বঙাইগাঁও তেল শোধনাগাৰ

বঙাইগাঁও তেল শোধনাগাৰ (ইংৰাজী: Bongaigaon Refinery) অসমৰ চিৰাং জিলাৰ ঢালিগাঁৱত অৱস্থিত এখন খাৰুৱা তেলৰ শোধনাগাৰ আৰু পেট্ৰ'ৰাসায়নিক শাখা। অসমত উৎপাদিত খাৰুৱা তেল বিহাৰৰ বাৰাউনী শোধন কৰিবলৈ শোধনাগাৰ স্থাপন কৰা প্ৰতিবাদত অসমবাসীয়ে আন্দোলন কৰি অসমৰ তৃতীয়টো শোধনাগাৰ বঙাইগাঁৱত পাবলৈ সক্ষম হৈছিল। ১৯৬৯ চনৰ ৫ ডিচেম্বৰ তাৰিখে ভাৰত চৰকাৰে বঙাইগাঁও শোধনাগাৰ আৰু পেট্ৰ’ৰাসায়নিক প্ৰকল্প স্থাপন কৰিবলৈ লোৱাৰ কথা ঘোষণা কৰিছিল। ১৯৭২ চনৰ ১৯ জানুৱাৰী তাৰিখে ইয়াৰ আধাৰশিলা স্থাপন কৰা হৈছিল। ইয়াৰ ক্ষমতা বৰ্তমানে ২.৩৫ নিযুত মেট্ৰিক টন যদিও ই ২.৭ মিলিয়ন নিযুত মেট্ৰিক টন শোধন কৰিব পাৰে। বৰ্তমান ইণ্ডিয়ান অইল কৰ্পোৰেচন লিমিটেডে ইয়াৰ পৰিচালনা কৰে। বঙাইগাঁও শোধনাগাৰ অসমৰ তৃতীয় তেল শোধনাগাৰ।

বঙাইগাঁও তেল শোধনাগাৰ

দেশ	ভাৰত
ৰাজ্য	অসম
চহৰ	ঢালিগাঁও
ভৌগোলিক স্থানাংক	26°30′57″N 90°31′54″E
শোধনাগাৰৰ তথ্য
নিয়ন্ত্ৰণকাৰী	ইণ্ডিয়ান অইল কৰ্পোৰেচন লিমিটেড
অনুমোদন	১৯৭৯ (1979)
ধাৰণক্ষমতা	বছৰি ২.৩৫ নিযুত মেট্ৰিক টন

ইতিহাস

অসমত উৎপাদিত খাৰুৱা তেলৰ পৰ্যাপ্ত পৰিমাণে পৰিশোধনৰ ব্যৱস্থা নথকাৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰে অসমৰ তেল বিহাৰৰ বাৰাউনী শোধনাগাৰলৈ পঠোৱাৰ সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰিছিল। অসমত অৱস্থিত ডিগবৈ তেল শোধনাগাৰ আৰু গুৱাহাটী তেল শোধনাগাৰৰ ক্ষমতা কম হোৱাৰ বাবে এই সিদ্ধান্ত গ্ৰহণ কৰা হৈছিল। অসমবাসীয়ে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ এই সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে তীব্ৰ আন্দোলন কৰিছিল। ইয়াৰ ফলত ১৯৭২ চনৰ ৫ ডিচেম্বৰত ভাৰতৰ তদানীন্তন প্ৰধানমন্ত্ৰী ইন্দিৰা গান্ধীয়ে লোকসভাত অসমত নতুন শোধনাগাৰ-তথা-পেট্ৰ'কেমিকেল কমপ্লেক্স স্থাপনৰ চৰকাৰৰ সিদ্ধান্তৰ কথা ঘোষণা কৰে। ১৯৭২ চনৰ ১৯ জানুৱাৰীত বঙাইগাঁৱত এই কমপ্লেক্সটোৰ আধাৰশিলা স্থাপন কৰা হৈছিল। বঙাইগাঁও শোধনাগাৰ আৰু পেট্ৰ'কেমিকেলছ লিমিটেড (বিআৰপিএল)ক ১৯৭৪ চনৰ চনৰ ২০ ফেব্ৰুৱাৰীত পেট্ৰ'লিয়াম আৰু প্ৰাকৃতিক গেছ মন্ত্ৰালয়ৰ প্ৰশাসনিক নিয়ন্ত্ৰণত ভাৰত চৰকাৰৰ প্ৰতিষ্ঠান হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছিল। ভাৰত চৰকাৰে নিজৰ বিনিয়োগৰ অংশ হস্তান্তৰ পৰাৰ পিছত কোম্পানীটো ২০০১ চনৰ ২৯ মাৰ্চ তাৰিখে ইণ্ডিয়ান অইলৰ সহায়ক কোম্পানী হৈ পৰে।

