সোণোৱাল কছাৰী

সোণোৱাল কছাৰী উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ অসম ৰাজ্যৰ অন্যতম থলুৱা খিলঞ্জীয়া জনগোষ্ঠী। এওঁলোক চীনা-তিব্বতীয় ভাষা পৰিয়ালৰ বড়ো-কছাৰী ঠালৰ এক জনগোষ্ঠী। অসমৰ ধেমাজি, লখিমপুৰ, তিনিচুকীয়া আৰু ডিব্ৰুগড় জিলাত এই জনোষ্ঠীৰ লোক বিস্তাৰিতভাৱে বসবাস কৰে। শিৱসাগৰ, যোৰহাট, গোলাঘাট, মাজুলী, শোণিতপুৰ আৰু পূৰ্বভাৰতৰ নগাভূমি আৰু অৰুণাচল প্ৰদেশৰ কিছুমান ঠাইতো বিক্ষিপ্তভাৱে বসবাস কৰা দেখা যায়।

সোণোৱাল কছাৰী

পৰাম্পৰাগত সাজপাৰত সোণোৱাল কছাৰী পুৰুষ আৰু মহিলা
মুঠ জনসংখ্যা
২,৩৫,৪৪১
ভাষাসমূহ
অসমীয়া ভাষা
ধৰ্ম
বাইথ’ ধৰ্ম
সংশ্লিষ্ট নৃতাত্ত্বিক গোষ্ঠী
অসমৰ চীনা-তিব্বতীয় আৰু টাই জনগোষ্ঠী, বড়ো-কছাৰী

ইতিহাস

আহোম ৰজাসকলে সোৱণশিৰি নদীৰ বালিৰ পৰা সোণ বুটলা কাম কৰা নিয়োগ কৰা কছাৰীসকলক সোণোৱাল খেলত সংগঠিত কৰা হৈছিল। এই কছাৰীসকলক সোণোৱাল কছাৰী নামেৰে জনাজাত হ’ল।।সোণোৱালসকলৰ মাজত মুখ বাগৰি অহা এক লোক কথাৰ মতে, উজনি অসমত থকা কেইঘৰমান সোণোৱাল কছাৰীয়ে আউনিআটীয় গোসাঁই কেশৱ দেৱগোস্বামীক অলৌকিক গুণসম্পন্ন লোক জ্ঞান কৰি বাঁহ চুঙাৰে এচুঙা সোণ দক্ষিণা দি তেওঁৰ ওচৰত শৰণ লোৱা বাবে এইসকল কছাৰী সোণোৱাল কছাৰী হ’ল বুলি কিছুমানে ক’ব বিচাৰে। বৰ্তমান এওঁলোকৰ জনসংখ্যা প্ৰায় আঢ়ৈ লাখৰ (২,৫০,০০০) ওচৰাওচৰি।

বংশমূল

সোণোৱাল কছাৰীসকলে নিজকে মহাবীৰ বলীৰজা, প্ৰহ্লাদ, ভগদত্ত, বাণৰজা, নৰকাসুৰ আৰু ভাস্কৰ বৰ্মন আদিৰ উত্তৰ পুৰুষ বুলি ভাবে। বলীৰজা, বিষ্ণুপুৰাণৰ মতে যাক ভগৱান বিষ্ণুৱে পাতাল পুৰীলৈ নিৰ্বাসন দিছিল, তেওঁকেই সোণোৱাল কছাৰীসকলে তেওঁলোকৰ আদিৰজা বুলি গণ্য কৰে। (সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ হাইদাং হুঁচৰি গীতত এই কথাৰ উল্লেখ পোৱা যায়)। হাইদাং গীতসমূহত সোণোৱাল কছাৰীসকলে ডিমাপুৰৰ পৰা স্থানান্তৰিত হোৱাৰ কথা উল্লেখ আছে। কছাৰী বুৰঞ্জীৰ মতে সোণোৱালসকলৰ ৰজা মাণিক্যৰ ৰাজ্য চুতীয়াৰ শদিয়া ৰাজ্যৰ দক্ষিণত দিখৌ আৰু দিহিং নৈৰ মাজত সীমাবদ্ধ আছিল।

যদিও সকলো কছাৰীৰে মূল একেটাই যদিও কছাৰীৰ কেইটামান ঠাল হৈছে-

• বড়চা
• ধ্যান বা দেহান
• লাথচা
• থাওথেনচা
• হাফলংচা আৰু
• হাম্মুচা।

সোণোৱাল কছাৰীসকল হাম্মুচা ঠালৰ উত্তৰ পুৰুষ।

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ মাজত প্ৰচলিত লোককথাত এনেধৰণৰ বিৱৰণ পোৱা যায় :

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ আৰাধ্য দেৱতা খ্ৰীং ৰজাৰ আশীৰ্বাদত মাণিকৰ স্ত্ৰীৰ গৰ্ভত এটা মেকুৰীৰ জন্ম হয়। মেকুৰীটো সৰিয়হৰ দুলিত থোৱাত আশ্বৰ্যকৰভাৱে ই সোণালী ৰঙৰ হৈ পৰে। খ্ৰীং ৰজাৰ পৰা এনে স্বৰ্গীয় উপহাৰ লাভ কৰি মাণিক হালালীৰ ৰজা হ’বলৈ সক্ষম হয়। কালক্ৰমে ৰজা মাণিকৰ নাতিয়েক মুকুতা হালালী ৰাজ্যৰ ৰজা হয়। এইটো নিশ্চিত যে উত্তৰ আৰু উত্তৰপূব দিশৰ পৰা অতি কমেও দুটা জনপ্ৰবাস ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকাত প্ৰৱেশ কৰিছিল। এটা জনপ্ৰবাস তিস্তা, ধৰলা আৰু সোণকোষ নদীৰ উপত্যকায়েদি বেঙ্গল আৰু অসমত প্ৰৱেশ কৰিছিল আৰু আনটোৱে উজনি অসমৰ সোৱণশিৰি, দিবাং আৰু দিহং নদীৰ উপত্যকায়েদি অসমত উপত্যকাত প্ৰৱেশ কৰিছিল আৰু সোণোৱালসকল সম্ভৱতঃ দ্বিতীয়টো জনস্ৰোততহে অসমত প্ৰৱেশ কৰে।^{[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]}

বংশ বৃক্ষ

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ হাইদাং হুচৰীৰ মতে সোণোৱালসকলৰ প্ৰধানকৈ সাত খেল চৈধ্য বংশ আৰু ছাপন্নটা সঁচ বা পৰিয়াল হ’ব লাগে।

1. উজনীকুচীয়া,
2. নামনীকুচীয়া,
3. অমৰাবমীয়া,
4. তিপমীয়া,
5. ধুলীয়াল,
6. চিৰিপুৰীয়া আৰু
7. বালিখিতিয়াৰী।

এই সাত খেলৰ অন্তৰ্গত বংশ বিলাক:

1. মদনীয়াল,
2. মাণিকীয়াল,
3. হুগ্ৰাল,
4. মুক্তাল,
5. এজমাল,
6. ফৰমাল,
7. সৰু-সাজোৱাল,
8. বৰ-হাজোৱাল,
9. লথিয়াল,
10. চতীয়াল,
11. কুমৰাল,
12. বৰমাল,
13. দংৰাল আৰু
14. ডিঙীয়াল।

মিৰি, ডফলা, বড়ো, ৰাভা, ডিমাচা, নগা, শ্যাম, কোঁচ আৰু আহোম আদি মূলৰ পৰা সোণোৱাল কছাৰীত অন্তৰ্ভুক্তি হোৱা আৰু নটা বংশ পোৱা যায়। সেই কেইটা হ’ল-

1. মুখৰাল
2. হুকৰাল
3. ডেকৰাল
4. চুঙীয়াল
5. চুনীয়াল
6. ধনশিৰীয়াল
7. হাকোৱাল
8. ধাদুমীয়াল আৰু
9. দলংগ্ৰীয়াল

ওপৰত উল্লেখ কৰা বংশ বিলাক সৰ্বমুঠ ১০৮টা সঁচ বা পৰিয়ালত বিভক্ত হৈছে। পৰিয়াল বিলাকৰ নাম তলত উল্লেখ কৰা হ’ল:

