ৱিকিপিডিয়া

ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ

ভাৰতবৰ্ষৰ চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাণ উদ্যোগ
(ভাৰতৰ চলচ্চিত্ৰৰ পৰা পুনঃনিৰ্দেশিত)

ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰই (ইংৰাজী: Cinema of India) বিংশ শতাব্দীৰ আৰম্ভণিৰে পৰা বিশ্বৰ চলচ্চিত্ৰত গভীৰ প্ৰভাৱ পেলাবলৈ সক্ষম হৈছে।[7] ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰই অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ, অসম, বিহাৰ, গুজৰাট, হাৰিয়ানা, জম্মু আৰু কাশ্মীৰ, কৰ্ণাটক, কেৰালা, মহাৰাষ্ট্ৰ, মণিপুৰ, উৰিষ্যা, পঞ্জাব, তামিলনাডু, উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু পশ্চিমবঙ্গৰ পৰা নিৰ্মাণ হোৱা চলচ্চিত্ৰসমূহক সামৰি লয়। দক্ষিণ এছিয়া, মধ্য-প্ৰাচ্য, দক্ষিণ-পূব এছিয়া আৰু পূৰ্বৰ ছোভিয়েট সংঘত ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ গুণগ্ৰাহী দৰ্শক আছে। চলচ্চিত্ৰ ভাৰতৰ এক অতি জনপ্ৰিয় মাধ্যম। দেশখনত বছৰি বিভিন্ন ভাষাত এহাজাৰতকৈয়ো অধিক ছবি নিৰ্মাণ হৈছিল।[8] ইংলেণ্ড, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আদি দেশতো বিভিন্ন ভাষাত নিৰ্মিত ভাৰতীয় ছবিসমূহৰ দৰ্শক বৃদ্ধি পাই আহিছে। দাদাচাহেব ফালকেক ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ জনক আখ্যা দিয়া হয়।[9][10][11][12] এইগৰাকী ব্যক্তিৰ সন্মানাৰ্থে ভাৰত চৰকাৰে ১৯৬৯ চনৰ পৰা দাদাচাহেব ফাল্কে বঁটা প্ৰৱৰ্তন কৰিছে। প্ৰতিবছৰে যথেষ্ট মৰ্যাদাপূৰ্ণ এই বঁটা ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰলৈ জীৱনজুৰি আগবঢ়োৱা অৱদানৰ বাবে একোগৰাকী চলচ্চিত্ৰ ব্যক্তিত্বক প্ৰদান কৰা হয়।[13]

ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ
ৰূপালী পৰ্দাৰ সংখ্যা ৯,৩৮২ (২০২২)[1]
 • জনমূৰি প্ৰতি মিনিলয়নত ৬ (২০২১)[2]
মুঠ ২৮৮৬ বৃদ্ধি
মুঠ বিনিয়োগ  (২০১৬)[3]
মুঠ ২,০২০,০০০,০০০
 • জনমূৰি ১.৬৯
ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ ১,৭১৩,৬০০,০০০ বৃদ্ধি
সৰ্বমুঠ বক্স-অফিচ (২০২২)[5]
মুঠ ₹১৫,০০০ কোটি[6]
ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ US$৩.৭ বিলিয়ন (২০২০)[4]

বিংশ শতাব্দীত হলিউড আৰু চীনা চলচ্চিত্ৰৰ সৈতে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ বিশ্ব পৰ্যায়ৰ উদ্যোগলৈ ৰূপান্তৰিত হয়।[14] ২০১০ চনৰ শেষৰ ফালে প্ৰকাশিত প্ৰতিবেদনত মতে ছবি নিৰ্মাণৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰত প্ৰথম স্থানত আছিল। দ্বিতীয় আৰু তৃতীয় স্থানত আছিল ক্ৰমে হলিউড আৰু চীনদেশ।[15] বৰ্দ্ধিত কাৰিকৰী জ্ঞানে উৎপাদিত সামগ্ৰী বিতৰণ আৰু লক্ষ্যশ্ৰোতাৰ ওচৰ চপাৰ প্ৰতিষ্ঠিত চলচ্চিত্ৰীয় পদ্ধতিৰ বিকাশৰ বাট মুকলি কৰিছে। ভিজুৱেল ইফেক্টভিত্তিক চুপাৰ হিৰো আৰু বিজ্ঞান বিষয়ক ছবি ক্ৰিছ, এণ্ঠিৰান, ৰা.ৱন আৰু ইগা অতি জনপ্ৰিয় হৈছে।[14] ভাৰতীয় ছবিয়ে ৯০খন দেশৰ বজাৰ পাবলৈ সক্ষম হৈছে।[16]

সত্যজিত ৰায়, মৃণাল সেন, ঋত্বিক ঘটক, আদুৰ গোপালকৃষ্ণন, জি অৰবিন্দন,[17] চাইজি এন কৰুণ, গিৰীশ কাচাৰাৱালী,[18] শ্যাম বেনেগাল,[19] মণি ৰত্নম, জাহ্নু বৰুৱা[20] আদি ভাৰতীয় পৰিচালকৰ ছবি বিভিন্ন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত প্ৰদৰ্শিত হৈছে। [16] শেখৰ কাপুৰ, মীৰা নায়াৰ, ৰাজনেশ ডোমালপল্লী, দীপা মেহতা, নাগেশ কুকুনুৰ, কৰণ জোহৰ আদি ছবি নিৰ্মাতাৰ ছবিও বিদেশৰ বজাৰত সফলতা পাইছে।[21] ভাৰত চৰকাৰে আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ, জাপান আদি দেশলৈ বৰ্দ্ধিত হাৰত চলচ্চিত্ৰ প্ৰতিনিধি প্ৰেৰণ কৰিছে। তেনেদৰে ফিল্ম প্ৰডিউচাৰ্চ গীল্ডেও ইউৰোপলৈ ভাৰতীয় ছবিৰ বজাৰখন সম্প্ৰসাৰণ কৰিবলৈ বিভিন্ন দল প্ৰেৰণ কৰিছে।[22] শিৱাজী গণেশন আৰু এচ. ভি. ৰঙ্গৰাৱে ক্ৰমে ১৯৫৬ত এফ্ৰো-এছিয়ান ফিল্ম ফেষ্টিভেল, কাইৰো আৰু ১৯৬৩ত জাকাৰ্টা চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত Veerapandiya Kattabomman আৰু Narthanasala ছবিত কৰা অভিনয়ৰ বাবে প্ৰথম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় শ্ৰেষ্ঠ অভিনেতাৰ বঁটা লাভ কৰিছে।[23][24]

