বাসস্থানৰ অধিকাৰ

বাসস্থানৰ অধিকাৰ (ইংৰাজী: Right to housing) হৈছে পৰ্যাপ্ত ন্যূনতম সুবিধাযুক্ত আৱাস আৰু আশ্ৰয়ৰ অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰ। এই অধিকাৰক কিছুমান দেশৰ ৰাষ্ট্ৰীয় সংবিধানত আৰু মানৱ অধিকাৰৰ সৰ্বজনীন ঘোষণাপত্ৰ আৰু অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক চুক্তিত স্বীকৃতি দিয়া হৈছে।

সংজ্ঞা

ব্ৰাজিলৰ চাও পাওলো চহৰৰ পাউলিষ্টা এভিনিউত শুই থকা এগৰাকী গৃহহীন ব্যক্তি

বাসস্থানৰ অধিকাৰ কেইবাটাও আন্তৰ্জাতিক মানৱ অধিকাৰ চুক্তি আৰু আইনৰ দ্বাৰা স্বীকৃত। মানৱ অধিকাৰৰ সৰ্বজনীন ঘোষণাপত্ৰৰ অনুচ্ছেদ ২৫ অনুসৰি পৰ্যাপ্ত জীৱনধাৰণৰ অধিকাৰৰ অংশ হিচাপে বাসস্থানৰ অধিকাৰক স্বীকৃতি প্ৰদান কৰে।^[1] ইয়াত কোৱা হৈছে যে:

খাদ্য, পোছাক, আৱাস আৰু চিকিৎসা সেৱা আৰু প্ৰয়োজনীয় সামাজিক সেৱা, আৰু নিবনুৱা, ৰোগ, বিকলাঙ্গতা, বিধৱা হোৱা, বৃদ্ধ হোৱা বা তেওঁৰ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাহিৰৰ পৰিস্থিতিত জীৱিকাৰ অন্যান্য অভাৱৰ ক্ষেত্ৰত সুৰক্ষাৰ অধিকাৰ সহ সকলোৰে নিজৰ আৰু তেওঁৰ পৰিয়ালৰ স্বাস্থ্য আৰু কল্যাণৰ বাবে পৰ্যাপ্ত জীৱনধাৰণৰ মানদণ্ড ৰখাৰ অধিকাৰ আছে।

বিংশ শতিকাৰ আৰম্ভণিত নিউয়ৰ্ক চহৰত শুই থকা গৃহহীন শিশু

অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক চুক্তিৰ (আইচিইএছচিআৰ) অনুচ্ছেদ ১১(১)য়েও পৰ্যাপ্ত জীৱনধাৰণৰ অধিকাৰৰ অংশ হিচাপে আৱাসৰ অধিকাৰ নিশ্চিত কৰে।^[1]

আন্তৰ্জাতিক মানৱ অধিকাৰ আইনত বাসস্থানৰ অধিকাৰক মুক্ত অধিকাৰ হিচাপে গণ্য কৰা হয়। ইয়াক ১৯৯১ চনৰ অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰ সম্পৰ্কীয় ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সমিতিয়ে পৰ্যাপ্ত আৱাসৰ ওপৰত সাধাৰণ মন্তব্য নং ৪ ত স্পষ্ট কৰিছিল।^[2] সাধাৰণ মন্তব্যই আন্তৰ্জাতিক আইনৰ অধীনত আইনী ৰূপত বাসস্থানৰ অধিকাৰৰ এক কৰ্তৃত্বশীল ব্যাখ্যা প্ৰদান কৰে।^[1]

যৌন অভিমুখীতা আৰু লিংগ পৰিচয়ৰ সন্দৰ্ভত আন্তৰ্জাতিক মানৱ অধিকাৰ আইন প্ৰয়োগৰ ওপৰত য়গাকাৰ্তা নীতিয়ে নিশ্চিত কৰে যে:^[3]