• গুঁইৰী, * পিঠাৰী, * ধকোৱালী, * বাগলাৰী, * লক্ষণাৰী, * ঘৰপুৰাৰী বা ফেটাৰী, * গাওঁখোৱাৰী, * বালিখেতীয়াৰী, * বাইথৰী, * আঁখুৱাৰী, * ডেকাৰী, * উঝাৰী, * খনীৰী, * লগুৱাৰী, * গেলেপী, * শুকুলী, * মুক্তালী, * মাক্ৰাৰী, * গেজেপী, * শগুণ মূৰাৰী, * ধাকনাৰী, * এজলাৰী, * হাজাৰী, * লাঙিৰী, * তুহুৰী, * তেপাৰী, * লাপিটী, * মুকুডুমী বা কেনাৰী, * চৰুৰী, * বৰমাঝিৰী, মিচনাৰী, নঘৰাৰী বা উদিৰী, * খাটোৱালী, * জাৰলগাৰী, * মানাৰী বা মাৰাৰী, * খটাৰী, * নেজকাটাৰী, * ফাটোৱালী, * ফালাৰী, * লালোৱাৰী, * ঠাকুলী বা ঠাকুৰী, * পেদাৰী, * চেলেঙী, * তাঙিৰী, * শগুণমাৰাৰী, * তাৰাৰী, * কেদালী, * হাটখোৱাৰী, * বৰঘিয়াৰী বা বৰঘৰাৰী, * বেতাৰী, * কোমৰাৰী বা কুমাৰী, * ধৱলী বা ধুৱঁলী, * পিঙাৰী, * ডুলিৰী, * লেৰাঙী, * ঝিঙিৰী, * অকলশৰীয়াৰী, * চৈতাৰী, * বুঢ়ামুদৰী, * মুদৰী, * মেগলাৰী, * আঁঠুৱালী/দেউৰী, * ডাফলাৰী, * কেওঁতাৰী, * বাঘগিৰী, * লিকামিৰি, * হাগুমিৰী, * কলাৰী বা কপৌহিৰী, * তুৰুকী, * বাওলাৰী, * তিতাৰী, * গাঁঠিৰী, * দেমাৰী বা দৈমাৰী, * খাৰঘিয়াৰী বা খাৰঘৰাৰী, * বৰগিয়াৰী বা বৰগঁয়াৰী, * কেঁকোৱাৰী, * সৰুমাঝিৰী, * ঢেঁকীয়ালী, * মুখৰাৰী, * খেপৰাৰী, * পিককাৰী বা পাককাৰী, * ঘোঁতাৰী, * লোকিৰী বা কান্ধভঙাৰী, * ঘুঙিয়াৰী, * গেবৰাৰী, * ধকোৱালী, * কলাখোৱাৰী, * নাকৰী, * ডেকানোৱাৰী, * জপৰাৰী বা ঝপৰাৰী, * আগাৰী, * তিপামিয়াৰী, * বুনিৰী, * বাইলুং বা বাইলুঙিৰী, * বেচনাৰী বা চাংপেতাৰী, * ঘেৰাৰী, * পলাশী, * ধেমখাৰী বা ধামখাৰী, * শদিয়াৰী, * আহুৱাৰী, * লোহাৰী, * মটিয়াৰ বা মাটিয়াৰ, * গহপুৰিয়াৰী, * ধাদুমিয়াৰী, * লোণপুৰিয়াৰী, * ধাদুমিয়াল, * হাজাৰী, * কেনাৰী, * লেধাৰী, * তেজাৰী বা তেজিয়াৰী, * ঘুণিয়াৰী, * চাউদাং আৰু * ফুটকাৰী।

বংশ আৰু সঁচ বিলাকৰ মাজত তেজৰ সম্বন্ধ থকা গতিকে সোণোৱালসকলৰ মাজত একে সঁচ আৰু বংশৰ মাজত বিবাহ নিষিদ্ধ। একবিবাহ প্ৰথাই সোণোৱাল সমাজত প্ৰচলিত নিয়ম যদিও একাধিক বিবাহ নিষিদ্ধ নহয়। দুয়ো পক্ষৰ সন্মতি মৰ্মে বিপত্নীক বা বিধবাসকলে পুনৰ্বিবাহ কৰাত বাধা নাই। সোণোৱাল কছাৰীসকলে তেওঁলোকৰ নামৰ পাছত সঁচৰ নাম প্ৰতিসৰ্গ হিচাবে ব্যৱহাৰ কৰাৰ উপৰি শইকীয়া, বৰশইকীয়া, হাজৰিকা, বড়া, বৰুৱা, ডেকাবৰুৱা, দাস আদি উপাধিও ব্যৱহাৰ কৰে। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ বৰ্তমান নিজ ভাষা নেথাকিলেও তেওঁলোকৰ মাজত কথিত উপভাষা প্ৰচলিত হোৱা দেখা যায়। সোণোৱাল কছাৰীসকলে প্ৰধানকৈ মান্য অসমীয়া ভাষাকে ব্যৱহাৰ কৰিলেও তেওঁলোকে ব্যৱহাৰ কৰা উপভাষাৰ ভালেমান শব্দ অভিধানত পোৱা নেযায়।

খাদ্যাভ্যাস

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ খাদ্যাভ্যাসত সিদ্ধ ভাত, তৰকাৰী, মাছ, মাংস আদিয়েই প্ৰধান। সোণোৱাল কছাৰীসকল সাধাৰণতে আমিষ ভোজী। সোণোৱাল কছাৰীসকলে তেওঁলোকৰ দৈনন্দিন আহাৰত অতি ক্ষুদ্ৰ পৰিমাণৰ মচলা আৰু জালকীয়া ব্যৱহাৰ কৰে। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ খাদ্যাভ্যাসত জনজাতীয় অতুলনীয় সাংস্কৃতিক পৰম্পৰাগত বৈশিষ্ট্যবিদ্যমান। ধৰ্মীয় বিশ্বাসৰ বাবে সোণোৱাল কছাৰীসকলে কিছুমান জীৱ-জন্তুৰ মাংস অখাদ্য হিচাবে জ্ঞান কৰে যেনে কুকুৰ, মেকুৰী আৰু গোমাংস ইত্যাদি। মহিলা আৰু বৃদ্ধ-বৃদ্ধাৰ ক্ষেত্ৰত খাদ্যৰ বাধা অধিক পৰিলক্ষিত হয়। সোণোৱাল কছাৰীসকলে অধিক মচলাযুক্ত আহাৰ পচন্দ নকৰে। মাছ সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ অতি প্ৰিয় খাদ্য। তেওঁলোকে দাতি-কাষৰীয় নৈ-বিলৰ পৰা মাছ ধৰি আনি বিধে বিধে তৃপ্তিকৰ আঞ্জা তৈয়াৰ কৰি লয়। সোণোৱাল কছাৰীসকলে নানাবিধ পোক পৰুৱাও হাবিৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰি আনি খাদ্য হিচাবে গ্ৰহণ কৰে। কোমল চাউল, চিৰা, পিঠা, চেৱা দিয়া বৰা ভাত, চাউলচুঙা, টোপোলা ভাত ইত্যাদি জল পান হিচাবে ব্যৱহাৰ কৰে। সোণোৱাল কছাৰীসকলে চাউল আৰু ফলৰ পৰা নানাবিধ পানীয় তৈয়াৰ কৰি লয়। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ কেইবিধমান স্বকীয় পানীয় হ’ল- মদ, ৰহি মদ আৰু গুৰৰ লালিৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা চেৰাপ। সোণোৱাল কছাৰীসকলে পুৰুষ-নাৰী, ল’ৰা-বুঢ়া সকলোৱে মিলি একেলগে পানীয় গ্ৰহণ কৰাত কোনো বাধা নাই।

বস্ত্ৰ আৰু সাজপাৰ

তিৰোতাসকলে পৰিধান কৰা মুগাচাদৰ, মুগাৰ মেখেলা

গাঁৱত থকা সোণোৱাল কছাৰীসকলে নানা বৰণীয়া আটক ধুনীয়া সাজপাৰ পৰিধান কৰে। সম্ভ্ৰান্ত পুৰষসকলে সাধাৰণতে ধুতী আৰু কামিজ পিন্ধি মূৰত পাগুৰী আৰু কান্ধত চেলেং চাদৰ লয়। সাধাৰণ চহালোকে আঁঠুৰ মূৰলৈকে চুৰীয়া পিন্ধি গাত হাচতি লয়। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ বয়ন শিল্প এক পৰম্পৰাগত ৰীতি-নীতি। ঘৰতে সাজি লোৱা তাঁতৰ শালত সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ তিৰোতাসকল কাপোৰ বোৱাত বৰ পাকৈত। ছোৱালী বিয়া দিওঁতে ছোৱালীক তাঁতৰ শাল এযোৰ যৌতুকত দিয়াতো প্ৰায় বাধ্যতামূলক। সোণোৱাল কছাৰী শিপিনীসকলে ঘৰতে বৈ লোৱা এড়ীচাঁদৰ, বৰকাপোৰ আদি গৰম কাপোৰ আৰু ৰংচঙীয়া ফুল বচা মুগা আৰু পাটৰ চাঁদৰ, মেঠনি, মেখেলা, ৰিহা, কপাহি মেখেলা, কপাহী চাঁদৰ, চুৰীয়া, ধুতী, হাচুটি, গামুচা, তিয়নি, একাঠীয়া, চেলেং কাপোৰ আদি সোণোৱাল কছাৰী শিপিনীসকলৰ শিল্পীসূলভ প্ৰতীক। সোণোৱাল কছাৰী মহিলাসকলে মূৰ ঢাকিবলৈ সদায় টকয়া ব্যৱহাৰ কৰে। গাম খাৰু বা হাঁচৰমৰা খাৰু, কেৰু, জাংফাই কেৰু, ঠুৰিয়া, বিৰী, জোনবিৰি, কংকন, ডুগডুগি, লাটুমনি, মাদুলি আদি পৰম্পৰাগত আ-অলঙ্কাৰ সোণোৱাল কছাৰী মহিলাসকলে ব্যৱহাৰ কৰাত ৰুচি দেখুৱায়।

