ছৌ মুখা
ছৌ মুখা (ইংৰাজী: Chhau mask) ভাৰতৰ পশ্চিমবংগ ৰাজ্যৰ পুৰুলিয়াৰ এক পৰম্পৰাগত সাংস্কৃতিক ঐতিহ্য। পুৰুলিয়া ছৌ নৃত্য আৰু ওড়িশা ছৌ নৃত্যৰ মাজৰ মুখ্য পাৰ্থক্য হৈছে মুখাৰ ব্যৱহাৰ। পুৰুলিয়া ছৌ নৃত্যত মুখাব্যৱহাৰ কৰা হয়। কিন্তু ওড়িশাৰ ছৌ নৃত্যত মুখাৰ ব্যৱহাৰ নাই। ওড়িশাত মুখৰ অভিব্যক্তিক শৰীৰৰ চলাচল আৰু অংগী-ভংগীৰ সৈতে একত্ৰিত কৰা হয়।[1] পুৰুলিয়াৰ ছৌ মুখা ভাৰতৰ ভৌগোলিক স্বীকৃতি তালিকাত পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে।[2] পুৰুলিয়া ছৌ মুখাৰ মৌলিক পাৰ্থক্য হিচাপে মুখাটো অনন্য আৰু পৰম্পৰাগত।
| ছৌ মুখা | |
|---|---|
| ভৌগোলিক স্বীকৃতি | |
 | |
| বিকল্প নাম | ছৌ নৃত্য মুখা |
| বৰ্ণনা | পশ্চিমবংগৰ পুৰুলিয়া জিলাৰ ছৌ নৃত্যত ব্যৱহাৰ কৰা মুখা |
| প্ৰকাৰ | লোক-সংস্কৃতিক কলা |
| অঞ্চল | পুৰুলিয়া আৰু আশে-পাশে অৱস্থিত গাঁওসমূহ |
| দেশ | ভাৰত |
| পঞ্জীয়ন | ২৮ মাৰ্চ ২০১৮ |
| উপাদান | বোকা, কোমল কাগজ, আঠা, কাপোৰ, ছাই |
| ৱেৱছাইট | ipindiaservices.gov.in |
ইতিহাস
সম্পাদনা কৰকবাঘমুণ্ডীৰ ৰজা মদন মোহন সিং দেৱৰ শাসনকালত ছৌ মুখা তৈয়াৰ কৰাৰ পৰম্পৰা আৰম্ভ হৈছিল। ছৌ মুখাটো পৰম্পৰাগতভাৱে পুৰুলিয়া জিলাৰ পুৰণি নৃত্যপ্ৰকাৰৰ ছৌ নৃত্যৰ লগত জড়িত। ২০১০ চনত ছৌ নৃত্যক ইউনেস্কোৰ মানৱতাৰ অস্পৰ্শনীয় সাংস্কৃতিক ঐতিহ্যৰ প্ৰতিনিধি তালিকাত লিপিবদ্ধ কৰা হৈছিল।[3]
বিষয় আৰু শৈলী
সম্পাদনা কৰক
পুৰুলীয়াৰ ছৌ নৃত্যত ব্যৱহৃত মুখা মুখ্যতঃ পৌৰাণিক চৰিত্ৰ যেনে মহিষাসুৰ-মৰ্দিনী, ৰাম-সীতা, ৰাম আৰু ৰাৱণ যুদ্ধ আদিক মূল বিষয়বস্তু হিচাপে নিৰ্মাণ কৰক হয়। কেতিয়াবা চাওঁতালি দম্পতীৰ মুখাও ব্যৱহাৰ কৰা হয়। মুখাটোৰ চাৰিওফালে পাখি আৰু অন্যান্য অলংকাৰেৰে অলংকৃত কৰা হয়। এই মুখাবোৰ প্ৰায় ২ ফুট সম্প্ৰসাৰিত অৱস্থাত থাকে। দেৱী দুৰ্গা, [[লক্ষ্মী] আৰু কাৰ্তিকৰ দৰে দেৱ-দেৱীসকলক চিত্ৰিত কৰিবলৈ মুখাবোৰ ৰঙীন ডাঠ হালধীয়া বা উজ্জ্বল কমলা ৰং ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বগা ৰং প্ৰায়ে ভগৱান শিৱ, গণেশ আৰু দেৱী সৰস্বতীৰ বাবে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। মা কালীৰ বাবে ক'লা বা ডাঠ নীলা ৰং ব্যৱহাৰ কৰা হয়। সাধাৰণতে কৃষ্ণ আৰু ৰামৰ কপালত তিলক ব্যৱহাৰ কৰা হয়। অসুৰবোৰ ক'লা বা ডাঠ সেউজীয়া ৰং কৰা হয় আৰু ডাঠ গোঁফ, ওলাই অহা দাঁত আৰু ডাঙৰ চকুৰ সৈতে ৰং কৰা হয়।
নিৰ্মাণ
সম্পাদনা কৰক