বিআৰপিএলৰ এটা স্থানত পেট্ৰ'কেমিকেল কমপ্লেক্সৰ সৈতে একত্ৰিত দেশৰ প্ৰথম থলুৱা তৃণ-মূল পৰ্যায়ৰ শোধনাগাৰ।

ৰাজনৈতিক কাৰণ

বঙাইগাঁও তেল শোধনাগাৰ

যেতিয়া ১৯৬০ৰ দশকত অসমত তেল পোৱা গৈছিল, অসমবাসীয়ে ৰাজ্যৰ ভিতৰতে ইয়াক পৰিশোধিত কৰিব বিচাৰিছিল। কিন্তু তেলৰ পৰিশোধনৰ পিছত উৎপাদিত সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰ অসমত অতি কম আছিল আৰু বেছিভাগ ব্যৱহাৰ পশ্চিম বংগ আৰু বিহাৰ আদি ৰাজ্যত আছিল। সেয়েহে চৰকাৰে বিহাৰৰ বাৰাউনী শোধনাগাৰত অসমৰ অশোধিত তেল পাম্প কৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল। অৱশ্যে ১৯৮০ চনত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ এই সিদ্ধান্তৰ বিৰুদ্ধে অসমৰ ছাত্ৰ-ছাত্ৰীয়ে প্ৰতিবাদ কৰিছিল আৰু তেল যোগান অৱৰোধ কৰিছিল। ইয়াৰ ফলস্বৰূপে ভাৰত চৰকাৰে অসমৰ ভিতৰত এটা নতুন শোধনাগাৰ স্থাপন কৰিবলৈ উপযুক্ত স্থানৰ পৰামৰ্শ দিবলৈ এখন সমিতি নিয়োগ কৰিছিল। শিক্ষাৰ্থীসকলে ভাবিছিল যে এই স্থান তেলক্ষেত্ৰ সমূহৰ ওচৰত হ'ব। ইয়াৰ পৰিৱৰ্তে সমিতিয়ে বঙাইগাঁওক পৰামৰ্শ দিছিল যি তেলক্ষেত্ৰৰ পৰা বহু দূৰত আৰু পশ্চিম বংগ যি বেছিভাগ সামগ্ৰী ব্যৱহাৰ কৰিব তাৰ যিমান সম্ভৱ ওচৰত আছিল। এই শোধনাগাৰৰ অৱস্থানৰ সিদ্ধান্ত ৰাজনীতি আৰু অৰ্থনীতিৰ মাজত এক আপোচ আছিল।

বৰ্তমান স্থিতি

বৰ্তমান শোধনাগাৰে উত্তৰ-পূব ভাৰতত অৱস্থিত অ'এনজিচি আৰু অইলৰ তেল ক্ষেত্ৰৰ পৰা উপলব্ধ খাৰুৱা তেল আৰু অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ উপকূলৰ কৃষ্ণা-গোদাৱৰী অৱবাহিকাৰ পৰা উৎপাদিত ৰাভা খাৰুৱা তেলৰ পৰিশোধন কৰে। এই শোধনাগাৰৰ ক্ষমতা ১৯৯৫ চনত এটা ক্ৰুড ডিষ্টিলেচন ইউনিট (চিডিইউ-2) আৰু এটা বিলম্বিত কোকিং ইউনিট (ডিচিইউ-2)ৰে গঠিত শোধনাগাৰৰ সম্প্ৰসাৰণৰ জৰিয়তে প্ৰতি বছৰে ২.৩৫ নিযুত মেট্ৰিক টনলৈ (প্ৰতি দিনত ৫১,৪০০ বেৰেল) বৃদ্ধি কৰা হৈছিল। ২২০০০ এমটিপিএ ক্ষমতাৰ এটা এলপিজি বটলিং প্ৰকল্প কমপ্লেক্সত যোগ কৰা হৈছিল আৰু ২০০৩ চনৰ মাৰ্চত আৰম্ভ কৰা হৈছিল। শোধনাগাৰটো শেহতীয়াকৈ ২০০৯ চনত ভাৰতীয় তেল নিগমৰ (আইঅচিএল) সৈতে একত্ৰিত হৈছিল।

লগতে চাওক

• অসমৰ তেল শোধনাগাৰ