ৱিকিপিডিয়া:অনুবাদ/পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমন

পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণ
দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধেৰ প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলৰ অংশ
এটা জাপানী প্লেন পৰা যুদ্ধ জাহাজেৰ সাৰি আলোকচিত্ৰটি আক্ৰমণেৰ আৰম্ভতে তোলা হৈছে। বিস্ফোৰণটিৰ কেন্দ্ৰ ছিল টৰ্পেডো ষ্ট্ৰাইক ইউএসএস ওকলাহামাতে (বিবি-৩৭)। দু'টি জাপানী প্লেনেৰ আক্ৰমণ দেখা গিয়েছিল: এটা ইউএসএস নিওশোৰ (এও-২৩) ওপৰ আৰু এটা নৌবাহিনী প্ৰাঙ্গণেৰ ওপৰ।
তাৰিখ ৭ই ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ অৱস্থান প্ৰধানত পাৰ্ল হাৰ্বাৰ, হাওয়াই দ্বীপ, মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ ফলাফল জাপানী প্ৰধানেৰ যুদ্ধ-কৌশলে জয়লাভ জাপানেৰ সাম্ৰাজ্যেৰ বিৰুদ্ধে মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ যুদ্ধেৰ আনুষ্ঠানিক ঘোষণা মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ যুদ্ধেৰ বিৰুদ্ধে নাৎসীপন্থী জাৰ্মান আৰু ফ্যাসিবাদী ইটালিৰ ঘোষণা
যুজাৰু
আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ	সাঁচ:Country data জাপানেৰ সাম্ৰাজ্য
কমাণ্ডাৰ আৰু দলপতিসকল
হাজব্যাণ্ড কিমেল ওয়াল্টাৰ শৰ্ট	চুইচি নাগুমো ঈসোৰোকু ইয়ামোতো
সৈন্য শক্তি
সামৰিক শক্তি: ৮টি যুদ্ধেৰ জাহাজ ৮টি ক্ৰুইজাৰ ৩০টি ডেষ্ট্ৰয়াৰ ৪টি ডুবোজাহাজ ৪৯টি অন্যান্য জাহাজ ~৩৯০ উড়োজাহাজ	সামৰিক শক্তি: ৬টি উড়োজাহাজ বাহক ২টি যুদ্ধেৰ জাহাজ ২টি হেভি ক্ৰুইজাৰ ১টি লাইট ক্ৰুইজাৰ ৯টি ডেষ্ট্ৰয়াৰ ৮টি ট্যাংকাৰ ২৩টি নৌবহৰ ডুবোজাহাজ ৫টি ছোট ডুবোজাহাজ ৪১৪টি উড়োজাহাজ
ক্ষয়ক্ষতিৰ পৰিমাণ
৪টি যুদ্ধেৰ জাহাজ ডুবে গিয়েছিল ৩টি যুদ্ধেৰ জাহাজ ক্ষতিগ্ৰস্ত ১টি যুদ্ধেৰ জাহাজ ভূপৃষ্ঠ ছিল ২টি ডেষ্ট্ৰয়াৰ ডুবে গিয়েছিল ১টি অন্যান্য জাহাজ ডুবে গিয়েছিল ৩টি ক্ৰুইজাৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত ১টি ডেষ্ট্ৰয়াৰ ক্ষতিগ্ৰস্ত ৩টি অন্যান্য জাহাজ ক্ষতিগ্ৰস্ত ১৮৮টি উড়োজাহাজ ধ্বংস ১৫৫টি উড়োজাহাজ ক্ষতিগ্ৰস্ত ২,৪০২ জন নিহত ১,২৪৭ জন আহত	৪টি ছোট ডুবোজাহাজ ডুবে গিয়েছিল ১টি ছোট ডুবোজাহাজ ভূপৃষ্ঠ ছিল ২৯টি উড়োজাহাজ ধ্বংস ৬৪ জন নিহত ১ জন বন্দি
বেসামৰিক দুৰ্ঘটনা: ৫৭ জন নিহত ৩৫ জন আহত

পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণ ছিল ইতিহাসেৰ এটা অপ্ৰত্যাশিত সামৰিক অভিযান যা জাপান সাম্ৰাজ্যেৰ নৌবাহিনী দ্বাৰা ৭ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ চনতৰ ভোৰে (জাপানেৰ সময়: ৮ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১) হাওয়াই দ্বীপপুঞ্জেৰ পাৰ্ল হাৰ্বাৰে অবস্থিত মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ বিমান ও নৌ-ঘাঁটিতে আক্ৰমণ পৰিচালিত হয়। এ আক্ৰমণটি জাপান সাম্ৰাজ্যেৰ জেনাৰেল হেডকোয়াৰ্টাৰেৰ অপাৰেশন জেড-এৰ পৰিকল্পনায় হাওয়াই অপাৰেশন বা অপাৰেশন এআই নামে সমধিক পৰিচিত। ওয়াহো দ্বীপে ঐ দিনটি ছিল ছুটিৰ দিন। সেখানে আমেৰিকান নৌবাহিনীৰ প্যাসিফিক ফ্লিটকে জাপানী নৌবাহিনীৰ বিৰুদ্ধে আকাশসীমা অবৰোধেৰ বাবে ঘাঁটিতে নিয়ে আসা হয়েছিল।

৬টি বিমানবাহী জাহাজ পৰা ৩৫৩টি জাপানি যুদ্ধ বিমান, বোমাৰু বিমান আৰু টৰ্পেডো বিমান নৌ-ঘাঁটিটিতে একযোগে আক্ৰমণ কৰে। চাৰটি মাৰ্কিন যুদ্ধজাহাজ তাৎক্ষণিকভাবে ডুবে যায়। ইয়াৰ বাদেওও অন্য চাৰটি যুদ্ধজাহাজ মাৰাত্মকভাবে ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। ডুবে যাওয়া যুদ্ধজাহাজসমূহৰৰ মাজত দুটিকে উদ্ধাৰ কৰে পৰৱৰ্তীতে বিশ্বযুদ্ধেৰ কাজে লাগানো হয়। জাপান পৰিচালিত এ বিমান আক্ৰমণে ১৮৮টি মাৰ্কিন বিমান ধ্বংস হয়। নিহত হয় ২,৪০২ জন আৰু আহত বা ঘায়েল হয় ১,২৮২ জন। কিন্তু বিমান আক্ৰমণে বিদ্যুৎ কেন্দ্ৰ, জাহাজ নিৰ্মাণ কেন্দ্ৰ, ৰক্ষণাবেক্ষণ কেন্দ্ৰ, জ্বালানি ও টৰ্পেডো সংৰক্ষণাগাৰ বিশেষ কৰে সাবমেৰিন জেটি আৰু গোয়েন্দা বিভাগেৰ সদৰ দপ্তৰ আক্ৰান্ত হয়নি।

অন্যদিকে, আক্ৰান্তকাৰী জাপান সৈন্যদলেৰ সামৰিক সৰঞ্জাম লোকসান ও জানমালেৰ ক্ষয়ক্ষতি ছিল খুগ্ৰন্থ হালকা প্ৰকৃতিৰ। তাদেৰ ২৯টি যুদ্ধ বিমান ভূ-পাতিত হয় আৰু ৫টি খৰ্বাকৃতি সাবমেৰিন বা ডুবোজাহাজ তলিয়ে যায়। হামলাকাৰীদেৰ মধ্য পৰা ৬৫ জন নিহত কিংবা আহত হয়। 'কাজু সাকামাকি' নামীয় এক জাপানি নাবিককে আটক কৰা হয়।

আক্ৰমণেৰ ফলে প্ৰতিটি আমেৰিকানেৰ মনে গভীৰ ৰেখাপাত কৰেছিল। দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধেৰ প্ৰশান্ত আৰু ইউৰোপীয় দেশসমূহৰৰ - উভয় অংশেই মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ সৰাসৰি প্ৰবেশেৰ অধিকাৰ জন্মে ও নেতৃত্বেৰ সুযোগ পায়। পৰেৰ দিন অৰ্থাৎ ৮ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ তাৰিখে মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ জাপানেৰ বিৰুদ্ধে তাদেৰ আনুষ্ঠানিকভাবে যুদ্ধ ঘোষণা কৰে। অপ্ৰত্যাশিতভাবে অভ্যন্তৰীণ ও জাতীয় সমৰ্থনেৰ মাধ্যমে দুই দেশেৰ মাজতকাৰ সম্পৰ্ক শীতলীকৰণ পৰ্যায়ে যায়, যা পূৰ্বে খুগ্ৰন্থ শক্তিশালী ছিল। গ্ৰেট ব্ৰিটেন বা যুক্তৰাজ্য গোপনে যুক্তৰাষ্ট্ৰকে সহায়তা কৰে সক্ৰীয় মৈত্ৰীশক্তিৰ দেশ হিচাপে আবিৰ্ভূত হয়। এৰই ধাৰাবাহিকতায় জাৰ্মানি আৰু ইতালি যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ বিৰুদ্ধে ১১ ডিসেম্বৰ যুদ্ধ ঘোষণা কৰে আৰু মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰও পৰৱৰ্তীতে ঐ একই দিন পাল্টা যুদ্ধেৰ ঘোষণা প্ৰদান কৰে সৰাসৰি যুদ্ধে জড়িয়ে পড়ে।

অনেক ঐতিহাসিক ঘটনাকে আড়াল কৰে জাপান পাৰ্ল হাৰ্বাৰে সামৰিক আক্ৰমণ পৰিচালনা কৰেছিল। কোনৰূপ আনুষ্ঠানিক সতৰ্কবাণীৰ অভাব, দৃশ্যত ও বিশেষত চলমান আলাপ-আলোচনা দ্বাৰা সমস্যাৰ সমাধান থাকা সত্ত্বেও মাৰ্কিন প্ৰেসিডেন্ট ফ্ৰাংকলিন ডি. ৰুজভেল্ট ৭ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ তাৰিখে ঘোষণা দেন যা কুখ্যাত দিন হিচাপে স্মৰণীয় হয়ে থাকবে বা কলঙ্কজনক বক্তব্য মৰ্মে বিশ্ববাসীৰ কাষত চিৰস্মৰণীয় হয়ে ৰৈছে।

সংঘৰ্ষেৰ প্ৰেক্ষাপট

ওয়াহো দ্বীপেৰ পাৰ্ল হাৰ্বাৰে ১৯০৮ চনত মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ নৌ-ঘাঁটি স্থাপন কৰে। তখন পৰাই এটি জাপান সাম্ৰাজ্যেৰ নৌবাহিনীৰ চোখে ভীতিৰ কাৰণ হয়ে দাঁড়ায়। পাৰ্ল হাৰ্বাৰ নৌ-ঘাঁটি অত্যন্ত সুৰক্ষিতভাবে ছিল যা ওয়াহো'ৰ দূৰ্গ হিচাপে পৰিচিত। দূৰ্গেৰ অভ্যন্তৰে যুদ্ধজাহাজেৰ বন্দুকেৰ গুলি, বোমাবৰ্ষণ ৪০ সে.মি প্ৰস্থেৰ স্থাপনকৃত দেয়াল ভেদ ভিতৰে প্ৰবেশ কৰা ছিল অসম্ভব। সেখানে কোন পতিত জমি না ৰাখায় প্ৰতিপক্ষেৰ নৌবাহিনীৰ গোলাবৰ্ষণ ও অবতৰণ কৰে সাফল্য লাভ কৰা সম্ভব নয়। কৌশল প্ৰয়োগ কৰে জাপানেৰ সামৰিক বাহিনী ঐ ঘাঁটিতে অনেক নিৰ্মাণ শ্ৰমিককে গুপ্তচৰ হিচাপে প্ৰেৰণ কৰে। ফলে, জাপান কৰ্তৃপক্ষ তাদেৰ মাধ্যমে নৌ-ঘাঁটিৰ বিস্তাৰিত বিবৰণ জানতে সক্ষম হয়।