ভাৰতবৰ্ষ সৰ্বাধিক ছবি নিৰ্মাণ কৰোঁতা দেশ।[25][26] ২০০৯ চনত ভাৰতত ১২৮৮খন কাহিনী চিত্ৰকে ধৰি মুঠ ২৯৬১খন ছবি নিৰ্মিত হৈছে।[27] ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগত বিনিয়োগ কৰিবলৈ টুৱেণ্টিথ্ ফক্স চেঞ্চুৰী, চোনী পিকচাৰ, ৱাল্ট ডিজনী, ৱাৰ্নাচ্ ব্ৰাডাৰ্চ্ আদি বিদেশী প্ৰতিষ্ঠান আগবাঢ়ি আহিছে।[28][29][30] জী টিভি, ইউ টিভি, সুৰেশ প্ৰোডাকচন, এডলেবচ্, চান পিকচাৰচ্ আদি ভাৰতীয় প্ৰতিষ্ঠানেও ছবি নিৰ্মাণ আৰু বিতৰণৰ ব্যৱসায়ত হাত দিছে।[30] চৰকাৰে মাল্টিপ্লেক্সবোৰলৈ কৰ ৰেহাই সুবিধা আগবঢ়োৱাত দেশজুৰি মাল্টিপ্লেক্স নিৰ্মাণৰ ঢৌ উঠিছে।[30] ২০০৩ লৈ ৩০ টাতকৈ অধিক ছবি নিৰ্মাণ কোম্পানীয়ে নেচনেল ষ্টক এক্সচেঞ্জত নাম তালিকাভূক্ত কৰিছে। ইয়ে মাধ্যমটোৰ ব্যৱসায়িক গুৰুত্ব সূচাইছে।[30]

দক্ষিণ ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগে দক্ষিণ ভাৰতীয় ৪টা ভাষাৰ চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগক একেলগে বুজায়। সেইকেইটা হল- কন্নড়, মালয়ালম, তামিল আৰু তেলুগু চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ। ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ ৭৫% ৰাজহ কেৱল দক্ষিণ ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ পৰা সংগৃহীত হয়।[31] লক্ষাধিক প্ৰবাসী ভাৰতীয়সকলক আকৰ্ষণ কৰাৰ অৰ্থে ছবিসমূহৰ ডিভিডি নিৰ্মাণ কৰা হৈছে তথা বহু ভাৰতীয় ছবি তেওঁলোক বাস কৰা দেশসমূহত শ্বুটিং কৰা হৈছে। .[32] মুখ্য ধাৰাৰ ছবিৰ যোগে প্ৰবাসী ভাৰতীয়সকলৰ পৰা ভাৰতীয় ছবিৰ মুঠ ৰাজহৰ ১২% সংগৃহীত হয়। ২০০০ চনত এই ৰাজহৰ পৰিমাণ আছিল US$ ১.৩ বিলিয়ন।[33] ভাৰতীয় ছবিৰ গীতো অন্যতম ৰাজহ আহৰণ কৰোঁতা। এখন ছবিয়ে আহৰণ কৰা ৰাজহৰ ৪–৫% কেবল গীতৰ পৰাই আহে।[33]

ইতিহাস

সম্পাদনা কৰক
 
২৫ মে ১৯১২ তাৰিখৰ টাইমচ অৱ ইণ্ডিয়াত প্ৰথম ভাৰতীয় কাহিনী চিত্ৰ 'শ্ৰী পুণ্ডলিক'ৰ বিজ্ঞাপন
 
পূৰ্ণদৈৰ্ঘ্যৰ নিৰ্বাক কাহিনী চিত্ৰ ৰজা হৰিশ্চন্দ্ৰৰ এটা দৃশ্য
 
'ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ জনক' প্ৰযোজক, পৰিচালনা, চিত্ৰনাট্যকাৰ দাদাচাহেৱ ফালকে[9][10][11][12]
 
অছুৎ কন্যা (১৯৩৬) ছবিত অশোক কুমাৰ আৰু দেৱীকা ৰাণী

১৮৯৫ চনত লণ্ডনত লুমিয়েৰ ভাতৃদ্বয়ে নিৰ্মাণ কৰা চলচ্চিত্ৰ প্ৰদৰ্শন কৰাৰ লগেলগে ইউৰোপ মহাদেশত আলোড়নৰ সৃষ্টি হ'ল। ১৮৯৬ ৰ জুলাইত মুম্বাইত লুমিয়েৰৰ চলচ্চিত্ৰ প্ৰদৰ্শিত হয়।[34] 'দি পাৰ্চিয়া অৱ ফ্লাৱাৰ' (১৮৯৮) ছবিখনেৰে হীৰালাল সেনে ভাৰতত প্ৰথম চুটি ছবি নিৰ্মাণৰ পাতনি মেলে।[35]

১৯১২ চনৰ ১৮ মেৰ দিনা মুম্বাইৰ কৰোনেচন চিনেমেটোগ্ৰাফত দাদাচাহেৱ টোৰ্ণে পৰিচালিত ভাৰতৰ প্ৰথম নিৰ্বাক কাহিনী চিত্ৰ শ্ৰী পুণ্ডলিক মুক্তি পায়।[36][37] ভাৰতৰ সৰ্বপ্ৰথম পূৰ্ণদৈৰ্ঘ্যৰ ছবি আছিল দাদাচাহেব ফাল্কে পৰিচালিত ১৯১৩ চনত মুক্তিপ্ৰাপ্ত ৰজা হৰিশ্চন্দ্ৰ। সংস্কৃত গ্ৰন্থ আধাৰিত এইখন এখন নিৰ্বাক ছবি আছিল। ছবিখনত নাৰীৰ ভাও পুৰুষ অভিনেতাই কৰিছিল।[38] শ্ৰী পুণ্ডলিক ছবিখন যদিও ৰজা হৰিশ্চন্দ্ৰতকৈ আগতে মুক্তি পাইছিল, তথাপি ই ভাৰতৰ প্ৰথম ছবিৰ স্বীকৃতি পোৱাৰ পৰা বঞ্চিত হ'ল। কাৰণ পুণ্ডলিক আছিল- এখন বিখ্যাত মাৰাঠী নাটকৰ চিত্ৰৰূপ; ইয়াৰ চিত্ৰগ্ৰহণ কৰিছিল এজন ব্ৰিটিছ ব্যক্তিয়ে; আৰু ইয়াৰ প্ৰচেচিং কৰা হৈছিল লণ্ডনত।[39]

ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ এজন পথিকৃৎ আছিল এলফিনষ্টোন বায়স্কোপ কোম্পানীৰ প্ৰতিষ্ঠাতা জামছেদজী ফ্ৰেমজী মদন। মদন আছিল এজন চিনেমা-গৃহৰ স্বত্বাধিকাৰী, ছবি নিৰ্মাতা আৰু বিতৰক। ১৯০৪ চনৰ পৰা মদনে নিয়মীয়াকৈ দেশী-বিদেশী ছবি প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। ১৮১৭ চনত তেওঁ বংগৰ প্ৰথম নিৰ্বাক কাহিনী-চিত্ৰ সত্যবাদী ৰাজা হৰিশ্চন্দ্ৰ নিৰ্মাণ কৰে।[40]

ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ ইতিহাসৰ আন এগৰাকী পথিকৃৎ আছিল শিল্পী আৰু নিৰ্বাক আৰু সবাক ছবিৰ নিৰ্মাতা ৰঘূপতি ভেংকায়া নাইডু, যাক তেলুগু চলচ্চিত্ৰ জনক বুলি গণ্য কৰা হয়। চেন্নাইত চিনেমা-গৃহ নিৰ্মাণ কৰা তেৱেঁই প্ৰথম ব্যক্তি আছিল। এইগৰাকী ব্যক্তিৰ প্ৰতি শ্ৰদ্ধা জনাই অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ চৰকাৰে ৰঘূপতি ভেংকায়া বঁটা ১৯৮১ চনৰ পৰা তেলুগু চলচ্চিত্ৰলৈ জীৱনজোৰা অৱদান আগবঢ়োৱা একোগৰাকী শিল্পীক প্ৰদান কৰি আহিছে।[41][42]

কুৰি শতিকাৰ আগভাগত এটা মাধ্যম হিচাপে চলচ্চিত্ৰই ভাৰতৰ বিভিন্ন বৰ্গৰ মানুহৰ মাজত প্ৰভুত জনপ্ৰিয়তা অৰ্জন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল। টিকটৰ মূল্য সাধাৰণ মানুহৰ বহনক্ষম আছিল। বোম্বেত (বৰ্তমানৰ মুম্বাই) মাত্ৰ এক অনাৰ (৪ পইচা) টিকটেৰে দৰ্শকে চিনেমা-গৃহত প্ৰবেশ কৰিব পাৰিছিল। দৰ্শকক আকৰ্ষণ কৰিবলৈ ক্ৰমবৰ্দ্ধমান হাৰত ভাৰতীয় ব্যৱসায়িক ছবিবোৰৰ টেইলৰ দেখুওৱা হৈছিল।[34] যুৱ নিৰ্মাতাসকলে তেওঁলোকৰ ছবিত ভাৰতীয় সমাজ আৰু সংস্কৃতিৰ বিভিন্ন উপাদানক স্থান দিলে।[43] অন্যসকলে বিশ্বৰ অন্যান্য প্ৰান্তৰপৰা চলচ্চিত্ৰ সম্পৰ্কীয় ধাৰণাৰ আমদানি কৰিলে। সেই সময়চোৱাতে বিশ্বৰ দৰ্শক আৰু বজাৰ ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ সম্পৰ্কে সজাগ হৈ উঠিছিল।[43]

১৯৩১ চনৰ ১৪ মাৰ্চত অৰ্দেশিৰ ইৰাণীৰ প্ৰথম ভাৰতীয় সবাক ছবি আলম আৰা মুক্তি পায়।[38] ১৯৩১ চনৰ ১৫ চেপ্তেম্বৰত এইচ এম ৰেড্ডী প্ৰযোজিত আৰু পৰিচালিত তেলুগু ভাষাৰ প্ৰথম সবাক ছবি ভক্ত প্ৰহ্লাদ মুক্তি পায়। একে বছৰৰে ৩১ অক্টোবৰত অৰ্দেশিৰ ইৰাণী প্ৰযোজিত আৰু এইচ এম ৰেড্ডী পৰিচালিত তামিল ছবি কালিদাস মুক্তি পায়।[44][45] সবাক ছবিৰ আৰম্ভণিয়ে ভাৰতত কিছুমান চলচ্চিত্ৰ তাৰকাৰ জন্ম দিলে, যিয়ে অভিনয়ৰ যোগে সন্তোষজনত উপাৰ্জন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।[38] ১৯৩০ৰ দশকত শব্দ প্ৰযুক্তিৰ বিকাশৰ লগেলগে ভাৰতীয় ছবিত সংগীতৰ গুৰুত্ব বাঢ়িল। ইন্দ্ৰসভা আৰু দেৱী দেৱ্যানী ছবিৰ যোগে ভাৰতীয় ছবিত নৃত্য-গীতৰ প্ৰাধান্যৰ সূত্ৰপাত হ'ল।[38] চেন্নাই, কলকাতা আৰু মুম্বাইত বহুতো ষ্টুডিঅ' নিৰ্মাণ হ'ল আৰু ১৯৩৫ চনলৈ ছবি নিৰ্মাণ এক সু-প্ৰতিষ্ঠিত ব্যৱসায় ৰূপে গঢ় লৈ উঠিল। দেৱদাস সফলতাই দেশব্যাপি দৰ্শকৰ সৃষ্টি কৰিলে।[46] ১৯৩৪ চনত বোম্বে টকীজ গঠন হ'ল আৰু পুণেৰ প্ৰভাত ষ্টুডিঅই মাৰাঠী দৰ্শকৰ বাবে প্ৰযোজনা আৰম্ভ কৰিলে।[46] ১৯৩৬ চনত মুক্ত পোৱা আধ্যাত্মিক কবি সন্ত তুকাৰামৰ (১৬০৮-৫০) জীৱন আধাৰিত ছবি সন্ত তুকাৰাম ১৯৩৭ চনৰ ভেনিচ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত প্ৰদৰ্শিত হৈছিল। সন্ত তুকাৰাম আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত প্ৰদৰ্শিত প্ৰথম ভাৰতীয় ছবি। এই ছবিখন উক্ত বছৰৰ বিশ্বৰ তিনিখন শ্ৰেষ্ঠ ছবিৰ এখন বুলি বিচাৰকে ৰায় দিছিল।[47]

দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ পাছতে ভাৰতীয় মচলা ছবিৰ অৰ্থাৎ গীত, নৃত্য, ৰোমাঞ্চ আদিৰ প্ৰাধান্য থকা ব্যৱসায়িক ছবিবোৰৰ আগমন ঘটিছিল।[46] ১৯৪৮ত এচ.এচ. ৱাচানৰ তামিল ছবি 'চন্দ্ৰলেখা'ৰ (Chandralekha) মুক্তিৰ লগেলগে দক্ষিণ ভাৰতীয় ছবিয়ে ভাৰতবৰ্ষত বিশেষ উচ্চতা লাভ কৰিলে।[46] ১৯৪০ দশকৰ দক্ষিণ ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ এক সাংস্কৃতিত পুনৰ্জাগৰণৰ আহিলা ৰূপে ব্যৱহাৰ হোৱা দেখা গৈছিল। .[46] ১৯৪৭ৰ ভাৰত বিভাজনৰ ফলস্বৰূপে দেশৰ সম্পদৰো বিভাজন হ'ল আৰু বহু সংখ্যক ষ্টুডিঅ' নৱ-গঠিত পাকিস্তানৰ অন্তৰ্ভুক্ত হ'ল।[46]

ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পিছত এচ. কে. পাটিল কমিচনে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ সম্পৰ্কে অনুসন্ধান চলায়।[48] কমিচনে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ ব্যৱসায়িক মূল্যৰ প্ৰতি লক্ষ্য কৰি দেখিলে যে ই 'কলা,উদ্যোগ আৰু প্ৰদৰ্শনকামিতাৰ যুগ্মৰূপ'।[48] কমিচনে ভাৰতৰ বিত্ত মন্ত্ৰালয়ৰ অধীনত এটা চলচ্চিত্ৰ বিত্ত নিগম গঠন কৰাৰ পৰামৰ্শ আগবঢ়ালে।[49] এইটো পৰামৰ্শ ১৯৬০ত গ্ৰহণ কৰা হ'ল আৰু প্ৰতিভাৱান ছবি নিৰ্মাতাসকলক বিত্তীয় সহায় আগবঢ়াবলৈ এটা অনুষ্ঠান গঠন কৰা হ'ল।[49] ভাৰত চৰকাৰে ১৯৪৮ত ফিল্ ম ডিভিজন Films Division প্ৰতিষ্ঠা কৰিলে। কালক্ৰমত এই প্ৰতিষ্ঠানটোৱে ভাৰতৰ ছবিগৃহসমূহত প্ৰদৰ্শনৰ বাবে ১৮টা ভাষাত ৯০০০ প্ৰিণ্টেৰে ২০০খন চুটি তথ্যচিত্ৰ নিৰ্মাণেৰে বিশ্বৰ অন্যতম বৃহৎ তথ্যচিত্ৰ নিৰ্মাতা ৰূপে পৰিগণিত হ'ল।[50]

