বানু জাহাংগীৰ কয়াজী (ইংৰাজী: Banoo Jehangir Coyaji, ৭ ছেপ্টেম্বৰ ১৯১৭ – ১৫ জুলাই ২০০৪) পৰিয়াল পৰিকল্পনা আৰু জনসংখ্যা নিয়ন্ত্ৰণত এগৰাকী ভাৰতীয় চিকিৎসক তথা সমাজকৰ্মী। তেওঁ পুনেৰ কিং এডৱাৰ্ড মেমৰিয়েল হস্পিটেলৰ পৰিচালক আছিল আৰু ভাৰতৰ তৃতীয় সৰ্ববৃহৎ ৰাজ্য মহাৰাষ্ট্ৰৰ গ্ৰাম্য অঞ্চলত স্বাস্থ্য কৰ্মীসকলৰ কাৰ্যসূচী আৰম্ভ কৰিছিল। তেওঁ কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ উপদেষ্টা আছিল। তেওঁৰ অৱদানৰ বাবে ভাৰত চৰকাৰে তেওঁক ১৯৮৯ চনত দেশৰ তৃতীয় সৰ্বোচ্চ অসামৰিক সন্মান পদ্মভূষণ প্ৰদান কৰে। ১৯৯৩ চনত তেওঁ ৰাজহুৱা সেৱা শিতানত ৰমন মেগছেছে বঁটা লাভ কৰিছিল।

বানু জাহাংগীৰ কয়াজী
জন্ম বানু পেষ্টঞ্জী কপাডিয়া
৭ ছেপ্টেম্বৰ, ১৯১৭[1]
মৃত্যু ১৫ জুলাই, ২০০৪ (৮৬ বছৰ)
বাসস্থান পুনে, ভাৰত
নাগৰিকত্ব ভাৰতীয়
ক্ষেত্ৰ চিকিৎসা
কৰ্মস্থান কিং এডৱাৰ্ড মেমৰীয়েল হস্পিটেল, পুনে
শিক্ষানুষ্ঠান গ্ৰাণ্ট মেডিকেল কলেজ
জনা যায়
  • পৰিয়াল পৰিকল্পনা
  • জনসংখ্যা নিয়ন্ত্ৰণ
  • সমাজ সেৱা
উল্লেখনীয় বঁটা

প্ৰাৰম্ভিক জীৱন আৰু শিক্ষা সম্পাদনা কৰক

১৯১৭ চনৰ ৭ ছেপ্টেম্বৰ তাৰিখেত মুম্বাইৰ এক পাৰ্চী পৰিয়ালত বানু পেষ্টঞ্জী কপাডিয়াৰ জন্ম হৈছিল। তেওঁৰ দেউতাক পেষ্টঞ্জী কপাডিয়া এজন পৰিচিত চিভিল অভিযন্তা আছিল। কম বয়সতে বানুক পুনেত তেওঁৰ ককা-আইতাৰ সৈতে থাকিবলৈ পঠিওৱা হৈছিল য'ত তেওঁ ধন আৰু বিলাসী জীৱনৰ অভিজ্ঞতা লাভ কৰিছিল। তেওঁৰ পিতৃ-মাতৃৰ নিৰন্তৰ সাক্ষাৎ আৰু তাইৰ ককা-আইতাৰ সৈতে তাইৰ ঘনিষ্ঠ সম্পৰ্কে তেওঁক এক সুন্দৰ শৈশৱ প্ৰদান কৰিছিল।[2]