প্ৰত্যাশিত যুদ্ধ

জাপান দ্বাৰা মালয় আৰু ডাচ ইষ্ট ইণ্ডিজে আগ্ৰাসী ভূমিকা পালন ও দখলেৰ স্বাৰ্থে পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণটি নিৰপেক্ষ এলাকায় অবস্থিত ইউ.এস প্যাসিফিক ৰণতৰীতে পৰিচালিত হয়। এতে জাপান প্ৰাকৃতিক সম্পদ হিচাপে খনিজ তৈল আৰু ৰাবাৰেৰ দখলস্বত্ত্ব লাভেৰ বিপুল সম্ভাবনা দেখে। জাপান আৰু যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ মাজত যুদ্ধেৰ সম্ভাবনাটি তেমন ছিল না। ১৯২০-এৰ দশক পৰা পাৰস্পৰিক সহযোগিতা ও উন্নয়নেৰ আওতায় উভয় দেশই এ বিষয়ে যথেষ্ট সচেতন ছিল। কিন্তু, ১৯৩১ চনত এছিয়াৰ প্ৰবল পৰাশক্তি হিচাপে জাপানেৰ আগ্ৰাসী মনোভাবেৰ প্ৰেক্ষাপটে মঞ্চুৰিয়া অধিগ্ৰহণেৰ ফলে পৰিবেশ খুব দ্ৰুত উত্তপ্ত হয়ে উঠে ও উত্তেজনা বৃদ্ধিতে সহায়তা কৰে। পৰৱৰ্তী দশকে ভৌগোলিক সীমাৰেখা পেৰিয়ে জাপান চীনেৰ ভূমি দখল কৰাৰ পাশাপাশি দেশটিৰ সামৰিক শক্তি খৰ্ব কৰাৰ বাবে প্ৰাণপণ চেষ্টা চালাতে থাকে। অবশেষে নিৰন্তৰ প্ৰয়াসে পৰ্যাপ্ত সম্পদ লাভেৰ বাবেে চীনেৰ মূলভূমি দখলেৰ যোগ্যতা লাভে সক্ষম হয় দেশটি। মুৰে'ৰ নেতৃত্বে সাউদাৰ্ন অপাৰেশনেৰ কৌশল হিচাপে ২য় বিশ্বযুদ্ধেৰ ("মহান পূৰ্ব এছিয়াৰ যুদ্ধ") সূচনা পৰ্ব হিচাপে পৰিকল্পনা গ্ৰহণ কৰা হয়। বিশ্বেৰ ইতিহাসে মুৰে আৰু তাৰ কৌশলগত পৰিকল্পনা বাস্তবায়নে ২য় বিশ্বযুদ্ধেৰ বিস্তৃতি ঘটে। বৈশ্বিক যুদ্ধ হিচাপে ইউৰোপ, উত্তৰ আমেৰিকাই শুধু নয়; এছিয়া আৰু প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলেৰ দেশসমূহৰও এ যুদ্ধে সৰাসৰি জড়িয়ে পড়ে।

১৯৩৭ খ্ৰিষ্টাব্দেৰ ডিসেম্বৰ পৰা জাপান দ্বাৰা সংঘটিত বিভিন্ন ঘটনা যেমন: ইউএসএস প্যানে'ৰ উপৰ আক্ৰমণ আৰু নানকিং গণহত্যাৰ (২ লক্ষাধিক বাছবিচাৰহীন হত্যাকাণ্ড) ঘটনায় পশ্চিমেৰ দেশসমূহৰয় প্ৰকাশ্যে জনমতেৰ ফলে সৃষ্ট জাপান বিৰোধী আন্দোলন প্ৰকটভাবে দানা বেঁধে ওঠে। জাপানেৰ অন্য ৰাজ্য গ্ৰাস ও অধিগ্ৰহণে পাৰ্শ্ববৰ্তী ৰাষ্ট্ৰসমূহেৰ অভ্যন্তৰে ব্যাপক আতঙ্ক সৃষ্টিৰ প্ৰেক্ষাপটে চীনেৰ অনুৰোধক্ৰমে ও যুদ্ধেৰ বাবে ঋণ সহায়তা সৰবৰাহ চুক্তিৰ আওতায় যুক্তৰাষ্ট্ৰ, যুক্তৰাজ্য আৰু ফ্ৰান্স একত্ৰিত হয়।

১৯৪০ চনত জাপান ফৰাসি ইন্দোচীন জোৰপূৰ্বক ও অন্যায়ভাবে সামৰিক শক্তি প্ৰয়োগেৰ মাধ্যমে অধিগ্ৰহণ কৰে। এৰ ফলে তাৰা চীনে সৰবৰাহ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাৰ চেষ্টা চালায়। জাপানেৰ এই অবন্ধুত্বসূলভ আচৰণেৰ প্ৰেক্ষাপটে মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ উড়োজাহাজ ও মেশিনেৰ যন্ত্ৰাংশ, পেট্ৰোলিয়ামজাতীয় তৰল পদাৰ্থ ইত্যাদি জাপানে প্ৰেৰণেৰ উদ্দেশ্যে জাহাজ বোঝাই কৰাৰ উপৰ স্থগিতাদেশ প্ৰদান কৰে। ছেপ্টেম্বৰে লোহা ও ষ্টীলেৰ পাত ৰপ্তানীৰ উপৰ নিষেধাজ্ঞা জাৰী কৰাৰ ঘোষণা দেয়া হলে জাপানেৰ ৰাষ্ট্ৰদূত হোৰিনাউচি ৮ অক্টোবৰ, ১৯৪০ চনত সেক্ৰেটাৰী হালেৰ কাষত তীব্ৰভাবে প্ৰতিবাদ ব্যক্ত কৰে আৰু হুশিয়াৰ বাণী উচ্চাৰণ কৰে যে, এৰ ফলে তা হবে অবন্ধুত্বসূলভ আচৰণ। মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ জাপানে তৈল ৰপ্তানী বন্ধ কৰতে পাৰেনি। ঐ সময়ে ওয়াশিংটন মানবীয় দৃষ্টিকোণ ও ভাব-আবেগ নিয়ন্ত্ৰণেৰ প্ৰশ্নে তৈল ৰপ্তানী বন্ধ কৰাৰ মতো চৰম পদক্ষেপ নিতে ব্যৰ্থ হয়। ইয়াৰ বাদেওও মাৰ্কিন তেল আমদানীৰ উপৰ বহুলাংশেই জাপানেৰ নিৰ্ভৰশীলতা ছিল।

১৯৪১ চনতৰ প্ৰথমদিকে প্ৰেসিডেন্ট ফ্ৰাংকলিন ডি. ৰুজভেল্ট স্যান ডিয়েগো পৰা হাওয়াই দ্বীপপুঞ্জে প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় ৰণতৰী স্থানান্তৰ কৰে। ইয়াৰ বাদেওও তেওঁ দূৰপ্ৰাচ্যে জাপানী আগ্ৰসনকে নিৰুৎসাহিত ও দমিয়ে ৰাখতে ফিলিপাইনে মাৰ্কিন সামৰিক ঘাঁটি তৈৰি কৰাৰ নিৰ্দেশ দেন। কাৰণ জাপানেৰ হাই কমাণ্ড ভুলক্ৰমে যদি দক্ষিণ-পূৰ্ব এছিয়ায় ব্ৰিটিছ উপনিবেশসমূহৰতে আক্ৰমণ কৰে ফেলে, তাহলে মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ যুদ্ধেৰ দিকে অগ্ৰসৰ হবে। এটা ব্যাপক বিধ্বংসী আক্ৰমণ মোকাবিলা কৰাৰ একমাত্ৰ উপায়ই হলো মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ নৌবাহিনীৰ মাধ্যমে সৰাসৰি হস্তক্ষেপ কৰা। ফিলিপাইনে আক্ৰমণ কৰাও ছিল জাপানীদেৰ যুদ্ধ পৰিকল্পনা অংশেৰ অন্যতম বিবেচ্য বিষয়। মাৰ্কিন যুদ্ধ পৰিকল্পনা অৰেঞ্জ ফিলিপাইনেৰ প্ৰতিৰক্ষাকল্পে চল্লিশ হাজাৰ দক্ষ ও অভিজাত বাহিনীৰ সদস্য নিয়োগ কৰে। এ পৰিকল্পনাৰ বিপক্ষ মতামত ব্যক্ত কৰে ফিলিপাইনেৰ ফিল্ড মাৰ্শাল ডগলাস ম্যাকআৰ্থাৰ। তেওঁ মত প্ৰকাশ কৰেআছিল যে, মোতায়েনকৃত সদস্যদেৰ পৰিবৰ্তে ১০গুণ বেছি সদস্য প্ৰয়োজন আৰু কাজটি বাস্তবায়ন কৰা সহজসাধ্য হবে না। ১৯৪১ চনত মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ সামৰিক বিশ্লেষক ও পৰিকল্পনাকাৰীগণ ফিলিপাইনে যুদ্ধ ছড়িয়ে পড়া শীৰ্ষক অধ্যাদেশ জাৰি কৰে। ইয়াৰ বাদেওও ১৯৪১ চনতৰ শেষ দিকে এছিয়াটিক ৰণতৰীৰ কমাণ্ডোৰ এ্যাডমিৰাল থমাসেৰ উপৰ এবিষয়ে দায়িত্বভাৰ অৰ্পণ কৰা হয়।

ফ্ৰান্স পতনেৰ প্ৰেক্ষাপটে ফৰাসি ইন্দোচীনে জাপানীৰা আক্ৰমণ কৰে। এ আগ্ৰাসনেৰ প্ৰতিবাদে ১৯৪১ খ্ৰিষ্টাব্দেৰ জুলাইতে মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ জাপানে জ্বালানী তৈল ৰপ্তানি স্থগিত ৰাখে। ইয়াৰ বাদেওও নতুন অভ্যন্তৰীণ জ্বালানী তৈল বণ্টন নীতিও এবাবেে দায়ী। ফলশ্ৰুতিতে জাপানীৰা নিজেদেৰকে টিকিয়ে ৰাখতে তৈলসমৃদ্ধ ডাচ উপনিবেশ হিচাপে ইষ্ট ইণ্ডিজ দখলেৰ পৰিকল্পনা কৰে। তাৰা চীন পৰা নিজ সৈন্যবাহিনী প্ৰত্যাহাৰ কৰে আৰু ইউৰোপীয় দেশসমূহৰৰ নিয়ন্ত্ৰণাধীন প্ৰাকৃতিক সম্পদসমৃদ্ধ দক্ষিণ-পূৰ্ব এছিয়ায় উপনিবেশ দখলে ব্যাপক মনোনিবেশ ঘটায়।

১৯৪১ চনতৰ আৰম্ভতে এ্যাডমিৰাল ইসোৰোকু ইয়ামামোতো'ৰ (পৰৱৰ্তীতে জাপানেৰ সম্মিলিত যুদ্ধ জাহাজেৰ প্ৰধান) নেতৃত্বে পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ উপৰ আক্ৰমণেৰ মাধ্যমে দক্ষিণাঞ্চলেৰ প্ৰাকৃতিক সম্পদভুক্ত এলাকা (সাধাৰণভাবে জাপানীদেৰ অভিমতে ডাচ ইষ্ট ইণ্ডিজ আৰু দক্ষিণ-পূৰ্ব এছিয়া) ৰক্ষা কৰাৰ বাবে প্ৰাথমিকভাবে পৰিকল্পনা প্ৰণয়ন কৰা হয়। এ সংক্ৰান্ত বিষয়ে তেওঁ প্ৰথাগত পৰিকল্পনা গ্ৰহণ ও প্ৰশিক্ষণেৰ ব্যবস্থা কৰে। কিন্তু জাপান সাম্ৰাজ্যেৰ নৌবাহিনীৰ জেনাৰেল ষ্টাফেৰ তৰফ পৰা হুমকি, নৌ সদৰদপ্তৰ পৰা অনেক তৰ্ক-বিতৰ্কসহ তাৰ পদত্যাগেৰ কামতও আলোচনা হয়। প্ৰাথমিকভাবে ক্যাপ্টেন মিনোৰু গেণ্ডাৰ তত্ত্বাবধানে ১৯৪১ চনতৰ বসন্তেৰ আৰম্ভতে আক্ৰমণেৰ বিষয়ে পূৰ্ণাঙ্গ পৰিকল্পনা বাস্তবায়নেৰ কাজ চলতে থাকে। জাপানী আক্ৰমণেৰ পৰিকল্পনাবিদ ১৯৪০ চনত ব্ৰিটিছ বিমানবাহিনী দ্বাৰা ইতালীয় নৌবহৰেৰ উপৰ বিমান আক্ৰমণেৰ ঘটনাসমূহ নিবিড়ভাবে পৰ্যবেক্ষণ কৰে। এৰ ফলে তাৰা পাৰ্ল হাৰ্বাৰে মাৰ্কিন নৌবহৰেৰ উপৰ খুগ্ৰন্থ সফল ও ব্যাপক আক্ৰমণ পৰিচালনা কৰে পৰিকল্পনাটিৰ বাস্তবায়ন কৰতে পেৰেছিল।

