বংশ (ইংৰাজী: Clan) বুলিলে প্ৰকৃত বা অনুভূত আত্মীয়তা[1] আৰু তেজৰ সম্পৰ্কৰ দ্বাৰা একত্ৰিত হোৱা মানুহৰ এটা গোটক বুজোৱা হয়। বংশৰ বিৱৰণ অজ্ঞাত হ’লেও বংশই প্ৰতিষ্ঠাপক সদস্য বা এপিকেল পূৰ্বপুৰুষৰ পৰা বংশবৃক্ষ দাবী কৰিব পাৰে। খিলঞ্জীয়া সমাজত গোত্ৰবোৰ এণ্ড’গেমাছ হোৱাৰ প্ৰৱণতা থাকে, অৰ্থাৎ এওঁলোকৰ সদস্যসকলে ইজনে সিজনক বিয়া কৰাব পাৰে। বংশসমূহ অধিক কেন্দ্ৰীভূত সামূহিক সংগঠন আৰু চৰকাৰৰ ৰূপত থাকিব পাৰে, আৰু এয়া প্ৰতিখন দেশতে বিদ্যমান। সদস্যসকলে তেওঁলোকক এটা স্বতন্ত্ৰ বংশ বুলি দেখুৱাবলৈ নিৰ্দিষ্ট নিচান যেনেঃ পতাকা বা অন্য চিহ্নৰে পৰিচয় দিব পাৰে। আত্মীয়তা ভিত্তিক গোটসমূহৰ এটা প্ৰতীকী পূৰ্বপুৰুষো থাকিব পাৰে, য'ত বংশটোৱে এটা "নিৰ্দিষ্ট" উমৈহতীয়া পূৰ্বপুৰুষৰ ভাগ লয় যিয়ে বংশৰ ঐক্যৰ প্ৰতীক হিচাপে কাম কৰে। যেতিয়া এই "পূৰ্বপুৰুষ" মানুহৰ ব্যতিৰেক হয় (কোনো প্ৰাণী) তেতিয়া ইয়াক টোটেম বুলি কোৱা হয়।

১৭৪৬ চনৰ কুলোডেনৰ যুদ্ধ, য'ত ব্ৰিটিছ সৈন্যই "স্কটিছ বংশ"ৰ সৈন্যবাহিনীক পৰাস্ত কৰে

ব্যুৎপত্তি সম্পাদনা কৰক

ইংৰাজী শব্দ "clan" পুৰণি আইৰিছ "clann"[1]ৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে যাৰ অৰ্থ "ল'ৰা-ছোৱালী", "বংশধৰ", "সন্তানসন্ততি" বা "উত্তৰপুৰুষ"; ই আইৰিছ [2][3] বা স্কটিছ গেইলিক ভাষাৰ "পৰিয়াল" বা "বংশ" শব্দটোৰ পৰা অহা নহয়। অক্সফৰ্ড ইংৰাজী অভিধানৰ মতে, আয়াৰলেণ্ড আৰু স্কটিছ হাইলেণ্ডত সমাজৰ সংগঠনৰ বাবে বৰ্ণনাত্মক পৰিচয় হিচাপে ১৪২৫ চনৰ আশে-পাশে ইংৰাজীত "ক্লেন" শব্দটো প্ৰৱৰ্তন কৰা হয়।[4]

ৰাজনৈতিক একক হিচাপে বংশসমূহ সম্পাদনা কৰক

বিভিন্ন সংস্কৃতি আৰু পৰিস্থিতিত সাধাৰণতে এটা বংশৰ অৰ্থ আন আন আত্মীয়-ভিত্তিক গোট যেনে জনগোষ্ঠী আৰু সামাজিকদলতকৈ বেলেগ। সাধাৰণতে ইয়াৰ পৰা পৃথক কৰাৰ কাৰকটো হ’ল- এটা বংশ হ’ল জনগোষ্ঠী, মুখিয়াল বা ৰাষ্ট্ৰৰ দৰে বৃহত্তৰ সমাজৰ সৰু, অবিচ্ছেদ্য অংগ। কিছুমান সমাজত বংশৰ কোনো চৰকাৰী নেতা যেনে মুখিয়াল, মুখ্য মাতৃ বা পিতৃপুৰুষ থাকিব পাৰে; বা এনে নেতৃত্বৰ ভূমিকা বয়োজ্যেষ্ঠসকলে পালন কৰে। আন কিছুমানত হয়তো নেতৃত্বৰ পদবী অৰ্জন কৰিব লাগিব।