সোণোৱাল কছাৰী পুৰুষসকলৰ জাতিগত প্ৰতীকি হাচুটিখনৰ বিশেষত্ব এয়ে যে ইয়াৰ ৰং সোণ বৰণীয়া আৰু দুয়োপাৰে সাতডাল, সাতডালকৈ চৈধ্যডাল সেউজীয়া বৰণৰ আঁচুসূতাৰে পাৰি দিয়া। এই চৌধ্যডাল পাৰিয়ে সোণোৱাল সকলৰ চৌধ্য বংশকে সূচায়। পুৰুষসকলে জাতিগত সাজ হিচাপে গাত গাতুং চোলা আৰু ঘৰতে বোৱা কপাহী চুৰীয়া পিন্ধে।

ধৰ্ম

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ পৰম্পৰাগত ধৰ্ম থাকিলেও সৰ্বশক্তিমান একঈশ্বৰ আৰু পৰজন্মত বিশ্বাস কৰে। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ এটা ভাগে এতিয়াও চৈতন্যবাদ আৰু জড়োপাসনাত বিশ্বাস ৰাখে। তেওঁলোকৰ মতে, বিপদৰ সময়ত পূৰ্বপুৰুষসকলৰ আত্মাই সহায় কৰে আৰু সেই বিশ্বাসতেই পূৰ্বপুৰুষসকলৰ আত্মাৰ সন্তুষ্টিৰ অৰ্থে পূজা-পাতল কৰে। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ মাজত সত্ৰসংহতি সোমোৱাৰ আগেয়ে পূৰ্বপুৰুষসকলৰ আত্মাৰ পূজা-পাতলতেই বিশ্বাস ৰাখিছিল। সোতৰ শতিকাৰ মাজ ভাগত সত্ৰাধিকাৰীৰ প্ৰভাৱত সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ মাজত বৈষ্ণৱ ধৰ্ম প্ৰচলন হয় আৰু বৰ্তমান সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ সৰহ সংক্ষকেই বৈষ্ণৱ। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ সকলো গাঁৱতে একোটা স্বকীয় নামঘৰ দেখা যায় যিয়ে তেওঁলোকৰ ধৰ্মীয় আৰু সংস্কৃতিৰ পৰম্পৰা বহন কৰি আহিছে। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ অন্য দেৱ-দেৱীক নমনা বৈষ্ণৱ ধৰ্মৰ প্ৰতি বিশ্বাস থাকিলেও তেওঁলোকে এতিয়াও পুৰণিকলীয়া ধৰ্মাচাৰ পদ্ধতিক সম্পূৰ্ণৰূপে এৰি পেলাব পৰা নাই। তেওঁলোকে এতিয়াও তেওঁলোকৰ পৰম্পৰাগত উপাস্য দেৱ-দেৱীক পূজাপাতল কৰি আহিছে। তেওঁলোকৰ পৰম্পৰাগত বিশ্বাস মতে, এতিয়াও সমাজৰ হিতাৰ্থে বিভিন্ন জীৱ-জন্তু আৰু গছ-গছনিক উপাসনা কৰে।

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ পূজা-পাৰ্বণ দুই ধৰণৰ; সামোহিক আৰু পৰিয়াল কেন্দ্ৰিক। একোটা পৰিয়ালৰ সুখ-শান্তিৰ বাবে ঘৰুৱা দেৱ-দেৱীক আৰু সমোহ ৰাইজৰ বাবে বিশেষ বিশেষ দেৱ-দেৱীক সমজোৱাভাৱে পূজা-পাতল কৰে। বাইথ’ পূজা, বাঘদেউ পূজা, গাতিগীৰি সবাহ, গজাই ভোজ, সৰগদেউ পূজা, গোকালিকা পূজা, জলখাই পূজা, ক’লাচামোন পূজা, ৰঙাচামোন পূজা, বৰচামোন পূজা, ক্ষেত্ৰ পূজা, কেঁচাইখাতী গোঁসানী পূজা, আচাৰকটা পূজা, তাপচিলিং পূজা, বুঢ়াবুঢ়ী থানৰ পূজা, বলিয়াবাবা থানৰ পূজা, ভূৰুলী-হাবুকী থানৰ পূজা, কলীআই থানৰ পূজা, লখিমী তোলা সবাহ, ভুৰ উটোৱা সবাহ, বালি সবাহ, চেঙেলী মাছৰ সবাহ, নৰাচিঙা সবাহ, বাটৰ সবাহ, ফল-মূলৰ সবাহ, মিঠৈ বটা সবাহ, বৰ সবাহ আদি সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ সামূহিক পূজা পাতল। খিন ভঙা, বুঢ়া পোহা, চাউল খুউৱা, মৰাক দিয়া, পিৰি দিয়া, ন-পুৰষৰ সকাম, লখিমী মতা, বাৰিচুকৰ সকাম, আয়ুস তোলা সকাম, আই মতা, আপেশ্বৰী সবাহ, বাটৰুৱা সকাম, গৰখীয়া সবাহ, গা-চলনি দিয়া, উজান মাছ ধৰা পূজা, ডাঙৰ গছ কটা পূজা, হাবি জুই জলোৱা পূজা, চিটিকা পতা পূজা, কাছ-ঘাঁহ কটা পূজা, চুমনী পূজা, কচুকুৱঁৰী পূজা, ডাঙৰীয়া পূজা, গাতিগুৰী সকাম বা হাবি কাম আদি সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ ব্যক্তিগত ঘৰুৱা পূজা পাতল।

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ আৰাধ্য দেৱতা ৰজা খ্ৰীং দেউতাৰ সম্পৰ্কে :

পৃথিৱীৰ প্ৰত্যেকটো জনগোষ্ঠীৰ মাজতে প্ৰত্যেকটো জনগোষ্ঠীৰে নিজ নিজ বিভিন্ন ধৰ্ম্ম-সংস্কৃতি বা লোকাচাৰ, লোকবিশ্বাস, লোকসাহিত্য, লোকসংগীত, স্বতন্ত্ৰভাৱে প্ৰচলিত হৈ থকা দেখা যায়। পৃথিৱীৰ আন আন জনগোষ্ঠীৰ দৰে সোণোৱালসকলৰ মাজতো নিজাকৈ বিভিন্ন ধৰ্ম্ম-সংস্কৃতি বা লোকাচাৰ, লোকবিশ্বাস, লোকসাহিত্য, লোকসংগীত স্বতন্ত্ৰ ভাবে প্ৰচলিত হৈ আহিছে। সোণোৱালসকলৰ ধৰ্ম্ম-সংস্কৃতি বা লোকাচাৰ, বুলিলে সমাজ জীৱনত পালন কৰি অহা ধৰ্ম্মীয় অনুষ্ঠানসমূহ; বসবাহ কৰিবলৈ বিভিন্ন ধৰণৰ ঘৰ-বাৰী, অহিলাপাতি তৈয়াৰ কৰাৰ পদ্ধতি; জীয়াই থাকিবলৈ জীৱিকাৰ বাবে কৰা খেতি-বাতি, চিকাৰ কৰাৰ পদ্ধতি; বছৰটোৰ বিভিন্ন সময়ত উদযাপন কৰা বিভিন্ন উৎসৱ পাৰ্বন, বিয়াবাৰু আদি; সুস্বাস্থ্যৰ বাবে কৰা জৰা-ফুকা, বেজ-বেজালিসমূহ; জন্ম-মৃত্যুৰ বাবে কৰা বিভিন্ন নীতি-নিয়মবিলাক; অৱসৰ বিনোদনৰ বাবে কৰা বিভিন্ন খেল-ধেমালি, গীত-মাত, উপকথা, কাহিনি ইত্যাদি। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ কিছুমান লোকাচাৰত বাহ্যিক প্ৰভাৱ পৰি লোকাচাৰৰ মৌলিকতাত হানি ঘটাইছে যদিও প্ৰায় বিলাক লোকাচাৰেই তেওঁলোকৰ নিজস্ব বৈশিষ্ট্য আৰু মৌলিকতা বহন কৰি আহিছে। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ ধৰ্ম্মীয় অনুষ্ঠান বিলাকৰ ভিতৰত ১/ খ্ৰীং খ্ৰীং বাইথ’ পূজা ২/ ভুৰুলী-হাবুকীৰ পূজা ৩/ বাঘদেউ পূজা ৪/ গাতিগিৰি পূজা ৫/ গজাই পূজা ৬/ সৰগদেউ পূজা ৭/ জলখাই পূজা ৮/ কোলাচামোন পূজা ৯/ ৰঙাচামোন বা ৰঙা-ৰাঙলী পূজা ১০/ বৰচামোন পূজা ১১/ ক্ষেত্ৰদেৱতাৰ পূজা ১২/ খীন ভঙা পূজা ১৩/ তাপচিলিঙ পূজা ১৪/ গোকালিকা পূজা ১৫/ বুঢ়া-বুঢ়ীৰ পূজা ১৬/ বলিয়া বাবাৰ পূজা ১৭/ কেঁচাই খাইতীৰ পূজা ১৮/ আই থানৰ পূজা ইত্যাদি। সোণোৱালসকলে পালন কৰি অহা সবাহসমূহ হ’ল ১/ লখিমী সবাহ ২/ ভূৰ উটোৱা সবাহ ৩/ বালি সবাহ ৪/ চেঙেলী মাছৰ সবাহ ৫/ নৰাচিগা সবাহ ৬/ গৰখীয়া সবাহ ৭/ ফল-মূলৰ সবাহ ৮/ মিঠৈ বটা সবাহ ৯/ আপেস্বৰাৰ সবাহ ১০/ বৰসবাহ ১১/ বাটৰ সবাহ আদি। সকামৰ ভিতৰত ১/ বুঢ়া পোহা ২/ চাউল খোওৱা ৩/ মৰাক দিয়া ৪/ পিৰি দিয়া ৫/ নপুৰুষৰ সকাম ৬/ আই সকাম ৭/ লখিমী সকাম ৮/ বাৰীৰ চুকৰ সকাম ৯/ চুমনি বা মুগা পোহা সকাম ১০/ উজান ধৰা সকাম ১১/ গছ কটা সকাম ১২/ হাবিত জুই জলোৱা সকাম ইত্যাদি।