ককা-আইতাৰ সৈতে বাস কৰোঁতে বানুয়ে পুনেৰ চেণ্ট ভিনচেণ্টৰ পৰা মেট্ৰিক পৰীক্ষাত অৱতীৰ্ণ হোৱা প্ৰথম গৰাকী ছোৱালী হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল।[3] তাৰপিছত তেওঁ যীছাছ এণ্ড মেৰী কনভেণ্ট স্কুলত নামভৰ্তি কৰিছিল আৰু শ্ৰেণীত প্ৰায়ে প্ৰথম স্থান লাভ কৰিছিল।[2] কনভেণ্ট স্কুলত শিক্ষা গ্ৰহণ কৰাৰ পিছত তেওঁ চিনিয়ৰ কেমব্ৰিজলৈ গৈছিল আৰু পাঁচটা শ্ৰেণীত ডিষ্টিংচনৰ সৈতে উত্তীৰ্ণ হয়। তেওঁ চেণ্ট জেভিয়াৰ্ছ কলেজত প্ৰি-মেডিকেল পাঠ্যক্ৰম অধ্যয়ন কৰিছিল আৰু তাৰ পিছত গ্ৰাণ্ট মেডিকেল কলেজত চিকিৎসা বিজ্ঞান অধ্যয়ন কৰিছিল। তেওঁ ১৯৪০ চনত গ্ৰাণ্ট মেডিকেল কলেজৰ পৰা এম.ডি. ডিগ্ৰী লাভ কৰিছিল। বানুৱে প্ৰসিদ্ধ ড॰ ভি.এন. শিৰোদকাৰৰ সৈতে আৱাসিক চিকিৎসক হিচাপে থকা কালছোৱাত এগৰাকী স্ত্ৰী আৰু প্ৰসূতি ৰোগ বিশেষজ্ঞ হোৱাৰ প্ৰশিক্ষণ লাভ কৰিছিল। কিন্তু ১৯৪৩ চনত পুনেলৈ উভতি অহাৰ সময়ত ডাঃ এডুলজী কয়াজীৰ অধীনত সাধাৰণ অনুশীলন আৰম্ভ কৰিছিল।[2]

কৰ্মজীৱন সম্পাদনা কৰক

১৯৪৪ চনৰ এপ্ৰিল মাহত চৰ্দাৰ মুডলিয়াৰে ডাঃ এডুলজী কয়াজীক পুনেত অৱস্থিত এক সৰু মেটাৰনেল কেয়াৰ চিকিৎসালয় কিং এডৱাৰ্ড মেমৰিয়েল হস্পিটেলত যোগদান কৰিবলৈ সক্ষম এজন উচ্চ প্ৰশিক্ষিত চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ দিবলৈ কৰিবলৈ অনুৰোধ জনায়।[4] ডাঃ এডুলজী কয়াজীয়ে ডাঃ বানু জাহাংগীৰ কয়াজীক নিযুক্তিৰ বাবে পৰামৰ্শ দিছিল আৰু তাৰ ছয় মাহ পিছত তেওঁ মুখ্য চিকিৎসা বিষয়াৰ পদ গ্ৰহণ কৰে।[4] এই ভূমিকাত তেওঁ ৫৫ বছৰকাল অধিষ্ঠিত থাকে আৰু চিকিৎসালয়খন ১৯৪৪ চনত ৪০খন বিছনাৰ পৰা ১৯৯৯ চনত ৫৫০খন বিছনালৈ উপনীত হোৱা সহায় কৰে। তেওঁ কিং এডৱাৰ্ড মেমৰীয়েল হস্পিটেলক এখন শিক্ষণ চিকিৎসালয় আৰু গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠানলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিছিল আৰু বি.জে. মেডিকেল কলেজৰ সৈতে সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিছিল।[3]

