কনক ৰেলে

কনক ৰেলে (জন্ম: ১১ জুন ১৯৩৭) এগৰাকী ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় নৃত্যশিল্পী, ক'ৰিয়'গ্ৰাফাৰ আৰু শিক্ষাবিদ। তেওঁ মোহিনীঅট্টমৰ প্ৰচাৰ আৰু প্ৰসাৰৰ বাবে আগবঢ়োৱা অৱদানৰ বাবে বিশেষভাৱে জনাজাত। তেখেত নালন্দা নৃত্য গৱেষণা কেন্দ্ৰৰ প্ৰতিষ্ঠাপক তথা পৰিচালক আৰু মুম্বাইৰ নালন্দা নৃত্য কলা মহাবিদ্যালয়ৰ প্ৰতিষ্ঠাতা-অধ্যক্ষ।

কনক ৰেলে
জন্ম	১১ জুন, ১৯৩৭ (৮৭ বছৰ) গুজৰাট, ভাৰত
পেচা	ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় নৃত্যশিল্পী কৰিঅ'গ্ৰাফাৰ শিক্ষাবিদ
জনা যায়	মোহিনীঅট্টম
বঁটা, সন্মান, পুৰস্কাৰ আদি	পদ্মশ্ৰী পদ্মভূষণ সংগীত নাটক একাদেমী বঁটা কালিদাস সন্মান গৌৰৱ পুৰস্কাৰ কলা ৱিপাঞ্চী এম এছ চুব্বালক্ষ্মী বঁটা
ৱেবছাইট
নালন্দা নৃত্য গৱেষণা কেন্দ্ৰ

প্ৰাথমিক জীৱন আৰু শিক্ষা

গুজৰাটত জন্ম গ্ৰহণকাৰী কনক ৰেলেই তেওঁৰ শৈশবকালত এটা অংশ শান্তিনিকেতনত আৰু কলকাতাত তেখেতৰ মোমায়েকৰ লগত পাৰ কৰিছিল। শান্তিনিকেতনত তেখেত কথাকলি তথা মোহিনীঅট্টম নৃত্য চোৱাৰ সুযোগ পাইছিল। তেওঁৰ অনুসৰি এয়াই তেওঁৰ শৈল্পিক সংবেদনশীলতা গঠনত সহায় কৰিছিল। তেখেত মুম্বাইৰ গভৰ্নমেণ্ট ল' কলেজৰ পৰা এল.এল.বি. (আইন) আৰু মানচেষ্টাৰ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় আইনত ডিপ্লোমা লাভ কৰে। তেখেত মুম্বাই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা নৃত্যত পি.এইচ.ডি ডিগ্ৰীও অৰ্জন কৰিছে।

মোহিনীঅট্টম নৃত্যশিল্পীৰূপে

কনক ৰেলে এগৰাকী কথাকলি শিল্পী, যিয়ে সাত বছৰ বয়সৰ পৰা গুৰু "পাঁচালী" কৰুণাকৰ পানিকাৰৰ অধীনত প্ৰশিক্ষণ লৈছিল। মোহিনীঅট্টমত তেখেতে কালামান্দালাম ৰাজলক্ষ্মীৰ অধীনত প্ৰশিক্ষণ লৈছিল। সংগীত নাটক একাডেমীৰ অনুদান আৰু পাছত ফ'ৰ্ড ফাউণ্ডেচনে তেওঁক মোহিনীঅট্টমৰ অনুশীলনত গভীৰভাবে সহায় কৰে। ১৯৭০-৭১-ৰ সময়ত তেখেত কেৰালা ভ্ৰমণ কৰি কুনজুকুট্টি আম্মা, চিন্নাম্মু আম্মা আৰু কল্যাণিকুট্টি আম্মাৰ দৰে নৃত্যশিল্পীৰ নৃত্যৰ চিত্ৰগ্ৰহণ কৰে। এই প্ৰকল্পটোৱে তেওঁক মোহিনীঅট্টমৰ সংক্ষিপ্ত সাৰবোৰৰ লগত পৰিচয় কৰিবলৈ আৰু ইয়াৰ ঐতিহ্যবাহী আৰু প্ৰযুক্তিগত শৈলীৰ ৰেকৰ্ড কৰিবলৈ সহায় কৰিছিল আৰু তেখেতৰ বাবে ই এক শিক্ষণ পদ্ধতিৰ বিকাশ কৰিবলৈ সক্ষম কৰিছিল। নাট্যশাস্ত্ৰ, হস্তলক্ষণ দীপিকা আৰু বালাৰমভাৰত্মৰ দৰে শাস্ত্ৰীয় গ্ৰন্থবোৰৰ পটভূমিৰ বিৰুদ্ধত এই শিল্পীসকলৰ তেখেতৰ গৱেষণাৰ কৌশল আৰু কৌশলসমূহ তেওঁক মোহিনীঅট্টমৰ 'কানাকা ৰেলে স্কুল' নামেৰে অভিহিত কৰে মোহিনীঅট্টমৰ নিজস্ব ৰীতিৰ বিকাশ ঘটায়।

