ৱিকিপিডিয়া

ভূ-বিজ্ঞান

পৃথিৱী আৰু মহাকাশত ইয়াৰ ওচৰৰ গ্ৰহসমূহৰ সৈতে জড়িত বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰসমূহ
এইটো এটা অনূদিত বা অনুবাদ চলি থকা প্ৰবন্ধ। ইয়াৰ তাৎপৰ্য্য কেইবাটাও হ'ব পাৰে।

ভূ-বিজ্ঞান হৈছে পৃথিৱী সৈতে জড়িত বিজ্ঞানৰ বাবে সৰ্বাংগীণ শব্দ।[2] তৰ্কসাপেক্ষভাৱে ই গ্ৰহ বিজ্ঞানৰ এক বিশেষ ক্ষেত্ৰ, পৃথিৱী একমাত্ৰ জীৱ-জন্তু গ্ৰহ বুলি জনা যায়। ভূ-বিজ্ঞান বিজ্ঞানৰ ক্ষেত্ৰত হ্ৰাসবাদী আৰু সামগ্ৰিক দুয়োটা দৃষ্টিভংগী আছে। ভূ-বিজ্ঞানৰ আনুষ্ঠানিক শাখাত বায়ুমণ্ডল, জলমণ্ডল, মহাসাগৰ আৰু জৈৱমণ্ডলৰ লগতে কঠিন পৃথিৱীৰ অধ্যয়ন অন্তৰ্ভুক্ত হ’ব পাৰে। সাধাৰণতে পৃথিৱীৰ বিজ্ঞানীসকলে পদাৰ্থ বিজ্ঞান, ৰসায়ন বিজ্ঞান, জীৱবিজ্ঞান, কালক্ৰম, আৰু গণিতৰ সঁজুলি ব্যৱহাৰ কৰি পৃথিৱী ব্যৱস্থাটোৱে কেনেকৈ কাম কৰে, আৰু ই কেনেকৈ বৰ্তমানৰ অৱস্থালৈ বিকশিত হ’ল তাৰ পৰিমাণগত বুজাবুজি গঢ়ি তোলে।

আগ্নেয়গিৰিৰ বিস্ফোৰণ হ'ল পৃথিৱীৰ তলৰ পৰা সংৰক্ষিত শক্তিৰ মুক্তি, যিটো পৃথিৱীৰ কোৰ আৰু মেণ্টেলত তেজস্ক্ৰিয় ক্ষয় আৰু মহাকৰ্ষণীয় বিভাজনৰ পৰা উৎপত্তি হয় আৰু পৃথিৱী গঠনৰ সময়ত লাভ কৰা অৱশিষ্ট শক্তি।[1]

অধ্যয়নৰ ক্ষেত্ৰসমূহ

সম্পাদনা কৰক
 
হাৱাই দ্বীপৰ সাগৰলৈ কিলাউয়া আগ্নেয়গিৰিৰ পৰা লাভা বৈছে।

সাধাৰণতে ভূ-বিজ্ঞানৰ ভিতৰত তলত দিয়া বিজ্ঞান ক্ষেত্ৰসমূহক শ্ৰেণীভুক্ত কৰা হয় :

পৃথিৱীৰ অভ্যন্তৰীণ অংশ

সম্পাদনা কৰক

প্লেট টেকটনিক্স, পৰ্বতমালা, আগ্নেয়গিৰি, ভূমিকম্প আদি ভূতাত্ত্বিক পৰিঘটনা যিবোৰক পৃথিৱীৰ খোলাত শক্তিৰ ৰূপান্তৰৰ দ্বাৰা ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি।[10]

পৃথিৱীৰ খোলাৰ তলত মেণ্টেলটো থাকে যিটো গধুৰ মৌলৰ তেজস্ক্ৰিয় ক্ষয়ৰ ফলত গৰম হয়। মেণ্টেলটো একেবাৰে কঠিন নহয় আৰু ই মেগমাৰে গঠিত যিটো অৰ্ধ-চিৰন্তন সংবহনৰ অৱস্থাত থাকে। এই সংবহন প্ৰক্ৰিয়াৰ ফলত শিলামণ্ডলীয় প্লেটবোৰ লাহে লাহে হ’লেও গতি কৰে। ফলত হোৱা প্ৰক্ৰিয়াটোক প্লেট টেকটনিক্স বুলি জনা যায়।[11][12][13][14]