সকলোৰে পৰ্যাপ্ত আৱাসৰ অধিকাৰ আছে, যাৰ ভিতৰত আছে উচ্ছেদৰ পৰা সুৰক্ষা, কোনো বৈষম্য নোহোৱাকৈ আৰু ৰাষ্ট্ৰবোৰে ক) আৱাসকালত সুৰক্ষা আৰু সুলভ, বাসযোগ্য, সুলভ, সাংস্কৃতিকভাৱে উপযুক্ত আৰু সুৰক্ষিত আৱাসৰ প্ৰৱেশাধিকাৰ নিশ্চিত কৰাৰ বাবে সকলো প্ৰয়োজনীয় আইনী, প্ৰশাসনিক আৰু অন্যান্য ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিব, যৌন অভিমুখীতা, লিংগ পৰিচয় বা সামগ্ৰী বা পাৰিবাৰিক স্থিতিৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি বৈষম্য নকৰাকৈ, আশ্ৰয় আৰু অন্যান্য জৰুৰী কালীন আৱাস অন্তৰ্ভুক্ত নকৰাকৈ; খ) তেওঁলোকৰ আন্তৰ্জাতিক মানৱ অধিকাৰৰ দায়বদ্ধতাৰ সৈতে খাপ নোখোৱা উচ্ছেদসমূহ সম্পাদন কৰাটো নিষিদ্ধ কৰাৰ বাবে সকলো প্ৰয়োজনীয় আইনী, প্ৰশাসনিক আৰু অন্যান্য ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা আৰু যিকোনো ব্যক্তিৰ বাবে পৰ্যাপ্ত আৰু কাৰ্যকৰী আইনী বা অন্যান্য উপযুক্ত প্ৰতিকাৰ উপলব্ধ হোৱাটো নিশ্চিত কৰা যাতে বলপূৰ্বক উচ্ছেদৰ বিৰুদ্ধে সুৰক্ষাৰ অধিকাৰ উলংঘন কৰা হৈছে বা উলংঘনৰ ভাবুকিৰ সন্মুখীন হৈছে তাক লক্ষ্য কৰা। ইয়াৰ ভিতৰত আছে কোনো বৈষম্য নোহোৱাকৈ পুনৰ্সংস্থাপনৰ অধিকাৰ আৰু উন্নত বা সমান মানদণ্ডৰ বৈকল্পিক ভূমি আৰু পৰ্যাপ্ত আৱাসৰ অধিকাৰ।

আৱাসৰ অধিকাৰ প্ৰতিবন্ধী ব্যক্তিৰ অধিকাৰ সন্মিলনৰ অনুচ্ছেদ ২৮, ইউৰোপীয় সামাজিক চাৰ্টাৰৰ অনুচ্ছেদ ১৬ (সংশোধিত ইউৰোপীয় সামাজিক চাৰ্টাৰৰ অনুচ্ছেদ ৩১) আৰু মানৱ আৰু জনসাধাৰণৰ অধিকাৰৰ ওপৰত আফ্ৰিকান চাৰ্টাৰত সন্নিবিষ্ট কৰা হৈছে।^[4] অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰ সম্পৰ্কীয় ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ সমিতিৰ মতে আইচিইএছচিআৰৰ অধীনত বাসস্থানৰ অধিকাৰৰ দিশবোৰৰ ভিতৰত আছে: আৱাসকালৰ আইনী সুৰক্ষা; সেৱা, সামগ্ৰী, সুবিধা আৰু আন্তঃগাঁথনিৰ উপলব্ধতা; সামৰ্থ্য; বাসযোগ্যতা; অভিগম্যতা; অৱস্থান আৰু সাংস্কৃতিক পৰ্যাপ্ততা।^[5] ৰাজনৈতিক লক্ষ্য হিচাপে এফ ডি ৰুজভেল্টৰ ১৯৪৪ চনত দ্বিতীয় অধিকাৰ বিধেয়ক সন্দৰ্ভত দিয়া ভাষণত বাসস্থানৰ অধিকাৰ ঘোষণা কৰা হৈছিল।

টেনল' প্ৰকল্পৱে গৃহ আৰু সম্পত্তি ক্ষেত্ৰত আন্তৰ্জাতিক আৰু আন্তঃশাখা গৱেষণাক অধিক সুযোগ প্ৰদান কৰিছিল। ইযাৰ ফলত ২০১৩ চনৰ ১১ জুলাই তাৰিখে ৰোভিৰা আই ভাৰ্জিলি (স্পেইন) বিশ্ববিদ্যালয়ত প্ৰথম বাসস্থান আসন সৃষ্টি কৰা হৈছিল যিয়ে এই ক্ষেত্ৰত গৱেষণা আৰু প্ৰসাৰৰ সম্ভাৱনা মুকলি কৰিছিল।^[6]

ইউএন-হেবিটেট

ইউএন-হেবিটেটৰ ল'গ'