ৰেলে নৃত্যত দেহৰ গতিবিদ্যা সম্পৰ্কত ধাৰণা এটা অগ্ৰণী উদ্ভাবন যিটো এখন স্বৰলিপি ব্যৱস্থা ব্যৱহাৰ কৰা হয় মোহিনীঅট্টমত দেহ গতিবিধিক বৈষম্য কৰে। ৰেলেই মহিনীয়ত্তমৰ পুনঃজাগৰণ তথা জনপ্ৰিয়কৰণত মূল ভূমিকা পালন কৰাৰ বাবে আৰু এই নৃত্যলৈ বৈজ্ঞানিক তথা শৈক্ষিক দৃষ্টিভঙ্গী অনাৰ বাবে কৃতিত্ব প্ৰদান কৰা হয়।

উল্লেখযোগ্য ক'ৰিয়'গ্ৰাফী

ৰেলে তেওঁৰ অভিনয়বোৰত পৌৰাণিক কাহিনী আৰু তেওঁৰ মাজত দৃঢ় নাৰী চৰিত্ৰৰ চিত্ৰায়নৰ বাবে খ্যাতিমান, যিটো প্ৰেমৰ বাবে নায়িকাৰ ঐতিহ্যবাহী মোহিনীঅট্টম থিমৰ প্ৰতীক। তেওঁৰ কিছুমান উল্লেখযোগ্য বিষয় আৰু ক'ৰিয়'গ্ৰাফীৰ হৈছে 'কুবজা', 'কল্যাণী', 'চিলাপ্পাদিকৰাম' আৰু 'স্বপ্নৱচৱদত্তম'। মালয়ালম ভাষাৰ কবি তথা পণ্ডিত কাভালাম নাৰায়ণ পানিকাৰৰ লগত ৰেলেৰ যোগসূত্ৰৰ কাৰণত তেওঁ 'সোপানা সংগীতামৰ' লগত পৰিচিত হয় আৰু সোপানা সংগীতৰ তালবোৰত ক'ৰিয়'গ্ৰাফীক টুকুৰা তৈয়াৰ কৰিছিল। 'কেলামৰ' ৰচনাবোৰ তেওঁৰ ভালেমান ক'ৰিয়'গ্ৰাফীৰ বাবে অনুপ্ৰেৰণাৰূপত কৃতিত্ব দিছিল যিটো "পৌৰাণিক কাহিনী অনুসৰি নাৰীৰ চৰিত্ৰৰ ওপৰ ভিত্তি কৰি সমাজত মহিলাসকলৰ যন্ত্ৰণা তুলি ধৰে। " "নৃত্য ভাৰতী", তেওঁৰ নালন্দা স্কুলৰ দ্বাৰা উৎপাদিত ভাৰতৰ শাস্ত্ৰীয় নৃত্য সম্পৰ্কিত এক তথ্যচিত্ৰ বিদেশৰ সকলো ভাৰতীয় মিচনৰ অফিচিয়েল কেপচুল হিচাপে বিদেশ মন্ত্ৰণালয়ৰ দ্বাৰা অধিগ্ৰহণ কৰা হৈছে। তেখেত 'দ্য এনলাইটেড ৱান - গৌতম বুদ্ধ' নামৰ ২০১১ চনত কৰা ক'ৰিয়'গ্ৰাফী হৈছে মুম্বাইৰ ২৬/১১-ৰ আক্ৰমণৰ পটভূমিৰ সৃষ্টি কৰা।

