আত-তৌবাহ

কোৰআনৰ নৱম ছূৰা

আত-তৌবাহ (আৰবী: ٱلتوبة, at-Tawbah; অৰ্থ: অনুতাপ),[1] বৰা'আহ নামেৰেও জনাজাত (আৰবী: براءة, Barāʾah; অৰ্থ: প্ৰত্যাখ্যান),[2][3] কোৰআনৰ নৱম অধ্যায় (ছূৰা)। ইয়াত ১২৯টা শ্লোক (আয়াত) আছে আৰু ই অন্তিম মদিয়ান ছূৰাৰ ভিতৰত এটা।

আত-তৌবাহ
ٱلتَّوْبَة

আত-তৌবাহ
শ্ৰেণী মদিয়ান
নামৰ অৰ্থ অনুতাপ
অন্য নাম বৰা'আহ ("প্ৰত্যাখ্যান")
পৰিসংখ্যা
ছূৰাৰ ক্ৰম
আয়াতৰ সংখ্যা ১২৯
পাৰাৰ ক্ৰম ১০ৰ পৰা ১১ লৈ
মঞ্জিল নং ১৯ৰ পৰা ২১ লৈ
ৰুকৰ সংখ্যা ১৬
ছিজদাহৰ সংখ্যা না
পূৰ্বৱতী ছূৰা কোৰআন ৮
পৰৱৰ্তী ছূৰা কোৰআন ১০
----

আৰবী লেখা · অসমীয়া অনুবাদ


হিজৰাৰ ৯ চনত মদিনাত তাবুকৰ যুদ্ধৰ সময়ত এই ছূৰাৰ কথা প্ৰকাশ পাইছিল বুলি জানিব পৰা গৈছে। ছানা পাণ্ডুলিপিখনে কিছুমান আয়াত সংৰক্ষণ কৰে, পাৰ্চমেণ্ট ৰেডিঅ'কাৰ্বনত ৫৭৮/৪৪ বিএইচ আৰু ৬৬৯/৪৯এএইচৰ মাজত।[4][5]

এইটো কোৰআনৰ একমাত্ৰ ছূৰা যি বিছমিল্লাহিৰ ৰহমানিৰ ৰাহীমৰ সৈতে আৰম্ভ নহয়, সাধাৰণ আৰম্ভণি সূত্ৰ, আল্লাহৰ নামত, সৰ্ব-দয়ালু, সৰ্ব-সহানুভূতিশীল। ই ছূৰাট আল-আনফলত মোকাবিলা কৰা বিষয়বোৰৰ দৰে প্ৰায় একে বিষয়ৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। আন সকলো ছূৰাৰ বিপৰীতে, মুহাম্মাদে এই সূত্ৰটো এই ছূৰাৰ আৰম্ভণিতে ৰাখিব লাগে বুলি আদেশ দিয়া নাছিল।[6]