পৰৱৰ্তী কয়েক মাস ধৰে বিমানেৰ পাইলটদেৰ বাবে প্ৰশিক্ষণ, যন্ত্ৰপাতি সংগ্ৰহ আৰু বুদ্ধিমত্তা নিৰূপণ কৰা হয়েছিল। সমুদয় প্ৰস্তুতি-পৰ্ব সম্পন্ন হওয়াসত্ত্বেও সম্ৰাট হিৰোহিতো আক্ৰমণ পৰিকল্পনাৰ কামত সম্মতিদানেৰ বাবে ৫ নৱেম্বৰ পৰ্যন্ত অপেক্ষা কৰে য’ত ইম্পেৰিয়াল কনফাৰেন্সেৰ তিন-চতুৰ্থাংশ বিষয়াদি সম্পাদনেৰ পৰ এসমস্যাৰ বিষয়ে আলোকপাত কৰা হয়। চূড়ান্ত অনুমোদন প্ৰদানেৰ বাবে সম্ৰাট ১ ডিসেম্বৰ পৰ্যন্ত অপেক্ষা কৰে। জাপানেৰ অধিকাংশ নেতৃবৃন্দ তাকে পৰামৰ্শ দিলেন যে, চীনেৰ ঘটনা, বিপদজনক হয়ে ওঠা মানচুকু আৰু কোৰিয়াৰ উপৰ নিয়ন্ত্ৰণকে আৰো পাকাপোক্ত কৰাৰ বাবেই আক্ৰমণ প্ৰয়োজন। যাইহোক, ১৯৪১ চনতৰ শেষ দিকে অনেক সামৰিক বিশ্লেষকেৰই ধাৰণা ছিল যে, মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ ও জাপানেৰ মাজত যুদ্ধবিগ্ৰহ অনিবাৰ্য হয়ে পড়েছে। মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় সামৰিক ঘাঁটিসমূহৰকে একাধিক বিষয়েৰ উপৰ সতৰ্কিত কৰা হয়। কিন্তু মাৰ্কিন কৰ্মকৰ্তাৰা সন্দিহান আছিল যে, পাৰ্ল হাৰ্বাৰই হবে জাপানেৰ প্ৰথম লক্ষ্য। তাৰা প্ৰত্যাশা কৰেআছিল যে, ফিলিপাইনই হয়তো জাপান দ্বাৰা প্ৰথম আক্ৰান্ত হতে পাৰে। যুদ্ধ ঘাঁটি তৈৰি, ম্যানিলায় নৌ-ঘাঁটিৰ কাৰণে সমুদ্ৰপথ বন্ধ, বিশেষত দক্ষিণেৰ অঞ্চলসমূহৰয় সৰবৰাহ বন্ধ ৰাখা হয়, যা ছিল জাপানেৰ প্ৰধান উদ্দেশ্য। ইয়াৰ বাদেওও তাৰা আৰো ভুলেৰ মাজত ছিল যে, জাপান ঐ সময়ে একাধিক প্ৰধান নৌ-যুদ্ধ পৰিচালনা কৰাৰ মতো সামৰিক শক্তিমত্তায় সক্ষম ছিল না।

আক্ৰমণেৰ উদ্দেশ্যসমূহ

ফোৰ্ড আইল্যাণ্ডেৰ হ্যাঙ্গাৰটি বিমানসহ পুড়ছে।

পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণটিতে অনেকসমূহৰ প্ৰধান লক্ষ্য ও উদ্দেশ্যকে জড়িত কৰেছিল জাপান।

• প্ৰথমত, আক্ৰমণেৰ ফলে অত্যন্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ আমেৰিকান যুদ্ধ জাহাজসমূহৰ ধ্বংস হয়। এতে জাপানেৰ দখলকৃত ডাচ ইষ্ট ইণ্ডিজ আৰু মালয়ে প্যাসিফিক ফ্লিটেৰ হস্তক্ষেপ পৰা দূৰে ৰাখা হয়।
• দ্বিতীয়ত, আশা কৰা হয়েছিল যে, আক্ৰমণেৰ ফলে জাপান তাৰ সামৰিক অবস্থানকে আৰো মজবুত ও নৌ-শক্তি বৃদ্ধি কৰাৰ বাবে পৰ্যাপ্ত সময় পাবে। এৰ ফলে ১৯৪০ চনত স্বাক্ষৰিত উইনসন-ওয়ালশ্‌ চুক্তি বাতিল হয়ে যাবে যদি কোনো কাৰণে জাপান যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধে বিজয় অৰ্জন কৰতে পাৰে।
• সবশেষে, ঐক্যবদ্ধ আমেৰিকানদেৰ নৈতিক মনোবল বহুলাংশে হ্ৰাস পাবে। ফলে মাৰ্কিন সৈন্যৰা পশ্চিমেৰ প্ৰশান্ত মহাসাগৰ ও ডাচ ইষ্ট ইণ্ডিজে অগ্ৰসৰ না হয়ে যুদ্ধেৰ চিন্তাধাৰা পৰা নিজেদেৰকে বিচ্যূত কৰবে।

নীতিগত অবস্থানে পৰা যুদ্ধজাহাজ ধ্বংস কৰাকেই প্ৰধান লক্ষ্যবস্তু হিচাপে গ্ৰহণ কৰে জাপান। ঐ সময়ে বিশ্বেৰ যেকোনো দেশেৰ নৌবাহিনীৰ তুলনায় মাৰ্কিনীদেৰ আভিজাত্য ও গৰ্বেৰ প্ৰতীক ছিল যুদ্ধজাহাজসমূহৰ। ইয়াৰ বাদেওও সামগ্ৰিকভাবে জাপান দক্ষিণ-পূৰ্ব এছিয়াৰ প্ৰবল পৰাশক্তি ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে আসীন ছিল।

প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় নৌবহৰ পাৰ্ল হাৰ্বাৰে নোঙৰ কৰাৰ ফলে নিৰ্দিষ্ট দুটি অসুবিধাকে মোকাবেলা কৰতে সক্ষম হয়:

• শত্ৰুপক্ষেৰ লক্ষ্যবস্তু হিচাপে আক্ৰান্ত জাহাজসমূহৰ অগভীৰ জলে অবস্থান কৰবে। এতে তুলনামূলকভাবে সহজপন্থায় উদ্ধাৰকাৰ্যে দ্ৰুত অংশগ্ৰহণ কৰাসহ প্ৰয়োজনে জাহাজসমূহৰকে মেৰামত কৰে পুণৰায় ব্যবহাৰোপযোগী কৰা যাবে। অধিকাংশ নাবিকই আক্ৰমণকালীন সময়ে নিজেদেৰ প্ৰাণ ৰক্ষা কৰতে পাৰবেন। অনেকেই হয়তো উপকূল ত্যাগ কৰবে অথবা হাৰ্বাৰ পৰা তাদেৰকে উদ্ধাৰ কৰা হবে।
• দ্বিতীয় গুৰুত্বপূৰ্ণ অসুবিধা হলো সময়জনিত কাৰণ। জাপানিৰা জানতো যে, মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় নৌবহৰেৰ অধীনে তিনটি বিমান বহনকাৰী যুদ্ধ জাহাজ (ইউএসএস এন্টাৰপ্ৰাইজ, ইউএসএস লেসিংটন আৰু ইউএসএস সাৰাতোগা) তখনো পাৰ্ল হাৰ্বাৰে প্ৰবেশ কৰেি। অ্যাডমিৰাল মাহানেৰ চূড়ান্ত যুদ্ধেৰ মতবাদ - বিশেষ কৰে সৰ্বোচ্চসংখ্যক যুদ্ধজাহাজ ধ্বংস কৰাৰ ঘোষণায় আইজেএন-এৰ শীৰ্ষ স্থানীয় কৰ্মকৰ্তা ইমামোতো যুদ্ধে যাবাৰ লক্ষ্যে এগিয়ে যান।

জাপানীদেৰ আস্থা ও বিশ্বাস ছিল যে, তাদেৰ সামৰিক ক্ষমতা প্ৰয়োগেৰ ফলে এটা ছোট ও যুদ্ধে সহজভাবে বিজয় অৰ্জনসহ অন্যান্য লক্ষ্যমাত্ৰা বিশেষত নৌ জেটি, তেল সংৰক্ষণাগাৰ, ডুবোজাহাজ ঘাঁটি নিৰাপদে দখল কৰা যাবে। তাদেৰ সামৰিক চিন্তাধাৰায় উক্ত সমস্ত সম্পদ বৃহৎ যুদ্ধেৰ আগে দখল কৰা হলে দখলকৃত স্থাপনায় ফেলে যাওয়া সকলপ্ৰকাৰ সুযোগ-সুবিধাৰ ব্যাপক প্ৰভাৱ অনুভূত হবে।

অগ্ৰসৰতা ও আক্ৰমণ

২৬ নৱেম্বৰ ১৯৪১ তাৰিখে জাপানী টাস্ক ফোৰ্স (কিডো বুতাই ষ্ট্ৰাইকিং ফোৰ্স) ৬টি বিমানবাহী যুদ্ধ জাহাজ - আকাগি, কাগা, সোৰিয়া, হিৰুও, শোকাকু আৰু জুইকাকু নিয়ে উত্তৰ জাপানেৰ উপকূল পৰা উত্তৰ-পশ্চিম হাওয়াইয়েৰ দিকে অগ্ৰসৰ হয়। পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণে এ বিমান পৰিবাহী ৰণপোতসমূহৰ ব্যবহাৰেৰ পৰিকল্পনা নেয় তাৰা। সৰ্বমোট ৪০৮টি এয়াৰক্ৰাফট বা যুদ্ধবিমান পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণে ব্যবহৃত হয়। তন্মাজত ৩৬০টি বিমান দুই স্তৰবিশিষ্ট আৰু বাকি ৪৮টি বিমান প্ৰতিৰক্ষামূলক কমব্যাট এয়াৰ প্যাট্ৰোলেৰ (সিএপি) যা পৰৱৰ্তীতে প্ৰথম স্তৰ পৰা ৯টি যুদ্ধ বিমান যুক্ত হবে।

প্ৰথম স্তৰেৰ বিমানেৰ মাধ্যমে প্ৰাথমিক আক্ৰমণ হবাৰ পৰ দ্বিতীয় স্তৰেৰ বিমানসমূহৰ আক্ৰমণ কৰে অবশিষ্ট কাজসমূহৰ সম্পন্ন কৰবে। প্ৰথম স্তৰেৰ বিমানসমূহৰ পৰা মূলত প্ৰধান যুদ্ধ জাহাজসমূহৰতে আক্ৰমণ শানানো হবে। অগভীৰ জলে ৰাডাৰ সংযোগ ও উত্তাল তৰঙ্গবিৰোধী প্ৰযুক্তিতে গড়া, বিশেষভাবে উপযোগী টাইপ ৯১ এ্যাৰিয়্যাল টৰ্পেডোৰ সহায়ে এ আক্ৰমণ প্ৰক্ৰিয়া পৰিচালিত হবে।

• বিমান চালকদেৰ প্ৰতি নিৰ্দেশ ছিল যে, তাৰা যেন সবাতোকৈ মূল্যবান লক্ষ্যস্থলে বিশেষত যুদ্ধজাহাজ আৰু বিমানবাহী জাহাজে আঘাত হেনে ধ্বংস কৰতে পাৰে। যদি কোন কাৰণে যুদ্ধজাহাজ আৰু বিমানবাহী জাহাজে আঘাত হানতে না পাৰে তবে অন্যান্য উচ্চস্তৰেৰ জাহাজ হিচাপে ক্ৰুইজাৰ আৰু ডেষ্ট্ৰয়াৰকে লক্ষ্য হিচাপে চিহ্নিত কৰে আঘাত কৰে।
• বোমাৰু বিমানেৰ সৈনিকদেৰকে স্থল এলাকা লক্ষ্য কৰে বোমা নিক্ষেপ কৰাৰ নিৰ্দেশ দেয়া হয়।
• যুদ্ধ বিমানসমূহৰকে নিৰ্দেশ দেয়া হয় তাৰা যেন গোলাবৰ্ষণ ও আক্ৰমণেৰ সহায়ে যতোটা সম্ভব নিশ্চিতভাবে স্থলে অবস্থানৰত বিমানসমূহৰ ধ্বংস কৰাৰ চেষ্টা কৰে। এৰ ফলে প্ৰতিপক্ষেৰ বিমানসমূহৰ বোমাৰু বিমানসমূহৰকে বিশেষ কৰে প্ৰথম স্তৰেৰ বিমানসমূহৰকে আক্ৰমণ ও তাড়া কৰতে পাৰবে না। যখন যুদ্ধবিমানসমূহৰৰ জ্বালানী কমে যাবে তখন সেসমূহৰ বিমানবাহী যুদ্ধ জাহাজে ফিৰে গিয়ে জ্বালানী সংগ্ৰহ কৰে পুণৰায় যুদ্ধক্ষেত্ৰে ফিৰে যাবে। যুদ্ধে নিয়োজিত আকাশে টহলধাৰী যুদ্ধ বিমানসমূহৰ য’ত প্ৰয়োজন, সেখানেই তাদেৰ দায়িত্ব পালন কৰে চলছিল, বিশেষ কৰে মাৰ্কিনীদেৰ বিমানঘাঁটিসমূহৰতে।

আক্ৰমণ ঘোষণাৰ আগে ক্ৰুইজাৰ পৰা দুইটি পৰিদৰ্শনকাৰী বিমান ওয়াহু এলাকা পৰ্যবেক্ষণ কৰে আৰু শত্ৰুৰ নৌবহৰেৰ অবস্থান ও বিন্যাসেৰ উপৰ প্ৰতিবেদন দাখিল কৰে। ইয়াৰ বাদেওও অন্য চাৰটি পৰিদৰ্শনকাৰী বিমান জাপানেৰ ৰণপোতবাহী জাহাজ কিডো বুতাই আৰু নিহাউয়েৰ উপৰ চক্কৰ দিতে থাকে যাতে আকস্মিক পাল্টা আক্ৰমণ পৰা ৰক্ষা কৰতে পাৰে।