পৰ্যাপ্ত আৱাসৰ অধিকাৰ ১৯৯৬ চনত ইস্তানবুলত অনুষ্ঠিত বাসস্থান সভাত এটা গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয় আছিল আৰু ইস্তাম্বুল চুক্তি আৰু বাসস্থান কাৰ্যসূচীৰ এটা মুখ্য বিষয় আছিল। কাৰ্যসূচীৰ অনুচ্ছেদ ৬১-ত চৰকাৰবোৰে "পৰ্যাপ্ত আৱাসৰ অধিকাৰৰ সম্পূৰ্ণ আৰু প্ৰগতিশীল উপলব্ধিৰ প্ৰচাৰ, সুৰক্ষা আৰু নিশ্চিত" কৰাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় পদক্ষেপবোৰ চিনাক্ত কৰে। ২০০১ চনৰ বাসস্থান বৈঠক যাক ইস্তাম্বুল +৫ বুলি জনা যায়, ১৯৯৬ চনৰ ইস্তানবুল চুক্তি আৰু বাসস্থান কাৰ্যসূচী পুনৰ নিশ্চিত কৰে আৰু মানৱ অধিকাৰ উচ্চায়ুক্তৰ কাৰ্যালয়ৰ সহযোগত বাসস্থানৰ অধিকাৰৰ প্ৰচাৰৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মানৱ নিষ্পত্তি কাৰ্যসূচী স্থাপন কৰে। ইউএন-হেবিটেট নামেৰে জনাজাত এই কাৰ্যসূচী হৈছে গৃহ নিৰ্মাণৰ অধিকাৰৰ বাবে আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মঞ্চ। ইয়াক সজাগতা অভিযানৰ জৰিয়তে গৃহ অধিকাৰৰ প্ৰচাৰ, আৰু মানদণ্ড আৰু নিৰীক্ষণ প্ৰণালী বিকশিত কৰাৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছে।^[1]

ৰূপায়ণ

কানাডা

কানাডাত ২০১৯ চনৰ ২১ জুন তাৰিখে ৰাষ্ট্ৰীয় গৃহ নিৰ্মাণ ৰণনীতি আইন^[7] গৃহীত হোৱাৰ লগে লগে গৃহ নিৰ্মাণৰ অধিকাৰ আইনত পৰিণত হয়। আইনখন ২০১৯ চনৰ ৯ জুলাই তাৰিখে কাৰ্যকৰী হৈছিল।^[8]

দক্ষিণ আফ্ৰিকা

দক্ষিণ আফ্ৰিকাত সংবিধানৰ দ্বিতীয় অধ্যায়ৰ ২৬ নং ধাৰাত প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছে যে "সকলোৰে পৰ্যাপ্ত আৱাসৰ অধিকাৰ আছে।" মানৱ বসতি বিভাগক এই আদেশ কাৰ্যকৰী কৰাৰ দায়িত্ব দিয়া হৈছে। শেহতীয়া তথ্যৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি প্ৰায় ৩.৬ নিযুত দক্ষিণ আফ্ৰিকাবাসী এতিয়াও জুপুৰি বা অনানুষ্ঠানিক বসতি (২০১৩ চনৰ তথ্য)ত বাস কৰে।^[9] আনহাতে অনুমান কৰা হৈছে যে প্ৰায় ২,০০,০০০ গৃহহীন বা ৰাস্তাত বাস কৰে (২০১৫ চনৰ তথ্য)।^[10]

আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ

আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰৰ বেছিভাগ অধিকাৰ ক্ষেত্ৰত বাসস্থানৰ কোনো অধিকাৰ নাই। ইয়াৰ এটা ব্যতিক্ৰম হৈছে মেচাচুচেটছ য'ত পৰিয়ালবোৰৰ (কিন্তু গৃহহীন ব্যক্তি নহয়) বাসস্থানৰ অধিকাৰ আছে।^[11] কেলিফৰ্ণিয়াত পলাতক শিশুৰ পিতৃ-মাতৃৰ সন্মতি অবিহনে জৰুৰীকালীন আৱাসস্থলীৰ অধিকাৰ আছে।^[12] নিউয়ৰ্ক চহৰেও জৰুৰীকালীন আশ্ৰয়ৰ অধিকাৰক স্বীকৃতি দিয়ে।^[13]