  • ১-২ চাৰি মাহৰ ৰোগ প্ৰতিৰোধ ক্ষমতা ইডোলেটাৰলৈ ঘোষণা কৰা হৈছে
  • ৩-৫ চাৰি মাহৰ পিছত, সকলো আইডোলেটাৰক হত্যা কৰা হ'ব, তেওঁলোকৰ বাহিৰে যাৰ সৈতে চুক্তি কৰা হৈছে
  • ৫-৬ অজ্ঞ ইডোলেটাৰসকলক ইছলাম ধৰ্ম শিকোৱা হ'ব, যাৰ পিছত যদি তেওঁলোকে অনুতাপ কৰে, তেন্তে তেওঁলোকক জীয়াই ৰক্ষা কৰিব লাগিব
  • আইডোলেটাৰৰ সৈতে কোনো নতুন লীগ নিৰ্মাণ কৰিব নালাগে
  • ৮-১০ আইডোলেটাৰ বিশ্বাস কৰিব নালাগে
  • ১১ পেনিটেণ্ট আইডোলেটাৰসকলক ভাই-ভনী বুলি গণ্য কৰিব লাগিব
  • ১৩-১৬জন মুছলমানক মক্কাৰ যুদ্ধবিৰতি ভংগকাৰীৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিবলৈ অনুৰোধ জনোৱা হৈছিল
  • ১৭-১৮ মুছলমানৰ বাহিৰে সকলোকে পৱিত্ৰ মন্দিৰৰ পৰা বাদ দিয়া হ'ব
  • ১৯ আব্বাচ তেওঁৰ বৃথা গৌৰৱৰ বাবে ভৰ্ৎসনা কৰা হৈছিল
  • ২০-২২ মুহাজ্জিৰিন মুছলমানসকলৰ মাজত প্ৰথম স্থান আৱণ্টন কৰিছিল - তেওঁলোকৰ পুৰস্কাৰ
  • ২৩-২৪ প্ৰকৃত বিশ্বাসীসকলে নিকটতম আত্মীয়ৰ সৈতে বন্ধুত্ব অস্বীকাৰ কৰিব যদি তেওঁলোক কাফিৰ হয়
  • ২৫-২৭ আল্লাহৰ সহায়ত হুনাইনৰ বিজয়
  • ২৮ কাবাৰ পৰা বাদ পৰাজন ইডোলেটাৰ
  • ২৯ যিহুদী আৰু খ্ৰীষ্টানসকলৰ লগতে ইডোলেটাৰসকলক আক্ৰমণ কৰা হ'ব (যদি তেওঁলোকে জিজিয়া কৰ পৰিশোধ কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে)
  • ৩০ ইহুদী আৰু খ্ৰীষ্টানসকলে ইজৰা আৰু যীশুৰ ওপৰত "ঈশ্বৰৰ পুত্ৰ" বিশেষণপ্ৰয়োগ কৰাৰ বাবে পুনৰ প্ৰমাণিত হৈছিল
  • ৩১-৩২ তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ পুৰোহিত আৰু সন্ন্যাসীসকলকো উপাসনা কৰে
  • ৩৩ ইছলাম আন সকলো ধৰ্মতকৈ উৎকৃষ্ট
  • ৩৪-৩৫ কৃপণ মুছলমানসকলে লোভী সন্ন্যাসীসকলৰ সৈতে তুলনা কৰিছে- তেওঁলোকৰ শাস্তি
  • ৩৬ পবিত্ৰ মাহত কাফেৰসকলক আক্ৰমণ কৰা হ'ব পাৰে
  • ৩৭ পৱিত্ৰ মাহবোৰ স্থানান্তৰ নকৰিব
  • ৩৮-৪১জন মুছলমানক গুহাটোত মুহাম্মাদ আৰু আবু বক্কৰক আল্লাহই কৰা সহায়ৰ সন্দৰ্ভত Tabúq অভিযানত যাবলৈ অনুৰোধ জনোৱা হৈছিল
  • ৪২ ঘৰত থাকিবলৈ ইচ্ছা কৰাৰ বাবে কুহুমীয়া মুছলমানসকলক ভৰ্ৎসনা কৰা হৈছিল
  • ৪৩ মুহাম্মাদক এইবোৰৰ কিছুমান কঢ়িয়াই নিয়াৰ বাবে ভৰ্ৎসনা কৰা হৈছিল
  • ৪৪-৪৬ মুহাম্মাদৰ হৈ যুঁজিবলৈ ইচ্ছা, বিশ্বাসৰ পৰীক্ষা
  • ৪৭-৫০ চেডিটিয়াছ মুছলমানসকলক ভৰ্ৎসনা কৰা হৈছিল
  • ৫১-৫২ বিশ্বাসী সকলৰ নিশ্চিত পুৰস্কাৰ
  • ৫৩-৫৫ আল্লাহই কাফিৰ আৰু ভণ্ডসকলৰ নৈবেদ্যক অস্বীকাৰ কৰে
  • ৫৫ কাফিৰসকলৰ সম্পদ আৰু সমৃদ্ধি তেওঁলোকৰ পুনৰপৰীক্ষাৰ লক্ষণ
  • ৫৬-৫৭ অৰ্ধহৃদয় মুছলমানপুনৰ প্ৰমাণিত
  • ৫৮-৫৯ যিসকলে মুহাম্মাদৰ ভিক্ষাব্যৱহাৰসম্পৰ্কে অপমানজনক প্ৰতিবেদন প্ৰচাৰ কৰিছিল তেওঁলোকক ভৰ্ৎসনা কৰা হৈছিল
  • ৬০ ভিক্ষা কেনেদৰে ব্যয় কৰিব লাগে
  • ৬১-৬৯ গুম্বলাৰ আৰু ভণ্ডসকলক ভাবুকি দিয়া হৈছিল
  • ৭০ পূৰ্বৰ যুগত দুষ্টলোকৰ উদাহৰণে তেওঁলোকক সতৰ্ক কৰি দিছিল
  • ৭১-৭৩ বিশ্বাসী সকলে বৰ্ণনা কৰিলে— তেওঁলোকৰ পুৰস্কাৰ
  • ৭৪-৭৫জন ভণ্ডক নিন্দা কৰা হৈছিল আৰু ভাবুকি দিয়া হৈছিল
  • ৭৬-৭৯ কাফিৰসকলৰ সমৃদ্ধি তেওঁলোকৰ ধ্বংসৰ আৰম্ভণি
  • ৮০ ঈশ্বৰে ভাণ্ডাৰক উপহাস কৰিব
  • ৮১ বিশ্বাসী সকলৰ বদনামকাৰীসকলক কেতিয়াও ক্ষমা কৰা নহ'ব
  • ৮২-৮৪ "ঘৰত থকা লোকসকলক" শাস্তি
  • ৮৫ মুহাম্মাদক অবিশ্বাসী আৰু ভণ্ডসকলৰ কবৰত প্ৰাৰ্থনা কৰিবলৈ নিষেধ কৰা হৈছে
  • ৮৬-৮৮ নবীদুষ্টৰ সমৃদ্ধিৰ বিষয়ে আচৰিত নহওক
  • ৮৯-৯০ যিসকলে পাঁচনিক তেওঁৰ যুদ্ধত সহায় কৰে তেওঁলোকক পুৰস্কাৰ
  • ৯১ মৰুভূমিৰ ভণ্ড আৰৱসকল পুনৰ প্ৰমাণিত হৈছে
  • ৯২-৯৩ যুদ্ধৰ সময়ত আইনগতভাৱে ঘৰত থাকিব পৰা কোন
  • ৯৪-৯৭ আন ভণ্ডসকলে পুনৰ প্ৰমাণ কৰিলে
  • ৯৮-৯৯ Baduín, ভণ্ডসকলৰ ভিতৰত আটাইতকৈ বেয়া
  • ১০০ তেওঁলোকৰ কিছুমান প্ৰকৃত বিশ্বাসী
  • ১০১ আনছাৰ আৰু মুহাজ্জিৰিন পুৰস্কাৰ
  • ১০২ মৰুভূমিৰ আৰৱ আৰু মদিনা কিছুমান লোক পুনৰ প্ৰমাণিত হয়
  • ১০৩-১০৬ মদিনা অনুতপ্ত স্বীকাৰকাৰীসকলক ক্ষমা কৰা হয়
  • ১০৭ আনসকলে তেওঁলোকৰ ক্ষেত্ৰত ঈশ্বৰৰ সিদ্ধান্তৰ বাবে অপেক্ষা কৰি আছে
  • ১০৮-১১১ মুহাম্মাদ আৰু তেওঁৰ বিশ্বাসী সকলৰ বিৰোধিতাত মছজিদ নিৰ্মাণ কৰা সকলৰ বিৰুদ্ধে নিন্দা
  • ১১২-১১৩ প্ৰকৃত বিশ্বাসীসকলক ঈশ্বৰৰ ওচৰত বিক্ৰী কৰা হয়
  • ১১৪জন মুছলমান ব্যক্তিয়ে মূৰ্তিপূৰ্ণ আত্মীয়ৰ বাবে প্ৰাৰ্থনা নকৰিব
  • ১১৫ আব্ৰাহামে কিয় তেওঁৰ মূৰ্তিপূৰ্ণ পিতৃ-মাতৃৰ বাবে প্ৰাৰ্থনা কৰিছিল
  • ১১৬-১১৮ ঈশ্বৰে বিশ্বাসী সকলৰ প্ৰতি দয়ালু
  • ১১৯ তিনিজন ৰিক্ৰিয়েণ্ট আনছাৰক ক্ষমা কৰা হ'ল
  • ১২০-১২২ মুহাম্মাদৰ প্ৰতি আনুগত্যৰ অভাৱত মদিনা লোকসকলক ভৰ্ৎসনা কৰা হৈছিল
  • ১২৩ কিছুমান বিশ্বাসীয়ে যুদ্ধলৈ যোৱাৰ পৰা আঁতৰি থাকিল
  • ১২৪ চুবুৰীয়া কাফিৰ আৰু ভণ্ডামিৰ বিৰুদ্ধে যুদ্ধ কৰিবলৈ প্ৰকৃত বিশ্বাসী
  • ১২৫-১২৮ ঈশ্বৰ আৰু মুহাম্মাদৰ উন্মোচনসম্পৰ্কে সন্দেহ কৰা সকলৰ পুনৰপ্ৰমাণ
  • ১২৯-১৩০ পাঁচনিঈশ্বৰৰ সহায়ত বিশ্বাস কৰে[7]

