স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ

স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ (ইংৰাজী: Right to a healthy environment) বা বহনক্ষম আৰু স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ হৈছে মানৱ অধিকাৰ সংগঠন আৰু পৰিৱেশ সংগঠনবোৰে মানৱ স্বাস্থ্য প্ৰদান কৰা পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰণালীবোৰ সুৰক্ষিত কৰাৰ বাবে সমৰ্থন কৰা এক মানৱ অধিকাৰ।^[1]^[2]^[3] এই অধিকাৰ অন্যান্য স্বাস্থ্য-কেন্দ্ৰিত মানৱ অধিকাৰৰ সৈতে আন্তঃসংযোগিত, যেনে পানী আৰু অনাময়ৰ মানৱ অধিকাৰ, খাদ্যৰ অধিকাৰ আৰু স্বাস্থ্যৰ অধিকাৰ।^[4] স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰে প্ৰকৃতিৰ অধিকাৰৰ বাবে বিকশিত আইনী তত্ত্বৰ বিপৰীতে পৰিৱেশৰ মানদণ্ড সুৰক্ষিত কৰিবলৈ মানৱ অধিকাৰৰ দৃষ্টিভংগী ব্যৱহাৰ কৰে যি মানুহ বা অন্যান্য আইনী সংস্থাৰ বাবে সৃষ্টি কৰা অধিকাৰ প্ৰকৃতিলৈ সম্প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰে।^[5]

এই অধিকাৰে পৰিৱেশ আইন নিয়ন্ত্ৰণ আৰু বলবৎ কৰা, প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, আৰু অন্যথা পৰিৱেশজনিত সমস্যাৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত সম্প্ৰদায়বোৰৰ বাবে ন্যায় আৰু সুৰক্ষা প্ৰদান কৰাৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰৰ এক বাধ্যবাধকতা সৃষ্টি কৰে। ^[6] জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মোকৰ্দমা আৰু অন্যান্য পাৰিপাৰ্শ্বিক সমস্যাৰ বাবে পাৰিপাৰ্শ্বিক আইনী দৃষ্টান্ত সৃষ্টি কৰাৰ বাবে স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অধিকাৰ।^[7]^[8]

এক স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ মানৱ অধিকাৰ আৰু জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ প্ৰতি আন্তৰ্জাতিক দৃষ্টিভংগীৰ মূল। এই অধিকাৰ সমৰ্থন কৰা আন্তৰ্জাতিক চুক্তিবোৰৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য সমূহ হৈছে ১৯৭২ চনৰ ষ্টকহম ঘোষণা, ১৯৯২ চনৰ ৰিঅ' ঘোষণা আৰু পৰিৱেশৰ বাবে অধিক শেহতীয়া গোলকীয় চুক্তি। ^[1] ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ ১৫০ খনতকৈও অধিক সদস্য ৰাষ্ট্ৰয়ে আইন, মোকৰ্দমা, সাংবিধানিক আইন, চুক্তি আইন বা অন্যান্য আইনী কৰ্তৃত্বৰ জৰিয়তে কোনো প্ৰকাৰে এই অধিকাৰক স্বীকৃতি প্ৰদান কৰিছে।^[4] মানৱ আৰু জনসাধাৰণৰ অধিকাৰৰ ওপৰত আফ্ৰিকান চাৰ্টাৰ, মানৱ অধিকাৰৰ ওপৰত আমেৰিকান সন্মিলন আৰু এস্কাজু চুক্তি আদিৰ প্ৰত্যেকৰে ভিতৰত স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰৰ নিদৰ্শন পোৱা যায়।^[9]^[10] অন্যান্য মানৱ অধিকাৰৰ পৰিকাঠামো, যেনে শিশুৰ অধিকাৰ সন্মিলনৰ অৰ্থ হৈছে পৰিৱেশৰ বিষয়বোৰ যিহেতু সেইবোৰ ফ্ৰেমৱৰ্কৰ গুৰুত্বৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। সেয়ে এই ক্ষেত্ৰত স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ শিশুৰ অধিকাৰৰো অন্তৰ্ভুক্ত।^[9]