উদাহৰণস্বৰূপে আইৰিছ, স্কটিছ, চীনা, কোৰিয়ান আৰু জাপানী বংশ, যিবোৰ নিজ নিজ জাতিৰ ভিতৰত সুকীয়া সামাজিক গোট হিচাপে বিদ্যমান। কিন্তু এনে জনজাতি আৰু দলবোৰো বৃহৎ সমাজৰ উপাদান হ’ব পাৰে। ইস্ৰায়েলৰ বাইবেলৰ ফৈদসমূহ বহুতো বংশৰে গঠিত আছিল।[5] আৰব বংশ হৈছে আৰব সমাজৰ ভিতৰত থকা উপ-জনজাতীয় গোট। আমেৰিকাৰ থলুৱা আৰু প্ৰথম জাতিৰ জনগোষ্ঠীসমূহ, যাক সাধাৰণতে "জনজাতি" বুলি কোৱা হয়, তেওঁলোকৰো বংশ আছে। উদাহৰণস্বৰূপে, ওজিবৱা দলসমূহ উত্তৰ আমেৰিকাৰ ওজিবৱা জনগোষ্ঠী বা জনগোষ্ঠীৰ সৰু সৰু অংশ। বহুতো থলুৱা আমেৰিকান জনগোষ্ঠী ভাষা আৰু সংস্কৃতিৰ দ্বাৰা পৃথক, আৰু বেছিভাগৰে মূল আত্মীয়তা সংগঠন হিচাপে ফৈদ আৰু দল আছে। কিছুমান ক্ষেত্ৰত জনগোষ্ঠীয়ে ইজনে সিজনৰ বংশক চিনি পাইছিল; উদাহৰণস্বৰূপে, দক্ষিণ-পূব আমেৰিকাৰ চিকাছা আৰু চকটাউ জনগোষ্ঠী দুয়োটাৰে শিয়াল আৰু ভালুকৰ বংশ আছিল, যিয়ে নিজ নিজ জনগোষ্ঠীৰ বাহিৰলৈ যোৱা আত্মীয়তা অনুভৱ কৰিছিল।

আত্মীয়তাৰ এই বিভিন্ন ঐতিহাসিক পৰম্পৰাৰ বাহিৰেও এই শব্দটোৰ কথিত ব্যৱহাৰৰ পৰা ধাৰণাগত বিভ্ৰান্তিৰ সৃষ্টি হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, উত্তৰ-ছোভিয়েট দেশসমূহত অৰ্থনৈতিক আৰু ৰাজনৈতিক ক্ষেত্ৰৰ ভিতৰত অনানুষ্ঠানিক সংযোগ উল্লেখ কৰি "গোত্ৰ"ৰ কথা কোৱাটো যথেষ্ট সাধাৰণ কথা। এই ব্যৱহাৰে এই ধাৰণাটো প্ৰতিফলিত কৰে যে তেওঁলোকৰ সদস্যসকলে ইজনে সিজনৰ প্ৰতি বিশেষভাৱে ঘনিষ্ঠ আৰু পাৰস্পৰিক সমৰ্থনমূলকভাৱে কাম কৰে, আত্মীয়সকলৰ মাজত সংহতিৰ আনুমানিকতা প্ৰদান কৰে। সংগঠিত অপৰাধৰ সৈতে জড়িত বিভিন্ন সংস্কৃতি আৰু জাতিৰ নিৰ্দিষ্ট গোটৰ ক্ষেত্ৰতো এই শব্দটোৰ একেধৰণৰ ব্যৱহাৰ প্ৰযোজ্য। পোলেণ্ডৰ বংশসমূহ আন বেছিভাগৰ পৰা পৃথক কাৰণ এওঁলোকে এটা উমৈহতীয়া বংশৰ দাবী কৰাৰ বিপৰীতে একেধৰণৰ জাতীয় চিহ্ন বহন কৰে। ভাৰতীয় উপমহাদেশত বিশেষকৈ দক্ষিণ ভাৰতত একাধিক ঘনিষ্ঠ গোত্ৰ আছে। ৰোমানী মানুহৰ বহুতো বংশ আছে যাক ৰোমানী ভাষাত ভিটচা বুলি কোৱা হয়।