সাবমেৰিন সংক্ৰান্ত বিবৰণ

জাপানেৰ সাবমেৰিনবাহিত আই-১৬, আই-১৮, আই-২০, আই-২২ আৰু আই-২৪ ৰণতৰীসমূহৰৰ প্ৰত্যেকটিই খুব ছোট আকৃতিৰ কো-হাইওটেকি ঘৰানাৰ সাবমেৰিন নিয়ে ওয়াহো নদীতে চলতে আৰম্ভ কৰে। ২৫ নৱেম্বৰ ১৯৪১ তাৰিখে কুৰে নেভাল ডিষ্ট্ৰিক্ট পৰা ঐ সাবমেৰিনসমূহৰ ১০ নটিক্যাল মাইল বেগে পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ মুখে এসে ৭ ডিসেম্বৰ ১টায় তাদেৰ টহল কাৰ্যক্ৰম আৰম্ভ কৰে। হাওয়াইয়েৰ স্থানীয় সময় ৰাত ৩টা ৪২ মিনিটে মাইন ধ্বংসকাৰী ইউএসএস কনডোৰ দক্ষিণ-পশ্চিম পাৰ্ল হাৰ্বাৰ এলাকায় এটা ছোট সাবমেৰিনেৰ উপস্থিতি টেৰ পেয়ে ক্ষেপণাস্ত্ৰবাহী ইউএসএস ওয়াৰ্ডকে সতৰ্ক সঙ্কেত প্ৰেৰণ কৰে। খুব ছোট আকৃতিৰ কো-হাইওটেকি ক্লাস সাবমেৰিনটি পাৰ্ল হাৰ্বাৰ এলাকায় হয়তোবা প্ৰবেশও কৰেছিল। ইয়াৰ বাদেওও ইউএসএস ওয়াৰ্ড ভোৰ ৬টা ৩৭ মিনিটে অন্য আৰেকটি কো-হাইওটেকি ঘৰানাৰ সাবমেৰিনকে ডুবিয়ে দেয় যা ছিল ২য় বিশ্বযুদ্ধে প্ৰথম মাৰ্কিন গুলিবৰ্ষণ। সকাল ৮টা ৪৩মিনিটে ইউএসএস মোনঘান আৰেকটি মিডগেট সাবমেৰিন ধ্বংস কৰে।

তৃতীয় এটা ছোট আকৃতিৰ ডুবোজাহাজ আক্ৰমণে নিয়োজিত থাকা অবস্থায় দুইবাৰ চৰায় আটকে যায়। একবাৰ পোতাশ্ৰয়ে প্ৰবেশেৰ সময় বাইৰেৰ দিকে আৰু আৰেকবাৰ ওয়াহু'ৰ পূৰ্ব দিকে। চড়ায় আটকে থাকা অবস্থায় ৮ ডিসেম্বৰ এই ডুবোজাহাজটিকে আটক কৰা হয়। নিদৰ্শন চিহ্ন হিচাপে কাজু সাকামাকি সাঁতৰে তীৰে উঠাৰ চেষ্টা কৰাৰ সময় ধৃত হন আৰু যুদ্ধে ১ম জাপানী বন্দী হিচাপে আখ্যায়িত হন।

চতুৰ্থ এটা ডুবোজাহাজ সমুদ্ৰেৰ গভীৰে যাওয়ায় ক্ষতিগ্ৰস্ত হয় আৰু টৰ্পেডোতে আগুন ধৰাৰ পূৰ্ব মুহুৰ্তে নাবিকেৰা এটিকে পৰিত্যক্ত ঘোষণা কৰে। ১৯৯৯ চনত মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ নৌবাহিনীৰ এটা প্ৰতিষ্ঠান ঐ সময়েৰ প্ৰাপ্ত স্থিৰচিত্ৰ পৰ্যালোচনা ও বিশ্লেষণ কৰে মত পোষণ কৰে যে, ছোট ডুবোজাহাজসমূহৰ সফলভাবে টৰ্পেডোৰ সহায়ে ইউএসএস ওয়েষ্ট ভাৰ্জিনিয়ায় আক্ৰমণ পৰিচালনা কৰতে পেৰেছিল। জাপানী বাহিনী এটা ছোট সাবমেৰিনেৰ কাছ পৰা ৮ ডিসেম্বৰ ০০:৪১-এ পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ অভ্যন্তৰে এক বা একাধিক বৃহদাকাৰ যুদ্ধ জাহাজ ধ্বংসেৰ এটা ৰেডিও বাৰ্তা পেয়েছিল। ছোট ডুবোজাহাজটিৰ চূড়ান্ত পৰিণতি অজানাই পৰা যায় অৰ্থাৎ এটি মূল ডুবোজাহাজেৰ কাষত আৰ ফিৰে আসেনি। ৭ ডিসেম্বৰ ২০০৯ চনত লস এ্যাঞ্জেলেস টাইমস্‌ তাদেৰ প্ৰতিবেদনে উল্লেখ কৰে যে, পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ দক্ষিণে ৩ মাইল দূৰে এটা সাবমেৰিনেৰ তিনটি টুকৰো ১৯৯৪ পৰা ২০০১ চনতৰ মাজত আবিষ্কৃত হয় যা হয়তোবা ঐ সময়ে হাৰিয়ে যাওয়া সাবমেৰিনেৰই হতে পাৰে। প্ৰচাৰ সংস্থাটি তাদেৰ প্ৰতিবেদনে আৰো জানায়, এৰ স্বপক্ষে পৰোক্ষ প্ৰমাণাদি ৰৈছে যে, সাবমেৰিনটি দুইটি টৰ্পেডোৰ সহায়ে ৰণতৰীতে আগুন দিয়েছিল।

জাপানেৰ যুদ্ধ ঘোষণা

পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণে কৌশলগত কাৰণে যুদ্ধেৰ কোনৰূপ আনুষ্ঠানিকতা সম্পন্ন কৰেি জাপান। কিন্তু এ আক্ৰমণ এডমিৰাল ইয়ামামোতো'ৰ ইচ্ছা অনুযায়ী ছিল না। প্ৰকৃতপক্ষে তেওঁ জাপান-যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ মাজতকাৰ শান্তি প্ৰক্ৰিয়া আলোচনা বাতিলেৰ ঘটনাটি আধা ঘন্টা পৰ জানতে পাৰেন। জাপানীৰা যুদ্ধ সংক্ৰান্ত আলোচনাৰ চেষ্টা চালিয়েছিল কিন্তু আশ্চৰ্যজনকভাবে তাৰা আনুষ্ঠানিক ঘোষণা প্ৰদানেৰ পূৰ্বেই আক্ৰমণ আৰম্ভ কৰে দেয়। টোকিও পৰা পাঁচ হাজাৰ শব্দেৰ এটা দুই খণ্ডেৰ বাৰ্তা যা ১৪-খণ্ডেৰ বাৰ্তা নামে পৰিচিত, ওয়াশিংটনে অবস্থিত জাপান দূতাবাসে প্ৰেৰণ কৰে। বাৰ্তাটি প্ৰক্ৰিয়াজাতকৰণে অনেক সময় ব্যয়েৰ প্ৰেক্ষাপটে জাপানী ৰাষ্ট্ৰদূতেৰ কাষত দেৰীতে পৌঁছে। ইতোমাজত আমেৰিকান কোড সংগ্ৰাহকৰা জাপানেৰ প্ৰেৰিত বাৰ্তাটি ঘন্টাখানেকেৰ মাজত নিজেদেৰ অনুকূলে নিয়ে নেয়। ১৪-খণ্ডেৰ বাৰ্তায় যুদ্ধেৰ ঘোষণা লিখিত আকাৰে ছিল কিন্তু ৰাষ্ট্ৰদূত না কৰিছে যুদ্ধেৰ আনুষ্ঠানিক ঘোষণা, না কৰিছে কূটনৈতিক সম্পৰ্ক জোৰদাৰ। যুদ্ধেৰ ঘোষণাটি মুদ্ৰিত আকাৰে জাপানেৰ দৈনিকসমূহৰৰ সান্ধ্যকালীন সংস্কৰণে প্ৰকাশিত হয়। কিন্তু আমেৰিকান সৰকাৰকে অবগত কৰানো হয় আক্ৰমণেৰ পৰদিন।

প্ৰচলিত ধাৰণা অনুযায়ী জাপান কোন মাত্ৰ সৰকাৰীভাবে সতৰ্কবাৰ্তা প্ৰেৰণ ছাড়াই দু'দেশেৰ সম্পৰ্ক ভেঙ্গে আক্ৰমণ পৰিচালনা কৰবে এটি বিশ্বাসযোগ্য নয়। শুধুমাত্ৰ ওয়াশিংটনকে যুদ্ধেৰ আনুষ্ঠানিক ঘোষণা সম্বলিত নথি বিতৰণে বিলম্গ্ৰন্থ এবাবেে দায়ী। তবে, ১৯৯৯ চনত টোকিওতে অবস্থিত ইন্টাৰন্যাশনাল ক্ৰিশ্চিয়ান ইউনিভাৰ্সিটিৰ আইন ও আন্তৰ্জাতিক সম্পৰ্ক বিভাগেৰ অধ্যাপক তাকিও ইগুচি পাৰ্ল হাৰ্বাৰ সম্পৰ্কীয় প্ৰামাণ্য দলিলাদি ঘেঁটে চমকপ্ৰদ তথ্য উপস্থাপন কৰিছে। এতে তেওঁ কিভাবে সৰকাৰেৰ অভ্যন্তৰে তীব্ৰ বিতৰ্কেৰ ঝড় উঠেছিল, প্ৰকৃতপক্ষে আক্ৰমণ কৰা উচিত হবে কি-না, হলে কোথায় হবে, আলোচনা বন্ধ কৰতে জাপানেৰ ইচ্ছা, ওয়াশিংটনকে এ বিষয়ে জানানো আৰু যুদ্ধ আৰম্ভ কৰাৰ বিষয় ইত্যাদি তথ্য তুলে ধৰেন। ৭ ডিসেম্বৰ সম্পৰ্কে যুদ্ধেৰ দিনলিপিতে উল্লেখ কৰা হয় যে, "আমাদেৰ কূটনীতি অগ্ৰসৰমান ও সফলভাবে অগ্ৰসৰ হৈছে।" এ বিষয়ে ইগুচি আৰো বলেন, "দিনলিপিৰ মাধ্যমে দেখা যায় যে, সামৰিক ও নৌবাহিনী পৰা যুদ্ধেৰ কোন সঠিক দিনক্ষণ ঘোষণা কৰা হয়নি অথবা আলোচনা স্থগিতেৰ বাবেেও পূৰ্ব পৰা কোন তথ্য প্ৰদান কৰা হয়নি।"

বিমান আক্ৰমণেৰ ধাৰা

দুই স্তৰেৰ যুদ্ধ বিমানেৰ মাধ্যমে জাপান পাৰ্ল হাৰ্বাৰে অবস্থিত যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ নৌ ঘাঁটিতে আক্ৰমণ আৰম্ভ হয়। প্ৰথম স্তৰেৰ বিমানসমূহৰ ১৩৬ নটিক্যাল মাইল দূৰে থাকাকালীন সময়ে আমেৰিকান সেনাবাহিনীৰ ৰাডাৰে দৃশ্যমান হলেও ভুলক্ৰমে ধাৰণা কৰা হয় যে ঐসমূহৰ আমেৰিকান বোমাৰু বিমান।

আক্ৰান্ত লক্ষ্যবস্তুসমূহ: ইউএসএস ক্যালিফোৰ্নিয়া (বিবি-৪৪), ইউএসএস মেৰিল্যাণ্ড (বিবি-৪৬), ইউএসএস ওকলেহোমা (বিবি-৩৭), ইউএসএস টেনিসি (বিবি-৪৩), ইউএসএস ওয়েষ্ট ভাৰ্জিনিয়া (বিবি-৪৮), ইউএসএস অ্যাৰিজোনা (বিবি-৩৯), ইউএসএস নেভাডা (বিবি-৩৬), ইউএসএস পেনসিলভানিয়া (বিবি-৩৮), ফোৰ্ড আইল্যাণ্ড এনএএস, হিকাম বিমান ঘাঁটি।

এড়িয়ে যাওয়া স্থাপনাসমূহ: তৈল সংগ্ৰহেৰ ট্যাংক; সিনপ্যাক হেডকোয়াৰ্টাৰ ভবন, সাবমেৰিন ঘাঁটি, নৌ ঘাঁটি।

মাত্ৰ নব্বুই মিনিটব্যাপী জাপানেৰ পূৰ্বপৰিকল্পিত বিমান আক্ৰমণে শান্ত ও সম্পূৰ্ণ পাৰ্ল হাৰ্বাৰ দ্বীপটি ছিন্ন-বিচ্ছিন্ন হয়ে যায়। আকস্মিক এ আক্ৰমণে ২,৩৮৬জন আমেৰিকান নিহত হয়। নৌবাহিনীৰ ২,১১৭ জন ঘটনাস্থলেই কিংবা গুৰুতৰৰূপে আঘাতপ্ৰাপ্ত হয়ে মৃত্যুবৰণ কৰে আৰু ৭৭৯জন আহত হন। সেনাবাহিনীৰ ২১৫ জন আক্ৰমণেৰ সময় কিংবা আঘাতপ্ৰাপ্ত হয়ে মৃত্যুবৰণ কৰে আৰু ৩৬০জন আহত হন। তন্মাজত ৫৫জন ব্যক্তি আছিল বেসামৰিক; যাদেৰ অধিকাংশই মাৰ্কিন বিমান বিধ্বংসী ক্ষেপণাস্ত্ৰেৰ নিক্ষেপেৰ সময় জনবসতিপূৰ্ণ এলাকায় অবস্থান কৰআছিল। ইয়াৰ বাদেওও, আৰো ১,১৩৯ জন ব্যক্তি গুৰুতৰভাবে আহত হন। আঠাৰটি জাহাজেৰ সলিল সমাধি ঘটে অথবা চলাচলেৰ অনুপযোগী হয়ে পৰে। তন্মাজত পাঁচটি ৰণতৰী বা যুদ্ধজাহাজও ছিল।

