ৰোহিনী ভাটে

ৰোহিনী ভাটে (মাৰাঠী: रोहिणी भाटे; ১৪ নৱেম্বৰ ১৯২৪ – ১০ অক্টোবৰ ২০০৮) ভাৰতৰ এগৰাকী অভিজ্ঞ কথক নৃত্যশিল্পী। তেখেতে কথক নৃত্যৰ পৰিবেশন, শিক্ষাদান, গৱেষণা তথা সমালোচনা কৰিছিল। কেৰিয়াৰৰ সময়ত, তেখেত সংগীত নাটক একাদেমী বঁটা আৰু কালিদাস সম্মানৰ আদি সন্মানেৰে ভূষিত কৰা হয়।

গুৰু ৰোহিনী ভাটে
জন্ম	১৪ নৱেম্বৰ, ১৯২৪ পাটনা, বিহাৰ, ভাৰত
মৃত্যু	১০ অক্টোবৰ, ২০০৮ (৮৩ বছৰ) পুনে, মহাৰাষ্ট্ৰ
নাগৰিকত্ব	ভাৰতীয়
শিক্ষা	ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় নৃত্য, হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীত
শিক্ষানুষ্ঠান	ফাৰ্গুছন মহাবিদ্যালয়
পেচা	শাস্ত্ৰীয় নৃত্যশিল্পী, ক'ৰিয়'গ্ৰাফাৰ, লিখক, গৱেষক
সংস্থা	নৃত্যভাৰতী কথক নৃত্য একাদেমী
শৈলী	কথক
বঁটা, সন্মান, পুৰস্কাৰ আদি	সংগীত নাটক একাডেমী বঁটা (অধিক চাওক)

ৰোহিনী জয়পুৰ তথা লক্ষ্ণৌ ঘৰানাৰ পৰা কথক প্ৰশিক্ষণ লৈছিল। তেখেতৰ নৃত্য ৰচনাবোৰৰ এটা বৃহৎ ভাণ্ডাৰ সৃষ্টি কৰিছিল, য'ত তেখেত অভিনয়া-ৰ বাবে বিশ্লেষণাত্মক আৰু উদ্ভাৱনী পদ্ধতিৰ প্ৰয়োগ কৰিছিল। হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় সংগীতত তেওঁৰ জ্ঞান থকাৰ বাবে, তেখেত তেওঁৰ বেছিভাগ নৃত্য সৃষ্টিৰ বাবে সংগীত ৰচনা কৰিছিল। সমালোচক সুনীল কোঠাৰীৰ মতে বিজয় মেহতা পৰিচালিত 'শকুন্তলা' চলচ্চিত্ৰত তেখেতে কৰা ক'ৰিয়'গ্ৰাফী উল্লেখযোগ্য। ঋকবেদৰ পৰা কালিদাসৰ ঋতুসংহাৰ তথা উছবা সুক্ত সম্পৰ্কত তেওঁৰ ক'ৰিয়'গ্ৰাফী প্ৰশংসিত হৈছিল।

শিক্ষা

ভাটেৰ জন্ম বিহাৰৰ পাটনা চহৰত হৈছিল, কিন্তু তেখেত পুনেত স্কুলীয়া তথা কলেজীয়া শিক্ষা সাং কৰিছিল। তেখেত মধ্যবিত্ত কৰহাদে ব্ৰাহ্মণ পৰিয়ালৰ পৰা আহিছিল।

ৰোহিনী প্ৰথমত গুৰু পাৰ্বতী কুমাৰৰ তেওঁ ভাৰতনাট্যমৰ শিক্ষা লৈছিল। ১৯৪৬ চনত তেখেত ফাৰ্গুছন কলেজৰ পৰা চাৰুকলাত ডিগ্ৰী অৰ্জন কৰে। সেই বছৰতে তেখেত জয়পুৰ ঘৰানাত সোহনলালৰ পৰা কথক শিকিবলৈ লৈছিল।