সোণোৱালসকলৰ এই সকলোবোৰ লোকাচাৰতেই সোণোৱালসকলৰ নিজস্ব বৈশিষ্ট্য আৰু মৌলিকতা বহন কৰিছে আৰু এই বিলাক লোকাচাৰ সোণোৱালসকলে ঐতিহ্যৰে পৰা নিজাববিয়াকৈ মৌলিকতা ৰক্ষা কৰি স্বতন্ত্ৰভাৱে পালন কৰি আহিছে। বিশেষভাৱে সোণোৱালসকলৰ পৰম আৰাধ্য দেৱতা খ্ৰীং খ্ৰী বাইথ’ পূজাৰ যি লোকবিশ্বাস বা লোকাচাৰ বা পৰম্পৰা তাত অদ্যাপি কোনো বাহ্যিকতাৰ প্ৰভাৱ পৰা নাই। সোণোৱাল সকলৰ হাইদাং দে বা হাইদাং গীতৰ ৰচনাশৈলী, গীতৰ সঞ্চাৰ আৰু তাৰ দৰ্শনে সোণোৱালসকলৰ এক স্বকীয় পৰম্পৰাকে বহন কৰিছে।

খ্ৰীং খ্ৰীং বাইথ’ পূজা প্ৰথমতে আৰম্ভ হৈছিল অৰণ্যৰ মাজত গছৰ গুৰিত। কালক্ৰমে গজাই গুৰুদেউৰ নিৰ্দেশ মৰ্মে পূজাৰীৰ ঘৰলৈ লৈ অহা হয়। গৰখীয়াসকলে হাবিৰ মাজত গৰু চাৰি থাকোঁতে গৰখীয়াসকলৰ মাজতে এই পূজা আৰম্ভ হয়। শিৱই মাধপুৰুষ আৰু পাৰ্ৱতীয়ে সুৰেশ্বৰীৰ ৰূপ ধৰি সোণোৱালসকলৰ মাজলৈ আহি কৈৰাতীয় আচাৰ ব্যৱহাৰেৰে সোণোৱালসকলক জীৱন ধাৰণৰ আভাস দিয়ে। গৰখীয়াসকলৰ মাজত মাধপুৰুষে ঘাই গৰখীয়া হৈ গৰু-গাই বিলাক নিৰাপদে থাকিবলৈ গন্ধসৰৈ গছৰ গুৰিত ফৰিং বলি দি পূজা কৰিবলৈ গৰখীয়াসকলক উপদেশ দিয়ে। মাধপুৰুষৰ উপদেশ মতে গৰখীয়াসকলে ফৰিং বিচাৰি আনি গন্ধসৰৈ গছৰ তলত উলুখেৰৰ পাতেৰে ফৰিং বলি দি গীত-মাতেৰে গীত-মাতৰ সঁজুলি সমোহ জামুক গছৰ তলত মাধপুৰুষক সঁপি দি এই খ্ৰীং খ্ৰীং বাইথ’ সূচনা কৰিছিল। এই কাম কেতিয়া আৰম্ভ হৈছিল তাক ঠাৱৰ কৰাটো সম্ভৱ নহয়। পূৰ্বৰ পৰম্পৰা অনুসৰি প্ৰতি বছৰে দৌল পূৰ্ণিমা মাহৰ শুক্লপক্ষৰ দ্বিতীয়টো সোমবাৰে শিৱৰাত্ৰিৰ পাচত (১৩নং চন্দ্ৰমাহত ) সোণোৱালসকলৰ খ্ৰীং খ্ৰীং বাইথ’ পূজাভাগ আগ বঢ়োৱা হয়।

পূজাৰ আৰাধ্য দেৱতা জনক খ্ৰীং ৰজা বোলা হয়। খ্ৰীং শব্দৰ তাৎপৰ্য এনে ধৰণৰ। খ, ৰ, ঈ আৰু ং, এই চাৰি বৰ্ণ লগ লাগি খ্ৰীং শব্দ গঠিত হৈছে। অৰ্থ হৈছে চাৰিমুঠি জীৱ- উৰণ, বুৰণ, গজন আৰু ভ্ৰমণ, এই চাৰিমুঠি জীৱৰ ত্ৰানকৰ্তা বা ৰক্ষক। সোণোৱালসকলে বাইথ’ মন্দিৰৰ পূজাৰী জনক ৰাজাগুৰু বা দেউতা বুলি সম্বোধন কৰে। মন্দিৰৰ মূল খুটাটো মুধচৰ ওপৰলৈ ওলাই যোৱাকৈ কলডিলৰ আকৃতিৰে গঢ়া হয়। কলডিলৰ তাৎপৰ্য হ’ল প্ৰজনন ক্ষমতা। মূল খুটাৰ গুৰিত দুখন হেতামাৰি লগাই দি দুয়োফালে দুটা চাৰিমুখীয়া মাটিৰ চাকী জলোৱা হয়। এটা চাকিৰ চাৰিডাল শলিতাই খ্ৰীং ৰজা, গজাই, মনাই আৰু ফুলকোঁৱৰক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে আৰু আনটো চাকিৰ চাৰিডাল শলিতাই উৰণ, বুৰণ, গজন আৰু ভ্ৰমণ এই চাৰিমুঠি জীৱক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। এই চাকি দুটাক পুৰুষ আৰু প্ৰকৃতীৰ প্ৰতীক বুলিও গণ্য কৰা হয়। বাইথ’ পূজাৰ সময়ত খ্ৰীং ৰজাৰ পূজাৰ উপৰিও মন্দিৰৰ বাহিৰত ভূৰুলী আইৰ পূজাভাগ আগ বঢ়োৱা হয়। বাইথ’ শালৰ পূজাৰীক বাইথ’ বা ৰাজাগুৰু আখ্যা দিয়া হয় আৰু ভূৰুলী শালৰ পূজাৰীক শইকীয়া বোলা হয়। মূল খুটাৰ সৈতে ৬টা কুমৰ খুটা আৰু পালিখুটা ১৪টাৰে তিনিচলিয়াকৈ মন্দিৰ নিৰ্মান কৰি এখন মূল দুৱাৰ ৰখা হয়। এই খুটা কেইটাৰ মূল খুটাৰ সৈতে ৬টা কুমৰ খুটা লগাই ৭টা খুটাই সোণোৱালসকলৰ সাতখেল আৰু ১৪টা পালি খুটাই চৌদ্ধ বংশক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। তিনিখন চালে খ্ৰীং ৰজা, গজাই আৰু মনাইক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে। মন্দিৰৰ মূল খুটাৰ চাৰিওফালে নভনী লখিমীৰ উদ্দেশ্যে নটা চাকি জলোৱা হয়। সোণোৱালসকলৰ মতে নভনী লখিমীসকলৰ নাম এনে ধৰণৰ: চেংদৈ, বেংদৈ, হাক্লাদৈ, ফাকলাদৈ, দোনদৈ, কুলাদৈ, দেউবুঢ়ী, সোমবুঢ়ী আৰু বুধবুঢ়ী আই। ভূৰুলী শালত কৰা তেত্ৰিচ কোটি দেৱতাৰ নাম বিলাকে সোণোৱালসকলৰ স্বকীয়তাৰ এক বিশেষ তাৎপৰ্য বহন কৰিছে। তেত্ৰিচ কোটি দেৱতাসকল যেনে: ফুলকোঁৱৰ, ভূৰুলী, হাবুকী, বুঢ়া-বুঢ়ী, বলিয়া বাবা, টকালি পৰা, হুহুৰি বোৱা, ঢোল কুবুৱা, কুলামন, ৰিগিৰাগাম, চাৰিবুঢ়া, চাৰিগোঁসাই, ওঠৰকোঁৱৰ, বৰগাতিয়াল, জলখাই, বৰচামুন, সাতভাই, চেলাযখ, লোহিত কোঁৱৰ, বৰমবাহু, হৰিচৰণ, ৰঙাচৰণ, নমতা, সমতা, হেলৌ, দেলৌ, কনৈ, কণকণ, বায়ুৰ, বাংৰি, বৰুণ, সাতভাই ডাঙৰীয়া, নাক্লেং, চাক্লেং, সূৰ্য্য, থলৰ নভনী, কুবেৰ বুঢ়া-বুঢ়ী, নভনী লখিমী, হৰ, পাৰ্ৱতী, সৱস্বতী, আইৰ নভনী, জল কুবেৰ, জলৰ নভনী, ৰাজ মৰাক ইত্যাদি। তেত্ৰিচ কোটি দেৱতাৰ এই নামকৰণে সোণোৱালসকলৰ মাজত প্ৰচলিত এক বিশেষ বৈশিষ্ট্যপূৰ্ণ উমৈহতীয়া লোকাচাৰ বা সংস্কৃতিকেই প্ৰতিপন্ন কৰিছে।