পঞ্চান্ন জন জাপানি বিমান সৈনিক আৰু নয়জন ডুবোজাহাজেৰ নাবিক আক্ৰমণ পৰিচালনাৰ সময় নিহত হন। এজন কে বন্দী কৰা হয়। জাপানেৰ ৪১৪টি বিমানেৰ মাজত ২৯টি আক্ৰমণকালীন সময়ে হাৰিয়ে যায়। তন্মাজত নয়টি ছিল প্ৰথম স্তৰেৰ ও বাকী ২০টি ছিল দ্বিতীয় স্তৰেৰ বিমান পৰা। ইয়াৰ বাদেওও, অন্য ৭৪টি যুদ্ধ বিমান ভূমি পৰা নিক্ষেপণকাৰী ক্ষেপণাস্ত্ৰেৰ আঘাতে ভূপাতিত হয়ে ধ্বংস হয়।

১ম স্তৰেৰ বিন্যাসক্ৰম

প্ৰথম স্তৰে ১৮৩টি বিমান ক্যাপ্টেন মিতসু ফুচিদা'ৰ নিৰ্দেশনায় উত্তৰ ওয়াহো পৰা ৰওয়ানা দেয়। এই স্তৰে -

• ১ম দল (লক্ষ্যস্থল: যুদ্ধ জাহাজ আৰু বিমান পৰিবাহী জাহাজ):

৫০টি নাকাজিমা বি৫এন (মিত্ৰপক্ষীয় নাম: ক্যাট) বোমাৰু বিমান ৮০০ কেজি (১৭৬৯ পাউণ্ড) বৰ্ম্মছেদকাৰী বোমা নিয়ে চাৰদিকে আক্ৰমণ কৰে।

৪০টি বি৫এন বোমাৰু বিমান টাইপ ৯১ টৰ্পেডো নিয়ে সজ্জ্বিত হয়ে চাৰদিক পৰা আক্ৰমণ কৰে।

• ২য় দল (লক্ষ্যস্থল: মধ্য পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ ফোৰ্ড আইল্যাণ্ড আৰু সামৰিক বিমানঘাঁটি হুইলাৰ ফিল্ড):

৫৪টি আইচি ডি৩এ (মিত্ৰপক্ষীয় নাম: ভ্যাল) খাড়াভাবে নেমে বোমা ফেলাৰ লক্ষ্যে তৈৰী বিমানসমূহৰ ২৪৯ কেজি (৫৫০ পাউণ্ড) সাধাৰণ উদ্দেশ্যে ব্যবহাৰ্থে বোমা নিয়ে আক্ৰমণ কৰে।

• ৩য় দল (লক্ষ্যস্থল: ফোৰ্ড আইল্যাণ্ড, হিকাম ফিল্ড, সামৰিক বিমানঘাঁটি হুইলাৰ ফিল্ড, বাৰবাৰ'স পয়েন্ট, ক্যানিওহি)

৪৫টি মিতসুবিশি এ৬এমজিৰো (মিত্ৰপক্ষীয় নাম: জিকি) যুদ্ধবিমানসমূহৰ আকাশ পথ নিয়ন্ত্ৰণ আৰু গোলাবৰ্ষণ কৰে।

ইয়াৰ বাদেওও, ৬টি বিমান কাৰিগৰী ত্ৰুটিৰ বাবে আকাশে উড্ডয়নে ব্যৰ্থ হয়।

প্ৰথম স্তৰেৰ অগ্ৰসৰমান বিমানসমূহৰ ওপানা পয়েন্টেৰ কাছাকাছি উত্তৰাংশে এসসিআৰ-২৭০ ৰাডাৰে দৃশ্যমান হয় ও প্ৰয়োজনীয় সতৰ্কবাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰা হয়। দু'জন অপাৰেটৰ - প্ৰাইভেটস্‌ জৰ্জ এলিয়ন জুনিয়ৰ আৰু জোসেফ লকাৰ্ড তাদেৰ প্ৰতিবেদনে লক্ষ্যবস্তু হিচাপে নিৰ্দেশ কৰে। কিন্তু সদ্য নিয়োগপ্ৰাপ্ত ল্যাফটেন্যান্ট কাৰ্মিট এ. টাইলাৰ উক্ত লক্ষ্যবস্তু হিচাপে পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত ৬টি বি-১৭ বোমাৰু বিমানেৰ অবতৰণ ঘটবে হিচাপে উল্লেখ কৰে। বিমানসমূহৰ খুব কাছাকাছি চলে আসাৰ পৰ টেৰ পোৱা যায় যে ৰাডাৰে দৃশ্যমানেৰ তুলনায় এসমূহৰতে মিল ছিল না। বিমানেৰ আকাৰ-আকৃতিৰ বিষয়ে তাৰা টাইলাৰকে জিজ্ঞাসা কৰলে তেওঁ তাদেৰ বক্তব্যকে উপেক্ষা কৰে ও নিৰাপত্তাজনিত কাৰণে বি-১৭ বিমান অবতৰণেৰ প্ৰসঙ্গ এড়িয়ে যান।

প্ৰথম স্তৰেৰ আক্ৰমণ ও গোলাবৰ্ষণে বহু মাৰ্কিন বিমান ধ্বংসপ্ৰাপ্ত হয় আৰু ৰাডাৰে কিছুটা অসংলগ্ন সতৰ্কবাণী শোনা যাচ্ছিল। যখন বিমান আক্ৰমণ ও বোমাবৰ্ষণ আৰম্ভ হয়, তখন জাহাজসমূহৰ অন্যান্য সতৰ্কবাৰ্তাৰ বাবে প্ৰক্ৰিয়া চলছিল অথবা নিশ্চিতকৰণেৰ বাবে অপেক্ষা কৰছিল। যাইহোক এটা স্পষ্ট নয় যে কোনপ্ৰকাৰ সতৰ্কবাৰ্তা আক্ৰমণেৰ বিপৰীতে প্ৰভাৱ পড়েছিল কি-না, তা যদি সঠিকভাবে তৰঙ্গায়িত হয় আৰু অবিলম্বে সম্পাদিতও হয় তা-ও। ফলাফল হিচাপে পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ মতো ফিলিপাইনও জাপানি আক্ৰমণে পৰ্যদুস্ত হয়। আক্ৰমণেৰ ৯ ঘন্টা পূৰ্বেই ডগলাস ম্যাকআৰ্থাৰ পাৰ্ল হাৰ্বাৰে সম্ভাব্য জাপানী আক্ৰমণেৰ বিষয়ে সতৰ্কিত কৰেআছিল। সুনিৰ্দিষ্ট আদেশ ঘোষণাৰ পূৰ্বেই জাপানী আক্ৰমণেৰ ফলে তাৰ নেতৃত্বেৰ বিষয়টি প্ৰশ্নবিদ্ধ হয়।

পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ আকাশসীমায় প্ৰবেশ কৰে ক্যানিওহিতে প্ৰথম আক্ৰমণ আৰম্ভ হয় হাওয়াইয়ান সময় সকাল ৭টা ৪৮মিনিটে যা জাপানেৰ কিডো বুতাই জাহাজে ৰক্ষিত স্থানীয় সময় ৮ ডিসেম্বৰ ভোৰ ৩টা ১৮মিনিটে। সৰ্বমোট ৩৫৩টি জাপানী বিমান দুইটি স্তৰে বিভক্ত হয়ে ওয়াহো এলাকায় পৌঁছে। ধীৰ গতিৰ অথচ নিৰ্দিষ্ট লক্ষ্যে নিৰ্ভুলভাবে আক্ৰমণ কৰা যায় এমন টৰ্পেডোসমূহৰ প্ৰথম স্তৰেৰ বোমাৰু বিমানসমূহৰৰ সহায়ে সবাতোকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ যুদ্ধজাহাজসমূহৰয় আকস্মিকভাবে আক্ৰমণ চালিয়ে ব্যাপক ধ্বংসযজ্ঞ চালায়। ওয়াহুতে অবস্থানৰত যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ সবাতোকৈ বড় হিকাম ফিল্ড আৰু হুইলাৰ ফিল্ডে অবস্থিত প্ৰধান মাৰ্কিনসেনা বিমানঘাঁটিতে নীচু দিকে খাড়াভাবে নেমে আসা জাপানী যুদ্ধবিমানসমূহৰ একযোগে আক্ৰমণ কৰে। দ্বিতীয় স্তৰেৰ ১৭১টি বিমান ক্যানিওহেৰ কাছাকাছি বিলোজ ফিল্ড ও ফোৰ্ড আইল্যাণ্ড আক্ৰমণে অংশ নেয়। শুধুমাত্ৰ ইউএসএস এন্টাৰপ্ৰাইজ পৰা পি-৩৭ হকস্‌, পি-৪০ ওয়াৰহকস্‌ আৰু কিছু এসবিডি ডন্টলেস ডাইভ বোমাৰু বিমানসমূহৰ শত্ৰু বিমান প্ৰতিৰোধে অংশগ্ৰহণ কৰে।

মাৰ্কিন জাহাজসমূহৰয় অবস্থানৰত ব্যক্তিৰা সতৰ্ক সঙ্কেত, বোমা বিস্ফোৰণ আৰু গুলিৰ আওয়াজে জেগে উঠেন। তেখেতৰা ঘুমন্ত চোখে দ্ৰুত পোষাক পড়ে জেনাৰেল কোয়াৰ্টাৰ ষ্টেশনেৰ দিকে দৌঁড়ে যেতে থাকেন। (বিখ্যাত বাৰ্তা ছিল, "পাৰ্ল হাৰ্বাৰ বিমান অবৰুদ্ধ হৈছে। এটি কুচকাওয়াজ নয়।" - প্যাট্ৰোল উইং-২, প্ৰথম সিনিয়ৰ হাওয়াইয়ান কমাণ্ডেৰ আওতায় বাৰ্তাটি প্ৰেৰণ কৰা হয়েছিল।) প্ৰতিৰক্ষা কাৰ্যে নিয়োজিত ব্যক্তিৰা তখন আছিল সম্পূৰ্ণৰূপে অপ্ৰস্তুত। অস্ত্ৰশস্ত্ৰ ও গোলাবাৰুদেৰ মালখানা কঠোৰ নিৰাপত্তাজনিত কাৰণে তালাবদ্ধ অবস্থায় ছিল। কিন্তু বিমান অবৰোধেৰ কাৰণে তা দ্ৰুত খোলাৰ ব্যবস্থা কৰা হয়। অস্ত্ৰাগাৰ খুলে দেয়া হয়। নৌবাহিনীৰ সদস্যদেৰ কেউই ৫‘‘/৩৮ ক্যালিবাৰ বন্দুক পাননি। শুধুমাত্ৰ মেশিনগানেৰ এক-চতুৰ্থাংশ আৰু ৩১ সেনা ব্যাটাৰীৰ চাৰটি হামলা মোকাবেলায় ব্যবহৃত হয়েছিল। এৰূপ দূৰ্বল মানেৰ সতৰ্ক অবস্থা জাৰী কৰা সত্বেও অনেক মাৰ্কিন সামৰিক ব্যক্তি যুদ্ধকালীন সময়ে বেশ কাৰ্যকৰীভাবে সাড়া দিয়েআছিল। ইউএসএস নেভাদা জাহাজে কৰ্মৰত জো তাওসিগ, জুনিয়ৰ আক্ৰমণ সময় প্ৰতিৰক্ষায় অংশ নিয়ে দূৰে নিয়ে গেলেও তেওঁ এটা পা হাৰান। পৰৱৰ্তীতে ঐ জাহাজটি সিনিয়ৰ কোয়াৰ্টাৰ মাষ্টাৰেৰ মাধ্যমে উপকূলে নিয়ে যান। ডেষ্ট্ৰয়াৰেৰ মাজত এটা - ইউএসএস আইলউইন চাৰজন অফিসাৰ, সকল শিক্ষানবীশ নাবিক যাৰা গত এক বছৰেৰ মাজত সমুদ্ৰে দায়িত্ব পালন কৰেি, তাদেৰকে নিয়ে নিৰাপদ দূৰত্বে চলে যায়। এটিতে মাত্ৰ ৩৬ ঘন্টা পূৰ্বে কমাণ্ডিং অফিসাৰ নিয়োগ কৰা হয়েছিল। ক্যাপ্টেন মাৰভিন বেনিয়ন ইউএসএস ওয়েষ্ট ভাৰ্জিনিয়াৰ (বিবি-৪৮) (কিমেল'স ফ্ল্যাগশীপ) দায়িত্বে পৰা তাৰ লোকদেৰকে নেতৃত্ব দিয়েআছিল। কিন্তু ইউএসএস টেনেসি জাহাজে নিক্ষেপিত এটা বোমাৰ আঘাতে ছিন্ন-বিচ্ছিন্ন হয়ে তাৰ দেহ তীৰে পড়ে থাকে।