বানুয়ে ১৯৭২ চনত ভাডুত এখন প্ৰাথমিক স্বাস্থ্য কেন্দ্ৰ বিকশিত কৰিছিল যি অৱশেষত ওচৰৰ গ্ৰাম্য অঞ্চলবোৰক সেৱা আগবঢ়োৱা এখন চিকিৎসালয়লৈ পৰিগণিত হৈছিল। ১৯৭৭ চনত তেওঁ গ্ৰাম্য স্বাস্থ্যকৰ্মীসকলক স্বাস্থ্যসেৱা উন্নত কৰাৰ বাবে নিৰ্দেশিত এক কাৰ্যসূচী সৃষ্টি কৰিছিল। তেওঁ পৰিচ্ছন্নতা, পৰিয়াল পৰিকল্পনা আৰু পুষ্টিৰ বিষয়ত প্ৰায় ৬০০ ছোৱালীক প্ৰশিক্ষণ দিছিল যাতে তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ সম্প্ৰদায়ক সহায় কৰিব পাৰে।[3] সময়ৰ সৈতে বানুৰ এই আৰ্হি সমগ্ৰ দেশত গ্ৰহণ কৰা হৈছিল। তদুপৰি বানুয়ে বহুতো যুৱতী আৰু মাতৃৰ ক্ষেত্ৰত শিক্ষা আৰু কৰ্মশক্তিৰ দক্ষতাৰ অভাৱ অনুভৱ কৰিছিল। এই সংকটৰ সঁহাৰি হিচাপে তেওঁ ১৯৮৮ চনত যুৱ মহিলা স্বাস্থ্য আৰু উন্নয়ন প্ৰকল্প স্থাপন কৰে। এই প্ৰকল্পটোৰ উদ্দেশ্য আছিল যুৱতীসকলক শিক্ষা আৰু এম্ব্ৰইডাৰীৰ দৰে প্ৰয়োজনীয় দক্ষতা শিকোৱা আৰু জাতি আৰু লিংগ ভূমিকাৰ বিষয়ে বাৰ্তালাপৰ সৈতে এই দক্ষতাবোৰ পৰিপূৰক কৰা।[3]

বানুয়ে বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাৰ মানৱ প্ৰজননৰ বৈজ্ঞানিক আৰু কাৰিকৰী গোট, মহিলা স্বাস্থ্য আৰু বিকাশ, আৰু স্বাস্থ্য, জনশক্তি আৰু উন্নয়নৰ সদস্য আছিল। তেওঁ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰ, ভাৰত চৰকাৰ, বিশ্ব বেংক, ফৰ্ড ফাউণ্ডেচন, ইউএনএফএ আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় আৰু আন্তৰ্জাতিক গুৰুত্বৰ আন বহুতো সংস্থাৰ উপদেষ্টা আছিল। তেওঁ পুনে বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অধ্যাপক এমিৰিটাছ আৰু পৰিচালনা পৰিষদৰ সদস্য আছিল। পৰিয়াল পৰিকল্পনা, নগৰ আৰু গ্ৰাম্য স্বাস্থ্য আৰু শিশুৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁ উল্লেখযোগ্য অৱদান আগবঢ়াইছিল।[5]

অন্যান্য সম্পাদনা কৰক

বানুৰ সাহিত্যৰ প্ৰতি নিৰন্তৰ আগ্ৰহ আছিল আৰু তেওঁ ৩০ বছৰৰ বাবে পৰিচালক হিচাপে সকাল গ্ৰুপ অফ নিউজপেপাৰছৰ লগত জড়িত আছিল।[6][7] ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ ১৯৯৪ চনত পুনে বিশ্ববিদ্যালয় আৰু এছএনডিটি বিশ্ববিদ্যালয়ৰ পৰা সাহিত্যত সন্মানসূচক ডিগ্ৰী লাভ কৰে।[6]

তাই তেওঁৰ সময়ত যীচু আৰু মেৰী কনভণ্ট স্কুলত পশ্চিমীয়া শাস্ত্ৰীয় সংগীত শিকিছিল আৰু তাইৰ ককাদেউতাকৰ ঘৰত পিয়ানো বজোৱা উপভোগ কৰিছিল। বাণুৱে লণ্ডনৰ ত্ৰিনিটি কলেজ অফ মিউজিকৰ পৰীক্ষকৰ বাবে প্ৰদৰ্শন কৰিছিল।[2]

সাহিত্য আৰু সংগীতৰ উপৰিও, বানোৱে তেওঁৰ স্বামী জাহাংগীৰ সৈতে পাৰ্টি আৰু বলৰোম নৃত্য উপভোগ কৰিছিল।[4]

