইক্ষেত্ৰত তেওঁ প্ৰথম উল্লেখনীয় পদক্ষেপ হ’ল ইংল্যণ্ডত প্ৰথমবাৰৰ বাবে গঠন হ’বলৈ ধৰা ’শ্ৰমিক সংঘ’ সমূহৰ সাংগঠনিক দিশত আগবঢ়োৱা নিজৰ অৱদান। বিশেষকৈ সেই সময়ত ইংল্যণ্ডৰ জুইশলা কাৰখানা সমূহত নিয়োজিত কিশোৰী, যুৱতী আৰু মহিলা সকলৰ দুৰৱস্থাৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি চৰকাৰ তথা দেশবাসীৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰাৰ লগতে তেওঁ সেই শ্ৰেণীৰ শ্ৰমিক মহিলাসকলৰ স্বাৰ্থতে কৰ্তৃপক্ষৰ বিৰুদ্ধে একপ্ৰকাৰ যুদ্ধ ঘোষণা কৰে। তেওঁ নিজৰ একক প্ৰচেষ্টাত একাধিক মহিলা শ্ৰমিক সংগঠন গঢ়ি তোলে আৰু নিজ নিজ অধিকাৰ বিচাৰি তেওঁলোকৰ দাবী উত্থাপন কৰাৰ বাবে শ্ৰমিক মহিলা সকললৈ আহ্বান জনায়।
  2. ইয়াৰ পিছত এনীয়ে জৰ্জ বাৰ্নাড শ্ব, চিডনী ওৱেব, জৰ্জ লেনচ্‌বাৰী, ৰেমছে মেক্‌ডনাল্ড আদি প্ৰখ্যাত ব্যক্তি সকলৰ দ্বাৰা গঠিত ফেবিয়ান ছ’চাইটিত (Fabian Society) যোগ দিয়ে।
  3. ১৮৮৯ চনত, এনীৰ বয়স ৪২ বছৰ পূৰ হোৱাৰ পূৰ্বেই, তেওঁ সমাজ সংস্কাৰৰ প্ৰায়বোৰ ক্ষেত্ৰতে নিজকে জড়িত কৰাৰ উপৰিও সংস্কাৰমূলক ভাষণ দান, লিখা-মেলাৰ মাজতে প্ৰশাসনৰ হাতত শাস্তি ভোগ কৰিবলগীয়াও হয়।
  4. ১৮৬৬ চনত মেডাম ব্লেভেত্‌স্কিয়ে লিখা ’The Secret Doctrine’ নামৰ এখন কিতাপ এনীক দিয়া হয় পুথি সমালোচনাৰ বাবে। এনীয়ে যদিও, কাকতত ইয়াৰ সমালোচনা আগবঢ়োৱাৰ বাবেই কিতাপখন পঢ়িছিল, তথাপি তেওঁৰ পৰৱৰ্তী কালৰ জীৱন পথো উদ্ভাসিত কৰিছিল এই গ্ৰন্থৰ বিষয়বস্তুৱে।
  5. এনী বেছাণ্ট প্ৰথম ভাৰতলৈ আহে ১৮৯৩ চনত ১৬ নবেম্বৰ তাৰিখে। তেওঁ সেইদিনা টুটিকৰিনত অৱতৰণ কৰাৰ পিছত দক্ষিণ ভাৰতৰ ১২খন চহৰত ভাষণ দান কৰে। পুনৰ ১৮৯৪ চনত তেওঁ উত্তৰ ভাৰতৰো ১৮খন চহৰত একেলেথাৰিয়ে ভাষণ দান কৰে। তেওঁৰ এই ভাষণসমূহ আছিল মুখ্যত: হিন্দুধৰ্ম আৰু সংস্কৃতিৰ ওপৰত তেওঁৰ সত্যনিষ্ঠ বিশ্বাস আৰু প্ৰশংসাবাদৰ পৰিচায়ক।
  6. ১৮৯৫ চনত এনীয়ে বাৰাণসীত এখন ঘৰ কৰি তাতেই থাকিবলৈ লয় আৰু ’ভগৱত্‌ গীতা’ৰ ভাঙণি কৰাৰ কাম সমাপ্ত কৰে। ইয়াত থকা কালতো এনীয়ে ভাৰতবাসীৰ প্ৰতি আগবঢ়োৱা আন দুটা মহত্‌ কাম হ’ল ১৮৯৮ চনত বাৰাণসীত তেওঁৰ দ্বাৰা কেন্দ্ৰীয় হিন্দু কলেজ স্থাপন আৰু ’বেনাৰস হিন্দু বিশ্ববিদ্যালয়’ স্থাপনৰ প্ৰস্তুতি।
  7. ১৯০৭ চনত এনী বেছাণ্ট ’থিয়ছফিকেল ছ’চাইটি’ৰ অধক্ষা নিৰ্বাচিত হয় আৰু মাদ্ৰাজৰ আদ্‌য়াৰত স্থায়ীভাৱে থাকিবলৈ লয়।
  8. ১৯১৩ চনত মাদ্ৰাজত অনুষ্ঠিত এখন ৰাজহুৱা সভাত ভাষণ দান কৰি এনীয়ে ভাৰতক স্বাধীনতা দানৰ সপক্ষে ব্ৰিটিছ চৰকাৰ আৰু ভাৰতবাসীৰ সমুখত নিজৰ মতামত দাঙি ধৰে। ইয়াৰ পিছতেই তেওঁ ভাৰতীয় ৰাজনীতিতো জড়িত হৈ পৰে আৰু নানান সভা-সমিতিত ভাৰতবাসীৰ অধিকাৰ সমূহৰ হকে ব্ৰিটিছ প্ৰশাসনৰ সমুখত নিজ বক্তব্য ৰাখিবলৈ গৈ প্ৰশাসনৰ কু-নজৰতো পৰে।
  9. ১৯১৭ চনৰ আগষ্ট মাহত কলিকতাত অনুষ্ঠিত ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ সভাত এনী বেছাণ্ট সভানেত্ৰী নিৰ্বাচিত হয়। ইয়াৰ এবছৰৰ পিছত ১৯১৮ চনত তেওঁ মাদ্ৰাজৰ আদ্‌য়াৰত স্থাপন কৰে ’নেশ্যনেল ইউনিভাৰচিটি’।
  10. ১৯১৭ চনত এনীয়ে আৰম্ভ কৰা Women’s Indian Association নামৰ সংস্থাটোৱেই পিছলৈ All India Women’s Conference নামে প্ৰতিষ্ঠা লাভ কৰে। ইয়াৰ উপৰিও এনীৰ প্ৰচেষ্টাত ভাৰতৰ বিভিন্ন ঠাইত গঢ় লৈ উঠে শতাধিক তেনে ধৰণৰ সংগঠন, ৫০ খনৰো অধিক শিক্ষানুষ্ঠান আৰু ভাৰতত স্কাউট আৰু গাইডৰ কৰ্য্যসূচীৰো সফল সূচনা ঘটে এনী বেছাণ্টৰেই নিৰালস্য প্ৰচেষ্টাত।