জাতীয় উৎসৱ

সোনোৱাল কছাৰীসকলে বৰ উৎসাহ আৰু উদ্দীপনাৰে তেওঁলোকৰ স্বকীয় জাতীয় উৎসৱ উদযাপন কৰে। অনান্য অসমীয়া সমাজৰ দৰেই সোনোৱাল কছাৰীসকলৰো বিহু কেইটাই তেওঁলোকৰ জাতীয় উৎসৱ। বহাগ বিহু|বহাগ বা ৰঙালী বিহু, মাঘ বিহু|মাঘ বা ভোগালী বিহু আৰু কাতি বিহু সোনোৱাল কছাৰীসকলে বৰ ৰং-ৰহস্য আৰু উল্লাহেৰে পালন কৰে। উৎসৱ, বিয়া, শস্য চপোৱা আদি যিকোনো আনন্দৰ মুহূৰ্তত সোনোৱাল কছাৰী সকলে নাচি-বাগি আনন্দত মতলীয়া হৈ পৰে।

জাতীয় উৎসৱ

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ দ্বাৰা বিহু নৃত্য পৰিৱেশন

সোণোৱাল কছাৰীসকলে বৰ উৎসাহ আৰু উদ্দীপনাৰে তেওঁলোকৰ স্বকীয় জাতীয় উৎসৱ উদযাপন কৰে। অনান্য অসমীয়া সমাজৰ দৰেই সোণোৱাল কছাৰীসকলৰো বিহু কেইটাই তেওঁলোকৰ জাতীয় উৎসৱ। বহাগ বা ৰঙালী বিহু, মাঘ বা ভোগালী বিহু আৰু কাতি বা কঙালী বিহু সোণোৱাল কছাৰীসকলে বৰ ৰং-ৰহস্য আৰু উল্লাহেৰে পালন কৰে। উৎসৱ, বিয়া, শস্য চপোৱা আদি যিকোনো আনন্দৰ মুহূৰ্তত সোণোৱাল কছাৰী সকলে নাচি-বাগি আনন্দত মতলীয়া হৈ পৰে।

ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান সমূহ

১/ গজাই ডাঙৰীয়াৰ সকাম সোণোৱালসকলৰ খ্ৰীং ৰাজা বাইথ’ দেৱতাৰ পাচতেই উপাচ্য দেৱতা হ’ল ‘গজাই ডাঙৰীয়া’। এই জনা দেৱতাকে সোণোৱাল সকলে গুৰু হিচাবেও মান্য কৰে। “খ্ৰীং ৰাজা ধৰণী, গজাই গুৰু ঢাকনী”। ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল, সৃষ্টিকৰ্তা খ্ৰীং ৰাজা আৰু পালন্তা গজাই গুৰু। গজাই গুৰু ডাঙৰীয়াৰ নিৰ্দ্দেশ অনুসৰিয়েই সোণোৱালসকলৰ সকলো পূজা-পাৰ্ৱন, নীতি-নিয়ম, জীৱন ধাৰণ প্ৰণালী আদি প্ৰচলন হ’ল। গৰখীয়া লৰাহঁতে গৰু চাৰি ফুৰোঁতে উঁই হাফলুতে উলুখেৰৰ পাতেৰে ফৰিং কাটি পূজা কৰিছিল। তাতে গজাই দেউৱে আৱিৰ্ভাৱ হৈ গৰখীয়া লৰাহঁতক জীৱন ধাৰণ প্ৰণালীৰ শিক্ষা দি যায়। সেয়ে আজিও সোণোৱালসকলে ঘৰৰ ভেটি তুলিবলৈ আৰু ঘৰ মুচিবলৈ উঁই হাফলুৰ মাটি নলগায়। গজাই দেউৱে বুঢ়ামুদৰী পৰিয়ালত ধন নাম লৈ জন্ম লৈ মানুহক বেহা-বেপাৰ কৰিবলৈও শিকায়। গজাই দেৱে নাৱেৰে বেহা কৰিবলৈ ধন দি মানুহ লগাই ন-দিহিঙত পৰাকৈ এটা দীঘল খালো খন্দাইছিল। অৰুণাচল প্ৰদেশৰ আলুবাৰী নামৰ থাইত ‘ধনে খন্দা সূঁতি’ নামেৰে এতিয়াও আছে। “ধন ধন ঐ হয়েকি অহয়ে হয়। আইক লয়ে গ’লে সাউদ সদাগৰে, ভৰা দি নাওতে বোজা। বোপাইক লৈয়ে গ’লে শুকুলী হাতীয়ে, কোন দেশত পাতিলে ৰজা”। এয়া সোণোৱালসকলৰ হুচৰীত গজাই দেউক উদ্দেশি গোৱা এফাকি ঘোষা আৰু পদ। গজাই দেউৱে চাৰিবাৰ জন্ম লৈছিল বুলি জনা যায়। গজাই ডাঙৰীয়াই ধ্যানৰ যোগেদি ভৱিষ্যতবাণী কৰিব পাৰিছিল। এবাৰ কেবাদিনো ধ্যানত থাকোঁতে কোনোবা এজনে মৃত বুলি ঘোষণা কৰাত জ্ঞাতিয়ে তেওঁৰ জীৱন্ত দেহটো দাহ কৰি পেলায়। গজাই ডাঙৰীয়াৰ আত্মাই ঘোষণা কৰা জনক “কুকুৰাৰ জনম লবি আৰু তোকো জীয়াই জীয়াই পুৰি মাৰি মানুহে খাব আৰু তাৰ ভাগ পালেহে মই সন্তুস্ত হ’ম, তেতিয়াহে জ্ঞাতিয়ে উদ্ধাৰ পাব”, এই বুলি অভিশাপ দিয়ে। সেয়ে গজাই দেউৰ সকামত পক্ষী এটা জীয়াই জীয়াই পুৰি মৰা হয়। সোণোৱালসকলৰ প্ৰত্যেকখন গাঁৱতে গজাই ডাঙৰীয়াৰ থান থাকিব লাগে। ডাঙৰীৰ লাইনা গাঁৱৰ বাহিৰে সোণোৱালসকলৰ সকলো গাঁৱতে বছৰেকত এবাৰহে গজাই দেউৰ সকাম কৰা হয়। লাইনা গাঁৱত বছৰত পাঁচটাকৈ গজাই দেউৰ সকাম কৰা হয়। প্ৰতিখন সোণোৱাল গাঁৱতে বহাগ বিহুৰ পাচত জেঠ মাহত, এজাৰ ফুল ফুলি বাঁহৰ গাজ ওলালে গজাই দেউৰ সকাম সমাজৰ মঙ্গলৰ বাবে অনুষ্ঠিত কৰা হয়। বৰমাল/আঁঠুৱাল বংশৰ বুঢ়ামুদৰী আৰু মুদৰী পৰিয়ালত নিজা ববীয়াকৈ গজাই দেউৰ সকাম কৰে। এই পূজাত পূজাৰী নেথাকে। বেহাৰী নিয়মেৰে মৃতকৰ দহাকাজ কৰা জেষ্ঠ ব্যক্তি এজনক পুৰুহিত হিচাবে লোৱা হয়; অনুপস্থিতিত যি কোনো জেষ্ঠ এজনে পূজাৰ কাম সম্পাদন কৰে। পূজাৰ আৰম্ভণিতে শলিতা, তামোল-পাণ, চাউল, শাক-পাত, তেল-নিমখ, মাধপুৰুষৰ ৰস, সান্দহ, গুৰ, আলোৱা কুকুৰা এটা লৈ পূজাৰী, ৰান্ধনি-বাঢ়নিয়ে সেৱা আগ বঢ়ায়। পূজাৰী গৰাকীয়ে আলোৱা কুকুৰাটো জীয়াই জীয়াই জুইত পুৰি মাৰি তাৰে ৰান্ধনিয়ে খাজি বনায়। পূজাৰীয়ে শলিতা, তামোল-পাণ, ভাত, খাজি, শাক-পাত, মাধপুৰুষৰ ৰস ( নল চুঙাত দিয়া হয় ), সান্দহ, গুৰ ডাঙৰ গছ এজোপাৰ তলত আগ বঢ়াই সেৱা জনাই আশীৰ্বাদ লয়। ইয়াৰ পাচতে উপস্থিত সকলোৱে দেৱতাৰ অৱশিষ্টখিনি গ্ৰহণ কৰি ঘৰাঘৰি হয়। ওভতোঁতে পাচলৈ নেচাই পোনে পোনে ঘৰলৈ গৈ গা ধুইহে ঘৰত সুমুৱা নিয়ম।

