গেংটক
এই প্ৰবন্ধত বৰ্তমান গুৰুত্বপূৰ্ণ সালসলনিৰ কাম চলি আছে। সম্পাদনা দ্বন্দ্ব এৰাই চলিবলৈ এই জাননী থকা পৰ্যন্ত ইয়াত কোনোধৰণৰ সম্পাদনা নকৰিব। বৰ্তমান কাম কৰি থকা লিখকৰ নাম জানিবলৈ ইচ্ছা কৰিলে এই লিংক চাওক। যদি এই প্ৰবন্ধত দুসপ্তাহৰ অধিক সময় কাম হোৱা নাই, তেনেহ'লে এই সাঁচটো আঁতৰাই দিব পাৰে। |
গেংটক(ইংৰাজী: Gangtok)' হৈছে এখন চহৰ, পৌৰসভা, ৰাজধানী আৰু ভাৰতৰ ছিকিম ৰাজ্যৰ সৰ্ববৃহৎ জনবহুল স্থান। গেংটক উত্তৰ পূব ভাৰতৰ এখন ধুনীয়া চহৰ। গেংটক ছিকিম ৰাজ্যৰ পূব ছিকিম জিলাৰ মুখ্য কাৰ্যালয়ো। গেংটক চহৰ পূৱ হিমালয়ত অৱস্থিত। গেংটক চহৰপূৱ হিমালয়ত অৱস্থিত। সাগৰ পৃষ্ঠৰ পৰা ইয়াৰ উচ্চতা হৈছে ১,৬৫০,মিটাৰ (৫,৪১০ ফুট)। চহৰখনৰ জনসংখ্যা প্ৰায় ১০০,০০০ জন। তাৰে ভিতৰত ভূটীয়া, লেপচা, কিৰাটি আৰু গোৰ্খাৰ দৰে বিভিন্ন জাতি-জনগোষ্ঠীৰ লোক আছে। হিমালয়ৰ উচ্চ শৃংগৰ মাজত অৱস্থিত হোৱাৰ লগতে গোটেই বছৰটোত মৃদু নাতিশীতোষ্ণ জলবায়ু থকাৰ বাবে, গেংটক ছিকিমৰ পৰ্যটন উদ্যোগৰ কেন্দ্ৰবিন্দু। ১৮৪০ চনত এনচে মঠ নিৰ্মাণৰ পিছত গেংটক এক জনপ্ৰিয় বৌদ্ধ তীৰ্থস্থান হিচাপে পৰিচিত হৈছিল। ১৮৯৪ চনত ছিকিমৰ তদানীন্তন শাসনাধিষ্ঠ চোগিয়াল থুটব নামগিয়ালে ছিকিম ৰাজ্যৰ ৰাজধানী গেংটকলৈ স্থানান্তৰিত কৰে। বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিতে, গেংটকতিব্বতৰ ৰাজধানী লাছা আৰু ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ ৰাজধানী কলকাতাৰ দৰে চহৰৰ মাজত বাণিজ্য পথৰ এক মুখ্য বিৰতি স্থান হৈ পৰে। ১৯৪৭ চনত ভাৰতে ব্ৰিটিছ সাম্ৰাজ্যৰ পৰা স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ পিছত ছিকিমে ভাৰতত যোগদান নকৰি স্বাধীন ৰাজতন্ত্ৰবাদী দেশ হিচাপে থাকিবলৈ সিদ্ধান্ত লয়। গেংটক তেতিয়াও ছিকিমৰ এই স্বাধীন ৰাজ্যৰ ৰাজধানী আছিল। ১৯৭৫ চনত ভাৰতৰ সৈতে ছিকিমৰ একত্ৰীকৰণৰ পিছত, গেংটক ৰাজ্যৰ ৰাজধানী হিচাপে অব্যাহত থাকে।
গেংটক | |
---|---|
স্থানাংক: 27°20′N 88°37′E / 27.33°N 88.62°Eস্থানাংক: 27°20′N 88°37′E / 27.33°N 88.62°E | |
দেশ | ভাৰত |
ৰাজ্য | Sikkim |
জিলা | গেংটক |
চৰকাৰ | |
• ধৰণ | পৌৰনিগম |
• পৰিচালনা | গেংটক পৌৰ নিগম |
• মেয়ৰ | নেল বাহাদুৰ ছেত্ৰী[1] |
কালি | |
• মুঠ | ১৯.৩ km2 (7.5 sq mi) |