মানৱ অধিকাৰ আৰু পৰিৱেশসম্পৰ্কীয় ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ বিশেষ প্ৰতিবেদকজন এইচ নক্স (২০১২-২০১৮) আৰু ডেভিদ আৰ বয়েড (২০১৮-) আন্তৰ্জাতিক আইনত এই অধিকাৰবোৰ কেনেদৰে আনুষ্ঠানিক স্বীকৃতি লাভ কৰিব পাৰি তাৰ ওপৰত পৰামৰ্শ দিছে।^[11] ২০২০ চনত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ পৰ্যায়ৰ কেইবাখনো সমিতিৰ লগতে নিউয়ৰ্ক চিটি বাৰ আদিৰ দৰে স্থানীয় আইনী সম্প্ৰদায়সমূহে ইয়াক সমৰ্থন কৰিছিল।^[12]

ৰাষ্ট্ৰৰ ভূমিকা

স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰে পৰিৱেশ আইন নিয়ন্ত্ৰণ আৰু বলবৎ কৰা, প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰা, আৰু অন্যথা পৰিৱেশজনিত সমস্যাৰ দ্বাৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত সম্প্ৰদায়বোৰৰ বাবে ন্যায় আৰু সুৰক্ষা প্ৰদান কৰাৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰৰ এক বাধ্যবাধকতা সৃষ্টি কৰে।^[13] জলবায়ু পৰিৱৰ্তনৰ মোকৰ্দমা আৰু অন্যান্য পাৰিপাৰ্শ্বিক সমস্যাৰ বাবে পাৰিপাৰ্শ্বিক আইনী দৃষ্টান্ত সৃষ্টি কৰাৰ বাবে এক স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ অধিকাৰ।^[14]^[15]

আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় দৃষ্টিভংগী

ঐতিহাসিকভাৱে ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মানৱ অধিকাৰৰ ওপৰত সাৰ্বজনীন ঘোষণাপত্ৰ, নাগৰিক আৰু ৰাজনৈতিক অধিকাৰৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক চুক্তি আৰু অৰ্থনৈতিক, সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অধিকাৰৰ ওপৰত আন্তৰ্জাতিক চুক্তিয়ে এক স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰক স্বীকৃতি নিদিয়ে। [3] ১৯৭২ চনৰ ষ্ট'কহম ঘোষণাপত্ৰই এই অধিকাৰক স্বীকৃতি দিছিল যদিও ই আইনীভাৱে বাধ্যতামূলক দস্তাবেজ নহয়। ১৯৯২ চনৰ ৰিঅ' ঘোষণাপত্ৰত কোৱা হৈছে যে যিকোনো ব্যক্তিয়ে পাৰিপাৰ্শ্বিক বিষয়ত সিদ্ধান্ত লোৱাত অংশগ্ৰহণ আৰু ন্যায়প্ৰাপ্তিসম্পৰ্কীয় তথ্য প্ৰাপ্ত কৰিব। [11] বৰ্তমান প্ৰস্তাৱিত ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ প্ৰস্তাৱ পৰিৱেশৰ বাবে গোলকীয় চুক্তি যদি গৃহীত হয় এক স্বাস্থ্যকৰ পৰিৱেশৰ অধিকাৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা প্ৰথম ৰাষ্ট্ৰসংঘৰ মানৱ অধিকাৰ চুক্তি হ'ব।