২/ বহুৱা নাচ:

বহুৱা নাচ

বহুৱা নাচ অসমৰ সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ এক ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান। সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ কলা-কৃষ্টীৰ এক প্ৰকাশ হ’ল এই বহুৱা নাচ। ডিব্ৰুগড় জিলাৰ বৃহৎ জামিৰা অঞ্চলৰ ধমল গাঁৱত বসবাস কৰা সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ মাজত অতীজৰে পৰা বহুৱা নাচ প্ৰচলন হৈ আহিছে। প্ৰতি দুবছৰৰ অন্তত তেওঁলোকে এই নাচৰ আয়োজন কৰে। এই নৃত্যৰ আৰম্ভণি কেতিয়া হৈছিল সেইকথা তেওঁলোকে ক'ব নোৱাৰে কিন্তু তেওঁলোকৰ আজোককাকৰ দিনৰ পৰাই প্ৰচলিত আছিল বুলি বিশ্বাস কৰে।

এই নাচ প্ৰদৰ্শন কৰোঁতে শিল্পীসকলে মুখা আৰু দেহটো কলপাতেৰে মেৰিয়াই লয়। এই নাচৰ প্ৰস্তুতিপৰ্বত শিল্পীসকলৰ সাজ-সজ্জা কৰা হয় এখন আওহতীয়া হাবিত। তাত কেৱল বয়সস্থ লোকৰহে প্ৰৱেশ অনুমতি থাকে। বহুৱা নাচত অভিনয় কৰা শিল্পীসকলৰ পৰিচয়ো অতি গোপনে ৰখা হয়। একোজন বহুৱাক সাজ-সজ্জাৰে তৈয়াৰ কৰিবলৈ প্ৰায় ৩-৪ ঘণ্টা সময় লাগে। হাবিৰপৰা ওলোৱা বহুৱাই মুকলি মঞ্চত প্ৰৱেশ কৰাৰ সময়ত শিল্পীসকলৰ আগত এখন ৰঙা আঁৰ কাপোৰ টানি দিয়া হয়। এই ৰঙা কাপোৰখনক সোণোৱাল কছাৰীসকলে ধ্বংস আৰু সৃষ্টিৰ ঐশ্বৰিক লীলাৰ প্ৰতীক বুলি জ্ঞান কৰে।

বহুৱা নাচত বাদ্যযন্ত্ৰ হিচাপে মেদং (সোণোৱাল কছাৰীসকলে মৃদংগক মেদং বোলে) আৰু তাল ব্যৱহাৰ কৰা হয়। মেদঙৰ তালে তালে গায়ন-বায়ন, বহুৱা, ভূত-প্ৰেত সকলোৱে একেলগে নাচে। বহুৱা দলৰ পিছতে এটা বিহুৱা দলেও মুকলি মঞ্চত বিহু নাচ প্ৰদৰ্শন কৰে। এই নাচ শেষ হোৱাৰ পিছত সকলো ভাৱৰীয়াই গা-পা ধুই গাঁৱৰ এঘৰত একেলগে ভোজ-ভাত খায়।

বৈৱাহিক প্ৰথা

আগেয়েই উল্লেখ কৰা হৈছে যে একবিবাহ প্ৰথাই সোণোৱাল সমাজত প্ৰচলিত নিয়ম যদিও একাধিক বিবাহ নিষিদ্ধ নহয় আৰু দুয়ো পক্ষৰ সন্মতি মৰ্মে বিপত্নীক বা বিধবাসকলেও পুনৰ্বিবাহ কৰাত বাধা নাই। কোনো বিশেষ কাৰণত প্ৰথমা পত্নীৰ অনুমতি সাপেক্ষে পুৰুষে দ্বিতীয় পত্নী গ্ৰহণ কৰাতো বাধা নাই। সোণোৱাল কছাৰী সমাজত অসবৰ্ণ বিবাহো বিৰল নহয়। সোণোৱালকছাৰী সমাজত অভিভাৱকসকলে অসবৰ্ণ বিবাহক মানি লবলৈ টান পায় যদিও সেইয়া ধৰা-বন্ধা নিয়ম নহয়। সোণোৱাল কছাৰী সমাজে কন্যামূল্য গ্ৰহণ নকৰে। বৰ্তমান সোণোৱাল কছাৰী সমাজত পাঁচ বিধ বৈৱাহিক প্ৰথা পৰিলক্ষিত হয়। এই বিলাকৰ ভিতৰত

1. শান্তিবিয়া বা নোৱাই তোলনী বিয়া
2. নোৱা-ধুৱা বা বৰবিয়া
3. হোম দিয়া বিয়া
4. গন্ধৰ্ব বিয়া

৫. ৰভা সৰকাই দিয়া বিয়া

সোণোৱাল সমাজত প্ৰচলিত নিয়ম অনুসৰি একে বংশ বা পৰিয়ালৰ মাজত বিবাহ সম্পূৰ্ণৰূপে নিষিদ্ধ। তেনে বিবাহ সংঘটিত হ'লে তেওঁলোকৰ উত্তৰ পুৰুষে তিনিখন মেখেলা পাৰ নোহোৱালৈকে তেওঁলোকক বংশৰ পৰা বহিস্কৃত কৰি ৰখাৰ নিয়ম।

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ ভাষা

বৰ্তমান সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ স্বীকৃত প্ৰাপ্ত নিজা ভাষা নেথাকিলেও তেওঁলোকৰ মাজত কথিত উপভাষা প্ৰচলিত দেখা যায়। সোণোৱাল কছাৰীসকলে প্ৰধানকৈ মান্য অসমীয়া ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিলেও তেওঁলোকে ব্যৱহাৰ কৰা উপভাষাৰ ভালেমান শব্দ অসমীয়া অভিধানত এতিয়ালৈকে অন্তৰ্ভুক্তি হোৱা নাই।

মানুহে মুখে মুখে কথা কোৱাৰ যি নতুন নতুন উপায় আৱিষ্কাৰ কৰিছে তাৰ ফলতসকলো ভাষাতেই পৰিৱৰ্তন অহা দেখা গৈছে। এই পৰিৱৰ্তন কোনো এক প্ৰজন্মৰ পৰা অন্য এক প্ৰজন্মলৈ নাইবা কোনো এক সম্প্ৰদায়ৰ মানুহৰ পৰা আন এক সম্প্ৰদায়ৰ মানুহৰ মাজলৈও স্থানান্তৰিত হ’ব পাৰে। ধ্বনিগত দিশৰ পৰা আৰম্ভ কৰি শব্দভাণ্ডাৰ, অঙ্গসংস্থান বিদ্যা, পদবিন্যাস আৰু বক্তৃতাত ভাষাৰ পৰিৱৰ্তন ঘটে। যদিও ভাষাৰ এই পৰিৱৰ্তনক আৰম্ভণিতে নেতিবাচক হিচাবে মূল্যায়ন কৰা হৈছিল আৰু ভাষা বিষয়ক বক্তা সকলে এই পৰিৱৰ্তনৰ ফলত ভাষা ব্যৱহাৰ বিনাশ হৈছে বা মূল বিষয়ৰ পৰা বিচ্যুত হৈছে বুলি ভাবিছিলে, তথাপি এই পৰিৱৰ্তন প্ৰাকৃতিক ভাৱেই সংঘটিত হয় আৰু ইয়াক এৰাই চলাটো দুৰতিক্ৰম্য।

পৰিৱৰ্তনৰ ফলত নিৰ্দিষ্ট শব্দ বা সম্পূৰ্ণ ধ্বনিগত পদ্ধতিত প্ৰভাৱ পৰা দেখা যায়। শব্দগত পৰিৱৰ্তন বিলাকৰ মাজত হ’ল, কোনো শব্দ বা ধ্বনিগত বৈশিষ্ট্যক লৈ শব্দ এটাক পুন:স্থাপন, প্ৰভাৱিত হোৱা শব্দটো সম্পূৰ্ণভাৱে ক্ষতিগ্ৰস্থ হোৱা, নাইবা য’ত কোনো শব্দই নাছিল সেই স্থানত নতুনকৈ কোনো শব্দক যুক্ত কৰা। যেনেকৈ, নিজে নিজৰ ছৱি তোলাটোক ‘চেলফি’ বোলে, যিটো পূৰ্বতে নাছিলেই, ইত্যাদি।