জাইদ ইবন থাবিটৰ মতে, যেতিয়া প্ৰথমবাৰৰ বাবে কোৰআন সংকলিত কৰা হৈছিল, তেতিয়া তেওঁ এই ছূৰাৰ অন্তিম আয়াতবোৰ আবু আল-এইচ আল-আনছাৰীৰ দখলত পাইছিল আৰু আন কাৰো নাছিল।[8][9] আন এটা বিৱৰণত, উবাই ইবনে কা'বে জাইদক জনাইছিল যে মুহাম্মাদে তেওঁক এই ছূৰা সমাপ্তি শিকাইছিল আৰু একেটা আয়াত আবৃত্তি কৰিছিল।[10] ইবনে হাজমৰ দৰে কিছুমানে পৰামৰ্শ দিছিল যে আবু খুজাইমাৰ একমাত্ৰ আয়াত আছিল যিয়ে লিখিত ৰূপত শেষ আয়াতবোৰ ৰাখিছিল, কিয়নো জাইদ আৰু আন কিছুমানে সেইবোৰ মুখস্থ কৰিছিল।[10] ছূৰা আল-আনফলৰ এক ধাৰাবাহিকতাত, এই ছূৰাই অতিৰিক্তভাৱে সম্প্ৰীতি আৰু যুদ্ধৰ বিষয়বোৰ পৰিচালনা কৰে আৰু তাবুক অভিযানৰ সন্দৰ্ভত বিষয়টো একত্ৰিত কৰে। এই ছূৰাত অন্তৰ্ভুক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ বিষয়, ঐশ্বৰিক আইন আৰু নিৰ্দেশনাৰ টুকুৰাবোৰ নিম্নলিখিত ধৰণৰ।

  1. মুছলমানসকলৰ বাবে নীতি নিৰ্দেশনা মুছলমানসকলৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।
  2. জিহাদত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ নিৰ্দেশনা।
  3. ভণ্ডামি, দুৰ্বল বিশ্বাস আৰু অসাৱধানতাৰ বিষয়ে নিৰ্দেশনা।
  4. তাবুকৰ যুদ্ধ।
  5. দাৰুল-উল-ইছলাম (এটা ইছলামিক ৰাষ্ট্ৰ)ৰ ভেটি।
  6. ইছলামৰ প্ৰভাৱ কঢ়িয়াই অনা ৰাষ্ট্ৰসমূহলৈ প্ৰসাৰিত কৰা।
  7. ভণ্ডসকলৰ আণ্ডাৰহেণ্ডেডনেচ চূৰ্ণ-বিচূৰ্ণ কৰা।
  8. ইছলামৰ কাৰণত মুছলমানসকলক যুদ্ধৰ বাবে স্থাপন কৰা।

এই ছূৰাক দুটা নামেৰে জনা যায় - আত-তৌবাহ আৰু আল-বাৰা'ত। ইয়াক তৌবাহ (প্ৰায়শ্চিত্ত) স্পষ্টভাৱে প্ৰকাশ কৰা আৰু ইয়াৰ গ্ৰহণযোগ্যতাৰ চৰ্তবোৰৰ বিষয়ে অৱগত কৰাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত ইয়াক এট-তৌবাহ বুলি কোৱা হয়। (ভিভি ১০২.১১৮)। দ্বিতীয় নাম বৰা'ত (মুক্তি) সুৰাৰ আৰম্ভণি শব্দৰ পৰা লোৱা হৈছে।[11]

বিছমিল্লাহ বাদ পৰা

সম্পাদনা কৰক

কোৰআনৰ সকলো ১১৪টা ছূৰাৰ ভিতৰত এইটোৱেই একমাত্ৰ যাৰ বাবে বিছমিল্লাহ পূৰ্বনিৰ্ধাৰিত নহয়।[12] তেওঁ এনে নকৰাৰ বাবে আগবঢ়োৱা ব্যাখ্যাবোৰৰ ভিতৰত, উনালৰ মতে আটাইতকৈ সচৰাচৰ স্বীকাৰ কৰা হৈছে যে, ইছলামী প্ৰণামৰ দৰে, শান্তি আপোনাৰ ওপৰত থাকিব, অভিব্যক্তি, ঈশ্বৰৰ নামত, সৰ্ব-দয়ালু, সৰ্ব-সহানুভূতিশীলসকলে নিৰাপত্তা প্ৰদান কৰে আৰু সম্বোধন কৰা সকলক চতুৰ্থাংশ প্ৰদান কৰে। [6] অৱশ্যে, ছূৰা আত-তৌবাহত আৰৱৰ কিছুমান বহুধৰ্মীক আল্টিমেটামদি আৰম্ভ কৰে। ই বেছিভাগ সময়ৰ বাবে, তেওঁলোকৰ চুক্তি উলংঘা কৰা বহুধৰ্মীসকলৰ সৈতে সম্পৰ্কৰ পুনৰ মূল্যাঙ্কন, তাবুকলৈ অভিযান, মদিনাত ভণ্ডসকলৰ ষড়যন্ত্ৰৰ প্ৰকাশৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।(৯:৬৪-৬৭, ১০১), ঈশ্বৰৰ উদ্দেশ্যত জিহাদৰ গুৰুত্ব(৯:২৪), আৰু কিতাপখনৰ লোকসকলৰ সৈতে সম্পৰ্ক।[13]

প্ৰকাশৰ সময়

সম্পাদনা কৰক

এই ছূৰাত তিনিটা বক্তৃতা অন্তৰ্ভুক্ত আছে:-

৩৭ তম আয়াত লৈকে, প্ৰাৰম্ভিক কথা,[14] জিল-কাদাহ এ.এইচ. ৯-ত অনাবৃত কৰা হৈছিল। যিহেতু আলোচনাৰ বিষয়টোৰ তাৎপৰ্যৰ বাবে হজ্জ মুহাম্মাদৰ ঘটনাৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰতিশ্ৰুতিৰ প্ৰয়োজন আছিল, আলীক আবু বকৰক অনুসৰণ কৰিবলৈ পঠিয়াইছিল, যি অলপতে তীৰ্থযাত্ৰীসকলক ক্বাবালৈ লৈ যাবলৈ মক্কালৈ ৰাওনা হৈছিল। তেওঁ আলীক আৰৱৰ বিভিন্ন গোত্ৰৰ প্ৰতিনিধিসকলৰ সন্মুখত বক্তৃতা প্ৰদান কৰিবলৈ প্ৰশিক্ষণ দিছিল যাতে তেওঁলোকক মূষিকসকলৰ সৈতে সম্পৰ্কিত নতুন নীতি নিৰ্দেশনাসম্পৰ্কে পৰামৰ্শ দিয়া যায়।