উচ্চতা | ১.৬৫০ m (5.413 ft) |
জনসংখ্যা (২০১১) | |
• মুঠ | ১০০২৯০ |
• ঘনত্ব | 5,332/km2 (13,810/sq mi) |
ইতিহাস
সম্পাদনা কৰকছিকিমৰ পুৰণি ইতিহাস যেনেদৰে ভালদৰে জনাৰ সমল নাই। ঠিক একেদৰে গেংটকৰো পুৰণি ইতিহাসৰ সমল নাই। ১৭১৬ চনত হাৰ্মিটিক গেংটক মঠ নিৰ্মাণৰ পৰাহে প্ৰাচীনতম অভিলেখসমূহ জনা যায়।[5]১৮৪০ চনত এনচে মঠ নিৰ্মাণৰ আগলৈকে গেংটক এটা সৰু জনপদ আছিল। এনচে মথ নিৰ্মাণ কৰাৰ পাছত ইয়ালৈ তীৰ্থযাত্ৰী আহিবলৈ ধৰে। উনবিংশ শতিকাৰ মাজভাগত ইংৰাজে বিজয় লাভ কৰাৰ পিছত গেংটক ছিকিমৰ বাকী থকা খিনিৰ ৰাজধানী হৈ পৰিছিল। ব্ৰিটিছে তিব্বত অধিকাৰ কৰাৰ পিছত, উনবিংশ শতিকাৰ শেষত তিব্বত আৰু ব্ৰিটিছ ভাৰতৰ মাজত হোৱা বাণিজ্যত গেংটক এক ডাঙৰ বিৰতি স্থান হৈ পৰে।[6] ফলত অঞ্চলটোৰ বুনিয়াদী সা-সুবিধা যেনে ৰাস্তা-ঘাট নিৰ্মাণ আৰু টেলিগ্ৰাফ সেৱা আদিৰ ব্যৱস্থা এই সময়ছোৱাত কৰা হৈছিল। ১৮৯৪ চনত ব্ৰিটিছ শাসনৰ অধীনত ছিকিমৰ চোগিয়াল বা ৰাজা থুটোব নামগিয়ালে ৰাজধানী টুমলঙৰ পৰা গেংটকলৈ স্থানান্তৰ কৰে। তেতিয়াই চহৰখনৰ গুৰুত্ব বৃদ্ধি হ'বলৈ ধৰে আৰু নতুন ৰাজধানীত অন্যান্য ৰাজ্যিক ভৱনৰ সৈতে এটা নতুন গ্ৰেণ্ড পেলেচ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। ১৯৪৭ চনত ভাৰতবষই স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ পিছত, ছিকিম গেংটকক ৰাজধানী হিচাপে লৈ এখন ৰাষ্ট্ৰ-ৰাজ্যত পৰিণত হয়। ছিকিমৰ চোগিয়াল আৰু তদানীন্তন ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী জৱাহৰলাল নেহৰুৰ মাজত স্বাক্ষৰিত এক চুক্তিৰ জৰিয়তে ভাৰতৰ স্বাধীনতা বজাই ৰখাৰ চৰ্তত ছিকিম ভাৰতৰ অধীনলৈ আহিছিল।[7]এই চুক্তিয়ে ছিকিমৰ হৈ ভাৰতীয়সকলক বৈদেশিক পৰিক্ৰমাৰ নিয়ন্ত্ৰণ দিছিল। নাথুলা আৰু জেলেপলা পাছৰ জৰিয়তে ভাৰত আৰু তিব্বতৰ মাজত বাণিজ্য বৃদ্ধি পাইছিল। গেংটক চহৰ ইয়াৰ ফলত লাভান্বিত হৈছিল। অৱশ্যে ১৯৫৯ চনত তিব্বতৰ ওপৰত চীনা অভিযানৰ ফলত বাণিজ্য হ্ৰাস পায়, আৰু ১৯৬২ চনত চীন-ভাৰত যুদ্ধৰ পিছত পাছবোৰ বন্ধ কৰি দিয়া হয়।[8]অৱশেষত ২০০৬ চনত সীমিত বাণিজ্যৰ বাবে নাথুলা পাছ মুকলি কৰা হয়, যাৰ ফলত ছিকিমৰ অৰ্থনৈতিক উত্থানৰ আশা বৃদ্ধি পায়।