ইয়াৰ পাছতেই, তেখেতে বাৰ বছৰৰ বাবে পণ্ডিত লাছু মহাৰাজৰ নেতৃত্বত আৰু পোন্ধোৰ বছৰৰ বাবে পণ্ডিত মোহনৰাৱ কল্যাণপুৰকাৰৰ নেতৃত্বত লক্ষ্ণৌ ঘৰানাৰ পৰা কথকত দিক্ষা লয়।

তেখেত সংগীত শিল্পী কেশবৰাৱ ভোলে আৰু বসন্তৰাৱ দেশপাণ্ডৰ পৰা হিন্দুস্তানী সংগীতো শিকিছিল, আৰু কথকত ডক্টৰেট ডিগ্ৰী অৰ্জন কৰিছিল।

পেচা

তেওঁৰ শিক্ষাৰ বিভিন্ন পৰিস্থিতিত, ভৌগলিক, বৌদ্ধিক, অস্থায়ী, বেলেগৰ মাজত, ৰোহিনী তেওঁৰ সংগীত তথা বৌদ্ধিক আগ্ৰহ প্ৰয়োগ কৰি কথকটোত অকাৰণত পৰীক্ষা কৰিব পাৰিলেহেঁতেন। ভাটে ১৯৪৭ চনত পুনেত নৃত্যভাৰতী কথক নৃত্য একাডেমী প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। যোৱা ছয় দশকত তেখেত তেওঁৰ একাডেমীৰ পৰা কেইবাশ নৃত্যশিল্পীক প্ৰশিক্ষণ দিছিল। তেখেত মহাৰাষ্ট্ৰৰ মধ্যবিত্ত পৰিয়ালৰ মাজত কথক নৃত্যক জনপ্ৰিয় কৰিছিল।

১৯৫২ চনত, তেখেত ভাৰতীয় সাংস্কৃতিক প্ৰতিনিধি দলৰ সদস্য হিচাপে চীন ভ্ৰমণ কৰিছিল। এই ভ্ৰমণটো তেওঁৰ বাবে ভাৰতীয় নৃত্য তথা নাটক সম্পৰ্কিত পুৰনি শাস্ত্ৰ অধ্যয়ন কৰাৰ এটা সুযোগ আছিল আৰু এনেকৈ তেওঁৰ কৌশলটো শোধিত কৰিছিল।

তেখেত খাইৰাগড় বিশ্ববিদ্যালয়ৰ কমিটিত দায়িত্ব পালন কৰিছিল আৰু পুনে বিশ্ববিদ্যালয়ৰ ললিত কলা কেন্দ্ৰৰ কথক কোৰ্চৰ বাবে ছিলেবি তৈয়াৰিৰ বাবে নিৰ্দেশ কৰিছিল, যত তেখেত পৰিদৰ্শক অধ্যাপক আৰু শিক্ষক হিচাপে কাম কৰিছিল। ৰোহিনী দিল্লী কথক কেন্দ্ৰৰ শিক্ষাৰ্থীসকলৰ বাবে পৰীক্ষক হিচাপেও কাম কৰিছিল, যদিও তেখেতৰ পাঠ্যক্ৰমটো কেতিয়াও গ্ৰহণ কৰা নাই।

ৰোহিনী ভাটে তেওঁৰ আত্মজীৱনী, মাঝি নৃত্যসাধনা, ইছাদোৰা ডানকান, মি. ইছাদোৰাৰ আত্মজীৱনীৰ অনুবাদ আৰু সংগীত তথা নৃত্যৰ সংস্কৃত সংক্ষিপ্ত গ্ৰন্থ, সংস্কৃত সংক্ষিপ্ত গ্ৰন্থ, অভিনব দৰ্পণৰ এটা সম্পাদিত সংস্কৰণ সহ কথক দৰ্পণ দীপিকা সহ ভালেমান গ্ৰন্থ লিখিছিল। ৰোহিনী এই প্ৰাচীন গ্ৰন্থত তেওঁৰ ভালেমান কোৰিঅ'গ্ৰাফি আৰু সৃজনশীল প্ৰকল্প ভিত্তি কৰিছে। তেখেত কথকও অসংখ্য পত্ৰ লিখিছিল।