আয়াত ৩৮ ৰ পৰা ৭২ তম আয়াতলৈকে আৰম্ভ কৰি পৰৱৰ্তী বাৰ্তালাপ[15] ৰজব এ.এইচ. ৭ বা ইয়াৰ অলপ আগতে প্ৰকাশ পাইছিল, যেতিয়া মুহাম্মাদ তাবুক অভিযানৰ বাবে সাজু হোৱাৰ সৈতে ব্যস্ত আছিল। বিশ্বাসীসকলক জিহাদত এক গতিশীল অংশ গ্ৰহণ কৰিবলৈ উৎসাহিত কৰা হৈছিল, আৰু শ্বীৰ্কাৰসকলক তেওঁলোকৰ ধন-সম্পত্তি ৰখাৰ বাবে আৰু তেওঁলোকৰ ভণ্ডামি, শক্তিহীন বিশ্বাস (ইমান) বা অসাৱধানতাৰ বাবে আল্লাৰ পথত তেওঁলোকৰ জীৱন হেৰুৱাবলৈ বিচলিত হোৱাৰ বাবে গুৰুতৰভাৱে ধিক্কাৰ দিয়া হৈছিল।

আয়াতৰ অন্তিম শাখা ৭৩ তম ৰ পৰা শেষোলৈ,[16] তাবুকঅভিযানৰ পৰা উভতি অহাৰ পিছত তেওঁক অনাবৃত কৰা হৈছিল। একেসময়সীমাত বিভিন্ন অনুষ্ঠানত কেইটামান টুকুৰা প্ৰকাশ পাইছে আৰু আল্লাৰ নিৰ্দেশনা অনুসৰি মুহাম্মাদে সুৰাত অন্তৰ্ভুক্ত কৰিছিল। এই বাৰ্তালাপে ভণ্ডসকলক তেওঁলোকৰ অশুভ কাৰ্য্যৰ বিষয়ে সতৰ্ক কৰে আৰু তাবুকৰ অভিযানত পিছ পৰি থকা বিশ্বাসীসকলক নিন্দা কৰে। সেই সময়ত তেওঁলোকক বিদ্ৰূপ কৰাৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত, আল্লাহই সেই প্ৰকৃত বিশ্বাসীসকলক বহিষ্কাৰ কৰে যিসকলে কোনো বা আনটো ব্যাখ্যাৰ বাবে আল্লাহৰ পথত জিহাদত অংশগ্ৰহণ কৰা নাছিল। [উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]

এক্সেজেচিছ

সম্পাদনা কৰক

আয়াত ৯:২ - ৯:৬

সম্পাদনা কৰক

কোৰআন ৯:৫ ইয়াক তৰোৱাল পদ (আয়াত) বুলি কোৱা হয়। সাংবাদিক অৰুণ শৌৰীয়ে ইয়াক আৰু কোৰআনৰ আন বহুতো আয়াতক সমালোচনা কৰি দাবী কৰিছে যে জিহাদৰ সমৰ্থনত সুন্নাহ আৰু হাদিছ সমানে উদ্দীপনামূলক।[17] বহুতো মূলসুঁতিৰ ইছলামী পণ্ডিতে অৱশ্যে দাবী কৰে যে এই পদটো প্ৰাৰম্ভিক ইছলামিক ইতিহাসৰ এটা অতি নিৰ্দিষ্ট ঘটনাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত অৰ্থাৎ মক্কাৰ বহুধৰ্মী জনজাতিৰ দ্বাৰা কৰা আৰু একেৰাহে ভংগ কৰা চুক্তি[18]:৭৪-৯১, যদিও তেওঁলোকে অতি সহজে এই সত্যটো উপেক্ষা কৰে যে কোৰআনক প্ৰায়ে ইছলামী পণ্ডিতসকলে সকলো সময় আৰু সকলো ঠাই আৰু সকলো মানুহৰ বাবে নিখুঁত কিতাপ বুলি উদ্ধৃত কৰে, আৰু যদি এনে হয়, তেন্তে এইটো আয়াতবোৰক কেতিয়াও ঐতিহাসিক প্ৰসংগৰ প্ৰয়োজন নহয়। আনহাতে, যদিও কোৰআনৰ এক ঐতিহাসিক প্ৰাসংগিক ব্যাখ্যা থাকিব নালাগে, পূৰ্বৱৰ্তী আয়াতবোৰত প্ৰদান কৰা প্ৰসংগ (যেনে চুক্তি আৰু গ্ৰন্থত অবিশ্বাসীতা) উল্লেখ কৰা হৈছে, এনেদৰে "বিশ্বৰ বাহিৰৰ" প্ৰসংগ সম্পৰ্কৰ পৰিৱৰ্তে কোৰআনৰ এটা অংশ। আসমা আফচাৰুদ্দিনৰ মতে, আৰৱ বহুধৰ্মীসকলৰ সন্দৰ্ভত বিভিন্ন প্ৰাৰম্ভিক উচ্ছ্বসিতসকলৰ মতামতৰ উদ্ধৃতি দি, প্ৰাচীনতম ভাষ্যকাৰসকলৰ মাজত একমত হৈছে যে ই নিৰ্বিচাৰ হত্যালৈ ৰূপান্তৰিত নহয়।[18]:৮৮-৮৯

মুজাহিদে কৈছিল যে এই পদটো বা আয়াতটোৱে সাধাৰণতে (insān) লোকসকলৰ সুৰক্ষাৰ নিশ্চয়তা দিয়ে যিসকলে কোৰআন পৰা পয়গম্বৰৰ আবৃত্তি শুনিবলৈ আহিছিল যেতিয়ালৈকে তেওঁলোক আশ্ৰয়স্থললৈ ঘূৰি অহা নাছিল।
তনৱীৰ আল-মিকবাচ কৈছে যে এই পদটোৱে পয়গম্বৰক বহুধৰ্মী সকলৰ মাজৰ যিকোনো লোকক সুৰক্ষিত আচৰণ প্ৰদান কৰিবলৈ আদেশ দিয়ে, যাতে তেওঁ ঈশ্বৰৰ ভাষণ আবৃত্তি শুনিব পাৰে। যদি তেওঁ বিশ্বাস নকৰে (এছচিই ইছলাম গ্ৰহণ কৰক), তেন্তে তেওঁক তেওঁৰ ভূমিলৈ (waṭanahu) সুৰক্ষিত যাত্ৰা প্ৰদান কৰিব লাগিব। এইটো এনেকুৱা কাৰণ তেওঁলোক ঈশ্বৰআৰু তেওঁৰ একতাৰ আজ্ঞাৰ বিষয়ে অজ্ঞ লোক।

