আৰতি (হিন্দু ধৰ্ম)

আৰ্তি বা আৰতি ( সংস্কৃত: आरति) বা আৰ্টিহৈছে পূজাৰ অংশ, য'ত দেৱতাক পূজাৰ বাবে দিয়া ৱচক্ক-বন্তি (কৰ্পুৰ, ঘিউ বা তেল ব্যৱহাৰ কৰি জ্বলোৱা) আনুষ্ঠানিকভাৱে লৰাই-চৰাই বা ঘূৰাই দিয়া হয়। আৰ্তি বুলিলে শিখ আৰ্তিয়ে দেৱতাৰ প্ৰশংসাত গোৱা স্তুতি গীতবোৰকো বুজায়। শিখসকলেও আৰতি কীৰ্তনৰ ৰূপত আৰয়ি কৰে য’ত কেৱল ভক্তিমূলক গায়ন-বায়ন জড়িত হৈ থাকে কিন্তু নিহাং শিখসকলে বিশেষভাৱে আৰতি কৰে য’ত চাকি-বন্তিৰ ব্যৱহাৰো কৰা হয়।

আৰতিৰ থালি

ব্যুৎপত্তি আৰু উৎপত্তি

আৰতি সংস্কৃত आरात्रिक শব্দৰ পৰা উদ্ভৱ হৈছে যাৰ অৰ্থ ৰাতিৰ দূৰ কৰা বস্তু। মাৰাঠী ভাষাৰ এটা উল্লেখত কোৱা হৈছে যে ইয়াক মহানিৰঞ্জন ( সংস্কৃত: महानीराञ्जना বুলিও কোৱা হয। ষ্টিভেন ৰ'জেনৰ মতে আৰতিৰ অৰ্থ হৈছে "ৰাতিৰ আগতে" বা উপাসকজনৰ "বস্তুগত প্ৰবাস - তেওঁ এতিয়া ঈশ্বৰৰ ভক্তিৰ পোহৰত অৱস্থিত" বাবে ৰাতিৰ শেষৰ প্ৰতীকী।

অনুশীলন

ঋষিকেশৰ আৰতি

আৰতিত সৰল পূজাৰ পৰা আৰম্ভ কৰি অতিৰিক্ত আচাৰ-অনুষ্ঠানলৈকে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হৈছে। হিন্দু পৰম্পৰা আৰু মন্দিৰৰ ৰীতি অনুসৰি ইয়াৰ ভিন্নতা দৈনিক আঠবাৰলৈকে কৰা হয়।

বেছিভাগ হিন্দু অনুষ্ঠান আৰু অনুষ্ঠানৰ সময়ত ইয়াক পালন কৰা হয়। ইয়াৰ লগত কোনো দেৱতাৰ প্ৰতিমূৰ্তিৰ সন্মুখত ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত বন্তি চলাচল কৰা হয় আৰু সাধাৰণতে স্তুতি গীত গোৱা হয়। দেৱতাৰ আগত আৰতি কৰি যোৱাৰ পিছত বন্তিগছ ভক্তৰ ওচৰলৈ অনা হয়। তেওঁলোকে তললৈ ঘূৰাই দিয়া হাত দুখন শিখাৰ ওপৰত ধৰে আৰু তাৰ পিছত হাতৰ তলুৱা কপাললৈ তুলি লয় – ই নিজকে শুদ্ধ কৰি ঈশ্বৰৰ সৈতে সংযোগ গঢ়ি তোলাৰ প্ৰতীক। 

আৰতিৰ সময়ত ব্যৱহৃত হোৱা বন্তি পিতল বা অন্যান্য সামগ্ৰীৰে গঠিত। ইয়াৰ লগত তেল বা ঘিউত তিয়াই থোৱা কপাহী শলিতা জ্বলোৱা বা তাৰ পৰিৱৰ্তে কৰ্পূৰ জ্বলোৱা হয়।

আৰতিৰ থালিত ফুল, ধূপ আৰু অক্ষতাও (ধান) থাকিব পাৰে। কোনো কোনো মন্দিৰত থালি ব্যৱহাৰ নকৰাত পুৰোহিতে দেৱতাক অৰ্পণ কৰাৰ সময়ত হাতত ঘিউৰ বন্তিগছি হাতত লৈ থাকে। আৰতিৰ বাবে ব্যৱহৃত সকলো সামগ্ৰীয়েই পাঁচটা উপাদানৰ প্ৰতীক:

• আকাশ - য়াকৰ নেজৰ চোঁ‌ৱৰ
• বায়ু - ময়ুৰ পাখি
• অগ্নি - বন্তি বা চাকি
• জলম - পানী আৰু সৰু বস্ত্ৰ
• পৃথিৱী - ফুল

মন্দিৰত বা ঘৰত আৰতি কৰা হয়।

তাৎপৰ্য

দুৰ্গা পূজাৰ সময়ৰ আৰতি আশীৰ্বাদ

আৰতি হৈছে যিটো বস্তুৰ বাবে ইয়াক কৰা হয় তাৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি প্ৰেম, উপকাৰীতা, কৃতজ্ঞতা, প্ৰাৰ্থনা, বা কামনাকে ধৰি বহু দিশৰ প্ৰকাশ। উদাহৰণস্বৰূপে, বয়োজ্যেষ্ঠসকলৰ প্ৰতি কৰা সময়ত ই এক প্ৰকাৰৰ সন্মান, দেৱতাৰ ওচৰত প্ৰাৰ্থনা কৰা বা ঘৰ বা বাহনৰ বাবে কৰা আশাৰ প্ৰকাৰ হ’ব পাৰে। আৰতি কৰাৰ সময়ত আৱেগ আৰু প্ৰাৰ্থনা প্ৰায়ে নিমাত হৈ থাকে, কিন্তু এইটো নিৰ্ধাৰণ কৰে অনুষ্ঠানটো কৰা ব্যক্তি বা জড়িত বন্ধৰ দিনটোৰ দ্বাৰা। বন্তিশিখাৰ ওপৰত প্ৰতীকী হাতৰ গতিৰ জৰিয়তে সদিচ্ছা আৰু ভাগ্য ল’ব পাৰি বুলিও বিশ্বাস কৰা হয়। আৰতি পৰিৱেশন কৰাৰ সময়ত পৰিবেশকজনে দেৱতাৰ (যেনে য়ন্ন্নগংগা নদী) মুখামুখি হয়। আৰ্টিৰ য়ননতনত্নত্ন্যন্যনশিখাই দেৱতাৰ ন্যনন্যন্ন্ন্ন্যনন্ন্তয়্য্য্য্যন্নন্যন্ন্ন্ন্নয়ন্নবিতনত্ন্যনননভিন্ন অংশ আলোকিত কৰে যাতে পৰিৱেশক আৰু দৰ্শকে দেৱতাৰ ৰূপটো ভালদৰে দেখা পাব পাৰে। আৰতিক বৃত্তাকাৰ ধৰণেৰে, ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত চাৰিওফালে ঘূৰোৱা হয়। প্ৰতিটো বৃত্তৰ পিছত (বা দ্বিতীয় বৃত্তৰ পিছত) যেতিয়া আৰতি তললৈ উপনীত হয়, তেতিয়া পৰিবেশকে তলত থাকি ইয়াক পিছলৈ জোকাৰি দিয়ে আৰু তাৰ পিছত ঘড়ীৰ কাঁটাৰ দিশত ইয়াক ঘূৰায়। ইয়াত ধাৰণাটো হ’ল যে আৰতিয়ে আমাৰ দৈনন্দিন কাম-কাজক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে, যিটো আমাৰ জীৱনৰ কেন্দ্ৰবিন্দু ভগৱানক কেন্দ্ৰ কৰি ঘূৰি থাকে। আৰতি পৰিবেশন কৰাৰ সময়ত ভগৱানক চোৱাটোৱে পৰিবেশকক (আৰু আৰতিত উপস্থিতসকলক) সকলো কাৰ্য্যকলাপৰ কেন্দ্ৰবিন্দুত ভগৱানক ৰাখিবলৈ সোঁৱৰাই দিয়ে আৰু নিয়মিত পাৰ্থিৱ কাৰ্য্যকলাপ গুৰুত্বৰ ফালৰ পৰা গৌণ বুলি বুজাবুজিক শক্তিশালী কৰে। এই বুজাবুজিয়ে বিশ্বাসীসকলক অভাৱনীয় দুখ সহ্য কৰিবলৈ শক্তি প্ৰদান কৰে আৰু সুখৰ মুহূৰ্তত তেওঁলোকক নম্ৰ আৰু ভগৱানৰ সোঁৱৰণ কৰিবলৈ মনত পেলাই দিয়ে।

