তাম

তাম (ইংৰাজী: Copper) হৈছে এবিধ ৰাসায়নিক মৌল, সংকেত Cu (লেটিন: cuprum ৰ পৰা) আৰু পাৰমানৱিক সংখ্যা ২৯। ই অতি উচ্চ তাপ আৰু বিদ্যুৎ পৰিবাহিতা বিশিষ্ট এবিধ কোমল ধাতু। বিশুদ্ধ তাম ৰঙচুৱা-কমলা বৰণৰ। ইয়াক তাম আৰু বিদ্যুতৰ পৰিবাহী হিচাপে, ঘৰ সজা সামগ্ৰী হিচাপে আৰু বিভিন্ন সংকৰ ধাতুৰ উপাদান, যেনে অলংকাৰত ব্যৱহৃত ষ্টেৰলিং চিলভাৰ, সামুদ্ৰিক যন্ত্ৰপাতি তথা মুদ্ৰাত ব্যৱহৃত কিউপ্ৰনিক, হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

তাম,  ₂₉Cu

থলুৱা তাম (~4 ছেমি আকাৰৰ)
সাধাৰণ ধৰ্মসমূহ
নাম, সংকেত	তাম, Cu
Appearance	ৰঙচুৱা-কমলা ধাতৱ
উচ্চাৰণ	/ˈkɒpər/ kop-ər
পৰ্যাবৃত্ত তালিকাত তাম
. – ↑ Cu ↓ Ag নিকেল ← তাম → জিংক
আনৱিক সংখ্যা (Z)	২৯
গ্ৰুপ, ব্লক	১১, d-ব্লক
পৰ্যায়	period 4
Element category	transition metal
মান আনৱিক ভৰ (±) (Ar)	63.546(3)
ইলেক্ট্ৰনৰ বিন্যাস	[Ar] ৩d১০ ৪s১
প্ৰতি কক্ষত	২, ৮, ১৮, ১
ভৌতিক ধৰ্মসমূহ
দশা	কঠিন
গলনাংক	1357.77 কে ​(1084.62 °ছে, ​1984.32 °ফা)
উতলাংক	2835 কে ​(2562 °ছে, ​4643 °ফা)
ঘনত্ব কক্ষ তাপমানৰ ওচৰত	8.96 g/cm3
জলীয় অৱস্থাত, m.p.ত	8.02 g/cm3
Heat of fusion	13.26 kJ/mol
মৌলৰ তাপ	300.4 কি.জুল/ম'ল
Molar heat capacity	24.440 J/(mol·K)
বাস্পীয় চাপ P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 1509 1661 1850 2089 2404 2834
আনৱিক ধৰ্মসমূহ
জাৰণ অৱস্থা	−২, +১, +২, +৩, +৪ ​(এক মধ্যম ক্ষাৰকীয় অক্সাইড)
বিদ্যুৎঋণাত্মকতা	Pauling scale: 1.90
আয়নিভৱন শক্তি	1st: 745.5 kJ/mol 2nd: 1957.9 kJ/mol 3rd: 3555 kJ/mol (more)
Atomic radius	empirical: 128 pm
Covalent radius	132±4 pm
Van der Waals radius	140 pm

প্ৰকৃতিত তাম মুক্ত অৱস্থাত পোৱা যায়, খ্ৰীষ্টপূৰ্ব প্ৰায় ৮০০০ বছৰ আগতেই ধাতুৰ উৎস হিচাপে মানুহে প্ৰথম তামৰ ব্যৱহাৰ কৰিছিল। তাম হৈছে খ্ৰীষ্টপূৰ্ব প্ৰায় ৫০০০ বছৰ আগতেই আকৰিকৰ পৰা নিষ্কাষণ কৰা প্ৰথম ধাতু, খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৪০০০ বছৰ আগতেই খাজত আকাৰ দিয়া প্ৰথম ধাতু, খ্ৰীষ্টপূৰ্ব ৩৫০০ বছৰ আগতেই ব্ৰঞ্জ সাজিবলৈ টিনৰ সংকৰ হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰথম ধাতু।

ক

সকলো জীৱৰ বাবে তাম এবিধ অপৰিহাৰ্য খাদ্যজ লৱণ। মাছ আৰু অন্য মেৰুদণ্ডী শৰীৰত থকা লৌহ-যুক্ত বৰ্ণকণা হিম'গ্লবিনৰ ঠাইত কোমলদেহী আৰু ক্ৰুষ্টাচিয়াৰ শৰীৰত তামযুক্ত ৰক্ত বৰ্ণকণা হিম'চিয়ানিন থাকে। তাম মানুহৰ যকৃৎ, পেশী আৰু হাড়ত বেছিকৈ পোৱা যায়। প্ৰাপ্তবয়স্কৰ শৰীৰৰ ওজনৰ প্ৰতি কিলোগ্ৰামত ১.৪ আৰু ২.১ মিলি.গ্ৰাম পৰ্যন্ত তাম থাকে। সেই হিচাপে ৬০ কেজি ওজনৰ এজন ব্যক্তিৰ শৰীৰত প্ৰায় ০.১ গ্ৰাম তাম থাকে। যিকিনহওক, শৰীৰৰ বাবে এই ক্ষুদ্ৰ পৰিমাণো অতি প্ৰয়োজনীয়।

লগতে চাওক

• হাইড্ৰ'জেন
• অম্লজান
• কাৰ্বন
• এলুমিনিয়াম