তথ্য উৎস

↑ ^1.0 ^1.1 "The Case for a Right to a Healthy Environment" (en ভাষাত). Human Rights Watch. 2018-03-01. https://www.hrw.org/news/2018/03/01/case-right-healthy-environment। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.
↑ "The Time is Now for the UN to Formally Recognize the Right to a Healthy and Sustainable Environment" (en-US ভাষাত). Center for International Environmental Law. 2018-10-25. https://www.ciel.org/un-global-recognition-right-healthy-environment/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.
↑ Knox, John H. (2020-10-13). "Constructing the Human Right to a Healthy Environment" (en ভাষাত). Annual Review of Law and Social Science খণ্ড 16 (1): 79–95. doi:10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856. ISSN 1550-3585. https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856.
↑ ^4.0 ^4.1 "OHCHR | Good practices on the right to a healthy environment". www.ohchr.org. https://www.ohchr.org/EN/Issues/Environment/SREnvironment/Pages/GoodPracticesR2HealthyEnvironment.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.
↑ Halpern, Gator. "Rights to Nature vs Rights of Nature" (en-US ভাষাত). Archived from the original on 2021-01-17. https://web.archive.org/web/20210117194922/https://environment.yale.edu/blog/2014/12/rights-to-nature-vs-rights-of-nature/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.
↑ Boyle, Alan (2012-08-01). "Human Rights and the Environment: Where Next?" (en ভাষাত). European Journal of International Law খণ্ড 23 (3): 613–642. doi:10.1093/ejil/chs054. ISSN 0938-5428. https://academic.oup.com/ejil/article/23/3/613/399894.
↑ Atapattu, Sumudu (2018), Knox, John H.; Pejan, Ramin, eds., "The Right to a Healthy Environment and Climate Change: Mismatch or Harmony?", The Human Right to a Healthy Environment (Cambridge: Cambridge University Press): pp. 252–268, ISBN 978-1-108-42119-5, https://www.cambridge.org/core/books/human-right-to-a-healthy-environment/right-to-a-healthy-environment-and-climate-change/4000179282C67A3C0794A98F75D4E7F0, আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10
↑ Varvastian, Sam (2019-04-10) (en ভাষাত). The Human Right to a Clean and Healthy Environment in Climate Change Litigation. প্ৰকাশক Rochester, NY. https://papers.ssrn.com/abstract=3369481.
↑ ^9.0 ^9.1 Shelton, Dinah (2002). Human Rights, Health & Environmental Protection: Linkages in Law & Practice. Health and Human Rights Working Paper Series No 1. World Health Organization.
↑ "Regional Agreement on Access to Information, Public Participation and Justice in Environmental Matters in Latin America and the Caribbean". CEPAL. 4 March 2018. https://repositorio.cepal.org/bitstream/handle/11362/43583/1/S1800428_en.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 April 2021.
↑ "OHCHR | Right to a healthy and sustainable environment". www.ohchr.org. https://www.ohchr.org/EN/Issues/Environment/SREnvironment/Pages/HealthySustainable.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.
↑ "Human Right to a Healthy Environment: UN Formal Recognition" (en ভাষাত). nycbar.org. http://nycbar.org/member-and-career-services/committees/reports-listing/reports/detail/human-right-to-a-healthy-environment-un-formal-recognition। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.
↑ Boyle, Alan (2012-08-01). "Human Rights and the Environment: Where Next?" (en ভাষাত). European Journal of International Law খণ্ড 23 (3): 613–642. doi:10.1093/ejil/chs054. ISSN 0938-5428. https://academic.oup.com/ejil/article/23/3/613/399894.
↑ Atapattu, Sumudu (2018), Knox, John H.; Pejan, Ramin, eds., "The Right to a Healthy Environment and Climate Change: Mismatch or Harmony?", The Human Right to a Healthy Environment (Cambridge: Cambridge University Press): pp. 252–268, ISBN 978-1-108-42119-5, https://www.cambridge.org/core/books/human-right-to-a-healthy-environment/right-to-a-healthy-environment-and-climate-change/4000179282C67A3C0794A98F75D4E7F0, আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10
↑ Varvastian, Sam (2019-04-10) (en ভাষাত). The Human Right to a Clean and Healthy Environment in Climate Change Litigation. প্ৰকাশক Rochester, NY. https://papers.ssrn.com/abstract=3369481.

[:0-1] 1.0 ^1.1 "The Case for a Right to a Healthy Environment" (en ভাষাত). Human Rights Watch. 2018-03-01. https://www.hrw.org/news/2018/03/01/case-right-healthy-environment। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.