একেদৰে, পশ্চিমীয়া ইছলাম-পণ্ডিত ৰুডলফ এফ. পিটাৰ্ছেও দাবী কৰে যে এই আয়াতটোত নিৰ্বিচাৰ হত্যাসমৰ্থন কৰা নহয়।[19]

আয়াত ৯:২৯

সম্পাদনা কৰক

আত-তৌবাহত এইবোৰো থাকে:

যিসকলে আল্লাহ বিশ্বাস নকৰে, বা অন্তিম দিনত বিশ্বাস নকৰে, বা আল্লাহ আৰু তেওঁৰ বাৰ্তাবাহকৰ দ্বাৰা নিষিদ্ধ কৰা, আৰু যিসকলে শাস্ত্ৰৰ লোকসকলৰ মাজত সত্যৰ ধৰ্মক স্বীকাৰ নকৰে, তেওঁলোকৰ বিৰুদ্ধে যুঁজ দিয়ক, যেতিয়ালৈকে তেওঁলোকে জিজিয়াক ইচ্ছুক ভাৱে নিষ্ঠাৰে পৰিশোধ নকৰে, আৰু নিজকে বশ কৰা অনুভৱ নকৰে।[1]

আল-ৰাজি (ঘ. ৬০৬/১২১০) এই উপলক্ষে এক প্ৰাৰম্ভিক উচ্ছ্বসিত কৰ্তৃপক্ষ আবু ৰাওক (ঘ. ১৪০/৭৫৭)ৰ উদ্ধৃতি দিছিল, যিয়ে বৰ্ণনা কৰিছিল যে এই পদটো সকলো ইহুদী আৰু খ্ৰীষ্টানৰ একপক্ষীয় নিন্দা নহয়, কিন্তু যিসকলে "যিসকলে ক্ৰমান্বয়ে তোৰাহ আৰু শুভবাৰ্ত্তাত সন্নিবিষ্ট প্ৰেছক্ৰিপশ্বনবোৰকোৱা নাই।" একেদৰে আল-কুৰ্তুবি (ঘ. ৬৭১/১২৭৩) "৯:২৯ কোৰআন এক অপৃথক সংগ্ৰহশীলতা হিচাপে কিতাপখনৰ লোকসকলক এক পাইকাৰী নিন্দা বুলি পঢ়ি নাছিল।" [18]:২৭৮[20] মুহাম্মাদ আব্দুহৰ দৰে আধুনিক মুছলমান পণ্ডিতসকলেও একে ধৰণৰ মতামত ব্যক্ত কৰিছিল, এই আয়াতটো তাবুকত সামৰিক অভিযান উপলক্ষে প্ৰকাশ পাইছিল, আৰু এই আয়াতটো বিশেষভাৱে কিতাপখনৰ লোকসকলৰ সৈতে সম্পৰ্কিত", আৰু লগতে "মুছলমান পণ্ডিতসকলৰ মাজত একমাত্ৰ প্ৰকাৰৰ বৈধ যুদ্ধ হৈছে মুছলমান ভূখণ্ডৰ ওপৰত আক্ৰমণৰ ক্ষেত্ৰত ইমাম ঘোষণা কৰিলে প্ৰতিৰক্ষামূলক যুদ্ধ।" ১৯৩৫ চনৰ পৰা ১৯৪৫ চনলৈ আল-আজহাৰৰ গ্ৰেণ্ড ইমাম মুস্তাফা আল-মাৰাঘিয়ে এইদৰে কৈছে: "যেতিয়া যুঁজ দিয়াৰ প্ৰয়োজনীয় পৰিস্থিতি উপস্থিত থাকে, অৰ্থাৎ আপোনাৰ বা আপোনাৰ দেশৰ বিৰুদ্ধে আক্ৰমণ, আপোনাৰ বিশ্বাসৰ বাবে আপোনাৰ বিৰুদ্ধে অত্যাচাৰ আৰু অত্যাচাৰ, বা বাইজেণ্টাইনসকলে আপোনাৰ বিৰুদ্ধে কৰা অত্যাচাৰ আৰু নিৰাপত্তাৰ প্ৰতি ভাবুকি ৰখাৰ সময়ত উল্লেখ কৰা লোকসকলৰ সৈতে যুঁজ দিয়ক।   যাৰ ফলত তাবুক হৈছিল।" [21]

আয়াত ৯:১০৩

সম্পাদনা কৰক

কিতাব আল-কাফিত জাফাৰ আল-চাদিকে বৰ্ণনা কৰিছে যে ইমামসকল মানুহৰ মালিকহোৱাৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় নহয়, বৰঞ্চ আল্লাহই কৈছিল, "তেওঁলোকৰ সম্পদ (ধৰ্মীয় কৰ) আৰু দানৰ পৰা লওক যাৰ দ্বাৰা আপুনি তেওঁলোকক বিশুদ্ধ কৰে আৰু তেওঁলোকক বৃদ্ধি আৰু আশীৰ্বাদ প্ৰদান কৰে।" সেয়েহে, ইমামে তেওঁলোকৰ পৰা গ্ৰহণ কৰা লোকসকলক হে প্ৰয়োজন।[22]

ছানা পাণ্ডুলিপি ফলিঅ ২২, কোৰআন ৯:১২২-১২৯

সম্পাদনা কৰক

ছানা পাণ্ডুলিপিৰ ফলিঅ ২২ ত ১২২-১২৯ পদসংৰক্ষণ কৰা হৈছে। ছানা ১ অধ্যায়ৰ ক্ৰমটোৱে আন কোনো জ্ঞাত কোৰআনৰ আদেশ অনুসৰণ নকৰে আৰু ফলিঅ ২২ অধ্যায় ১৯ (মেৰী)ৰ সৈতে ভাগ বতৰা কৰা হৈছে। [23] কোৰআনৰ ইতিহাসৰ চৌদি-ভিত্তিক বিশেষজ্ঞসকলে গুৰুত্ব আৰোপ কৰে যে মুহাম্মাদ জীয়াই থকাৰ সময়ত, কোৰআনীয় গ্ৰন্থসমূহে ছূৰাৰ কোনো মানক ক্ৰম অনুসৰণ কৰা নাছিল।[24]

ফলিঅ ২২, পুনৰাবৃত্তি [25] দৃশ্যমান চিহ্নসমূহ পুনৰনিৰ্মাণ মানক পাঠ
কোৰআন ৯ (আত-তৌবাহ), আয়াত ১২২