[9]১৯৭৫ চনত বহু বছৰৰ ৰাজনৈতিক অনিশ্চয়তা আৰু সংগ্ৰামৰ পিছত ছিকিমৰ ৰাজতন্ত্ৰ বিলুপ্ত কৰা হয় আৰু ভাৰতৰ দ্বাৰা আয়োজিত গণভোটৰ পিছত ছিকিম ভাৰতৰ ২২ তম ৰাজ্য হিচাপে পৰিগণিত হয়। গেংটকক তেতিয়া ভাৰতৰ এই অন্তৰ্ভুক্ত ৰাজ্যৰ ৰাজধানী হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল। পাহাৰীয়া ঠাই হিচাপে গেংটকত বাৰ্ষিক ভূমিস্খলনৰ বহু সাক্ষী আছ, যাৰ ফলত মানুহৰ প্ৰাণ হানি আৰু সম্পত্তিৰ ক্ষতি হৈছে। আটাইতকৈ ডাঙৰ দুৰ্যোগটো ১৯৯৭ চনৰ জুন মাহত সংঘটিত হৈছিল, যেতিয়া ৩৮ জন লোক নিহত হৈছিল আৰু শ শ অট্টালিকা ধ্বংস হৈছিল।
ভৌগোলিক পৰিবেশ
সম্পাদনা কৰকগেংটক ২৭.৩৩২৫°উত্তৰ ৮৮.৬১৪০°পূব(গেংটক মুখ্য ডাকঘৰৰ স্থানাংক)ত অৱস্থিত। [10]এই চহৰখন নিম্ন হিমালয়ৰ ১,৬৫০ মিটাৰ (৫,৪১০ ফুট) উচ্চতাত অৱস্থিত।[11]
চহৰখন এটা পাহাৰৰ কাষত অৱস্থিত, এটা মূৰত ৰাজ্যপালৰ বাসগৃহ ৰাজ ভৱন আৰু আনটো মূৰত প্ৰায় ১,৮০০ মিটাৰ (৫,৯০০ ফুট) উচ্চতাত ৰাজ ভৱন আৰু প্ৰাসাদৰ সৈতে এটা প্ৰমোডেন আছে। চহৰখন পূব আৰু পশ্চিমে ৰোৰো চু আৰু ৰাণীখোলা নামৰ দুটা পানীৰ সোঁতে আৱৰি আছে।[12]
এই দুখন নদীয়ে প্ৰাকৃতিক ভাৱে বৈ আহি পূৱ আৰু পশ্চিমৰ দুটা ভাগত বিভক্ত কৰিছে। দুয়োটা ধাৰাই ৰাণীপুলক সংযোগ হৈ আৰু চিংটামত তিস্তাত যোগদান কৰাৰ আগতে ৰাণীখোলা হিচাপে দক্ষিণলৈ প্ৰবাহিত হৈছে। পাহাৰৰ কাষৰ পৰা কাটি পেলোৱাৰ বাবে গাংটক চহৰৰ ৰাস্তাবোৰ ঠেক। ৰাস্তাৰ কাষে কাষে কৃত্ৰিমভাৱে সংকুচিত মাটিত নিৰ্মাণ কৰা হৈছে নগৰখনৰ অট্টালিকাসমূহ। গেংটক চহৰৰ পূব দিশৰ পৰা বৰফেৰে আবৃত কাঞ্চনজংগা পৰ্বত দেখা যায়।[13]গেংটককে ধৰি ছিকিমৰ বেছিভাগ অংশ প্ৰেকেম্ব্ৰিয়ান শিলৰ দ্বাৰা অভ্যন্তৰত গঠিত হোৱা বাবে ইয়াত ফলিয়েটেড ফিলিট আৰু শ্বিষ্ট থাকে; সেয়েহে ঢালবোৰ সঘনাই ভূমিস্খলন হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে। তদুপৰি প্ৰাকৃতিক সোঁত বা ঝৰ্ণা আৰু মানৱ-নিৰ্মিত নলাৰ দ্বাৰা পানীৰ পৃষ্ঠৰ প্ৰবাহে ভূমিস্খলনৰ আশংকা বৃদ্ধি কৰিছে। ভাৰতীয় মানদণ্ড ব্যুৰোৰ মতে, ভাৰতীয় আৰু ইউৰেচিয়ান টেকটনিক প্লেটৰ একত্ৰিত সীমাৰ ওচৰত আৰু সঘনাই ভূমিকম্প সাপেক্ষে, চহৰখন ভূমিকম্পৰ ক্ষেত্ৰ-৪-ৰ অন্তৰ্গত (ভূমিকম্পৰ কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধিৰ বাবে ১ ৰ পৰা ৫ৰ স্কেলত ধৰা হয়)। পাহাৰবোৰ উচ্চ শৃংগৰ মাজত আছে আৰু বৰফৰে আবৃত হিমালয় পৰ্বতমালাবোৰ দূৰৰ পৰা চহৰখনৰ ওপৰেৰে টাৱাৰৰ দৰে দেখা যায়। কাঞ্চনজংঘা পৰ্বত হৈছে চহৰখনৰ পশ্চিমে দৃশ্যমান পৃথিৱীৰ ভিতৰতে তৃতীয় সৰ্বোচ্চ শৃংগ (৮,৫৯৮মিটাৰ বা ২৮,২০৮ ফুট)। চহৰখনৰ থিয় ঢাল, সঘনাই হোৱা ভূমিস্খলন, ঘণ অৰণ্য আৰু বেছিভাগ অঞ্চলত দুৰ্গমতাৰ অস্তিত্ব আদিয়ে চহৰখনৰ স্বাভাৱিক আৰু সন্তুলিত বিকাশত মুখ্য বাধা হৈ আহিছে।
গেংটক ঘন অৰণ্যৰে আগুৰি আছে। তিতা আলপাইন অঞ্চলত নাতিশীতোষ্ণ, পপলাৰ, বাৰ্চ, ওক আৰু এল্মৰ পৰ্ণপাতী অৰণ্য, লগতে চিৰসেউজীয়া, শঙ্কুগছ আছে। অৰ্কিডৰ বিভিন্ন প্ৰজাতি পোৱা যায়। চহৰখনৰ ফুলপ্ৰদৰ্শনীত বিৰল প্ৰজাতিৰ অৰ্কিড প্ৰদৰ্শন কৰা হয়। চহৰখনৰ তলৰ অংশত, গছ-গছনি ক্ৰমান্বয়ে আলপাইনৰ পৰা নাতিশীতোষ্ণ পৰ্ণপাতী আৰু উপ-ক্ৰান্তীয় লৈ পৰিৱৰ্তন হোৱা দেখা যায়।
বতৰ
সম্পাদনা কৰকGangtok (1981–2010, extremes 1966–present)ৰ জলবায়ুৰ তথ্য | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
মাহ | জানু. | ফেব্ৰু. | মাৰ্চ | এপ্ৰি. | মে | জুন | জুলা. | আগ. | চেপ্টে. | অক্টো. | নৱে. | ডিচে. | বছৰ |
সৰ্বাধিক উষ্ণতা °C (°F) | 19.9 (67.8) |
22.0 (71.6) |
27.6 (81.7) |
27.3 (81.1) |
28.5 (83.3) |
28.4 (83.1) |
28.4 (83.1) |
29.9 (85.8) |
28.5 (83.3) |
27.2 (81.0) |
25.5 (77.9) |
24.0 (75.2) |
29.9 (85.8) |
গড় উষ্ণতা - উচ্চ °C (°F) | 12.3 | 13.8 | 17.5 | 20.5 (68.9) |
21.4 (70.5) |
22.0 (71.6) |
21.6 (70.9) |
22.2 (72.0) |
21.4 (70.5) |
20.4 (68.7) |
17.1 (62.8) |
13.9 (57.0) |
18.7 (65.7) |
গড় উষ্ণতা - নিম্ন °C (°F) | 4.7 (40.5) |
6.1 (43.0) |
9.2 (48.6) |
11.8 (53.2) |
14.0 (57.2) |
16.4 (61.5) |
17.0 (62.6) |
16.9 (62.4) |
15.9 (60.6) |
12.8 (55.0) |
9.1 (48.4) |
6.2 (43.2) |
11.7 (53.1) |
সৰ্বনিম্ন উষ্ণতা °C (°F) | −2.2 (28.0) |
−1.1 (30.0) |
1.4 (34.5) |
2.9 (37.2) |
6.6 (43.9) |
10.0 (50.0) |
11.3 (52.3) |
10.8 (51.4) |
7.7 (45.9) |
4.3 (39.7) |
2.4 (36.3) |
−1.7 (28.9) |
−2.2 (28.0) |
বৰ্ষাপাত mm (ইঞ্চি) | 27.1 (1.067) |
72.2 (2.843) |
126.4 (4.976) |
296.9 (11.689) |
496.4 (19.543) |
609.8 (24.008) |
626.3 (24.657) |
565.9 (22.28) |
438.7 (17.272) |
173.4 (6.827) |
37.9 (1.492) |