১৯৪০ আৰু ১৯৫০ৰ দশকত মাৰ্ক্সবাদী ভাৱধাৰাৰ এক সাংস্কৃতিক আন্দোলন ভাৰতীয় গণনাট্য সংঘই (IPTA) ৰূপ লবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।[48] বংগত হোৱা দূৰ্ভিক্ষৰ ভিত্তিত বিজন ভট্টাচাৰ্যৰ ১৯৪৪ত ৰচিত নবান্ন আদিৰ দৰে কিছুসংখ্যক বাস্তৱবাদী ভাৰতীয় গণনাট্য সংঘৰ নাটকে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰত বাস্তৱবাদিতাৰ পথ মুকলি কৰিলে। তেনে এখন বাস্তৱবাদী ছবি আছিল খাজা আহমেদ আব্বাছৰ ১৯৪৬ত মুক্তিপ্ৰাপ্ত ধৰতী কে লাল।[48] ভাৰতীয় গণনাট্য সংঘৰ বাস্তৱবাদী ধাৰাৰ প্ৰভাৱপুষ্ট দুখন ছবি মাদাৰ ইণ্ডিয়া আৰু প্যাছা ভাৰতৰ শীৰ্ষস্তৰৰ চলচ্চিত্ৰীয় উৎপাদন ৰূপে চিহ্নিত হ'ল।[51]

ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ সোণালী যুগ

সম্পাদনা কৰক

ভাৰতৰ স্বাধীনতাৰ পিছৰ অৰ্থাৎ ছল্লিশৰ দশকৰ শেষ ভাগৰ পৰা ১৯৬০ চনলৈকে, এই কালছোৱাক চলচ্চিত্ৰৰ খতিয়ান ৰখা সকলে, ভাৰতীয়া চলচ্চিত্ৰৰ সোণালী যুগ বুলি অভিহিত কৰে।[52][53][54] এই সময়ছোৱাতে ভাৰতত সৰ্বকালৰ শ্ৰেষ্ঠ বহুতো চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। এই সময়তে বঙালী চলচ্চিত্ৰ জগতৰ নেতৃত্বত, ভাৰতত সমান্তৰাল চিনেমাৰ ধাৰা আৰম্ভ হয়।[55] এই ধাৰাৰ প্ৰথম ভাগৰ চলচ্চিত্ৰ সমূহৰ ভিতৰত চেতন আনন্দৰ "নিছা নগৰ", (১৯৪৬)[56] ঋত্বিক ঘটকৰ "নাগৰিক"(১৯৫২),[57][58] আৰু বিমল ৰয়ৰ "দো বিঘা জমীন ( ১৯৫৩)আদিয়ে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰত নৱবাস্তৱবাদৰ ভেঁটি তৈয়াৰ কৰে,[59] আৰু "ভাৰতীয় নব্য ধাৰাৰো" সূচনা কৰে.[60] তাৰ পাছতে সত্যজিত ৰয়ে তেখেতৰ তিনিখনীয়া অপু শৃংখলাৰ (১৯৫৫-১৯৫৯)প্ৰথমখন ছৱি পথেৰ পাঁচালি(১৯৫৫) ৰ যোগে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ জগতত নিজৰ উপস্থিতি ঘোষণা কৰে।[61] এই অপু শৃংখলাই সকলো আন্তৰ্জাতিক ফিল্ম মহোৎসৱতে পুৰস্কাৰ অৰ্জন কৰে আৰু তাৰ লগে লগেই ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰত সমান্তৰাল ধাৰাটো সুপ্ৰতিষ্ঠিত হৈ পৰে। .সমগ্ৰ বিশ্বৰ চলচ্চিত্ৰতে এই অপু শৃংখলাৰ প্ৰভাৱ লক্ষণীয়, পঞ্চাচৰ দশকৰ মাজভাগত আৰ্ট হাউচসমূহত বিস্তৃত ভাৱে নিৰ্মাণ হোৱা নতুন প্ৰজন্মৰ পৰিপক্ব ড্ৰামাসমূহ এই অপু শৃংখলাৰ ওচৰত বহু পৰিমাণে ধৰুৱা।[62] চিনেমাটোগ্ৰাফাৰ সুব্ৰত মিত্ৰ, যি সত্যজিত ৰয়ৰ অপু শৃংখলাৰ মাজেৰে আত্ম-প্ৰকাশ কৰিছিল, তেখেতৰো বিশ্ব চলিচ্চত্ৰৰ চিনেমাটোগ্ৰাফীৰ ক্ষেত্ৰখনলৈ উল্লেখনীয় অৱদান আছে। তেখেতৰ এক উল্লেখযোগ্য টেকনিক আছিল চিনেমাৰ চেটত দিনৰ পোহৰৰ আবেশ তৈয়াৰ কৰিবলৈ প্ৰতিফলকৰ ব্যৱহাৰ (bounce lighting). অপু শৃংখলাৰ দ্বিতীয়খন ছৱি " অপৰাজিত" (১৯৫৬) ৰ চিত্ৰগ্ৰহণৰ সময়ত তেখেতে এই টেকনিকক পৰিপুৰ্ণতা দিয়ে।[63] সত্যজিত ৰয়ে ব্যৱহাৰ কৰা কিছুমান পৰীক্ষামূলক টেকনিক আছিল ১৯৭২ চনত "প্ৰতিদ্বন্দ্ব্বী" নামৰ চলিচ্চিত্ৰত ফ্লেছবেকৰ দৃশ্যত নিগেটিভৰ ব্যৱহাৰ, বা বিষয়ান্তৰ কৰিবলৈ এক্স ৰে' ৰ ব্যৱহাৰ।[64]ষ্টিভেন স্পিলবাৰ্গৰ ই. টি.(E.T.) (১৯৮২) নামৰ বোলছবিখন, ১৯৬৭ চনত ৰয়ে এলিয়েন নামৰ এখন চলচ্চিত্ৰৰ বাবে ( নিৰ্মাণ কৰা নহ'ল) লিখা চিত্ৰনাট্যৰ পৰাই অনুপ্ৰাণিত বুলি বহুতে বিশ্বাস কৰে।[65][66][67] ইয়াৰ পাছতো সত্যজিত ৰয় আৰু ঋত্বিক ঘটকে কেইবাখনো ৰুচিসপ্মন্ন চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাণ কৰে, আৰু মৃণাল সেন, আদুৰ গোপালকৃষ্ণন, মনি কৌল, বুদ্ধদেৱ দাসগুপ্তা আদি প্ৰথিতযশা স্বাধীন চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাতাই তেওঁলোককে অনুসৰণ কৰে।[55]