সমাজ সংস্কাৰৰ বিভিন্ন কামত লাগি ফুৰাৰ ফলত অত্যধিক পৰিশ্ৰমৰ ফলস্বৰূপে ১৯৩০ চনৰ মাজভাগৰ পৰা তেওঁৰ শৰীৰ ক্ৰমাত্‌ ভাগি পৰিবলৈ ধৰে আৰু অৱশেষত ১৯৩৩ চনৰ ২০ ছেপ্তেম্বৰত মাদ্ৰাজৰ আদ্‌য়াৰত নিজা ঘৰত এনী বেছাণ্টৰ পৰলোকপ্ৰাপ্তি ঘটে।

চলিশ বছৰ কাল ধৰি ভাৰতৰ মাটিকেই আপোন বুলি ধৰি লৈ এই দেশৰ স্বাৰ্থত তেওঁৰ দ্বাৰা লিখিত লিখনিসমূহ আৰু ইংল্যণ্ড আৰু ভাৰতৰ বিভিন্ন কাকত আলোচনীত প্ৰকাশ পোৱা ভাৰতীয় সংস্কৃতি আৰু পৰম্পৰা বিষয়ক প্ৰবন্ধৰাজি আজিও এনী বেছাণ্টৰ ভাৰত প্ৰীতিৰ এক জ্বলন্ত সাক্ষী হৈ আছে।

তথ্য সংগ্ৰহ

সম্পাদনা কৰক
  1. আধুনিক বিশ্বৰ এশগৰাকী মহান ব্যক্তি,: সম্পাদনা: কনকসেন ডেকা।

বাহ্যিক সংযোগ

সম্পাদনা কৰক