২য় স্তৰেৰ বিন্যাসক্ৰম

দ্বিতীয় স্তৰে ১৭১টি বিমান ল্যাফটেন্যান্ট-কমাণ্ডাৰ শিজেকাজু শিমাজাকি'ৰ দিক-নিৰ্দেশনায় পৰিচালিত হয়। ৪টি বিমান কাৰিগৰী ত্ৰুটিৰ বাবে উড্ডয়নে ব্যৰ্থ হয়।

দ্বিতীয় স্তৰেৰ আক্ৰমণে নিয়োজিত বিমানসমূহৰ তিনটি দলে বিভক্ত হয়েছিল। এটা দল কানিওহে আৰু আৰেকটি দল মূল পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ বাকী এলাকা আক্ৰমণেৰ সৈতে জড়িত হয়। ইয়াৰ বাদেওও, অন্য আৰেকটি দল পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ অনেকসমূহৰ দিক পৰা একই সময়ে এসে আক্ৰমণ কৰে। এ স্তৰে নিম্নলিখিত লক্ষ্যমাত্ৰা স্থিৰ কৰা হয়েছিল:

• ১ম দল : ৫৪টি বি৫এন ২৪৯ কেজি (৫৫০ পাউণ্ড) বৰ্ম্মছেদকাৰী গোলাবাৰুদ আৰু ৬০ কেজি (১৩২ পাউণ্ড) সাধাৰণ উদ্দেশ্যে বোমাবৰ্ষণেৰ বাবে আক্ৰমণ কৰে।।

২৭টি বি৫এন যুদ্ধবিমান ক্যানিওহি, ফোৰ্ড আইল্যাণ্ড আৰু বাৰবাৰ'স পয়েন্টে অবস্থিত সকল প্ৰকাৰ বিমান আৰু বিমান ৰক্ষিত স্থানে আক্ৰমণ কৰে।

২৭টি বি৫এন যুদ্ধবিমান হিকাম ফিল্ডে অবস্থিত সকল প্ৰকাৰ বিমান আৰু বিমান মেৰামতেৰ বাবে ৰক্ষিত স্থানে আক্ৰমণ কৰে।

• ২য় দল : (লক্ষ্যস্থল : বিমান পৰিবহণে নিয়োজিত জাহাজ আৰু ক্ৰুইজাৰ)

৮১টি ডি৩এ যুদ্ধবিমান ২৪৯ কেজি (৫৫০ পাউণ্ড) গোলাবাৰুদ নিয়ে চাৰটি ভাগে বিভক্ত হয়ে সাধাৰণ উদ্দেশ্যে বোমাবৰ্ষণ কৰে।

• ৩য় দল : (লক্ষ্যস্থল : ফোৰ্ড আইল্যাণ্ড, হিকাম ফিল্ড, হুইলাৰ ফিল্ড, বাৰবাৰ'স পয়েন্ট আৰু ক্যানিওহিতে সকল প্ৰকাৰ বিমানেৰ উপৰ বোমাবৰ্ষণ)

৩৬টি এ৬এম বিমান প্ৰতিৰক্ষা ও গোলাবৰ্ষণেৰ কাজে নিয়োজিত থাকে।

এটা টৰ্পেডোৰ আক্ৰমণে ইতোমাজত ক্ষতিগ্ৰস্ত ইউএসএস নেভাদা হাৰ্বাৰ পৰা বেৰ হবাৰ চেষ্টা চালায়। এটি অনেকসমূহৰ বোমাৰু বিমানেৰ লক্ষ্যবস্তুতে পৰিণত হয় ও ১১৩ কেজি (২২০ পাউণ্ড) বোমায় আঘাতপ্ৰাপ্ত হওয়ায় ব্যাপক দাবানলেৰ সৃষ্টি কৰে। হাৰ্বাৰে অনুপ্ৰবেশেৰ সময় ৰোধ এড়ানোৰ লক্ষ্যে ইউএসএস নেভাদা উদ্দেশ্যমূলক ও ইচ্ছাকৃতভাবে তীৰে নোঙ্গৰ কৰা অবস্থায় ছিল।

ইউএসএস ক্যালিফোৰ্নিয়া (বিবি ৪৪) দুটি বোমা আৰু দুটি টৰ্পেডোৰ ধাক্কা খায়। কৰ্মৰত নাবিকেৰা জাহাজটিকে ৰক্ষা কৰাৰ বাবে প্ৰাণপন চেষ্টা চালায়। কিন্তু পানি নিষ্কাষণকালীন সময়ে জাহাজটিকে পৰিত্যাক্ত ঘোষণা কৰা হয়। ইউএসএস আৰিজোনা আৰু ইউএসএস ওয়েষ্ট ভাৰ্জিনিয়া পৰা জ্বলন্ত তেল প্ৰচণ্ড বেগে প্ৰবেশ কৰে আৰু পৰিস্থিতি আগেৰ তুলনায় যথেষ্ট ঘোলাটে হয়ে উঠে। অস্ত্ৰবিহীন অবস্থায় প্ৰশিক্ষণ জাহাজ ইউএসএস উটাহ দুইবাৰ টৰ্পেডোৰ আঘাতে গৰ্তেৰ সৃষ্টি হয়। ইউএসএস ওয়েষ্ট ভাৰ্জিনিয়ায় (বিবি-৪৮) সাতটি টৰ্পেডো আঘাত হানে। ইউএসএস ওকলাহোমায় চাৰটি টৰ্পেডো আঘাত হানে। তন্মাজত শেষ দুইটি টৰ্পেডো জাহাজটিৰ বেল্ট আৰ্মাৰে আঘাত কৰায় এটি উল্টে যায়। ইউএসএস মেৰিল্যাণ্ড ৪০ সেন্টিমিটাৰেৰ শেল নিক্ষেপ কৰা হলে কোনটিই গুৰুতৰ ক্ষতি কৰতে পাৰেনি।

জাপানিৰা যুদ্ধ জাহাজসমূহৰয় আক্ৰমণেৰ বাবে মনোনিবেশ কৰলেও তাৰা অন্যান্য লক্ষ্যবস্তুসমূহৰকে বিন্দুমাত্ৰ উপেক্ষা কৰেি। হালকা ক্ৰুজাৰ হিচাপে ইউএসএস হেলেনায় টৰ্পেডো নিক্ষেপ কৰা হয় আৰু বিস্ফোৰণে পাৰ্শ্ববৰ্তী মাইন পোঁতায় নিয়োজিত ইউএসএস ওগালা উল্টে যায়। ড্ৰাই ডকে ৰক্ষিত দুটি ডেষ্ট্ৰয়াৰ - ইউএসএস ক্যাসিন আৰু ইউএসএস ডাউনেস ধ্বংস হয় যখন বোমা তাদেৰ জ্বালানি সংৰক্ষণাগাৰে নিক্ষিপ্ত হয়। জ্বালানিতে ছিদ্ৰ হয়ে আগুন ধৰে যায়; ড্ৰাই ডকে ভেসে যাওয়া তৈলেৰ লেলিহান শিখায় ঐ দুটো ডেষ্ট্ৰয়াৰ পুড়ে যায়। হালকা ক্ৰুজাৰ ইউএসএস ৰ‌্যালেই এটা টৰ্পেডোয় ছিদ্ৰ হয়। হালকা ক্ৰুজাৰ ইউএসএস হনুনুলু ক্ষতিগ্ৰস্ত হলেও পৰৱৰ্তীতে মেৰামতেৰ মাধ্যমে ব্যবহাৰ উপযোগী কৰে তোলা হয়। অত্যন্ত ক্ষতিগ্ৰস্ত ইউএসএস ভেসটালকে মেৰামত কৰে ইউএসএস আৰিজোনাৰ পাশাপাশি নোঙৰ কৰে ৰাখা হয়। ভাসমান বিমান পৰিবাহী ইউএসএস কাৰ্টিসও ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। ইউএসএস শ ডেষ্ট্ৰয়াৰটি অত্যন্ত খাৰাপভাবে ক্ষতিগ্ৰস্ত হয় যখন দুটি বোমা সামনেৰ দিকে পড়ে।

হাওয়াইয়ে ৪০২টি আমেৰিকান বিমানেৰ মাজত ১৮৮টি ধ্বংসপ্ৰাপ্ত হয় আৰু ১৫৯টি ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। বিমানবন্দৰে বাকী ১৫৫টি বিমান অবতৰণ কৰা ছিল। আসলে ঘাঁটিতে অবতৰণকৃত বিমানসমূহৰৰ কোনটিই আত্মৰক্ষা কিংবা উড্ডয়নেৰ বাবে পূৰ্ব-প্ৰস্তুত ছিল না। আটজন সামৰিক বিমানবাহিনীৰ পাইলট আকাশ যুদ্ধে শত্ৰুৰ মোকাবিলা কৰাৰ বাবে বিমান আক্ৰমণে অংশ নেন। এ আক্ৰমণে ছয়জন পাইলট কমপক্ষে এটা জাপানী যুদ্ধ বিমান ভূপাতিত কৰেআছিল। তাৰা হলেন - ফাৰ্ষ্ট লেফটেন্যান্ট লুইস এম। স্যাণ্ডাৰস্‌, সেকেণ্ড লেফটেন্যান্ট ফিলিপ এম. ৰাসমুসেন, সেকেণ্ড লেফটেন্যান্ট কেনেথ এম. টেলৰ, সেকেণ্ড লেফটেন্যান্ট জৰ্জ এস. ওয়েলচ, সেকেণ্ড লেফটেন্যান্ট হ্যাৰী ডব্লিউ. ওয়েলচ্‌ আৰু গৰ্ডন এইচ. ষ্টাৰ্লিং জুনিয়ৰ। তন্মাজত ষ্টাৰ্লিং যুদ্ধক্ষেত্ৰ পৰা ফেৰাৰ পথে সহযোদ্ধাৰ গুলিতে মাৰা যান। জাপানি আক্ৰমণে ব্যাৰাকে অবস্থানকাৰী অতিৰিক্ত এজন কৰ্মকৰ্তা নিহত হন।

সাৰ্বিক ক্ষয়-ক্ষতিৰ চালচিত্ৰ

যুদ্ধজাহাজ

মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ ৰণতৰী ইউএসএস ক্যালিফোৰ্নিয়া (বিবি-৪৪) ডুবে যাচ্ছে।

• ইউএসএস অ্যাৰিজোনা : বিস্ফোৰিত হয়। সবটুকুই ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। ১,১৭৭ জন নিহত।
• ইউএসএস ওকলাহোমা : উল্টে যায়। সবটুকুই ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। ৪২৯ জন নিহত।
• ইউএসএস ওয়েষ্ট ভাৰ্জিনিয়া : দুটি বোমা ও সাতটি টৰ্পেডোৰ আঘাতে ডুবে যায়। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় চলাচলেৰ উপযোগী কৰা হয় জুলাই, ১৯৪৪ চনত। ১০৬ জন নিহত।
• ইউএসএস ক্যালিফোৰ্নিয়া : দুটি বোমা ও দুইটি টৰ্পেডোৰ আঘাতে ডুবে যায়। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় চলাচলেৰ উপযোগী কৰে তোলা হয় জানুৱাৰী, ১৯৪৪ চনত। ১০০ জন নিহত।
• ইউএসএস নেভাদা : তীৰে অবস্থানকালীন ছয়টি বোমা ও এটা টৰ্পেডোৰ আঘাতে ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় চলাচলেৰ উপযোগী কৰা হয় অক্টোবৰ, ১৯৪২ চনত। ৬০ জন নিহত।
• ইউএসএস টেনেসি : দুটি বোমায় ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় চলাচলেৰ উপযোগী কৰা হয় ফেব্ৰুয়াৰি, ১৯৪২ চনত। ৫ জন নিহত।
• ইউএসএস মেৰিল্যাণ্ড : দুটি বোমায় ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় চলাচলেৰ উপযোগী কৰা হয় ফেব্ৰুয়াৰি, ১৯৪২ চনত। ৪ জন নিহত (তন্মাজত জলেৰ উপৰ নামাৰ বাবে ভাসমান বিমানেৰ পাইলটও আছিল)।
• ইউএসএস পেনসিলভানিয়া : এটা বোমায় ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। ইউএসএস ক্যাসিনেৰ ভগ্নস্তুপে পড়েছিল। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় নৌ-চলাচলেৰ উপযোগী কৰা হয়। ৯ জন নিহত।

ব্যবহাৰ অনুপযোগী যুদ্ধজাহাজ (প্ৰশিক্ষণ জাহাজ)

• ইউএসএস উটাহ (বিবি-৩১/এজি-১৬) : উল্টে যায় ও সম্পূৰ্ণৰূপে ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। ৫৮ জন নিহত।

টহল জাহাজ

• ইউএসএস হেলেনা : ১টি টৰ্পেডোতে ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। ব্যবহাৰ উপযোগী কৰে তোলা হয় জানুৱাৰী, ১৯৪২ চনত। ২০ জন নিহত।
• ইউএসএস ৰ‌্যালীহ : ১টি টৰ্পেডোতে ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় ব্যবহাৰ উপযোগী কৰে তোলা হয়।
• ইউএসএস হনলুলু : লক্ষ্যচ্যুত হওয়ায় অল্প ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। পৰৱৰ্তীতে পুণৰায় ব্যবহাৰ উপযোগী কৰে তোলা হয়।