গুৰু দত্তৰ প্যাছা (১৯৫৭), কাগজ কে ফুল (১৯৫৯), ৰাজ কাপুৰৰ 'আৱাৰা' (১৯৫১), 'শ্ৰী ৪২০' (১৯৫৫) আদি ছবিয়ে হিন্দী ব্যৱসায়িক ছবিক বিশেষ মাত্ৰা দিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল। এই ছবিকেইখনে সামাজিক বিষয়-বস্তু, বিশেষকৈ নগৰৰ শ্ৰমজীৱি শ্ৰেণীটোৰ সুখ-দুখ চিত্ৰায়িত কৰিছিল। আৱাৰা ছবিখনে নগৰীয়া জীৱনৰ স্বপ্ন আৰু দুঃস্বপ্ন উভয়কে দাঙি ধৰাৰ বিপৰীতে প্যাছ্যা ছবিখনে নগৰীয়া জীৱনৰ অবাস্তৱিকতাক সমালোচনা কৰিছিল।[55] এই সময়চোৱাত কেইখন মহাকাব্যিক ছবি নিৰ্মিত হৈছিল। এনে ছবিৰ ভিতৰত আছিল- বিদেশী ছবিৰ শিতানত অস্কাৰৰ বাবে মনোনয়ন পোৱা মেহবুব খান'ৰ মাদাৰ ইণ্ডিয়া,[68] কে আচিফৰ 'মুগল-ই-আজম' (১৯৬০)।[69] হলিউডৰ ছবি দ্য ডাৰ্টি ডজেনত (১৯৬৭) ভি শান্তাৰামৰ দো আঁখেঁ বাৰহ হাথৰ (১৯৫৭) প্ৰভাৱ পৰিছিল বুলি বিশ্বাস কৰা হয়।[70] ঋত্বিক ঘটকৰ কাহিনীৰে বিমল ৰয়ে পৰিচালনা কৰা মধুমতীয়ে (১৯৫৮) পশ্চিমীয়া সংস্কৃতিত পুনৰ্জন্মৰ বিষয়টো জনপ্ৰিয় কৰি তুলিছিল।[71] সেই সময়চোৱাৰ মূলসুঁতিৰ অন্য দুজন আগশাৰীৰ পৰিচালক আছিল কামাল আমৰোহী আৰু বিজয় ভাট।

চেতন আনন্দৰ সামাজিক বাস্তৱবাদী ছবি 'নীচা নগৰে' ১৯৪৭ত প্ৰথম কেনচ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱlত গ্ৰেণ্ড প্ৰাইজ লাভ কৰাৰে পৰা[56] ভাৰতীয় ছবিয়ে নিয়মীয়াকৈ ১৯৫০ৰ দশক আৰু ১৯৬০ৰ দশকৰ আগভাগলৈ প্ৰায় প্ৰতি বছৰে কেনচ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত প্ৰতিদ্বন্দ্ব্বিতা কৰিছিল আৰু ইয়াৰ বহু সংখ্যকে মহোৎসৱত গুৰুত্বপূৰ্ণ বঁটা পাবলৈ সক্ষম হৈছিল। সত্যজিত ৰয়েও ভেনিচ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত 'অপু ট্ৰিল'জী'ৰ দ্বিতীয় অংশ 'অপৰাজিত'ৰ (১৯৫৬) বাবে গোল্ডেন লায়ন আৰু বাৰ্লিন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত গোল্ডেন বিয়েৰ আৰু শ্ৰেষ্ঠ পৰিচালনাৰ বাবে দুটা চিলভাৰ বিয়েৰ জয় কৰিছিল।[72] ৰয়ৰ সমসাময়িক ঋত্বিক ঘটক আৰু গুৰু দত্তই তেওঁলোকৰ জীৱন-কালত বিশেষ মনোযোগ নাপালে যদিও বহু পলমকৈ ১৯৮০ আৰু ১৯৯০ৰ দশকত তেওঁলোকৰ কৰ্মৰাজিয়ে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্বীকৃতি লাভ কৰিছিল।[72][73] ১৯৯২ত ব্ৰিটিছ চলচ্চিত্ৰ আলোচনী 'চাইট এণ্ড চাউণ্ড'ৰ সমালোচকৰ বাছনিত সৰ্বকালৰ 'শীৰ্ষৰ ১০জন পৰিচালক'ৰ তালিকাত ৭ম স্থান পোৱাৰ[74] বিপৰীতে উক্ত আলোচনীখনৰ 'মহান পৰিচালকৰ তালিকাত গুৰু দত্তই ৭৩ তম স্থান পাইছিল।[75]

এই যুগটোত ভাৰতৰ বিভিন্ন অঞ্চলৰ পৰা নিৰ্মাণ হোৱা যথেষ্ট সংখ্যক ছবি বিভিন্ন সমালোচক আৰু পৰিচালকৰ বাছনিত সৰ্বকালৰ মহান ছবিৰ তালিকাত অন্তৰ্ভুক্ত হৈছে। এই সন্ধিক্ষণতে লোক-কাহিনী, ফেণ্টাচী, পৌৰাণিক আদি বিষয়-বস্তুৰে মায়াবাজাৰ আৰু নৰ্তনশালা আদি ছবি নিৰ্মাণেৰে তামিল আৰু তেলুগু চলচ্চিত্ৰয়ো সোণালী যুগৰ সূচনা কৰিছিল। 'চাইট আৰু চাউণ্ড'ৰ প্ৰতি দহ বছৰৰ মূৰে-মূৰে হোৱা বিভিন্ন সমালোচকৰ বাছনিত সত্যজিত ৰায়ৰ 'অপু ট্ৰিল'জী', 'জলসাঘৰ', 'চাৰুলতা' আৰু 'অৰণ্যেৰ দিন ৰাত্ৰি' অন্তৰ্ভুক্ত হৈছিল।[76][77][78] 'চাইট এণ্ড চাউণ্ড'ৰ ২০০২ ৰ বাছনিত গুৰু দত্তৰ ছবি 'প্যাছা' আৰু 'কাগজ কে ফুল', ঋত্বিক ঘটকৰ 'মেঘে ঢাকা তাৰা' আৰু 'কোমল গান্ধাৰ', ৰাজ কাপুৰৰ 'আৱাৰা', বিজয় ভাটৰ 'বিজু বাৱৰা' মেহবুব খানৰ 'মাদাৰ ইণ্ডিয়া' আৰু কে আচিফৰ 'মুগল-ই-আজম'-এ স্থান পাইছিল।[79] এছীয় চলচ্চিত্ৰ বিষয়ক আলোচনী 'চিনেমায়া'ৰ ১৯৯৮ৰ সমালোচকৰ বাছনিত সত্যজিত ৰায়ৰ 'অপু ট্ৰিল'জী', 'চাৰুলতা', 'জলসাঘৰ' আৰু ঋত্বিক ঘটকৰ 'সুবৰ্ণৰেখা'ই স্থান পাইছিল। ২০০৫ত 'টাইম মেগাজিন'ৰ সৰ্বকালৰ ২৫০খন শ্ৰেষ্ঠ ছবিৰ তালিকাত 'অপু ট্ৰিল'জী' আৰু 'প্যাছা'ই স্থান পাইছিল।