ব্যক্তিগত জীৱন সম্পাদনা কৰক

বানুৱে ১৯৩৭ চনত মহাবালেশ্বৰ ভ্ৰমণ কৰা সময়ত তেওঁৰ ভৱিষ্যতৰ স্বামী জাহাংগীৰ কয়াজীৰ সৈতে তেওঁৰ পৰামৰ্শদাতা আৰু জাহাংগীৰ ভায়েক এডুলজী কয়াজীৰ দ্বাৰা পৰিচয় লাভ কৰিছিল। জাহাংগীৰ এজন অভিযন্তা আছিল আৰু শেহতীয়াকৈ পুৰ্ডিউ বিশ্ববিদ্যালয়ত ডিগ্ৰী সম্পূৰ্ণ কৰিছিল। বানু আৰু জাহাংগীৰ ১৯৪১ চনৰ ২৪ ফেব্ৰুৱাৰীত বিবাহপাশত আৱদ্ধ হৈছিল। ১৯৪২ চনৰ ৭ আগষ্টত দম্পতীহালৰ প্ৰথম সন্তান কুৰুছৰ জন্ম হয়। ১৯৪৩ চনত তেওঁলোকে পুনেত এখন ঘৰ নিৰ্মাণ কৰে আৰু তাত বসতি স্থাপন কৰে। ২০০৪ চনৰ ১৫ তাৰিখে ৮৬ বছৰ বয়সত বানু জাহাংগীৰ কয়াজীৰ মৃত্যু হয়।[2]

বঁটা আৰু সন্মান সম্পাদনা কৰক

তথ্য উৎস সম্পাদনা কৰক

  1. "Dr. Banoo Coyaji (1917-2004)". King Edward Memorial Hospital. Archived from the original on 8 August 2013. https://web.archive.org/web/20130808191712/http://www.kemhospital.org/banoo.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 31 August 2013. 
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Johri, Meera. (2010). Greatness of spirit : profiles of Indian Magsaysay award winners. প্ৰকাশক Delhi: Rajpal & Sons. ISBN 9788170288602. OCLC 588507605. 
  3. 3.0 3.1 3.2 3.3 "Anusandhan.net, Indian S & T Portal". www.anusandhan.net. http://www.anusandhan.net/women/main_template.jsp?file=coyaji_2.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-04-26. 
  4. 4.0 4.1 4.2 "Welcome to KEM Hospital". www.kemhospital.org. Archived from the original on 2013-08-08. https://web.archive.org/web/20130808191712/http://www.kemhospital.org/banoo.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-04-26. 
  5. "Social worker Banoo Coyaji dead". rediff.com. http://ia.rediff.com/news/2004/jul/15banoo.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 31 August 2013. 
  6. 6.0 6.1 6.2 "Social worker Banoo Coyaji passes away". The Times of India. Archived from the original on 2012-03-08. https://web.archive.org/web/20120308234957/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2004-07-15/pune/27161484_1_family-planning-ramon-magsaysay-reproductive-health। আহৰণ কৰা হৈছে: 31 August 2013. 
  7. S. K. Aggarwal (1989). Media Credibility. Mittal Publications. পৃষ্ঠা. 228–. ISBN 978-81-7099-157-1. https://books.google.com/books?id=hDmn6LI_ZDEC&pg=PA228. 
  8. "Padma Awards". Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original on 15 October 2015. https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 July 2015. 
  9. "Punyabhushan Foundation | Tridal Pune | Punyabhushan.com | Dr. Satish Desai". punyabhushan.com. http://punyabhushan.com/punyabhushans.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2019-04-23. 

বাহ্যিক সংযোগ সম্পাদনা কৰক

  • ৰাজহুৱা সেৱাৰ বাবে ১৯৯৩ ৰমন মেগছেছে বঁটাৰ উদ্ধৃতি
  • Indra Gupta, India’s 50 Most Illustrious Women, New Delhi: Icon Publications, 2003, আই.এচ.বি.এন. 81-88086-03-7