ধ্বংসকাৰ্য্যে নিয়োজিত জাহাজ

• ইউএসএস ক্যাসিন : এটা বোমাৰ আঘাতে পুড়ে যায়। পুণৰায় ব্যবহাৰ উপযোগী কৰে নৌ-চলাচলেৰ বাবেে ভাসানো হয় ফেব্ৰুয়াৰি, ১৯৪৪ চনত।
• ইউএসএস ডাউনেস : পুড়ে যাওয়া ইউএসএস ক্যাসিনেৰ আগুনে পুড়ে যায়। পুণৰায় ব্যবহাৰ উপযোগী কৰে নৌ-চলাচলেৰ বাবেে ভাসানো হয় নৱেম্বৰ , ১৯৪৩ চনত।
• ইউএসএস শ্‌ : তিনটি বোমাৰ আঘাতে ক্ষতিগ্ৰস্ত হয়। জুন, ১৯৪২ চনত পুণৰায় ব্যবহাৰ উপযোগী কৰে নৌ-চলাচলেৰ বাবেে ভাসানো হয়।

সহায়ক শক্তি

• ইউএসএস ওগলালা : সমুদ্ৰে মাইন বসানোৰ কাজে নিয়োজিত জাহাজ এটি। টৰ্পেডোৰ আঘাতে নষ্ট হয়ে যাওয়া ইউএসএস হেলেনা'ৰ কাৰণে এটি উল্টে যায়। পৰৱৰ্তীতে ফেব্ৰুয়াৰি, ১৯৪৪ চনত মেৰামত কৰে ইঞ্জিন মেৰামতকাৰী জাহাজ হিচাপে ব্যবহাৰ কৰা হয়।
• ইউএসএস ভেষ্টাল : মেৰামতকাৰী জাহাজ হিচাপে সমুদ্ৰ তটে অবস্থানেৰ প্ৰেক্ষাপটে এটি দুটি বোমায় ধ্বংসপ্ৰাপ্ত হয় ও পাৰ্শ্ববৰ্তী ইউএসএস অ্যাৰিজোনা পৰা আগুন লেগে যায়। পৰৱৰ্তীতে আগষ্ট, ১৯৪২ চনত মেৰামত কৰে ব্যবহাৰ উপযোগী কৰা হয়।
• ইউএসএস কাৰ্টিস : সাগৰে নামাৰ যোগ্য বিমানেৰ বহৰেৰ জাহাজ। এটা বোমায় ক্ষতিগ্ৰস্থ হয়। জাপানেৰ এটা যুদ্ধ বিমান ধ্বংস কৰে। পৰৱৰ্তীতে জানুৱাৰী, ১৯৪২ চনত মেৰামত কৰে ব্যবহাৰ উপযোগী কৰা হয়। ১৯ জন নিহত হয়।

প্ৰথম স্থিৰচিত্ৰ

এটা জাপানী মিতসুবিশি এ৬এম২ "জিৰো" জঙ্গী বিমান আকাজি বিমানবাহী জাহাজ পৰা ৭ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ চনত উড্ডয়ন কৰছে।

লি এমব্ৰি নামীয় জনৈক বিমানচালক পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণেৰ অব্যবহিত পৰই প্ৰথম এৰিয়্যাল স্থিৰচিত্ৰ ধাৰণ কৰে। তেওঁ তখন ক্যালিফোৰ্নিয়াৰ হ্যামিলটন ফিল্ড পৰা বোয়িং বি-১৭ বিমান নিয়ে ফিলিপাইনেৰ দিকে যাচ্আছিল। আক্ৰমণেৰ সময় হিকাম ফিল্ডে বিমানেৰ বাবে পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত জ্বালানী সংগ্ৰহে তাৰ যাত্ৰা বিৰতিৰ প্ৰয়োজন পড়েছিল।

উদ্ধাৰ তৎপৰতা

পদ্ধতিগতভাবে দূৰ্গতদেৰ অনুসন্ধানেৰ পৰ আনুষ্ঠানিকভাবে জাহাজ উদ্ধাৰকাৰ্য আৰম্ভ হয়। ইউএস প্যাসিফিক ৰণতৰীতে কৰ্মৰত মেটেৰিয়াল অফিসাৰ ক্যাপ্টেন হোমাৰ এন. ওয়ালিন খুব দ্ৰুত উদ্ধাৰ তৎপৰতায় সম্পৃক্ত হন। তেওঁ ১৯৪২ চনতৰ আৰম্ভতে ইউএসএস ক্যালিফোৰ্নিয়া উদ্ধাৰকাৰ্য্যে নেতৃত্ব দেন।

পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ চাৰপাশেৰ এলাকাসমূহৰতে নৌবাহিনী, নৌ-জেটি আৰু সাধাৰণ জনগণ চলাচলেৰ যোগ্য জাহাজসমূহ চিহ্নিত কৰে মেৰামতেৰ বাবে কাজ আৰম্ভ কৰে। তাৰা জাহাজেৰ গৰ্তসমূহৰ জোড়া দিয়ে, ভগ্নস্তুপ পৰিষ্কাৰ কৰাসহ জল নিষ্কাষণ কৰে চলাচল উপযোগী কৰে। নৌ ডুবুৰীৰা ক্ষতিগ্ৰস্ত জাহাজেৰ অভ্যন্তৰে প্ৰবেশ কৰে ক্ষতিগ্ৰস্থ জায়গাসমূহৰ মেৰামত কৰে। ছয় মাসেৰ মাজত পাঁচটি যুদ্ধ জাহাজ ও দুইটি ক্ৰুইজাৰ (শত্ৰু জাহাজ খোঁজায় নিয়োজিত যুদ্ধ জাহাজ) জোড়া দিয়ে অথবা চলাচল উপযোগী কৰে পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ নৌ জেটিতে প্ৰেৰণ কৰা হয় আৰু ব্যাপকভাবে মেৰামত বাবে প্ৰধান জেটিতে পাঠানো হয়।

নিবিড় এ উদ্ধাৰ অভিযান আৰো এটা বছৰেৰ বাবে অব্যাহত থাকে। প্ৰায় বিশ হাজাৰ লোককে জাহাজসমূহৰৰ উদ্ধাৰ কৰ্মকাণ্ডে সম্পৃক্ত কৰা হয়। কিন্তু, ইউএসএস ওকলাহোমাকে সাফল্যেৰ সৈতে উঠানো হলেও কখনো মেৰামত কৰে ব্যবহাৰ উপযোগী কৰা হয়নি। ইউএসএস অ্যাৰিজোনা আৰু লক্ষ্যবস্তুতে আঘাত হানায় নিয়োজিত জাহাজ ইউএসএস উটাহ প্ৰচণ্ডভাবে ক্ষতিগ্ৰস্ত হওয়ায় উদ্ধাৰ কাৰ্যক্ৰম পৰিত্যক্ত ঘোষণা কৰা হয়। অদ্যাবধি ঐ দুটি বিশাল আকৃতিৰ জাহাজ য’ত নিমজ্জ্বিত হয়েছিল সেখানেই ৰৈছে আৰু ইউএসএস অ্যাৰিজোনাকে নিয়ে যুদ্ধেৰ স্মৃতি হিচাপে ঠাঁই কৰে নিয়েছে ইতিহাসেৰ পৰ্দায়।

ফলাফল

কৌশলগত পৰিণতি

জাপানী যুদ্ধ বিমানবাহী শোকাকু জাহাজ পৰা মিতসুবিশি এ৬এম২ "জিৰো" জঙ্গী বিমানসমূহৰ পাৰ্ল হাৰ্বাৰেৰ দিকে উড্ডয়নেৰ বাবে প্ৰস্তুতি নিচ্ছে।

অ্যাডমিৰাল হাৰা তাদাইচি জাপানি আক্ৰমণেৰ ফলাফল হিচাপে বলেআছিল, "আমৰা মহান পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণে যুদ্ধকৌশল প্ৰয়োগ কৰে বিজয় অৰ্জন কৰি আৰু সামগ্ৰিক ফলাফল হিচাপে যুদ্ধে হেৰে যাই"। যথাযথভাবে সুনিৰ্দিষ্ট ও প্ৰয়োজনীয় উদ্দেশ্যেৰ উপৰ আক্ৰমণ সম্পন্ন হলেও এটি বৃহদাকাৰ আৰু অপ্ৰয়োজনীয়ভাবে ভিন্ন প্ৰেক্ষাপট ও পৰিবেশ সৃষ্টি কৰে। মূল পৰিকল্পনাটি গ্ৰহণ কৰেআছিল ইমামোতো। ফলে, আমেৰিকান নৌবাহিনী ১৯৩৫ সাল পৰা প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় দ্বীপপুঞ্জ ফিলিপাইনে অগ্ৰসৰ হয়ে ব্যাপক বিধ্বংসী যুদ্ধ ছড়িয়ে দেয় যা ছিল প্লান অৰেঞ্জেৰ অংশবিশেষ। তা সত্ত্বেও ১৯৪০ চনত মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ প্লান ডগেৰ আওতায় জোৰপূৰ্বক আইজেএন (ইম্পেৰিয়াল জাপানীজ নেভি)-কে প্ৰশান্ত মহাসাগৰেৰ পূৰ্বাঞ্চল পৰা বিতাড়িত কৰে আৰু অষ্ট্ৰেলিয়া পৰা জাহাজসমূহৰকে দূৰে সৰিয়ে ৰাখে। এভাবেই মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰ ধীৰে ধীৰে নাৎসীবাদী জাৰ্মানীকে পৰাজিত কৰতে বাধ্য কৰে।

মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ বাবে সৌভাগ্য ছিল যে, মাৰ্কিন বিমানবাহী যুদ্ধজাহাজসমূহৰ জাপানি আক্ৰমণেৰ সময় অক্ষত ছিল। অন্যথায়, প্যাসিফিক ৰণপোতবাহী জাহাজেৰ পক্ষে আক্ৰমণেৰ উদ্দেশ্যে অভিযানেৰ ক্ষমতা এক বছৰ বা তাৰও বেছি সময় ব্যয় কৰতে হতো। আটটিৰ মাজত ছয়টি যুদ্ধজাহাজ মেৰামত কৰে পুণৰায় কাজে লাগানোৰ উপযোগী কৰা হয়। কিন্তু তাদেৰ ধীৰ গতিৰ কাৰণে উপকূলেৰ কাছাকাছি এলাকায় গোলাবৰ্ষণেৰ মাজতই সীমাবদ্ধ ৰাখা হয়। যুদ্ধে জাপানিদেৰ কৌশলগত চিন্তাধাৰায় মূল ত্ৰুটি ও বিশ্বাস ছিল যে, প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় যুদ্ধে যুদ্ধজাহাজসমূহৰ অংশ নিবে আৰু ক্যাপ্টেন আলফ্ৰেড মাহানেৰ মতবাদটি প্ৰতিপালিত হবে। ফলশ্ৰুতিতে ইমামোতো আৰু তাৰ উত্তৰাধিকাৰী মজুতকৃত যুদ্ধজাহাজসমূহৰকে চূড়ান্ত যুদ্ধেৰ বাবে প্ৰেৰণ কৰিছিল যা কখনো ভাবা যায়নি।

আক্ৰমণেৰ ফলাফল

পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণেৰ প্ৰেক্ষাপটে শত্ৰু প্ৰতিৰোধে বীৰত্বপূৰ্ণ ও যথাযথ অবদান ৰাখায় আমেৰিকান সৈন্যদেৰকে পুৰস্কৃত কৰা হয়। তন্মাজত - সম্মান পদক : ১৫টি, নেভি ক্ৰস : ৫১টি, সিলভাৰ ক্ৰস : ৫৩টি, নৌবাহিনী আৰু নাবিক কোৰ পদক : ৪টি, বিশেষ উড়ন্ত দণ্ড : ১টি, বিশেষ সেবা দণ্ড : ৪টি, বিশেষ সেবা পদক : ১টি আৰু ব্ৰোঞ্জেৰ তাৰকাখচিত পদক : ৩টি দেয়া হয়। ইয়াৰ বাদেওও, আক্ৰমণেৰ সময় অবস্থানৰত সকল প্ৰাক্তন সৈনিককে এটা বিশেষ সামৰিক পুৰস্কাৰ হিচাপে পাৰ্ল হাৰ্বাৰ স্মাৰক পদক প্ৰদানেৰ বাবে অনুমোদন কৰা হয়।

আক্ৰমণেৰ পৰদিন তৎকালীন প্ৰেসিডেন্ট ৰুজভেল্ট কংগ্ৰেসেৰ যুক্ত অধিবেশনে জাপান সাম্ৰাজ্যেৰ উপৰ যুদ্ধেৰ আনুষ্ঠানিক ঘোষণা প্ৰদানেৰ বাবে আহ্বান জানান। তাৰ এ ঘোষণাই পৰৱৰ্তীতে ইতিহাসেৰ কলঙ্কজনক বক্তৃতা হিচাপে বিশ্বেৰ দৰবাৰে পৰিচিতি লাভ কৰে। কংগ্ৰেসেৰ সদস্যগণ একযোগে এক ঘন্টাৰও কম সময়েৰ মাজত এ বিষয়ে অনুমোদন প্ৰদান কৰে।