19.5 (0.768) |
3,490.4 (137.417) |
% আৰ্দ্ৰতা | 77 | 78 | 76 | 78 | 85 | 89 | 92 | 92 | 90 | 83 | 79 | 77 | 83 |
Avg. rainy days | 2.4 | 5.4 | 9.2 | 15.2 | 20.1 | 23.6 | 27.0 | 24.7 | 20.8 | 8.4 | 2.3 | 1.7 | 161.0 |
উৎস: India Meteorological Department[14][15][16] |
গেংটকৰ বাৰিষা প্ৰভাৱিত উপ-ক্ৰান্তীয় উচ্চভূমি জলবায়ু আছে (Köppen: চিডব্লিউবি)। ইয়াৰ উচ্চতা আৰু আশ্ৰয় প্ৰাপ্ত পৰিৱেশৰ বাবে, গেংটকৰ লোকসকলে গোটেই বছৰটোত এক মৃদু, নাতিশীতোষ্ণ জলবায়ু উপভোগ কৰে। হিমালয়ৰ বেছিভাগ চহৰৰ দৰে গেংটকৰ পাঁচটা ঋতু আছে: গ্ৰীষ্ম, মৌচুমী, শৰৎ, শীত আৰু বসন্ত। তাপমাত্ৰাৰ পৰিসৰ গ্ৰীষ্মকালত গড় উচ্চ ২২ °চে.(৭২ °এফ.) ৰ পৰা শীতকালত গড় নিম্নতম ৫ °চে.(৪১ °এফ.) হয়।গ্ৰীষ্মকাল (এপ্ৰিলৰ শেষৰ পৰা জুনলৈ) মৃদু হয়। এই ঋতুৰ সৰ্বাধিক তাপমাত্ৰা জুনৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰ লৈ বাৰিষা ঋতুত খুব কমেই 25 °চে. (77 °এফ) অতিক্ৰম কৰে, ধাৰাসাৰ মুষলধাৰ বৰষুণৰ ফলত প্ৰায়ে ভূমিস্খলন হয় যি দেশৰ বাকী অংশলৈ গেংটকলৈ যোৱা পথটো অৱৰুদ্ধ কৰে।
-
গেংটকত মৌচুমী ডাৱৰ
-
বনঝাক্ৰি জলপ্ৰপাত আৰু শক্তি উদ্যান, গেংটক
-
তিস্তা নদী হৈছে গেংটকৰ জীৱনৰেখা
-
ৰ'পৱেৰ যোগেদি পৰা ওপৰৰ পৰা দেখা গেংটকৰ এটা দৃশ্য
অৰ্থনীতি
সম্পাদনা কৰকনাগৰিক প্ৰশাসন
সম্পাদনা কৰক-
"দ্য ৰিজ"ৰ "হোৱাইট হল" কমপ্লেক্সত মুখ্যমন্ত্ৰী আৰু ছিকিমৰ ৰাজ্যপালৰ বাসস্থান আছে।
-
গেংটকত ছিকিম বিধান সভা। গেংটকত কুঁৱলী সচৰাচৰ দেখা যায়।
-
গেংটক কেবল কাৰ
-
তিস্তা নদীখন শিলিগুড়িৰ পৰা গেংটকলৈ সংযোগ হৈ থকা 31A ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ কাষেৰে বৈ গৈছে
-
31A ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথৰ নিশাৰ দৃশ্য
Air
সম্পাদনা কৰকDemographics
সম্পাদনা কৰকঐতিহাসিক জনসংখ্যা | ||
---|---|---|
বছৰ | জনসংখ্যা | ±% |
1951 | 2,744 | — |
1961 | 6,848 | +149.6% |
1971 | 13,308 | +94.3% |
1981 | 36,747 | +176.1% |
1991 | 25,024 | −31.9% |
2001 | 29,354 | +17.3% |
2011 | 98,658 | +236.1% |
Culture
সম্পাদনা কৰক-
The Namgyal Institute of Tibetology Museum displays rare Lepcha tapestries, masks and Buddhist statues.