শাৰি ৩, পৃ. ৬২

ما [كـ]ﺎ ﮞ مَا كَانَ وَمَا كَانَ
কোৰআন ৯:১২২

শাৰি ৪

مں كل ا ﻣﻪ مِن كُلِّ أُمَّةٍ مِن كُلِّ فِرْقَةٍ
কোৰআন ৯:১২৪

শাৰি ৯

و ا د ا ا ٮر لٮ وَإِذَا أُنزِلَتْ وَإِذَا مَا أُنزِلَتْ
কোৰআন ৯:১২৫

শাৰি ১২

ڡی ٯلو ٮهم ر حس فِى قُلُوبِهِم رِجْسٌ فِى قُلُوبِهِم مَرَضٌ
কোৰআন ৯:১২৫

শাৰি ১৩

ر حر ا ا لی ر ﺣﺴ[ﻬ]ـﻢ رِجزاً إِلَىٰ رِجْسِهِمْ رِجساً إِلَىٰ رِجْسِهِمْ
কোৰআন ৯:১২৫

শাৰি ১৩

و ما ٮو ا و هم ڡـ(ـﺴٯـ)[ـﻮ] ﮞ وَمَاتُوا۟ وَهُمْ فَـٰسِقُونَ وَمَاتُوا۟ وَهُمْ كَـٰفِرُونَ
কোৰআন ৯:১২৬

শাৰি ১৩

ا [و] / / ٮر و أَوَلَا يَرَوْ أَوَلَا يَرَوْنَ
কোৰআন ৯:১২৬

শাৰি ১৪

و لا ٮـ(ـٮـ)ـﺪ كر و ﮞ وَلَا يَتَذَكَّرُونَ وَلَا هُمْ يَذَّكَّرُونَ
কোৰআন ৯:১২৭

শাৰি ১৫

و ا د ا ا [ٮـ]ـﺮ (ﻟ)ـٮ وَإِذَا أُنزِلَتْ وَإِذَا مَا أُنزِلَتْ
কোৰআন ৯:১২৭

শাৰি ১৬

هل ٮر ٮٮا هَلْ يَرَىٰنَا هَلْ يَرَىٰكُم
কোৰআন ৯:১২৭

শাৰি ১৭

ڡا ٮـ[ـﺼ](ـﺮ) ڡـ(ـﻮ) ا فَـﭑنصَرَفُوا ثُمَّ انصَرَفُوا
কোৰআন ৯:১২৭

শাৰি ১৭

ڡصر ڡ ا ﻟـﻠـﻪ فَــصَرَفَ اللهُ صَرَفَ ٱللَّـهُ
কোৰআন ৯:১২৭

শাৰি ১৭

د لک ٮـ(ﺎ ٮـ)//[ـﻢ] (ٯـ)ـﻮ م لا ٮڡٯهو ﮞ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُونَ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لَّا يَفْقَهُونَ
কোৰআন ৯:১২৮

শাৰি ১৮

و لٯد حا کم وَلَقَدْ جَاءَكُمْ لَقَدْ جَاءَكُمْ
কোৰআন ৯:১২৮

শাৰি ১৮

ر سو ل ﻣٮـ(ﮑ)ـﻢ رَسولٌ مِنْكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ
কোৰআন ৯:১২৮

শাৰি ১৯

عر ٮر (ﻋ)ﻠ[ـٮـ](ﻪ) ما عٮٮکم عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنَّتَكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ
কোৰআন ৯:১২৯

শাৰি ২০

ڡا / / (ٮـ)ـﻮ لو ا [ﻋ](ـٮـ)ـﮏ فَإن تَوَلَّوْا عَنْكَ فَإن تَوَلَّوْا
কোৰআন ৯:১২৯

শাৰি ২১

ا لد ی لا ا ﻟ[ﻪ] ا لا ﻫﻮ الَّذي لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ

কোৰআনৰ প্ৰথম আৰু মুখ্য এক্সেজেচিছ/তাফছিৰ মুহাম্মাদহাদিছত পোৱা যায়।[26] হাদিছ (حديث) হৈছে আক্ষৰিক ভাৱে "ভাষণ" বা "প্ৰতিবেদন", যি হৈছে ইস্নাদৰ দ্বাৰা প্ৰমাণিত মুহাম্মাদৰ এক ৰেকৰ্ড কৰা কথা বা পৰম্পৰা; চিৰাহ ৰছুল আল্লাহৰ সৈতে এইবোৰ সুন্নাহ আৰু প্ৰকাশিত শৰিয়া। আইশ্বাহৰ মতে,[27][28] মুহাম্মাদৰ জীৱন আছিল কোৰআনৰ ব্যৱহাৰিক ৰূপায়ণ।[29][30][31] সেয়েহে, হাদিছৰ উচ্চ গণনাই প্ৰাসঙ্গিক ছূৰাৰ গুৰুত্বক এক নিৰ্দিষ্ট দৃষ্টিকোণৰ পৰা উন্নত কৰে। এই ছূৰাক হাদিছত বিশেষ সন্মান দিয়া হৈছিল, যাক এই সম্পৰ্কিত বৰ্ণনাবোৰে পালন কৰিব পাৰে।