বংশবাদ সম্পাদনা কৰক

বংশবাদ[6] হৈছে বংশৰ সংযোগৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি সমাজৰ ব্যৱস্থা।[7] ইছলামিক বিশ্ব, সাধাৰণতে নিকট পূব, উত্তৰ আৰু পূব আফ্ৰিকা আৰু বিশেষকৈ ছোমালি সংস্কৃতি পিতৃতন্ত্ৰ[8] আৰু পৰম্পৰাগতভাৱে পিতৃবংশীয় বংশ বা জনজাতিৰ ওপৰত কেন্দ্ৰিত।[9] কিছুমান বংশবাদৰ পূৰ্বপুৰুষ পূজাৰ নিৰ্দিষ্ট দিশ থকা বুলি বৰ্ণনা কৰা হৈছে।[10]

বংশ বৃত্তান্তৰ উদাহৰণ সম্পাদনা কৰক

শংকৰদেৱৰ বংশ বৃত্তান্ত
চণ্ডীবৰ
সন্ধ্যা
ৰজাধৰা
দেবাহুতি
খেৰসূতী
সূৰ্যবৰ
জয়ন্ত
হলয়োদ্ধ (?)
মাধৱ
সত্যসন্ধ্যা
কুসুম্বৰ ভূঞা
অনুধৃতি
শতনন্দ
সূৰ্যৱতী
শংকৰদেৱ
কালিন্দী
হলধৰ
ৰামৰায়
হৰি
মনু
ৰামানন্দ
কমললোচন
হৰিচৰণ
কমলাপ্ৰিয়া
চিলাৰায়
পুৰুষোত্তম
চতুৰ্ভূজ

তথ্যসূত্ৰ সম্পাদনা কৰক

  1. 1.0 1.1 Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Clan". Encyclopædia Britannica. 6 (11th ed.). Cambridge University Press. pp. 419–421. 
  2. Dineen, Patrick S. (1927). Foclóir Gaeďilge agus Béarla. প্ৰকাশক Dublin and Cork, Ireland: The Educational Company of Ireland. 
  3. Ó Dónaill, Niall (1992). Foclóir Gaeilge–Béarla. প্ৰকাশক Dublin, Ireland: An Gúm. ISBN 1-85791-037-0. 
  4. "Clan". Online Etymology Dictionary. 
  5. See, for example, 1  Chronicles  4 and Numbers  26 in the Old Testament.
  6. Farah, Abdulkadir Osman (25 October 2012). Transnationalism And Civic Engagement. পৃষ্ঠা. 25. ISBN 9781912234776. https://books.google.com/books?id=b3goDwAAQBAJ&dq=%22qabiilism%22&pg=PA25. 
  7. Banana, Canaan (1996). The church in the struggle for Zimbabwe. পৃষ্ঠা. 41. 
  8. Asuelime, Lucky (2014). Selected Themes in African Political Studies: Political Conflict and Stability. পৃষ্ঠা. 15. https://archive.org/details/springer_10.1007-978-3-319-06001-9. 
  9. Warah, Rasna (2014). Selected Themes in African Political Studies: Political Conflict and Stability. পৃষ্ঠা. 45. 
  10. Kanu, Ikechukwu A. "African traditional religion in a globalizing world." International Journal of Humanities Social Sciences and Education 1.8 (2014): 4-12.