প্লেট টেকটনিকছক পৃথিৱীখন পুনৰ পৃষ্ঠলৈ উলিওৱাৰ প্ৰক্ৰিয়া বুলি ভবা হ’ব পাৰে। সাগৰৰ তলৰ বিস্তাৰ নামৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে শিলামণ্ডলৰ তলৰ পৰা পৃষ্ঠলৈ মেগমাৰ প্ৰবাহৰ ফলত, বিভাজনৰ মাজেৰে, য’ত ই ঠাণ্ডা হৈ কঠিন হৈ পৰে, নতুন খোলা সৃষ্টি হয়। ছাবডাকচন নামৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ জৰিয়তে সাগৰীয় খোলাক মাটিৰ তললৈ ঠেলি দিয়া হয় — শিলামণ্ডলৰ বাকী অংশৰ তললৈ—য’ত ই মেগমাৰ সংস্পৰ্শলৈ আহে আৰু গলি যায়—য’ত ই প্ৰথমে অহা মেণ্টেলটোৰ লগত পুনৰ সংযোগ হয়।[12][14][15]

খোলাটোৰ যিবোৰ অঞ্চলত নতুন খোলা সৃষ্টি হয় সেইবোৰক বিচ্ছিন্ন সীমা, যিবোৰক পৃথিৱীলৈ ঘূৰাই অনা হয় সেইবোৰক অভিসৰণ সীমা আৰু যিবোৰ ঠাইত প্লেটবোৰ ইটোৱে সিটোৰ কাষেৰে পিছলি যায়, কিন্তু কোনো নতুন শিলামণ্ডলীয় পদাৰ্থ সৃষ্টি বা ধ্বংস নহয়, সেইবোৰক ৰূপান্তৰ বুলি কোৱা হয় (বা ৰক্ষণশীল) সীমা[12][14][16] শিলামণ্ডলীয় প্লেটৰ গতিৰ ফলত ভূমিকম্প হয় আৰু ই প্ৰায়ে অভিসৰণ সীমাৰ ওচৰত সংঘটিত হয় য'ত খোলাৰ কিছু অংশ ছাবডাকচনৰ অংশ হিচাপে পৃথিৱীত জোৰকৈ সোমাই পৰে।[17]

আগ্নেয়গিৰিৰ ফলত মূলতঃ ছাবডাক্টেড খোলাৰ পদাৰ্থ গলনাংক হয়। এষ্টেন’স্ফিয়াৰত জোৰকৈ সোমোৱা খোলাৰ পদাৰ্থ গলি যায় আৰু গলি যোৱা পদাৰ্থৰ কিছু অংশ পৃষ্ঠলৈ উঠিব পৰাকৈ পোহৰ হৈ পৰে যাৰ ফলত আগ্নেয়গিৰিৰ জন্ম হয়।[12][17]

পৃথিৱীৰ বিদ্যুৎচুম্বকীয় ক্ষেত্ৰ

সম্পাদনা কৰক

বিদ্যুৎচুম্বক হৈছে কোমল লোহাৰ গুৰিৰ চাৰিওফালে বৈ যোৱা প্ৰবাহৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা চুম্বক।[18] পৃথিৱীৰ এটা কঠিন লোহাৰ ভিতৰৰ কোৰ থাকে যিটো বাহিৰৰ কোৰৰ অৰ্ধ-তৰল পদাৰ্থৰে আগুৰি থাকে যিবোৰ ভিতৰৰ কোৰৰ চাৰিওফালে অবিৰত প্ৰবাহত গতি কৰে; [19] সেয়েহে পৃথিৱীখন এটা বিদ্যুৎচুম্বক। ইয়াক পৃথিৱীৰ চুম্বকত্বৰ ডাইনেমো তত্ত্ব বুলি কোৱা হয়।[19][20]

বায়ুমণ্ডল

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডল
 
চুম্বকমণ্ডলে সৌৰ বতাহৰ আধানযুক্ত কণিকাৰ পৰা পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠভাগ ৰক্ষা কৰে। আগমন কৰা কণিকাৰ বলৰ বাবে ই দিন (সূৰ্য্য) ফালে সংকোচিত হয়, আৰু ৰাতিৰ ফালে বিস্তৃত হয়। ছবিখন স্কেল কৰিবলৈ নহয়।

ট্ৰপ'স্ফিয়াৰ, ষ্ট্ৰেট'স্ফিয়াৰ, মেছ'স্ফিয়াৰ, থাৰ্ম'স্ফিয়াৰ আৰু এক্স'স্ফিয়াৰ হৈছে পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডল গঠন কৰা পাঁচটা স্তৰ। মুঠতে বায়ুমণ্ডল প্ৰায় ৭৮.০% নাইট্ৰজেন, ২০.৯% অক্সিজেন, আৰু ০.৯২% আৰ্গনেৰে গঠিত। বায়ুমণ্ডলৰ ৭৫% গেছ ট্ৰ’প’স্ফিয়াৰৰ ভিতৰত অৱস্থিত, যিটো আটাইতকৈ তলৰ স্তৰ। বায়ুমণ্ডলৰ বাকী এক শতাংশ (নাইট্ৰজেন, অক্সিজেন, আৰ্গনৰ বাহিৰে বাকী সকলোবোৰ) CO2 আৰু জলীয় বাষ্পকে ধৰি অন্যান্য গেছ কম পৰিমাণে থাকে।[21] জলীয় বাষ্প আৰু CO2 ৰ ফলত সেউজগৃহ প্ৰভাৱ নামৰ পৰিঘটনাৰ জৰিয়তে পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলে সূৰ্যৰ শক্তি ধৰি ৰাখিব পাৰে আৰু ধৰি ৰাখিব পাৰে।[22] ইয়াৰ ফলত পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠভাগ যথেষ্ট উষ্ণ হয় যাতে তৰল পানী থাকে আৰু জীৱন ধাৰণ কৰিব পাৰে।