আধুনিক ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক

১৯৭০ৰ দশকত বহুকেইজন চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাতাই বাস্তৱবাদী সমান্তৰাল ছবি নিৰ্মাণ কৰিবলৈ ওলাই আহে।[80] বঙালী ভাষাত সত্যজিত ৰায়, ঋত্বিক ঘটক, মৃণাল সেন, বুদ্ধদেৱ দাসগুপ্ত, গৌতম ঘোষ; মালয়ালম ভাষাত আদুৰ গোপালকৃষ্ণন, চাজী এন কৰুণ,জন আব্ৰাহাম, জি অৰবিন্দন; ওৰিয়া ভাষাত নিৰদ মহাপাত্ৰ; হিন্দী ভাষাত মণি কৌল, শ্যাম বেনেগাল, কুমাৰ সাহানী, কেতন মেহতা, গোবিন্দ নিহালিনী আৰু বিজয় মেহতাই সমান্তৰাল ছবি নিৰ্মাণ কৰে।[55] ১৯৭৬ চনত Committee on Public Undertakingsৰ এক অনুসন্ধানত চলচ্চিত্ৰ বিত্ত নিগমৰ দৰদ কলাত্মক ছবিৰ প্ৰতিহে বুলি সমালোচনাৰ সন্মুখীন হয়। নিগমে ব্যৱসায়িক ছবিক উত্সাহিত কৰিবলৈ পৰ্যাপ্ত পৰিমাণে কাম কৰা নাই বুলি দোষাৰোপ কৰা হয়।[81]


১৯৭০ৰ দশকটো ব্যৱসায়িক ছবিৰ উত্থানৰ সময়। ১৯৭৫ ত মুক্তিপ্ৰাপ্ত অতি জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰা শ্বোলে ছবিখনে অমিতাভ বচ্চনক এজন মুখ্য অভিনেতা ৰূপে প্ৰতিষ্ঠিত কৰে।[81] ভক্তিমূলক ছবি জয় সন্তোষী মা ছবিখনো ১৯৭৫তে মুক্তি পায়। .[81] একেটা বছৰতে মুক্তি পোৱা আন এখন গুৰুত্বপূৰ্ণ ছবি হ'ল য়শ চোপ্ৰা পৰিচালিত দীৱাৰ। মুম্বাইৰ অন্ধকাৰ জগতৰ সম্ৰাট 'হাজী মস্তান'ৰ সঁচা জীৱন কাহিনীৰ ওপৰত ভিত্তি কৰি ছবিখনৰ কাহিনী আৰু চিত্ৰনাট্য লিখিছিল চালিম-জাভেদ যুটীয়ে। মুখ্য ভাওত আছিল অমিতাভ বচ্চন। ডেনী বয়লে এই ছবিখন “absolutely key to Indian cinema” বুলি মন্তব্য কৰিছিল।[82] ভাৰতীয় শাস্ত্ৰীয় সঙ্গীতৰ উজ্জীৱিতকৰণৰ বিষয়-বস্তুক লৈ নিৰ্মাণ কৰা তামিল ছবি শঙ্কৰাভৰণমে (১৯৭৯) ফ্ৰান্সৰ Besancon Film Festival-ত বঁটা লাভ কৰিছিল।[83]


১৯৮৭ত কন্নড় ভাষাৰ ছবি তবৰানা কাথে মুক্তি পায়; যাৰ বিষয়বস্তু আছিল চৰকাৰী যন্ত্ৰটোৰ দুৰ্বলতা। এই ছবিখন তাচখণ্ড, Nantes, টকিঅ', ৰাচিয়া চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱকে ধৰি বিভিন্ন চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত প্ৰদৰ্শিত হয়।[84]


ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ সোণালী যুগৰ অন্ত পৰাৰ পিছত মালায়ালম চলচ্চিত্ৰৰ সোণালী যুগৰ আৰম্ভ হয়। মালয়ালম ছবিৰ এই সোণালী যুগ ১৯৮০ দশকৰ পৰা ১৯৯০ দশকৰ আগভাগলৈ চলে। এই সময়চোৱাৰ ভাৰতৰ বহুকেইজন উচ্চ প্ৰশংসিত ছবি নিৰ্মাতা, যেনে- আদুৰ গোপালকৃষ্ণন, জি অৰবিন্দন, টি ভি চন্দ্ৰন আৰু চাজী এন কৰুণ মালয়ালম চলচ্চিত্ৰ জগতৰ পৰা আহিছিল।[85] সত্যজিত ৰায়ৰ আত্মিক উত্তৰাধিকাৰী[86] বুলি প্ৰায়ে গণ্য কৰা আদুৰ গোপালকৃষ্ণনে এই সময়চোৱাৰ ভিতৰত লণ্ডন চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত "চাডাৰলেণ্ড ট্ৰফী" বিজেতা Elippathayam-কে (১৯৮১) ধৰি কেইখনমান উচ্চ প্ৰশংসিত ছবি নিৰ্মাণ কৰে। তেখেত ১৯৮৯ত মুক্তিপ্ৰাপ্ত আন এখন ছবি Mathilukal-এ ভেনিচ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত গুৰুত্বপূৰ্ণ বঁটা লাভ কৰে।[87] চাজী এন কৰুণৰ প্ৰথম ছবি পিৰাভীয়ে (১৯৮৯) ১৯৮৯, কেন চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত Camera d'Or বঁটা লাভ কৰে। আনহাতে তেওঁৰ আন এখন ছবি "স্বহম"য়ে ১৯৯৪, কেন চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত Palme d'Or বঁটাৰ বাবে প্ৰতিদ্বন্দ্ব্বিতা আগবঢ়ায়।[88] ষ্টাণ্ট, অভিনেতা 'জয়ন'ৰ (Jayan) একচন ছবিৰে ব্যৱসায়িক মালায়ালম ছবিয়েও জনপ্ৰিয়তা লাভ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। কিন্তু এই অভিনেতাগৰাকীৰ সফলতাৰ কাহিনী তেনেই চমু। কোলিলাক্কম (Kolilakkam) নামৰ ছবি এখনৰ ষ্টাণ্ট দৃশ্য শ্বুটিং কৰিবলৈ গৈ এই এই অভিনেতাগৰাকীৰ মৃত্যু হয়। মোহনলাল অভিনীত যোদ্ধা ছবিখন ইয়াৰ একচন দৃশ্যসমূহ আৰু কাৰিকৰী দিশটোৰ বাবে প্ৰশংসিত হৈছিল।