২০০২ চনত, তেখেত সময় আৰু স্পেচ নামৰ এটা জাৰ্মান তথ্যচিত্ৰত অংশ লৈছিল।

অন্যান্য শিল্পীসকলৰ লগত সহযোগিতা সম্পৰ্কত, ৰোহিনী ১৯৫২ চনত পুনে অহাৰ সময়ত হিন্দুস্তানী শাস্ত্ৰীয় তবলা বাদক চন্দ্ৰকান্ত কমাতক চিনি পাইছিল। উভয় শিল্পীৰ সংগীত সংযোগ দীৰ্ঘ ১৫ বছৰ চলিছিল। ৰোহিনী কলানিধী নাৰায়ণৰ লগত কথক তথা ভাৰতনাট্যমত অভিনয়ৰ তুলনামূলক গৱেষণাও কৰিছিল। তেখেত আছিল আন গুৰুত্বপূৰ্ণ কথক প্ৰকাশক ৰেৱা বিদ্যাৰ্থীৰ ঘনিষ্ঠ বন্ধু।

মৃত্যু

ৰোহিনী ভাটে ১০ অক্টোবৰ, ২০০৮ চনত ৮৩ বছৰ বয়সত ভাৰতৰ মহাৰাষ্ট্ৰৰ পুনেত মৃত্যু বৰণ কৰে। তেওঁৰ বোৱাৰী আৰু শিষ্য শামা ভাটে জনাইছে যে, “ৰোহিণী ভাটে যোৱা পাঁচ বছৰ ধৰী পাৰ্কিনচন ৰোগত আক্ৰান্ত হৈ আছিল আৰু অসুস্থতা বাঢ়ি যোৱাৰ বাবে তেখেতৰ মৃত্যু হয়”।

উত্তোৰাধিকাৰী

ৰোহিনী ভাটে পাঁচ দশক ধৰি বহুলভাবে পৰিৱেশন কৰিছে, আৰু প্ৰচুৰ শিষ্যক প্ৰশিক্ষণ দিছিল যিসকল কথকৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰতিবেদক হৈছিল, যেনেঃ শামা ভাটে, হাছিতা ওজা, প্ৰনতী প্ৰতাপ, ছুনিল গনু, নীলিমা অধ্যা, প্ৰভা মৰাঠে, আৰু প্ৰেৰণা দেশপাণ্ডে, আৰু কেইজনৰ মাজত যিসকল তেওঁৰ সম্মানত মৰণোত্তৰ অনুষ্ঠান চলায় যায়।

পুনেৰ শিৱাজি নগৰত একাডেমীৰ প্ৰধান কাৰ্যালয়, পুনে চহৰত সাতটা শাখা, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ, জাৰ্মানী, ইন্দোৰ আৰু মুম্বাইত এটাকৈ শাখা আছে।

তেওঁৰ অৱদানৰ ভিত্তিত তথ্যচিত্ৰ নিৰ্মিত হৈছে।

বঁটাসমূহ

• ১৯৭৭: ৰাজ্য চৰকাৰৰ মহাৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্য বঁটা
• ১৯৭৯: সংগীত নাটক একাডেমী বঁটা
• ১৯৯০: মহাৰাষ্ট্ৰ গৌৰৱ পুৰস্কাৰ
• ২০০১: কালিদাস সন্মান
• ২০০৬: সংগীত নাটক একাডেমী ফেলোশ্বিপ
• ২০০৭: একাদেমী ৰত্ন বঁটা সংগীত নাটক একাডেমীৰ পৰা, নতুন দিল্লী