কোৰৰ অভ্যন্তৰীণ গতিৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা চুম্বকীয় ক্ষেত্ৰই চুম্বকমণ্ডল উৎপন্ন কৰে যিয়ে পৃথিৱীৰ বায়ুমণ্ডলক সৌৰ বতাহৰ পৰা ৰক্ষা কৰে।[23] যিহেতু পৃথিৱীখন ৪৫ কোটি বছৰ পুৰণি,[24] গতিকে সুৰক্ষামূলক চুম্বকমণ্ডল নাথাকিলে এতিয়ালৈকে ইয়াৰ বায়ুমণ্ডল হেৰুৱাই পেলালেহেঁতেন।

বায়ুমণ্ডলে তাপ জমা কৰাৰ উপৰিও পৃথিৱীৰ পৃষ্ঠভাগ মহাজাগতিক ৰশ্মিৰ পৰা ৰক্ষা কৰি জীৱিত জীৱকো সুৰক্ষা প্ৰদান কৰে। মন কৰিবলগীয়া যে সুৰক্ষাৰ মাত্ৰা যথেষ্ট উচ্চ যাতে মহাজাগতিক ৰশ্মিয়ে পৃথিৱীৰ সকলো জীৱ ধ্বংস কৰিব নোৱাৰে, তথাপিও জৈৱমণ্ডলত বৈচিত্ৰ্যক আগুৱাই নিয়াত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লোৱা মিউটেচনক সহায় কৰিব পৰাকৈ যথেষ্ট কম।[উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন]

পদ্ধতি

সম্পাদনা কৰক

অধ্যয়ন কৰা বিষয়বোৰৰ প্ৰকৃতিৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি পদ্ধতিৰ ভিন্নতা থাকে। অধ্যয়নসমূহ সাধাৰণতে তিনিটা শ্ৰেণীৰ ভিতৰত এটাত পৰে: পৰ্যবেক্ষণমূলক, পৰীক্ষামূলক বা তাত্ত্বিক। পৃথিৱী বিজ্ঞানীসকলে প্ৰায়ে অত্যাধুনিক কম্পিউটাৰ বিশ্লেষণ কৰে বা পৃথিৱীৰ বহুতো বিদেশী স্থানলৈ গৈ পৃথিৱীৰ পৰিঘটনা (যেনে এণ্টাৰ্কটিকা বা হট স্পট দ্বীপ শৃংখল) অধ্যয়ন কৰে।

ভূ-বিজ্ঞান অধ্যয়নৰ ভিতৰত এটা মূল ধাৰণা হ’ল একাকাৰীতাবাদৰ ধাৰণা। এককতাবাদে নিৰ্দেশ দিয়ে যে "প্ৰাচীন ভূতাত্ত্বিক বৈশিষ্ট্যসমূহৰ ব্যাখ্যা সহজে পৰ্যবেক্ষণ কৰিব পৰা সক্ৰিয় প্ৰক্ৰিয়াসমূহ বুজি পাই কৰা হয়।" [উদ্ধৃতিৰ প্ৰয়োজন] অৰ্থাৎ বৰ্তমান সময়ত কাম কৰা যিকোনো ভূতাত্ত্বিক প্ৰক্ৰিয়াই সমগ্ৰ ভূতাত্ত্বিক সময়ছোৱাত একে ধৰণেৰে কাম কৰি আহিছে। ইয়াৰ দ্বাৰা পৃথিৱীৰ ইতিহাস অধ্যয়ন কৰাসকলে বৰ্তমান সময়ত পৃথিৱীৰ প্ৰক্ৰিয়াসমূহ কেনেদৰে চলি থাকে তাৰ জ্ঞান প্ৰয়োগ কৰি গভীৰ ইতিহাসত গ্ৰহটোৰ বিৱৰ্তন আৰু পৰিৱৰ্তন কেনেকৈ হৈছে তাৰ অন্তৰ্দৃষ্টি লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হয়।