-
View of downtown Gangtok city from Crown Prince Tenzing Kunzang Namgyal Walkway.
-
গেংটকৰ উপকণ্ঠ অঞ্চলত থকা ৰুমটেক বৌদ্ধ বিহাৰ । বৌদ্ধধৰ্মলোকৰ পবিত্ৰ মঠ।
City institutions
সম্পাদনা কৰক-
মহাৰাজসকলৰ দ্বিমন্দিৰ, গেংটক। ১৯৩৮
-
হিমালয়ৰ ক'লা ভালুক হিমালয়ান জুলজিকেল পাৰ্কত দেখা গৈছে।
তথ্যৰ উৎস
সম্পাদনা কৰক- ↑ Ravidas, Rajeev (5 May 2021). "Nell Bahadur Chettri sworn in as the new mayor of Gangtok". The Telegraph. https://www.telegraphindia.com/states/nell-bahadur-chettri-sworn-in-as-the-new-mayor-of-gangtok/cid/1814561.
- ↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ
<ref>
টেগ;FallinGrain
নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই - ↑ "1977 Sikkim government gazette" (en ভাষাত). Governor of Sikkimsikkim.gov.in. পৃষ্ঠা: 188. https://www.sikkim.gov.in/stateportal/UsefulLinks/Gazette1977.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 May 2019.
- ↑ "50th Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India". 16 July 2014. পৃষ্ঠা: 109. http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 May 2019.
- ↑ https://archive.org/details/himalayanarchite00bern/page/40
- ↑ https://web.archive.org/web/20070816194451/http://www.httj.com.np/apr_2006/sikkim_feature.htm
- ↑ https://web.archive.org/web/20010430083726/http://sikkim.nic.in/sws/sikk_his.htm
- ↑ https://web.archive.org/web/20061030023958/http://www.himalmag.com/2006/august/special_report_1.htm
- ↑ https://web.archive.org/web/20060707022630/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/5150682.stm
- ↑ https://www.fallingrain.com/world/IN/29/Gangtok.html
- ↑ https://web.archive.org/web/20080512053610/http://imdsikkim.gov.in/
- ↑ https://web.archive.org/web/20110205091805/http://jnnurm.nic.in/nurmudweb/toolkit/GangtokCdp/Chapter-4.pdf
- ↑ https://www.mapsofindia.com/gangtok/gangtok-city.html
- ↑ "Station: Gangtok Climatological Table 1981–2010". Climatological Normals 1981–2010. India Meteorological Department. January 2015. পৃষ্ঠাসমূহ: 279–280. https://imdpune.gov.in/library/public/1981-2010%20CLIM%20NORMALS%20%28STATWISE%29.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 October 2020.
- ↑ "Extremes of Temperature & Rainfall for Indian Stations (Up to 2012)". India Meteorological Department. December 2016. পৃষ্ঠা: M190. https://imdpune.gov.in/library/public/EXTREMES%20OF%20TEMPERATURE%20and%20RAINFALL%20upto%202012.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 February 2020.
- ↑ "Gangtok Climatological Table 1971–2000". India Meteorological Department. http://city.imd.gov.in/citywx/extreme/FEB/gangtok2.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 5 February 2020.
- ↑ "C-16 Population By Mother Tongue". Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. https://censusindia.gov.in/2011census/C-16T/DDW-C16-TOWN-STMT-MDDS-2000.XLSX। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 June 2024.