একাদেমীক পেচা

মুম্বাই ইউনিভাৰ্চিটিত চাৰুকলা বিভাগ আৰম্ভ কৰিবৰ বাবে ৰেলেই সহায়ক ভূমিকা পালন কৰিছিল আৰু ইয়াৰ ডিন হিচাপেও দায়িত্ব পালন কৰিছিল। ৰেলে ১৯৬৬ চনত নালন্দা নৃত্য গৱেষণা কেন্দ্ৰ আৰু ১৯৭২ চনত নালন্দা নৃত্য কলা মহাবিদ্যালয় প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। মুম্বাইৰ নালন্দা নৃত্য গৱেষণা কেন্দ্ৰ, যি মোহিনীঅট্টমত বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ডিগ্ৰী অৰ্জনৰ বাবে শিক্ষাৰ্থীসকলৰ প্ৰশিক্ষণ দিয়ে, বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তি মন্ত্ৰণালয়ৰ এক গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠান হিচাপে স্বীকৃতিপ্ৰাপ্ত। ৰেলেই ভাৰত চৰকাৰৰ সংস্কৃতি বিভাগ আৰু পৰিকল্পনা কমিচনৰ নৃত্য বিষয়ত বিশেষজ্ঞ তথা পৰামৰ্শদাতা হিচাপেও দায়িত্ব পালন কৰিছে আৰু বিশ্ববিদ্যালয় অনুদান আয়োগৰ পাঠ্যক্ৰম বিকাশকাৰীৰ দলৰ আৰু একাদেমীক নৃত্য কোৰ্চৰ বিকাশত ভাৰতীয় তথা বিদেশী বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰামৰ্শদাতাও আছিল।

বঁটা আৰু সন্মান

১৯৮৯ চনত ৰেলেক গৌৰব বঁটা আৰু ১৯৯০ চনত ভাৰতৰ চতুৰ্থ সৰ্বোচ্চ অসামৰিক বঁটা পদ্মশ্ৰীৰে ভূষিত হয়। তেখেতক ২০০৫ চনত ভাৰতীয় সংগীত তথা নৃত্যৰ এক অগ্ৰণী প্ৰতিষ্ঠান বিপাঞ্চিৰ দ্বাৰা 'কলা বিপাঞ্চি' উপাধিৰে ভূষিত হয়। ২০০৬ চনত, মধ্য প্ৰদেশ চৰকাৰ তেওঁক শাস্ত্ৰীয় নৃত্যৰ ক্ষেত্ৰত অৱদান আৰু শ্ৰেষ্ঠত্ব বাবে কালিদাস সন্মান দিছিল। তেখেত সংগীত নাটক একাদেমী বঁটা আৰু এম এছ চুব্বালক্ষ্মী বঁটাৰেও সন্মানিত কৰা হয়। ২০১৩ চনত, ভাৰত চৰকাৰ তেওঁক পদ্মভূষণেৰে বিভূষিত কৰিছে।

গ্ৰন্থসমূহ

ৰেলে মোহিনীঅট্টম, দ্য লিৰিকেল ডাঞ্চ আৰু ভবানিৰূপাণা, এ হেণ্ডবুক অফ ইণ্ডিয়ান ডান্স টাৰ্মিন'লজি নামাৰ গ্ৰন্থদুখনৰ লেখক।

ব্যাহ্যিক সংযোগ

• নালন্দা নৃত্য গৱেষণা কেন্দ্ৰ