[2] "The Time is Now for the UN to Formally Recognize the Right to a Healthy and Sustainable Environment" (en-US ভাষাত). Center for International Environmental Law. 2018-10-25. https://www.ciel.org/un-global-recognition-right-healthy-environment/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.

[3] Knox, John H. (2020-10-13). "Constructing the Human Right to a Healthy Environment" (en ভাষাত). Annual Review of Law and Social Science খণ্ড 16 (1): 79–95. doi:10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856. ISSN 1550-3585. https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev-lawsocsci-031720-074856.

[:1-4] 4.0 ^4.1 "OHCHR | Good practices on the right to a healthy environment". www.ohchr.org. https://www.ohchr.org/EN/Issues/Environment/SREnvironment/Pages/GoodPracticesR2HealthyEnvironment.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.

[5] Halpern, Gator. "Rights to Nature vs Rights of Nature" (en-US ভাষাত). Archived from the original on 2021-01-17. https://web.archive.org/web/20210117194922/https://environment.yale.edu/blog/2014/12/rights-to-nature-vs-rights-of-nature/। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.

[6] Boyle, Alan (2012-08-01). "Human Rights and the Environment: Where Next?" (en ভাষাত). European Journal of International Law খণ্ড 23 (3): 613–642. doi:10.1093/ejil/chs054. ISSN 0938-5428. https://academic.oup.com/ejil/article/23/3/613/399894.

[7] Atapattu, Sumudu (2018), Knox, John H.; Pejan, Ramin, eds., "The Right to a Healthy Environment and Climate Change: Mismatch or Harmony?", The Human Right to a Healthy Environment (Cambridge: Cambridge University Press): pp. 252–268, ISBN 978-1-108-42119-5, https://www.cambridge.org/core/books/human-right-to-a-healthy-environment/right-to-a-healthy-environment-and-climate-change/4000179282C67A3C0794A98F75D4E7F0, আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10

[8] Varvastian, Sam (2019-04-10) (en ভাষাত). The Human Right to a Clean and Healthy Environment in Climate Change Litigation. প্ৰকাশক Rochester, NY. https://papers.ssrn.com/abstract=3369481.

[:2-9] 9.0 ^9.1 Shelton, Dinah (2002). Human Rights, Health & Environmental Protection: Linkages in Law & Practice. Health and Human Rights Working Paper Series No 1. World Health Organization.

[10] "Regional Agreement on Access to Information, Public Participation and Justice in Environmental Matters in Latin America and the Caribbean". CEPAL. 4 March 2018. https://repositorio.cepal.org/bitstream/handle/11362/43583/1/S1800428_en.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 April 2021.

[11] "OHCHR | Right to a healthy and sustainable environment". www.ohchr.org. https://www.ohchr.org/EN/Issues/Environment/SREnvironment/Pages/HealthySustainable.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.

[12] "Human Right to a Healthy Environment: UN Formal Recognition" (en ভাষাত). nycbar.org. http://nycbar.org/member-and-career-services/committees/reports-listing/reports/detail/human-right-to-a-healthy-environment-un-formal-recognition। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10.

[:4-13] Boyle, Alan (2012-08-01). "Human Rights and the Environment: Where Next?" (en ভাষাত). European Journal of International Law খণ্ড 23 (3): 613–642. doi:10.1093/ejil/chs054. ISSN 0938-5428. https://academic.oup.com/ejil/article/23/3/613/399894.

[14] Atapattu, Sumudu (2018), Knox, John H.; Pejan, Ramin, eds., "The Right to a Healthy Environment and Climate Change: Mismatch or Harmony?", The Human Right to a Healthy Environment (Cambridge: Cambridge University Press): pp. 252–268, ISBN 978-1-108-42119-5, https://www.cambridge.org/core/books/human-right-to-a-healthy-environment/right-to-a-healthy-environment-and-climate-change/4000179282C67A3C0794A98F75D4E7F0, আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-10

[15] Varvastian, Sam (2019-04-10) (en ভাষাত). The Human Right to a Clean and Healthy Environment in Climate Change Litigation. প্ৰকাশক Rochester, NY. https://papers.ssrn.com/abstract=3369481.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]