  • আবু ইছাকে কৈছিল যে তেওঁ আল-বৰা'খ. 'আজিব (আল্লাহ তেওঁৰ ওপৰত সন্তুষ্ট হওক) কোৱা শুনিছিল: শেষ সম্পূৰ্ণ ছূৰা প্ৰকাশিত (পবিত্ৰ কোৰআনত) হৈছে ছূৰা আত-তৌবাহ (আইই. আল-বাৰা'ত, নৱম), আৰু শেষ শ্লোকটো প্ৰকাশ পাইছিল যে কালালাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত।[32]
  • ছাইদ ইবনে জুবাইৰ বৰ্ণনা কৰিছিল: মই ইবন 'আব্বাছক ছূৰা আত-তৌবাহৰ বিষয়ে সুধিছিলো, আৰু তেওঁ কৈছিল, "ছূৰা আত-তৌবাহ? এয়া হৈছে উন্মোচন (কাফিৰ আৰু ভণ্ডসকলৰ সকলো দুষ্টতাৰ)। আৰু ই প্ৰকাশ কৰা অব্যাহত ৰাখিছিল (যে পুনৰাবৃত্তি কৰা অভিব্যক্তি): '... আৰু তেওঁলোকৰ ... আৰু তেওঁলোকৰ মজত যিমানদিনলৈকে তেওঁলোক ভাবিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে যে ইয়াত কোনো কথা উল্লেখ কৰা নহব। ' মই ক'লো, "কি হ'ব) ছূৰা আল-আনফল?" তেওঁ উত্তৰ দিছিল, "বদৰৰ যুদ্ধৰ সন্দৰ্ভত ছূৰা আল-আনফাল প্ৰকাশ পাইছিল।" মই ক'লো, "(কি হ'ব) ছূৰা আল-হাশৰ?" তেওঁ উত্তৰ দিছিল, "এইটো বানু নাদিৰৰ সন্দৰ্ভত প্ৰকাশ পাইছিল।" [33][34]
  • জাইদ ইবনে থাবিত আল-আনছাৰীবৰ্ণনা কৰিছে: যিসকলে ঈশ্বৰীয় প্ৰকাশলিখিছিল: আবু বকৰে ইয়ামামাৰ যোদ্ধাসকলৰ (যুদ্ধৰ) মাজত (গধুৰ) হতাহত হোৱাৰ পিছত মোলৈ পঠিয়াইছিল (য'ত বহুসংখ্যককুৰা নিহত হৈছিল)। 'উমাৰ আবু বকৰৰ সৈতে উপস্থিত আছিল যিয়ে কৈছিল, 'উমাৰ মোৰ ওচৰলৈ আহিছে আৰু কৈছে, ইয়ামামাৰ যুদ্ধৰ দিনা মানুহবোৰ যথেষ্ট হতাহত হৈছে, আৰু মই আশংকা কৰোঁ যে কুৰা'ৰ (যিসকলে কোৰআনক হৃদয়েৰে জানে) আন যুদ্ধক্ষেত্ৰত অধিক হতাহত হ'ব পাৰে, যাৰ দ্বাৰা কোৰৰ এটা বৃহৎ অংশ হেৰুৱাব পাৰে, হেৰাই যাব পাৰে।   আপুনি ইয়াক সংগ্ৰহ নকৰিলে। আৰু মোৰ অভিমত যে আপুনি কোৰআন সংগ্ৰহ কৰা উচিত।" আবু বকৰে লগতে কয়, "মই উমাৰক কৈছিলো, 'মই কেনেকৈ এনে এটা কাম কৰিব পাৰোঁ যিটো আল্লাৰ প্ৰেৰিতে কৰা নাই?' উমাৰে (মোক) কৈছিল, 'আল্লাৰ দ্বাৰা, এইটো (সঁচাকৈয়ে) এটা ভাল কাম। ' সেয়েহে 'উমাৰে হেঁচা দি থাকিল, মোক তেওঁৰ প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰিবলৈ প্ৰেৰিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰি থাকিল, যেতিয়ালৈকে আল্লাই ইয়াৰ বাবে মোৰ বুকু খুলি নিছিল আৰু মোৰ 'উমাৰ'ৰ দৰে একেই মতামত আছিল। (জাইদ বিন থাবিতে যোগ দিছিল:) 'উমাৰ তেওঁৰ (আবু বকৰ) সৈতে বহি আছিল আৰু মই কোৱা নাছিলো। ) "আপুনি এজন জ্ঞানী যুৱক আৰু আমি আপোনাক (মিছা কোৱা বা পাহৰি যোৱা) সন্দেহ নকৰোঁ: আৰু আপুনি আল্লাহৰ বাৰ্তাবাহকৰ বাবে ঈশ্বৰীয় অনুপ্ৰেৰণা লিখিছিল। সেয়েহে, কোৰআন বিচাৰক আৰু ইয়াক সংগ্ৰহ কৰক (এটা পাণ্ডুলিপিত)। "আল্লাহৰ দ্বাৰা, যদি তেওঁ (আবু বকৰে) মোক এটা পৰ্বত (ইয়াৰ ঠাইৰ পৰা) স্থানান্তৰ কৰিবলৈ আদেশ দিছিল, তেন্তে তেওঁ মোক কোৰআন সংগ্ৰহ ৰ বিষয়ে যি আদেশ দিছিল তাতকৈ মোৰ বাবে কঠিন নহ'লহেঁতেন। মই তেওঁলোক দুয়োকে কলো, "আপুনি এনে এটা কাম কৰিবলৈ সাহস কেনেকৈ কৰিলে যিটো নবীয়ে কৰা নাই?" আবু বকৰে কৈছিল, "আল্লাহৰ দ্বাৰা, এইটো (সঁচাকৈয়ে) এটা ভাল কথা। গতিকে মই তেওঁৰ সৈতে এই বিষয়ে তৰ্ক কৰি আছিলো যেতিয়ালৈকে আল্লাহই মোৰ বুকুখন খুলি দিয়া নাছিল যাৰ বাবে তেওঁ আবু বকৰ আৰু 'উমাৰৰ বুকু খুলিছিল। সেয়েহে মই কোৰআনিক সামগ্ৰী বিচাৰি উলিয়াবলৈ আৰম্ভ কৰিলোঁ আৰু ইয়াক পাৰ্চমেণ্ট, স্কেপুলা, তাৰিখৰ হাতৰ তলুৱাৰ পাতৰ ডাঁটা আৰু পুৰুষৰ স্মৃতিৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলোঁ (যিসকলে ইয়াক হৃদয়েৰে জানিছিল)। মই খুজাইমাৰ সৈতে ছূৰা আত-তৌবাহৰ দুটা শ্লোক পাইছিলো যিবোৰ মই আন কাৰো সৈতে পোৱা নাছিলোঁ, (আৰু সেইবোৰ আছিল):- "প্ৰকৃততে আপোনাৰ ওচৰলৈ এজন প্ৰেৰিত (মুহাম্মাদ) আপোনালোকৰ মাজৰ পৰা আহিছে। ই তেওঁক দুখিত কৰে যে আপুনি যিকোনো আঘাত বা অসুবিধা প্ৰাপ্ত কৰিব লাগে তেওঁ (মুহাম্মাদ) আপোনাৰ ওপৰত আগ্ৰহেৰে উদ্বিগ্ন (সঠিকভাৱে নিৰ্দেশিত হ'বলৈ)" (৯.১২৮) যি পাণ্ডুলিপিৰ ওপৰত কোৰআন সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল, আল্লাই তেওঁক তেওঁৰ ওচৰলৈ লৈ যোৱালৈকে আবু বকৰৰ ওচৰত আছিল, আৰু তাৰ পিছত 'উমাৰৰ সৈতে যেতিয়ালৈকে আল্লাই তেওঁক তেওঁৰ ওচৰলৈ লৈ গৈছিল, আৰু শেষত ই হাফছাৰ সৈতে থাকিল,  'উমাৰৰ জীয়েক।[35][36][37][38][39]