১৯৮০ আৰু ১৯৯০ৰ দশকত এক দুজে কে লিয়ে (১৯৮১) মিঃ ইণ্ডিয়া (১৯৮৭), কয়ামত সে কয়ামত তক (১৯৮৮), তেজাব (১৯৮৮), চান্দনী (১৯৮৯), মেইনে প্যাৰ কিয়া (১৯৮৯), বাজীগৰ (১৯৯৩), ডৰ! ১৯৯৩), দিলৱালে দুলহনীয়া লে জায়েঙ্গে (১৯৯৫) and কুচ কুচ হোতা হ্যায় (১৯৯৮), আদি ছবিৰ মুক্তিৰে ব্যৱসায়িক হিন্দী চিনেমাৰ পুনৰ শ্ৰীবৃদ্ধি হয়। ইয়াৰে বহুকেইখন ছবিত চাহৰুখ খান, আমিৰ খান আৰু চলমন খানৰ দৰে তাৰকা অভিনেতাই অভিনয় কৰিছিল।[81]


অনুৰাগ কাশ্যপ ৰচিত আৰু ৰাম গোপাল বাৰ্মা পৰিচালিত মুম্বাইৰ অন্ধকাৰ জগতক লৈ নিৰ্মাণ কৰা এখন কম বাজেটৰ ছবি সত্যৰ (১৯৯৮) (Satya) জটিল বিষয়বস্তু আৰু ব্যৱসায়িক সফলতাই ১৯৯০ দশকৰ শেহৰ ফালে সমান্তৰাল চলচ্চিত্ৰৰ পুনৰ-উত্থানৰ আভাস দিছিল। এই ছবিখনৰ সফলতাই সংগঠিত অপৰাধ বা মাফিয়া বিষয়ক এটা স্পষ্ট শৈলীৰ জন্ম দিছিল। ,[89] পিছলৈ নিৰ্মাণ কৰা এই শৈলীৰ কেইখনমান ছবি হ'ল- মধুৰ ভাণ্ডাৰকাৰৰ চান্দনী বাৰ (২০০১) আৰু ট্ৰাফিক চিগনেল (২০০৭), ৰাম গোপাল বাৰ্মা ৰ কোম্পানী (২০০২) আৰু ইয়াৰ prequel ডি (২০০৫), অনুৰাগ কাশ্যপৰ ব্লেক ফ্ৰাইডে (২০০৪), ইৰফান কামালৰ ঠেংকচ্ মা (২০০৯), আৰু দেৱ কাট্টাৰ প্ৰশান্তম (২০১০)।


প্ৰভাৱ

সম্পাদনা কৰক
 
হায়দৰাবাদ স্থিত পৃথিৱীৰ সৰ্ববৃহৎ থ্ৰি-ডি আইমেক্স স্ক্ৰীণৰ প্ৰসাদ আইমেক্স থিয়েটাৰ[90][91][92]
 
গিণিজ বিশ্ব ৰেকৰ্ডৰ অন্তৰ্ভুক্ত হোৱা পৃথিৱীৰ সৰ্ববৃহৎ পূৰ্ণাঙ্গ চলচ্চিত্ৰ ষ্টুডিঅ' ৰামোজী ফিল্ম চিটি[93]
 
ভাৰতৰ অন্যতম বৃহৎ ছবিগৃহ শৃংখল পি.ভি.আৰ চিনেমাৰ বাঙ্গালোৰৰ ছবিগৃহ

জনপ্ৰিয় ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰক এক সুনিৰ্দিষ্ট ৰূপ পোৱাত মুঠ ৬টা কাৰকে প্ৰভাৱ পেলাইছে। সেই কেইটা হ'ল-

  1. ভাৰতীয় মহাকাব্য- বেছিভাগ ভাৰতীয় ছবিৰ মূল কাহিনীৰ সৈতে কিছুমান পাৰ্শ্ব কহিনী, নেপথ্য কাহিনী, কাহিনীৰ ভিতৰৰ কাহিনী আদি সংলগ্ন হৈ থাকে। মূল প্লটৰ সৈতে কিছুমান উপ-প্লট দেখা যায়। ভাৰতীয় মহাকাব্য ৰামায়ন, মহাভাৰত, পঞ্চতন্ত্ৰ আদিৰ প্ৰভাৱতে ভাৰতীয় ছবিত এই শৈলীৰ প্ৰবেশ ঘটিছে। এনে শৈলীৰ উদাহৰণ- খলনায়ক আৰু গৰ্ডিশ।
  2. প্ৰাচীন ভাৰতীয় সংস্কৃত নাট- জনপ্ৰিয় ভাৰতীয় ছবিবোৰ সংগীত আৰু নৃত্য প্ৰধান। এয়া সংস্কৃত নাটৰ প্ৰভাৱ।[94]
  3. পৰম্পৰাগত ভাৰতীয় লোক নাট্য- ভাৰতীয় ছবিক আকাৰ দিয়াত ভাৰতৰ বিভিন্ন ৰাজ্য আৰু অঞ্চলত পৰম্পৰাগত ভাবে চলি অহা লোক নাট্য অনুষ্ঠানসমূহেয়ো বিশেষ ভূমিকা লৈছে। এই ক্ষেত্ৰত পশ্চিমবংগৰ যাত্ৰা, উত্তৰ প্ৰদেশৰ ৰামলীলা, তামিল নাডুৰ টেৰুকুট্টু আদিৰ নামোল্লেখ কৰিব পাৰি।
  4. পাৰ্চী থিয়েটাৰ- স্থূল সংলাপ আৰু মঞ্চনাটৰ দক্ষ উপস্থাপন, বাস্তৱবাদ আৰু ফেণ্টাচী, সংগীত আৰু নৃত্য, বৰ্ণনাত্মক কাহিনী আৰু কৌতুকৰ মিশ্ৰণে ভাৰতীয় জনপ্ৰিয় ছবিক মেলোড্ৰামাৰ পৰ্যায়লৈ গৈ গৈছে। পাৰ্চী নাটতো স্থূল কৌতুক, মধুৰ গীত-নৃত্য, শিহৰণকাৰী আৰু জাকজমকতাপূৰ্ণ মঞ্চকাৰ্য দেখা যায়। "[94]
  5. হলিউড- হলিউডৰ ছবিত ১৯২০ৰ দশকৰ পৰা ১৯৫০ৰ দশকলৈ সঙ্গীত যথেষ্ট জনপ্ৰিয় হৈ আছিল। হলিউডৰ ছবিৰ এই সঙ্গীতধৰ্মিতাই ভাৰতীয় ছবিক বহু পৰিমাণে প্ৰভাৱিত কৰিছিল; যদিও হলিউডী শৈলীৰ পৰা ভাৰতীয় ছবি নিৰ্মাতাসকলে বিভিন্ন ধৰেণে আঁতৰি আহিছিল। "[95]
  6. পাশ্চাত্যৰ সংগীতভিত্তিক টিভি চেনেল- সৰ্বশেষত ভাৰতীয় ছবিক ১৯৯০ৰ দশকৰ পৰা প্ৰভাৱিত কৰিছে এম টিভি আদি পশ্চিমীয়া সংগীতভিত্তিক চেনেলে। বিশেষকৈ কেমেৰা এংগল, নৃত্যৰ ছন্দ, সঙ্গীত আদিত এই প্ৰভাৱ দেখা যায়।[96]