বিশ্বৰ ১১টা সৰ্বাধিক প্ৰচলিত ভাষা হ’ল চীনা, ইংৰাজী, হিন্দী, উৰ্দু, স্পেনীয়, আৰৱী, পৰ্তুগিজ, ৰুচ, বাংলা, জাপানী, জাৰ্মান আৰু ফৰাচী। এই আটাইকেইটা ভাষাই ইন্দো-ইউৰূপীয় ভাষাগোষ্ঠীৰ অন্তৰ্গত আৰু পৃথিৱীৰ ৪৬ শতাংশ মানুহেই এই ভাষা কেইটা কয় ।

আটাইতকৈ বেচি ভাষাভাষীৰ দেশ দুখন হ’ল, পাপুৱা নিউগিনি, য’ত ৮৫০ টাতকৈ বেছি ভাষাৰ প্ৰচলন আছে আৰু আনখন ইন্দোনেচীয়া, য’ত ৬৭০টা ভাষা মানুহৰ মুখত শুনা যায়। মহাদেশ হিচাবে বিশ্বৰ ৬০০০টা ভাষাৰ মাজত ১৫ শতাংশ ভাষা দক্ষিণ আৰু উত্তৰ আমেৰিকাত, আফ্ৰিকাত ৩০ শতাংশ, এচীয়া মহাদেশত ৩০ শতাংশ আৰু সকলোতকৈ কম ইয়োৰূপ মহাদেশ য’ত ৩ শতাংশ মাত্ৰ।

এই ভাষা বিলাকৰ মাজত প্ৰায় বিলাক ভাষাই পৰস্পৰৰ সৈতে সংযুক্ত। আকৌ ভালেমান আছে যি বিলাক এক নিৰ্দিষ্ট ভৌগোলিক অঞ্চলত বসবাস কৰা মানুহেহে ব্যৱহাৰ কৰিছিল; বংশধৰৰ অভাৱত সেই ভাষা পৃথিৱীৰ পৰা নি:শেষ হৈ গৈছে।

ভাষা আৰু ভাষাত শব্দৰ ব্যৱহাৰ প্ৰতিদিনেই সলনি হৈ আছে। অনেক ভাষাই স্বঅস্তিত্ব ৰক্ষাত অন্য ভাষাৰ সৈতে মিলি যাব লগা হৈছে। যাৰ বাবে ভাষাৰ স্বতন্ত্ৰতা খৰ্ব হ’ব লগা হৈছে। এক সমীক্ষাত কোৱা হৈছে যে, প্ৰতি ১৫ দিনত এটাকৈ ভাষা পৃথিৱীৰ পৰা লোপ পাবই লাগিছে। কিছুমান ভাষা অৱশ্যে চৰকাৰৰ বদান্যতাত নিজ অস্তিত্বলৈ ঘূৰি আহিবলৈও সক্ষম হৈছে। যেনেকৈ উৱেলচ্, মাউৰী নিচিনা ভাষাই চৰকাৰৰ সুদৃষ্টিত পৃথিৱীলৈ আকৌ ঘূৰি আহিবলৈ সক্ষম হৈছে।

ওপৰৰ আলোচনাটোৰ পৰা সোণোৱালসকলৰ ভাষাটোৰ ওপৰত কেইটামান সিদ্ধান্তত উপনিত হ’ব পৰা যায়।

সোণোৱাল সকলোৰ ভাষা কি? এই প্ৰশ্নৰ সদোত্তৰ দিবলৈ কোনোৱেই আগ্ৰহি নহয় আৰু সক্ষমো নহয়। এই প্ৰশ্নটোৰ উত্তৰ দিয়াৰ আগেয়ে ভাষা শব্দটোৰ সম্যক জ্ঞান বা ভাষাতত্ত্ব (Philology, Linguistics) জনাটো নিত্তান্তই আৱশ্যকীয়।

পৃথিৱীৰ প্ৰত্যেক জনগোষ্ঠীয়েই মনৰ ভাব প্ৰকাশ কৰিবলৈ বিভিন্ন ভাষাৰ ব্যৱহাৰ কৰি আহিছে। সেয়ে সোনোৱাল সকলৰো যে কোনো এক সময়ত তেওঁলোকৰ এক নিজস্ব স্বতন্ত্ৰ ভাষা আছিল তাত কোনো সন্দেহৰ অৱকাশ নাই। ভৌগোলিক, সামাজিক, সাংষ্কৃতিক আদিৰ পৰিৱৰ্তনৰ ফলত তেওঁলোকৰ ভাষাটোও পৃথিৱীৰ পৰা নি:চিহ্ন হবলৈ উপক্ৰম হৈছে। আজি সোণোৱালসকলৰ ভাষাটোৱেও পৰিৱৰ্তনৰ ধামখুমীয়াত পৰি অস্তিত্ব ৰক্ষাত বিফল হৈ পৰিছে। তথাপি কিছুমান ভিতৰুৱা গাঁৱত থকা সোনোৱাল সমাজত অদ্যাৱধি তেওঁলোকৰ নিজস্ব ভাষাৰ কেতবোৰ শব্দ প্ৰচলিত হৈ আহিছে, যিবোৰ শব্দ অদ্যপৰিমিত মান্য অসমীয়া ভাষাত এতিয়াও অন্তৰ্ভুক্তি হোৱাই নাই।

নৃতত্ত্বৰ ফালৰ পৰা সোণোৱাল কছাৰীসকল মঙ্গোলীয় গোষ্ঠীৰ অন্তৰ্গত আৰু ভাষাতত্ত্বৰ বিচাৰত চীন-তিব্বতীয় ঠালৰ তিব্বত-বৰ্মী শাখাৰ উপশাখা অসম-বৰ্মীৰ অন্তৰ্গত। বৰ্তমান সোণোৱালসকলৰ বসতি প্ৰধান ঠাই সমূহ হ’ল উজনি অসমৰ তিনিচুকীয়া, ডিব্ৰুগড়, শিৱসাগৰ, যোৰহাট, গোলাঘাট, মাজুলী, লখিমপুৰ আৰু ধেমাজি জিলা কেইখন। এওঁলোকৰ আদি বাসস্থান হৈছে দক্ষিণ-পশ্চিম চীন দেশ। তাৰ পৰা তেওঁলোকে বিভিন্ন সময়ত বিভিন্ন ঠাইলৈ প্ৰব্ৰজন কৰে। ইয়াৰে এটা দলে দক্ষিণলৈ প্ৰব্ৰজন কৰি বাৰ্মাদেশৰ উত্তৰ-পূৱ অঞ্চলত উপনীত হয় আৰু তাৰ পৰা তেওঁলোকৰ এটা ঠালে দক্ষিণ-পশ্চিমলৈ গতি কৰি হিমালয়ৰ পাদদেশৰ বিভিন্ন ঠাইত বসতি কৰিবলৈ লয়। পাছত তেওঁলোকে সেই ঠাই সমূহৰ পৰা দক্ষিণলৈ গতি কৰি ব্ৰহ্মপুত্ৰ উপত্যকা আৰু তাৰ দাঁতি কাষৰীয়া অঞ্চলত থিতাপি লয়। এই নৃগোষ্ঠীটোৰেই অন্তৰ্গত এক গোষ্ঠী হ’ল অসমৰ সোণোৱাল কছাৰীসকল।