ছৌ মুখাবোৰ সূত্ৰধাৰ সম্প্ৰদায়ৰ শিল্পীসকলে তৈয়াৰ কৰে। বিভিন্ন পৰ্যায়ৰ মাজেৰে যায় মুখা তৈয়াৰ কৰা হয়। কোমল কাগজৰ ৮–১০টা স্তৰ, পাতল আঠাত নিমজ্জিত, বোকাৰ ছাঁচটো সূক্ষ্ম ছাই পাউডাৰেৰে ধূলি দিয়াৰ আগতে সাঁচত এটাৰ পিছত এটা লগোৱা হয়। মুখৰ বিশেষত্ববোৰ মাটিৰে নিৰ্মিত। বোকা আৰু কাপোৰৰ এটা বিশেষ স্তৰ প্ৰয়োগ কৰা হয় আৰু মুখাবোৰ সূৰ্যৰ তাপত শুকুৱাই লোৱা হয়। ইয়াৰ পিছত, সাঁচটো পলিচ কৰা হয় আৰু সাঁচৰ পৰা কাপোৰ আৰু কাগজৰ স্তৰবোৰ পৃথক কৰাৰ আগতে দ্বিতীয় বাৰ সূৰ্যৰ তাপত শুকোৱা হয়। নাক আৰু চকুৰ বাবে ফুটা শেষ আৰু ড্ৰিলিং কৰাৰ পিছত প্ৰয়োজন অনুসৰি ৰং আৰু বিভিন্ন সামগ্ৰীৰে সজোৱা হয়।[4][5]
স্বীকৃতি
সম্পাদনা কৰকছৌ মুখা বাণিজ্য সম্পৰ্কীয় বৌদ্ধিক সম্পত্তি অধিকাৰ (ট্ৰিপছ) চুক্তিৰ ভৌগোলিক স্বীকৃতিৰ অধীনত সুৰক্ষাৰ বাবে পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে। ২০১৮ চনৰ ২৮ মাৰ্চ তাৰিখে ইয়াক ভাৰত চৰকাৰৰ ভৌগোলিক স্বীকৃতি আইন, ১৯৯৯ৰ অধীনত পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে।[6] ভাৰত চৰকাৰে ২০১৭ চনত ছৌ মুখাক ডাক টিকটত প্ৰদৰ্শিত কৰে।
তথ্য উৎস
সম্পাদনা কৰক- ↑ "The Official Website of Purulia District". purulia.gov.in. http://purulia.gov.in/distAdmin/departments/dico/chau_dance.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2018-02-12.
- ↑ "Bengal handicrafts to get new fillip with GI tags" (en-IN ভাষাত). The Hindu. 2016-08-16. ISSN 0971-751X. http://www.thehindu.com/news/cities/kolkata/Bengal-handicrafts-to-get-new-fillip-with-GI-tags/article14572749.ece.
- ↑ http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?pg=00011 |title=Intangible Heritage Lists
- ↑ "The Masks of Bengal". static1.squarespace.com. Archived from the original on 2018-02-13. https://web.archive.org/web/20180213135506/https://static1.squarespace.com/static/5590e1c1e4b01cfd84ef7264/t/56bd94ae7da24fd5476fbc2e/1455264959070/Masks+of+Bengal.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-01-07.
- ↑ "The Mask" (en-US ভাষাত). Biswa Bangla. Archived from the original on 2018-02-13. https://web.archive.org/web/20180213140142/http://www.biswabangla.in/ldf-blog/2015/9/22/the-mask.
- ↑ "Bengal handicrafts to get new fillip with GI tags" (en-IN ভাষাত). The Hindu. 2016-08-16. ISSN 0971-751X. http://www.thehindu.com/news/cities/kolkata/Bengal-handicrafts-to-get-new-fillip-with-GI-tags/article14572749.ece.