লৌকিক কাৰ্য্যকলাপৰ উপৰিও আৰতিয়ে নিজৰ আত্মাকো প্ৰতিনিধিত্ব কৰে - এইদৰে আৰতিয়ে নিজকে দেৱতা বা দেৱত্বৰ পৰিসীমাৰ বুলি বুজায়। ইয়াৰ ফলত মানুহৰ অহংভাব কম হৈ থাকিব আৰু উচ্চ সামাজিক আৰু অৰ্থনৈতিক পদবী থকাৰ পিছতো নম্ৰ হৈ থাকিবলৈ সহায় কৰিব। এই অনুষ্ঠানৰ বিষয়ে তৃতীয়টো সাধাৰণ বুজাবুজি হ’ল আৰতিয়ে সজাগ হৈ থাকিবলৈ সোঁৱৰণী হিচাপে কাম কৰে যাতে বস্তুগত সুখ আৰু কামনাৰ শক্তিয়ে ব্যক্তিক জয় কৰিব নোৱাৰে। পোহৰযুক্ত উইকে যেনেকৈ পোহৰ প্ৰদান কৰে আৰু আন্ধাৰক খেদি পঠিয়াই, তেনেকৈ এজন ব্যক্তিৰ সতৰ্কতাই বস্তুগত জগতৰ প্ৰভাৱ আঁতৰাই ৰাখিব পাৰে। আৰতি কেৱল ভগৱানৰ মাজতে সীমাবদ্ধ নহয়। আৰতি কেৱল সকলো ধৰণৰ জীৱনকে নহয়, সংস্কৃতিৰ অগ্ৰগতিত সহায় কৰা নিৰ্জীৱ বস্তুকো পৰিবেশন কৰিব পাৰি। ইয়াৰ উদাহৰণ হ’ল আৰতিৰ শেষলৈ অহাৰ লগে লগে আৰতিৰ পৰিবেশকে সকলো ভক্তক আৰতি ঘূৰাই দিয়ে – ইয়াৰ অৰ্থ হ’ল যে সকলোৰে ভিতৰত ভগৱানৰ এটা অংশ আছে যিটো পৰিৱেশনকাৰীয়ে সন্মান কৰে আৰু প্ৰণাম কৰে। হিন্দুসকলে বাহন, ইলেক্ট্ৰনিকছ আদি নিৰ্জীৱ বস্তুৰ ওপৰত আৰতি কৰে।

গীত

হিন্দু ধৰ্মত আৰতি গীতৰ দীঘলীয়া পৰম্পৰা আছে। সৰলভাৱে ইয়াক আৰতি বুলি কোৱা হয়, আৰু এই গীতসমূহ আৰতি অনুষ্ঠানৰ সংগীত হিচাপে গোৱা হয়। ইয়াত মূলতঃ এই অনুষ্ঠানটোত উৎসৰ্গিত দেৱতাৰ গুণসমূহৰ প্ৰশংসা কৰা হয় আৰু কেইবাটাও সম্প্ৰদায়ৰ সাধাৰণ আৰতি গীতৰ নিজস্ব সংস্কৰণ আছে যিবোৰ প্ৰায়ে বিভিন্ন মন্দিৰত, সন্ধিয়া আৰু ৰাতিপুৱাৰ আৰতিৰ সময়ত সমবেত হিচাপে গোৱা হয়। আটাইতকৈ বেছি গোৱা আৰতি হ'ল যি সকলো দেৱতাৰ প্ৰতি উৎসৰ্গিত হয় যাক "ওম জয় জগদীশ হৰে" বুলি কোৱা হয়, যাক "সাৰ্বজনীন আৰতি " বুলি জনা যায়। আন আন আৰতিসমূহ অন্যান্য দেৱতাৰ বাবেও ব্যৱহাৰ কৰা হয় যেনে- ওম জয় শিৱ ওমকাৰ, ওম জয় লক্ষ্মী মাতা, ওম জয় অম্বে গৌৰী, ওম জয় আদ্য শক্তি, ওম জয় সৰস্বতী মাতা, ওম জয় গংগে মাতা, ওম জয় তুলসী মাতা আৰু ওম জয় সূৰ্য্য ভগৱান . গণেশ পূজাত মহাৰাষ্ট্ৰত " সুখকৰ্তা দুখহৰ্তা " আৰতি জনপ্ৰিয়। স্বামীনাৰায়ণ মন্দিৰত জয় সদগুৰু স্বামীয়েই গোৱা আৰ্টী । ভাৰতৰ বেছিভাগ মন্দিৰতে আৰti দিনটোত আনুষ্ঠানিক পূজাৰ পিছt কমেও দুবাৰকৈ কৰা হয়, যিটো সময়ত সৰ্বাধিক সংখ্যক ভক্তৰ সমাগম হয়। পুষ্টিমৰ্গ হাভেলিছত আৰতি একক মুখিয়াজীৰ (পুৰোহিত)ৰল দ্বাৰা পৰিবেশন কৰা হয় আৰু "হাভেলী সংগীত" (কীৰ্ত্তন) গোৱা হয়। ভক্তসকলে কেৱল পৰিবেশন কৰা আৰতিটো চাই থাকে আৰু ইয়াত বিশেষ অংশ ল’বলৈ নাপায়। ঘৰতে উদযাপন কৰা ভজন বা উৎসৱৰ (উৎসৱ) সময়ত "জয় জয় শ্ৰী যমুনা" গোৱা হয় আৰু ভক্তসকলে আৰতি প্ৰদৰ্শন কৰে। সন্ধ্যা আৰতি সূৰ্যাস্তৰ পিছত কৰা হয় বাবে ইয়াক বাহিৰত খেলি থাকোঁতে ভগৱান শ্ৰীনাথজীয়ে আঘাত পাইছিল নেকি চাবলৈ কৰা বুলি কোৱা হয়।