পৃথিৱীৰ গোলকীয়

সম্পাদনা কৰক

ভূ-বিজ্ঞানে সাধাৰণতে চাৰিটা গোলক স্বীকৃতি দিয়ে, শিলামণ্ডল, জলমণ্ডল, বায়ুমণ্ডল আৰু জৈৱমণ্ডল; [25] এইবোৰ শিল, পানী, বায়ু আৰু জীৱনৰ সৈতে মিল খায়। কিছুমান অনুশীলনকাৰীয়ে পৃথিৱীৰ গোলকসমূহৰ অংশ হিচাপে জলমণ্ডলৰ এটা সুকীয়া অংশ হিচাপে ক্ৰাইঅ’স্ফিয়াৰ (বৰফৰ সৈতে মিল থকা)ৰ লগতে পেড’স্ফিয়াৰ (মাটিৰ সৈতে মিল থকা)কো সক্ৰিয় আৰু আন্তঃমিশ্ৰিত গোলক হিচাপে অন্তৰ্ভুক্ত কৰে।

ভূ-বিজ্ঞানৰ প্ৰধান বিষয়সমূহৰ আংশিক তালিকা

সম্পাদনা কৰক
চাওক: ভূ-বিজ্ঞানৰ মৌলিক বিষয়সমূহৰ তালিকা

বায়ুমণ্ডল

সম্পাদনা কৰক

জৈৱমণ্ডল

সম্পাদনা কৰক

জলমণ্ডল

সম্পাদনা কৰক

Lithosphere or geosphere

সম্পাদনা কৰক

Pedosphere

সম্পাদনা কৰক

Systems

সম্পাদনা কৰক

Others

সম্পাদনা কৰক

লগতে চওক

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: Outline of earth science
Book: Earth science
ৱিকিপিডিয়া কিতাপ হৈছে ডাউনলোড কৰিব পৰা বা মুদ্ৰণ কৰি মগাব পৰা প্ৰবন্ধৰ সংগ্ৰহ।

তথ্যসূত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
  1. ↑ Encyclopedia of Volcanoes, Academic Press, London, 2000
  2. ↑ "earth science". Memidex/WordNet Dictionary. http://www.memidex.com/earth-science। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-06-11. 
  3. ↑ Adams & Lambert 2006, পৃষ্ঠা 20
  4. ↑ 4.0 4.1 Smith & Pun 2006, পৃষ্ঠা 5
  5. ↑ Fundamentals of Physical Geography, 2nd Edition, by M. Pidwirny, 2006
  6. ↑ Wordnet Search: Geodesy
  7. ↑ NOAA National Ocean Service Education: Geodesy
  8. ↑ Elissa Levine, 2001, The Pedosphere As A Hub broken link?
  9. ↑ "Duane Gardiner, Lecture: Why Study Soils? excerpted from Miller, R.W. & D.T. Gardiner, 1998. Soils in our Environment, 8th Edition". Archived from the original on 2018-02-09. https://web.archive.org/web/20180209052922/http://jan.ucc.nau.edu/~doetqp-p/courses/env320/lec1/Lec1.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2013-12-12. 
  10. ↑ Earth's Energy Budget
  11. ↑ Simison 2007, paragraph 7
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 Adams & Lambert 2006, পৃষ্ঠা 94,95,100,102
  13. ↑ Smith & Pun 2006, পৃষ্ঠা 13-17,218,G-6
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 Oldroyd 2006, পৃষ্ঠা 101,103,104
  15. ↑ Smith & Pun 2006, পৃষ্ঠা 327
  16. ↑ Smith & Pun 2006, পৃষ্ঠা 331
  17. ↑ 17.0 17.1 Smith & Pun 2006, পৃষ্ঠা 325,326,329
  18. ↑ American Heritage, পৃষ্ঠা 576
  19. ↑ 19.0 19.1 Oldroyd 2006, পৃষ্ঠা 160
  20. ↑ Demorest, Paul (2001-05-21). "Dynamo Theory and Earth's Magnetic Field.". Archived from the original on 2007-02-21. https://web.archive.org/web/20070221094040/http://setiathome.berkeley.edu/~pauld/etc/210BPaper.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2007-11-17. 
  21. ↑ Adams & Lambert 2006, পৃষ্ঠা 107-108
  22. ↑ American Heritage, পৃষ্ঠা 770
  23. ↑ Adams & Lambert 2006, পৃষ্ঠা 21-22
  24. ↑ Smith & Pun 2006, পৃষ্ঠা 183
  25. ↑ Earth's Spheres Archived 2007-08-31 at the Wayback Machine. ©1997-2000. Wheeling Jesuit University/NASA Classroom of the Future. Retrieved November 11, 2007.

Further reading

সম্পাদনা কৰক

বাহ্যিক সংযোগ

সম্পাদনা কৰক
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত Earth sciences সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে।
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=ভূ-বিজ্ঞান&oldid=395578"ৰ পৰা অনা হৈছে