আনহাতে সোণোৱালসকলক বড়োমূলীয় বুলি অভিহিত কৰিলেও 'বড়ো' নামটো অসমৰ মেছ তথা কছাৰী ভাষিক গোষ্ঠীটোক সামগ্ৰিকভাৱে বুজাবলৈকে পোন প্ৰথমে ব্যৱহাৰ কৰিছিল B H Hodgson-চাহাবে। অসমৰ পশ্চিমে বাস কৰা মেছ জনগোষ্ঠীৰ লোকসকলক ব'ৰ' নামেৰে জনা গৈছিল। কালক্ৰমত অসমলৈ আহি থিতাপি লোৱা এই মেছসকলকে তেওঁ বড়ো (Bodo) নামেৰে অভিহিত কৰে। জনশ্ৰুতি অনুসৰি, ব্ৰহ্ম বা বাৰ্মী জনগোষ্ঠীৰ ঠাল এটা তিব্বতত সোমাই তাত তিষ্ঠিব নোৱাৰি দাৰ্জিলিঙৰ ঘন অৰণ্যত সোমাইহি আৰু তাতে কিছুদিন থাকি দুটা গোটত বিভক্ত হৈ এটা নামনিৰ মেছি নদীৰ পাৰত থাকিবলৈ লয় আৰু আনটো ওপৰলৈ পাহাৰৰ ফালে গুছি যায়। মেছি নদীৰ পাৰত বাস কৰাসকল পিছত মেছ নামেৰে আৰু নেপালৰ ফালে গুছি যোৱা গোটটো লিম্বু নামেৰে জনাজাত হয়। এই মেছসকলেই লাহে লাহে বিস্তাৰ হৈ অসম, ত্ৰিপুৰা, উত্তৰ-বংগ আৰু বাংলাদেশৰ অঞ্চলবিশেষে বিয়পি পৰে আৰু অসমত তেওঁলোক বড়ো নামে জনাজাত হৈ পৰে। অসমৰ পূৱ অঞ্চলৰ হিন্দু অধিবাসীসকলে এই ব'ৰ' তথা মেছসকলক কছাৰী নাম দিয়ে। Grierson- চাহাবে উল্লেখ কৰা মতে, কছাৰী নামটো প্ৰথমতে উত্তৰ কাছাৰত বসবাস কৰা ডিমাচাসকলৰ মাজতে আৱদ্ধ আছিল। কালৰ সোঁতত এই নামে আন আন ঠাইত থকা একে মূলৰ ব'ৰ' তথা মেছসকলক সাঙুৰি লোৱাত বড়ো-কছাৰী নামটো জনপ্ৰিয় হৈ উঠে। মেছ তথা ব'ৰ'সকলৰ ভাষাৰ লগতে ৰাভা, লালুং, ডিমাচা, গাৰো, ত্ৰিপুৰা আৰু চুতীয়া এই তিব্বত-বাৰ্মী ভাষাক ভিত্তি কৰি গঢ়ি উঠা গোষ্ঠীটোকে Hodgson- চাহাবে ১৮৪৭ চনত বড়ো নামেৰে নামাংকিত কৰে।

সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ সমাজ-জীৱন, পাৰিবাৰিক জীৱন, ধৰ্মীয় ৰীতি-নীতি, সাজপাৰ, ৰন্ধন-প্ৰকৰণ, উৎসৱ-অনুষ্ঠান, জন্ম-মৃত্যু-বিবাহ, লোকাচাৰ পদ্ধতি, ভাষা আদিত স্বকীয়তা পৰিলক্ষিত হয়। বৰ্তমান দৈনন্দিন জীৱনত তেওঁলোকে ভাৱৰ আদান প্ৰদানত অসমীয়া ভাষা ব্যৱহাৰ কৰিলেও সেই ভাষা মান্য অসমীয়া ভাষাৰ সৈতে পাৰ্থক্য দেখা যায়। কথিত ৰূপত সোণোৱালসকলৰ ভাষা ধ্বনিগত, ৰূপগত, শব্দগত আৰু বাক্য গাঁথনি আদিৰ দিশত মান্য অসমীয়া ভাষাতকৈ এক সুকীয়া ৰূপত প্ৰকাশ পায়। সোণোৱালসকলে তেওঁলোকৰ কথোপকথনত ভালেমান অসমীয়া ভাষাৰ শব্দ ব্যৱহাৰ কৰিলেও ধ্বনি উচ্চাৰণৰ ক্ষেত্ৰত সৰল উচ্চাৰণে সোণোৱালৰ ভাষাটোক এক সুকীয়া বৈশিষ্ট্য প্ৰদান কৰিছে। সোণোৱালসকলে তেওঁলোকৰ কথিত ভাষাত এনে কিছুমান শব্দ ব্যৱহাৰ কৰে যি বিলাক মান্য অসমীয়া ভাষাত প্ৰয়োগ হোৱা দেখা নেযায় আৰু সেই শব্দ বিলাকৰ মূল নিৰ্দ্ধাৰণ কৰাটোও সম্ভৱ নহয়। সেই শব্দ বিলাকক সোণোৱালসকলে তেওঁলোকৰ স্বকীয় শব্দ বুলি দাবি কৰাৰ থল আছে।

উপাদানৰ ক্ষেত্ৰত বিচাৰ কৰিবলৈ হ’লে সোণোৱালসকলৰ কথিত ভাষাটোত ভালেমান বড়োমূলজ উপাদানৰ প্ৰৱেশ ঘটিলেও সি যৎসামান্য। বড়ো-কছাৰী হৈছে অসমৰ তিব্বত-বাৰ্মী ভাষা কোৱা কেইবাটাও জনগোষ্ঠীক সামগ্ৰিকভাৱে বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা নাম। পূৰ্বতে এই জনগোষ্ঠী সমূহৰ মাজত যথেষ্ট ভাষিক পাৰ্থক্য আছিল।

সেইদৰে সোণোৱালৰ কথিত ভাষাটোত মান্য অসমীয়া ভাষাৰ উপাদানৰ প্ৰৱেশ ঘটিছে নে মান্য অসমীয়া ভাষাত সোণোৱালৰ উপাদানৰ প্ৰৱেশ ঘটিছে তাক ঠাৱৰ কৰাটোও দু:সাধ্য বিষয়। সেয়েহে “সোণোৱাল সকলৰ কথিত অসমীয়া ভাষাই মান্য অসমীয়া ভাষাতকৈ সুকীয়া ৰূপত গঢ় লৈ উঠিছে” বোলা বাক্য শাৰীৰ যথাৰ্থতা সহজতে মানি লব নোৱাৰি।

বৰ্তমান সোণোৱালসকলৰ নতুন চামে সোণোৱালৰ ভাষাটোক ব্যৱহাৰৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট অৱহেলা কৰা দেখা যায়। পুৰণিচাম মানুহেহে তেওঁলোকৰ নিজা ভাষাত কথোপকথন কৰিবলৈ সুখ পায়। ভিতৰুৱা গাঁও বিলাকত অৱশ্যে সৰুৰ পৰা ডাঙৰলৈকে সকলোৱে তেওঁলোকৰ নিজা ভাষাতেই ভাৱৰ আদান প্ৰদান কৰে। আনহাতে নগৰ বা নগৰৰ কাষৰীয়া গাঁও সমূহত সোণোৱালসকলে তেওঁলোকৰ নিজা ভাষাটো পাহৰিয়ে গৈছে বুলি ক’ব পাৰি। সোণোৱালসকলৰ কথিত ভাষাই নিৰ্দ্দিষ্ট এক নৃগোষ্ঠীয় ভাষা হিচাবে মৰ্য্যদা পোৱাৰ সম্পূৰ্ণ যোগ্যতা আছে। তাৰ বাবে সোণোৱাল কছাৰী সকলৰ কথিত ভাষাৰ ধ্বনিতত্ত্বক বৰ্ণনাত্মক অধ্যয়ন আৰু বিশ্লেষণৰ প্ৰয়োজন আছে।

সমাজ নেতৃত্ব

উত্তৰ পূব ভাৰতৰ অনান্য গাঁৱলীয়া জনসমাজ গাঁথনিৰ সৈতে সোণোৱালকছাৰীসকলৰ জনসমাজ গাঁথনিও প্ৰায় একে। গাওঁ একোখনৰ প্ৰসাশনিক মোক্ষ হিচাবে গাওঁবুঢ়াকে ধৰি আন কিছুমান বিষয় ববীয়াক লৈ গাওঁখনৰ প্ৰসাশন যন্ত্ৰ গঠিত হয়। অন্যান্য বিষয়-ববীয়াসকল এনে ধৰণৰ – ৰাজাগুৰু, পূজাৰী, দেউৰী, টিকাধৰা, মূৰাধৰা, মজিন্দাৰ, বাৰিক, ভৰালী, তামোলী, বিলনীয়া, ৰান্ধনী, বাঢ়নী, গীতঘাই, মেধী, বায়ন, পাঠেকি, আশীৰ্বদীয়া ইত্যাদি। ইজনে সিজনৰ প্ৰতি থ’কা পাৰস্পৰিক সহায় আৰু সহযোগিতাৰ বাবে কোনো পাৰিশ্ৰমিক নোলোৱাকৈ শ্ৰমদান কৰা অনুষ্ঠান ‘হাৰি’ বা ‘হাউৰি’ সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ সমাজত মিলাপ্ৰিতিৰ এক উৎকৃষ্ট নমুনা। এই অনুষ্ঠানত গৃহস্থই অৱশ্যে আমন্ত্ৰিতসকলক খাদ্য আৰু পানীয়ৰ যোগান ধৰিব লগা হয়।

লগতে পঢ়ক

• সোণোৱাল কছাৰীসকলৰ এক ধৰ্মীয় অনুষ্ঠান বহুৱা নৃত্য।

উৎস প্ৰসংগ

• সোনোৱাল, মোহন,গুণেশ্বৰ, সোণোৱাল কছাৰী কৃষ্টি আৰু সংস্কৃতি, সোণোৱালকছাৰী সাহিত্য প্ৰকাশণ পৰিষদ 

বাহ্যিক সংযোগ

• অসমৰ এটা জনজাতি ‘সোনোৱাল কছাৰী, আমি অসমীয়া ডট কম, আহৰণ: ০২-০২-২০১৩।