তথ্য সংগ্ৰহ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Edgar, Bill; Doherty, Joe; Meert, Henk (2002). Access to housing: homelessness and vulnerability in Europe. The Policy Press. পৃষ্ঠা. 17. ISBN 978-1-86134-482-3. https://books.google.com/books?id=pxFjtTWFJlYC&q=right+to+housing+human+rights.
↑ Terminski, Bogumil (2011). "The right to adequate housing in international human rights law: Polish transformation experiences". Revista Latinoamericana de Derechos Humanos খণ্ড 22 (2): 219–241. ISSN 1659-4304. http://corteidh.or.cr/tablas/r31406.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: December 20, 2014.
↑ The Yogyakarta Principles, Principle 15. The Right to Adequate Housing
↑ "ACHR decision in case SERAC v. Nigeria - see para. 60 (p. 25)". Archived from the original on 2012-02-20. https://web.archive.org/web/20120220054818/http://www.serac.org/African%20Commn%20Communication%20and%20Decision.doc। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-29.
↑ The right to adequate housing (Art.11 (1)). CESCR General comment 4 - see para. 8
↑ "Providing a more efficent [sic] opportunity to international and interdisciplinary research in the housing and property field. [Social Impact. TENLAW. Tenancy Law and Housing Policy in Multi-level Europe (2012-2015). Framework Programme 7 (FP7)"]. SIOR, Social Impact Open Repository. http://sior.ub.edu/jspui/cris/socialimpact/socialimpact00553.
↑ https://chra-achru.ca/blog_article/right-to-housing-is-now-law-in-canada-so-now-what-2/
↑ https://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/N-11.2/FullText.html
↑ http://www.thehda.co.za/uploads/files/HDA_South_Africa_Report_lr.pdf
↑ "Homelessness in South Africa". wp.wpi.edu. https://wp.wpi.edu/capetown/projects/p2015/service-dining-rooms/background/homelessness-in-south-africa/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-06-19.
↑ "আৰ্কাইভ কপি". Archived from the original on 2021-05-18. https://web.archive.org/web/20210518223429/https://chimassachusetts.com/individual-homelessness/right-to-shelter-in-massachusetts/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-29.
↑ "A Handbook on California's "Right to Shelter Law"". Archived from the original on 2021-02-25. https://web.archive.org/web/20210225010330/https://rhyclearinghouse.acf.hhs.gov/library/2014/handbook-californias-right-shelter-law। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-29.
↑ A Right to Shelter in New York

[Edgar2002-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Edgar, Bill; Doherty, Joe; Meert, Henk (2002). Access to housing: homelessness and vulnerability in Europe. The Policy Press. পৃষ্ঠা. 17. ISBN 978-1-86134-482-3. https://books.google.com/books?id=pxFjtTWFJlYC&q=right+to+housing+human+rights.

[2] Terminski, Bogumil (2011). "The right to adequate housing in international human rights law: Polish transformation experiences". Revista Latinoamericana de Derechos Humanos খণ্ড 22 (2): 219–241. ISSN 1659-4304. http://corteidh.or.cr/tablas/r31406.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: December 20, 2014.

[3] The Yogyakarta Principles, Principle 15. The Right to Adequate Housing

[4] "ACHR decision in case SERAC v. Nigeria - see para. 60 (p. 25)". Archived from the original on 2012-02-20. https://web.archive.org/web/20120220054818/http://www.serac.org/African%20Commn%20Communication%20and%20Decision.doc। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-29.

[5] The right to adequate housing (Art.11 (1)). CESCR General comment 4 - see para. 8

[6] "Providing a more efficent [sic] opportunity to international and interdisciplinary research in the housing and property field. [Social Impact. TENLAW. Tenancy Law and Housing Policy in Multi-level Europe (2012-2015). Framework Programme 7 (FP7)"]. SIOR, Social Impact Open Repository. http://sior.ub.edu/jspui/cris/socialimpact/socialimpact00553.

[7] ttps://chra-achru.ca/blog_article/right-to-housing-is-now-law-in-canada-so-now-what-2/

[8] ttps://laws-lois.justice.gc.ca/eng/acts/N-11.2/FullText.html

[9] ttp://www.thehda.co.za/uploads/files/HDA_South_Africa_Report_lr.pdf

[10] "Homelessness in South Africa". wp.wpi.edu. https://wp.wpi.edu/capetown/projects/p2015/service-dining-rooms/background/homelessness-in-south-africa/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-06-19.

[11] "আৰ্কাইভ কপি". Archived from the original on 2021-05-18. https://web.archive.org/web/20210518223429/https://chimassachusetts.com/individual-homelessness/right-to-shelter-in-massachusetts/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-29.

[12] "A Handbook on California's "Right to Shelter Law"". Archived from the original on 2021-02-25. https://web.archive.org/web/20210225010330/https://rhyclearinghouse.acf.hhs.gov/library/2014/handbook-californias-right-shelter-law। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-04-29.

[13] A Right to Shelter in New York

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]