গৌড়ীয় বৈষ্ণৱ ধৰ্ম

দশশ্বমেধ ঘাটৰ সমূহীয়া আৰতি

বাৰাণসীৰ গংগা আৰতি

Arti steps

গৌড়ীয় বৈষ্ণৱ ধৰ্মত আৰতিয়ে সমগ্ৰ পূজা- অনুষ্ঠানক বুজায় আৰু ইয়াত বন্তি ঘূৰোৱাটো মাত্ৰ এটা অংশ। আৰতি আৰম্ভ কৰিবলৈ এটা শংখ বজোৱা হয়, তাৰ পিছত দেৱতাক ধূপকাঠি আগবঢ়োৱা হয়। ইয়াৰ পিছত বন্তিগছ আগবঢ়োৱা হয়, আৰু তাৰ পিছত ভক্তসকলৰ মাজত ঘূৰোৱা হয়। তাৰ পিছত শংখ এটা পানীৰে ভৰাই অৰ্পণ কৰা হয়; তাৰ পিছত পানীখিনি স্প্ৰিংকলাৰত ঢালি ভক্তসকলৰ ওপৰত ছটিয়াই দিয়া হয়। তাৰ পিছত এখন কাপোৰ আৰু ফুল আগবঢ়োৱা হয়, আৰু ফুলবোৰ ভক্তসকলৰ মাজত বিতৰণ কৰা হয়। তাৰ পিছত দেৱতাক ময়ুৰৰ বিচনীৰে বা দিয়া হয়।

দুৰ্গা পূজা

বাংলা উৎসৱৰ সময়ত দুৰ্গা পূজাৰ আচাৰ-ব্যৱহাৰৰ ঢোলবাদক – ঢকীয়ে ডাঙৰ ডাঙৰ চামৰাৰ ডোঙা ঢাক কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে, আৰু আৰতি বা ধুনুচি নৃত্য নামৰ নৃত্য পূজাৰ সময়ত নিজৰ দক্ষতা প্ৰদৰ্শন কৰে।

শিখ ধৰ্ম

শিখ ধৰ্মত গগান মাই থাল হৈছে এটা আৰতি যিটো প্ৰথম গুৰু গুৰু নানকে পাঠ কৰিছিল ৷ তেওঁ ১৫০৬ বা ১৫০৮ ] চনত পূব ভাৰত উপমহাদেশলৈ (যাক "উদাসী" বুলি কোৱা হয়) যাত্ৰাৰ সময়ত পুৰীৰ পূজনীয় জগন্নাথ মন্দিৰত পাঠ কৰিছিল।<ref name="barusahib" / এই আৰতিভাগ হৰমন্দিৰ চাহাব, অমৃতসৰ আৰু সৰ্বাধিক গুৰুদ্বাৰা চাহাবত ৰেহৰাচ চাহাব আৰু আৰ্দা পাঠৰ পিছত প্ৰতিদিনে গোৱা হয়। ইয়াক থালি আৰু বন্তি আদিৰে কৰা নহয়।

অমৃতসৰী শিখসকলে হিন্দুসকলে কৰা ধৰণে আৰতি নকৰে, বৰঞ্চ আৰতি কীৰ্তন গাই, যিবোৰ গুৰু নানক, ৰবিদাস আৰু অন্যান্য ভকত/গুৰুসকলৰ বাণী। নিহাংসকলে আৰ্ত পাঠ কৰে য'ত দাসম গ্ৰন্থ আৰু সৰব্লোহ গ্ৰন্থৰ আৰু কিছুমান শব্দ অন্তৰ্ভুক্ত কৰা হয়। তেওঁলোকৰ মতে আৰতি হৈছে ঐশ্বৰিক প্ৰজ্ঞাৰ আৰতি, যি গুৰু গ্ৰন্থ চাহাবৰ ৰূপত থাকে। এই ধাৰণাটো গুৰু গ্ৰন্থ চাহাবৰ আগত আঁঠু লৈ প্ৰণাম কৰাৰ দৰেই। নিহাংসকলে হিন্দুসকলে কৰা ধৰণেৰে আৰতি কৰে (অনুষ্ঠানৰ নিৰ্দিষ্ট অংশত বন্তি, ধূপ, ফুল, ঘণ্টা, শংখ ব্যৱহাৰ কৰি)। .