তথ্য সংগ্ৰহ

সম্পাদনা কৰক
  1. 1.0 1.1 Ibn Kathir. "Tafsir Ibn Kathir (English): Surah Al Tawbah". Quran 4 U. Tafsir. http://www.quran4u.com/Tafsir%20Ibn%20Kathir/009%20Taubah.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 December 2019. 
  2. Nasr, Seyyed Hossein (2015). The Study Qur'an. প্ৰকাশক New York: HarperCollins. পৃষ্ঠা. 503. ISBN 978-0-06-112586-7. 
  3. The 1698 Maracci Quran notes some chapters have two or more titles, occasioned by the existence of different copies in the Arabic.(George Sale Preliminary discourse 3)
  4. "Birmingham Qur'an manuscript dated among the oldest in the world". University of Birmingham. 22 July 2015. Archived from the original on 26 December 2018. https://web.archive.org/web/20181226054221/https://www.birmingham.ac.uk/news/latest/2015/07/quran-manuscript-22-07-15.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 July 2015. 
  5. "'Oldest' Koran fragments found in Birmingham University". BBC. 22 July 2015. https://www.bbc.co.uk/news/business-33436021। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 July 2015. 
  6. 6.0 6.1 Ünal, Ali. (2008). The Qurʼan with annotated interpretation in modern English. প্ৰকাশক Somerset, N.J.: Tughra Books. পৃষ্ঠা. 385. ISBN 978-1-59784-144-3. OCLC 234244740. 
  7. Wherry, Elwood Morris (1896). A Complete Index to Sale's Text, Preliminary Discourse, and Notes. প্ৰকাশক London: Kegan Paul, Trench, Trubner, and Co.    এই প্ৰবন্ধত এই উৎসৰ পৰা পাঠ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে, যি ৰাজহুৱা ক্ষেত্ৰত আছে।
  8. Muḥammad ibn Ismāʻīl Bukhārī, Sahih al-Bukhari, Peace Vision, 1971 p.1727.
  9. F. E. Peters, A Reader on Classical Islam, Princeton University Press 1993 p.180.
  10. 10.0 10.1 Ahmad Ali Al-Imam, Variant Readings of the Qurʼan: A Critical Study of Their Historical and Linguistic Origins, International Institute of Islamic Thought, 2006 pp.28-29.
  11. "9. Surah At Taubah (The Repentance) - Sayyid Abul Ala Maududi - Tafhim al-Qur'an - The Meaning of the Qur'an". www.englishtafsir.com. https://www.englishtafsir.com/Quran/9/index.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2021-02-20. 
  12. Despite the fact that the reporters have given various explanations behind this, the right one that which has been given by Imam Razi:
  13. Saheeh International. (2012). The Qur'ān : English meanings and notes. Al-Muntada Al-Islami Trust. পৃষ্ঠা. Surah 9: at–Tawbah. ISBN 978-9960-792-63-7. OCLC 840114255. 
  14. (vv. 1-37)
  15. (vv., 38-72)
  16. (vv. 73-129)
  17. Shourie, Arun. Indian Controversies, Essays in Religion and Politics, ASA Publications, New Delhi-110021
  18. 18.0 18.1 18.2 Afsaruddin, Asma (2013-06-27) (en ভাষাত). Striving in the Path of God: Jihad and Martyrdom in Islamic Thought. OUP USA. ISBN 978-0-19-973093-3. https://books.google.com/?id=tpwdajIJjDUC. 
  19. Peters, Rudolph (2005). Jihad in Classical and Modern Islam. 
  20. Tafsir al-Kabir, al-Razi, التفسير الكبير. 
  21. Mustafa, al-Maraghi. Tafsir al-Maraghi. 10. p. 95. محمد مصطفى المراغي. 
  22. Al-Kulayni, Abu Ja’far Muhammad ibn Ya’qub (2015). Kitab al-Kafi. প্ৰকাশক South Huntington, NY: The Islamic Seminary Inc.. ISBN 9780991430864. 
  23. Sadeghi & Goudarzi 2012.
  24. "Experts doubt oldest Quran claim". 27 July 2015. http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentid=20150727251595। আহৰণ কৰা হৈছে: 27 July 2015. 
  25. Sadeghi & Goudarzi 2012, পৃষ্ঠা. 62.
  26. Şatibi, El-muvafakat
  27. Grade : Sahih (Al-Albani) صحيح (الألباني) حكم : Reference  : Sunan Abi Dawud 1342 In-book reference  : Book 5, Hadith 93 English translation  : Book 5, Hadith 1337
  28. Al-Adab al-Mufrad » Dealings with people and good character - كتاب English reference  : Book 14, Hadith 308 Arabic reference  : Book 1, Hadith 308
  29. Sahih Al- Jami' AI-Saghir, No.4811
  30. Sunan Ibn Majah 2333 In-book reference  : Book 13, Hadith 26 English translation  : Vol. 3, Book 13, Hadith 2333
  31. Grade : Sahih (Darussalam) Reference  : Sunan an-Nasa'i 1601 In-book reference  : Book 20, Hadith 4 English translation  : Vol. 2, Book 20, Hadith 1602
  32. Sahih Muslim The Book of the Rules of Inheritance. (3)Chapter: The Last Verse To Be Revealed Was The Verse Of Kalalah 1618 c In-book reference  : Book 23, Hadith 15 USC-MSA web (English) reference  : Book 11, Hadith 3941 (deprecated numbering scheme)
  33. Sahih al-Bukhari » Prophetic Commentary on the Qur'an (Tafseer of the Prophet (pbuh)) USC-MSA web (English) reference  : Vol. 6, Book 60, Hadith 404 Arabic reference  : Book 65, Hadith 4882
  34. Sahih Muslim » The Book of Commentary on the Qur'an 3031 In-book reference  : Book 56, Hadith 35 USC-MSA web (English) reference  : Book 43, Hadith 7185 (deprecated numbering scheme)
  35. Sahih al-Bukhari » Prophetic Commentary on the Qur'an (Tafseer of the Prophet (pbuh)) USC-MSA web (English) reference  : Vol. 6, Book 60, Hadith 201 Arabic reference  : Book 65, Hadith 4679
  36. Sahih al-Bukhari » Book of Judgments (Ahkaam) (37)Chapter: It is desirable that a scribe should be honest and wise 7191 In-book reference  : Book 93, Hadith 53 USC-MSA web (English) reference  : Vol. 9, Book 89, Hadith 301 (deprecated numbering scheme)
  37. Sahih al-Bukhari » Book of Virtues of the Qur'an (3)Chapter: The collection of the Qur'an 4986 In-book reference  : Book 66, Hadith 8 USC-MSA web (English) reference  : Vol. 6, Book 61, Hadith 509 (deprecated numbering scheme)
  38. Sahih al-Bukhari 7425 In-book reference  : Book 97, Hadith 53 USC-MSA web (English) reference  : Vol. 9, Book 93, Hadith 521 (deprecated numbering scheme)
  39. Sahih al-Bukhari 4989 In-book reference  : Book 66, Hadith 11 USC-MSA web (English) reference  : Vol. 6, Book 61, Hadith 511 (deprecated numbering scheme)