পৰৱৰ্তীতে ইউৰোপেৰ অন্যতম প্ৰতাপশালী নাৎসী জাৰ্মানি আৰু ইতালীৰ ৰাজতন্ত্ৰীয় সৰকাৰ ১১ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ চনত অক্ষশক্তিৰ সদস্য ৰাষ্ট্ৰ হিচাপে মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ বিৰুদ্ধে আনুষ্ঠানিকভাবে যুদ্ধ ঘোষণা কৰে। এৰ প্ৰত্যুত্তৰে, মাৰ্কিন যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ কংগ্ৰেস ও এৰ সদস্যগণ একই দিনে জাৰ্মানি ও ইতালি - উভয় দেশেৰ বিৰুদ্ধেও আনুষ্ঠানিকভাবে যুদ্ধ ঘোষণাৰ প্ৰস্তাবে স্বাক্ষৰ কৰে।

পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণেৰ ফলে প্ৰশান্ত মহাসাগৰীয় অঞ্চলেৰ সকল মিত্ৰ পক্ষেৰ দেশসমূহৰ প্ৰাথমিকভাবে ধাক্কা খায়। আৰো ক্ষয়-ক্ষতিৰ মতো ভীতিকৰ অবস্থাৰ পৰিবেশ সৃষ্টি কৰে আৰু সামগ্ৰীকভাবে পৰিস্থিতিৰ ভীষণ অবনতি ও ঘোলাটে হয়ে উঠে। জাপান কয়েক ঘন্টা পৰেই সময় পাৰ্থক্যজনিত কাৰণে ৮ ডিসেম্বৰ ফিলিপাইনে আক্ৰমণ চালায়। পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণেৰ মাত্ৰ তিনদিন পৰ মালয়েৰ পূৰ্ব উপকূলে বৃটেনেৰ ৰাজকীয় নৌবাহিনীৰ যুদ্ধজাহাজ এইচএমএস প্ৰিন্স অব ওয়ালস্‌ আৰু ব্যাটল ক্ৰুইজাৰ এইচএমএস ৰিপালস্‌ ডুবে যায়। এৰ প্ৰতিক্ৰিয়া ব্যক্ত কৰতে গিয়ে ব্ৰিটিছ প্ৰধানমন্ত্ৰী উইন্সটন চাৰ্চিল পৰৱৰ্তীতে বলেআছিল,

“ আমি যুদ্ধে কখনোই সৰাসৰি আঘাতপ্ৰাপ্ত হইনি। ডুবে যাবাৰ ঘটনায় আমি দুঃস্বপ্নেৰ মতো দেখি ও বিছানায় পড়ে যাই, যেন আমিও ডুবে যাচ্ছি। কোন ব্ৰিটিছ বা আমেৰিকান বৃহৎ জাহাজেৰ ভাৰত মহাসাগৰ কিংবা প্ৰশান্ত মহাসাগৰে চলাচল কৰছিল না। পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণে ক্ষতিগ্ৰস্তদেৰকে যত দ্ৰুত সম্ভব ক্যালিফোৰ্নিয়ায় ফিৰিয়ে নিয়ে যাওয়ায়ই মূল বিবেচ্য বিষয় ছিল। জাপানিৰা জলসীমা ব্যবহাৰে অনেক খৰচ কৰে প্ৰধান সুবিধাভোগী দেশ হিচাপে নিজেদেৰকে প্ৰতিষ্ঠিত কৰে; য’ত আমৰা সৰ্বত্ৰই ছিলাম দুৰ্বল আৰু নগ্ন। ”

যুদ্ধ চলাকালীন সময়ে পাৰ্ল হাৰ্বাৰ বিষয়ে প্ৰায়শঃই আমেৰিকানৰা সংঘবদ্ধভাবে প্ৰচাৰণা কাৰ্যক্ৰম পৰিচালনা কৰতো। পাৰ্ল হাৰ্বাৰে আক্ৰমণ ও এৰ ভবিষ্যৎ ফলাফলেৰ প্ৰেক্ষাপটে জাপানি বংশোদ্ভূত মাৰ্কিন অধিবাসী ও নাগৰিকদেৰকে অন্তৰীণ কৰে ৰাখা হয়। আক্ৰমণেৰ কয়েক ঘন্টাৰ মাজত জাপানি আমেৰিকান নেতাদেৰকে ঘিৰে ৰাখা হয় আৰু অতি উচ্চমাত্ৰায় নিৰাপত্তা প্ৰদানে ক্যাম্পে নিয়ে আসা হয়। পৰে, এক লক্ষ দশ হাজাৰেৰও বেছি জাপানি মাৰ্কিন নাগৰিকসহ যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ নাগৰিকদেৰকে তাদেৰ বাসভবন পৰা নিয়ে আসা হয় আৰু অন্তৰায়ন ক্যাম্পে স্থানান্তৰ কৰা হয়।

প্ৰচাৰ মাধ্যমে

• দ্য ফাইনাল কাউন্টডাউন : ছবিটি পাৰ্ল হাৰ্বাৰকে ঘিৰে আবৰ্তিত হৈছে। এতে দেখা যায় যে, ১৯৮০ চনত পাৰমাণবিক অস্ত্ৰশস্ত্ৰ নিয়ে যুদ্ধবিমান পৰিবাহী ইউএসএস নিমিজ ৬ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ ইং তাৰিখে ঘাঁটি আক্ৰমণেৰ পূৰ্বদিনকে ঘিৰে স্মৃতি ৰোমন্থন কৰতে দেখা যায় চলচ্চিত্ৰটিতে।
• ফ্ৰম হিয়াৰ টু ইটাৰনিটি : এ ছবিটি জেমস জোন্স দ্বাৰা পৰিচালিত। পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণেৰ প্ৰেক্ষাপটে ৰবাৰ্ট ই. লি প্ৰিউইটেৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা চলচ্চিত্ৰায়ণেৰ মাধ্যমে ফুঁটিয়ে তোলাৰ চেষ্টা কৰা হৈছে।
• ইন হাৰ্ম'স ওয়ে : জেমস্‌ ব্যাসেটেৰ উপন্যাস অবলম্বনে অটো প্ৰিমিনগাৰ ১৯৬৫ চনত চলচ্চিত্ৰে ৰূপায়ণ কৰে। ৬ ডিসেম্বৰ, ১৯৪১ চনত হাওয়াইয়ে আক্ৰমণ স্বত্ত্বেও জাহাজেৰ এক ব্যক্তিৰ হাৰ্বাৰ ছেড়ে যাওয়াৰ সামৰ্থ্যই এৰ উপজীব্য বিষয়।
• পাৰ্ল হাৰ্বাৰ : মাইকেল বে পৰিচালিত ২০০১ চনতৰ ছবি। ঐতিহাসিক সত্যতাৰ মাপকাঠিতে ৰচিত প্ৰেমগাঁথাকে ঘিৰে আবৰ্তিত হৈছে ছবিটি।
• এয়াৰ ফোৰ্স : ১৯৪৩ চনত তৈৰী কুৎসা ও বিভ্ৰান্তি ৰটানো চলচ্চিত্ৰবিশেষ। হিকাম ফিল্ডে বি-১৭ বিমান বহনকাৰী বোমাৰু বিমানেৰ বাবে ম্যাৰী এন জাহাজে কৰ্মৰত নাবিকেৰ নিয়তি সম্পৰ্কে চিত্ৰিত হৈছে এ ছবিতে।
• ডিসেম্বৰ সেভেনথ্‌ : জন ফোৰ্ডেৰ পৰিচালনায় ১৯৪৩ চনত আমোদ-প্ৰমোদে লিপ্ত যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ নৌবাহিনীকে জাপানী আক্ৰমণকে ঘিৰে চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মিত হৈছে। অন্যান্য প্ৰতিবেদন বিশেষ কৰে প্ৰচাৰমাধ্যমে ভুলক্ৰমে ছবিটি পৰা সংগৃহীত স্থিৰ চিত্ৰকেই গ্ৰহণ কৰেছে যা পৰৱৰ্তীতে পাৰ্ল হাৰ্বাৰ আক্ৰমণেৰ প্ৰকৃত চিত্ৰকে বিকৃত কৰেছে।
• ষ্টৰ্ম ওভাৰ দ্য প্যাসিফিক : ১৯৬০ চনত জাপানী ষ্টুডিও তোহো কোম্পানী লিমিটেডেৰ প্ৰযোজনায় এজন জাপানী বিমানচালকেৰ পাৰ্ল হাৰ্বাৰে দায়িত্ব পালন ও মিডওয়েৰ যুদ্ধে অংশগ্ৰহণ সম্পৰ্কে বৰ্ণনা কৰা হৈছে। পৰৱৰ্তীতে ছবিটি ১৯৬১ চনত যুক্তৰাষ্ট্ৰ পৰা আই বোম্বড্‌ পাৰ্ল হাৰ্বাৰ শিৰোনামে ইংৰেজীতে অনূদিত হয়ে মুক্তি পায়।
• তোৰা! তোৰা! তোৰা! : জাপানি আক্ৰমণেৰ শিকাৰ পাৰ্ল হাৰ্বাৰকে ঘিৰে ১৯৭০ চনত নিৰ্মিত চলচ্চিত্ৰ বিশেষ। আমেৰিকান আৰু জাপানিদেৰ দৃষ্টিভঙ্গি, ঐতিহাসিক ঘটনাসহ আমেৰিকানদেৰ তথ্য কোডেৰ ব্যবহাৰকে তুলে ধৰা হয়।
• দি উইণ্ডস অব ওয়াৰ : ১৯৬৩ আৰু ১৯৭১ চনত আমেৰিকান লেখক হাৰমান ওক ৰচিত উপন্যাস। ডিসেম্বৰ ১৯৪১ চনত আক্ৰমণেৰ ফলাফল হিচাপে উপন্যাসটিৰ সমাপ্তি ঘটে। ১৯৮৪ চনত টেলিভিশনে মিনিছিৰিজ আকাৰে প্ৰচাৰ কৰা হয়। এতে অভিনয় কৰে - ৰবাৰ্ট মিচাম, আলী ম্যাকগ্ৰা আৰু ৰালফ্‌ বেলামি (প্ৰেসিডেন্ট ৰুজভেল্টেৰ ভূমিকায়)।
• পাৰ্ল হাৰ্বাৰ পেপাৰস্‌: ইনসাইড দ্য জাপানীজ প্লানস্‌ : ১৯৯৩ চনত প্ৰকাশিত গ্ৰন্থ। গোল্ডষ্টেইন আৰু ডিলন গ্ৰন্থটিৰ লেখক। প্ৰাঞ্জ লাইব্ৰেৰী পৰা জাপানি দৃষ্টিকোণে আক্ৰমণসহ কিছু কৰ্মকৰ্তাৰ ব্যক্তিগত ডায়ৰী আৰু জাহাজেৰ সময়কাল সম্পৰ্কীয় কথা লিপিবদ্ধ আছে।

আৰও দেখুন

বিশ্বযুদ্ধ ১ম মহাযুদ্ধ প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধেৰ কাৰণ প্ৰথম বিশ্বযুদ্ধেৰ ঘটনাপঞ্জি দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধে মিত্ৰশক্তি দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধে অক্ষশক্তি দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধেৰ কাৰণ দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধেৰ ঘটনাপঞ্জি

দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধেৰ সামৰিক খেতাব দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধকালীন সময়ে ফ্ৰান্সেৰ সামৰিক ইতিহাস হিৰোশিমা ও নাগাসাকিতে পাৰমাণবিক বোমাবৰ্ষণ নাৎসি বাহিনীৰ পোল্যাণ্ড আক্ৰমণ নৰম্যাণ্ডিতে আক্ৰমণ ব্ৰিটেনেৰ যুদ্ধ স্তালিনগ্ৰাদেৰ যুদ্ধ কুৰ্স্কেৰ যুদ্ধ ময়নামতি ওয়াৰ সেমেট্ৰি কামিকাযি

বাহ্যিক সংযোগ

• "Remembering Pearl Harbor:The USS Arizona Memorial", a National Park Service Teaching with Historic Places (TwHP) lesson plan
• Hawaii War Records Depository, Archives & Manuscripts Department, University of Hawaii at Manoa Library
• Pearl Harbor: December 7, 1941 – slideshow by Life magazine
• 7 December 1941, The Air Force Story

অ্যাকাউন্ট

• Guarding The United States And Its Outposts, in Guarding the United States and Its Outposts Official U.S. Army history of Pearl Harbor by the United States Army Center of Military History
• War comes to Hawaii Honolulu Star-Bulletin, Monday, September 13, 1999

মিডিয়া

• Video of first Newsreel from December 23, 1941 attack on Pearl Harbor

ঐতিহাসিক ডকুমেন্ট

• WW2DB: US Navy Report of Japanese Raid on Pearl Harbor
• দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধ: যুক্তৰাষ্ট্ৰেৰ ঘোষনা
• Collection of extensive Japanese preparation military documents

.