আঞ্চলিক চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগসমূহ

সম্পাদনা কৰক
ভাষাভিত্তিক ছবিৰ তালিকা
২০১৯ বৰ্ষত কেন্দ্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ প্ৰমাণন বোৰ্ডে প্ৰমাণপত্ৰ প্ৰদান কৰা ভাষাভিত্তিক ছবিৰ সংখ্যা[97]
ভাষা ছবিৰ সংখ্যা
হিন্দী ৪৯৫
কন্নড় ৩৩৬
তেলেগু ২৮১
তামিল ২৫৪
মালায়ালাম ২১৯
বঙালী ১৯৩
মাৰাঠী ১৬৪
ভোজপুৰী ১০১
গুজৰাটী ৮০
পঞ্জাবী ৬৩
উড়িয়া ৪২
অসমীয়া ১৬
কোংকণী ১৩
ইংৰাজী ১১
ৰাজস্থানী ১০
ছত্তীসগঢ়ী ৯
টুলু ৯
খাছী ৭
গঢ়ৱালী ৪
মৈথিলী ৪
অৱধি ৩
লম্বড়ী ২
হাৰিয়ানৱী ২
মিছিং ২
নেপালী ২
জয়ন্তীয়া ২
অন্যান্য এখনকৈ
মুঠ ১৯৮৬

অসমীয়া চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: অসমৰ চলচ্চিত্ৰ
 
প্ৰথম অসমীয়া ছবি জয়মতী (১৯৩৫)-ৰ এটি দৃশ্য

অসমৰ চলচ্চিত্ৰই মূলতঃ অসমীয়া ভাষাত নিৰ্মিত চলচ্চিত্ৰসমূহকে বুজাই যদিও অন্য স্থানীয় ভাষা, যেনে- বড়ো, কাৰ্বি আদিত নিৰ্মিত চলচ্চিত্ৰও ইয়াৰ অন্তৰ্গত। বহল অৰ্থত অসম ৰাজ্যৰ পৰা নিৰ্মাণ কৰা সকলো চলচ্চিত্ৰকে অসমৰ চলচ্চিত্ৰ বুলিব পাৰি। ১৯৩৫ চনৰ ৰূপকোঁৱৰ জ্যোতিপ্ৰসাদ আগৰৱালাৰ ছবি জয়মতীৰ[98] জৰিয়তেই অসমৰ চলচ্চিত্ৰৰ উদ্যোগে জন্ম লাভ কৰে। তেতিয়াৰে পৰাই বহুতো উত্থান-পতনৰ মাজেৰে ই বৰ্তমানৰ ৰূপ পাইছেহি। বাণিজ্যিকৰ লগতে সমান্তৰাল ধাৰাৰ ছবিও নিৰ্মাণ হৈ আহিছে। সমান্তৰাল ছবিৰ পৰিচালকৰ ভিতৰত ডo ভবেন্দ্ৰ নাথ শইকীয়া আৰু জাহ্নু বৰুৱা নাম উল্লেখযোগ্য।
যদিও এই উদ্যোগৰ ইতিহাস পুৰণি আৰু বহুসংখ্যক ছবিয়ে ৰাষ্ট্ৰীয়স্তৰত সন্মান লাভ কৰিছে, তথাপিও ৰাষ্ট্ৰীয় তথা আন্তৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰৰ্যায়ত ই বিশেষ চমক প্ৰদৰ্শন কৰিবলে আজিকোপতি সক্ষম হোৱা নাই। সাম্প্ৰতিক কালৰ অসমীয়া চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ বহুতো সমস্যাৰে জৰ্জড়িত। তাৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য হৈছে দৰ্শক আৰু চিত্ৰগৃহৰ অভাৱ। তদুপৰি ডাঙৰ চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ, যেনে: বলিউডে সদায়ে এই স্থানীয় উদ্যোগটোৰ প্ৰসাৰত সমস্যাৰ সৃষ্টি কৰি আহিছে।[99]

বঙালী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
 
বঙালী চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাতা সত্যজিত ৰায়।
 
বঙালী সবাক চলচ্চিত্ৰ দেনা পাওনা (১৯৩১)ৰ এটা দৃশ্য।
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: বঙালী চলচ্চিত্ৰ আৰু পশ্চিমবঙ্গৰ চলচ্চিত্ৰ

পশ্চিমবংগত অৱস্থিত টালিগঞ্জৰ বোলছবিৰ পৰম্পৰাই কেইবাজনো প্ৰখ্যাত চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাতা যেনে- সত্যজিত ৰায়, ঋত্বিক ঘটক, মৃণাল সেন আদিক চিনকি কৰাই দিছিল।[100] শেহতীয়া কিছুমান বঙালী চলচ্চিত্ৰই ৰাষ্ট্ৰীয় স্তৰত সকলোৰে দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিছে, উদাহৰণস্বৰূপে ঐশ্বৰ্য ৰাই অভিনীত ঋতুপৰ্ণ ঘোষ পৰিচালিত চোখেৰ বালি।[101] বঙালী চলচ্চিত্ৰত সামাজিক বিষয়ৰ লগতে কল্পবিজ্ঞানৰো কাহিনী চিত্ৰিত কৰা হয়।[102] ১৯৯৩ চনত বঙালী চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ পৰা ৫৭খন বোলছবি নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।[103]

বঙালী বোলছবিৰ ইতিহাস ক'বলৈ গ'লে ১৮৯০ চনতে ক'লকাতাৰ থিয়েটাৰত (তেতিয়াৰ কলিকতা) প্ৰথম "বায়'স্ক'প" দেখুওৱাৰ কথা আঙুলিয়াব পাৰি। তাৰ এটা দশকৰ ভিতৰতে ভিক্টোৰিয়ান যুগৰ অগ্ৰণী ব্যক্তি হীৰালাল সেনে ৰ'য়েল বায়'স্ক'প কোম্পানী খুলি ষ্টাৰ থিয়েটাৰ, মিনাৰ্ভা থিয়েটাৰ, ক্লাছিক থিয়েটাৰ আদিত মঞ্চ দৰ্শনীৰ দৃশ্যাৱলী দেখুৱায়। তাৰ বহুকাল পিছত ১৯১৮ চনত ধীৰেন্দ্ৰনাথ গাংগুলীয়ে প্ৰথম বঙালী মালিকানাধীন প্ৰযোজনা প্ৰতিষ্ঠান ইন্দো ব্ৰিটিছ ফিল্ম কো আৰম্ভ কৰে। অৱশ্যে ১৯১৯ চনত মদন থিয়েটাৰৰ বেনাৰতহে প্ৰথম বঙালী চলচ্চিত্ৰ বিল্লমঙ্গল মুক্তি পায়। ১৯২১ চনত মুক্তি লাভ কৰা বিলাত ফেৰৎ আছিল ইন্দো ব্ৰিটিছ ফিল্ম কো'ৰ প্ৰযোজনা। মদন থিয়েটাৰৰ প্ৰযোজনাত ১৯৩১ চনত মুক্তি লাভ কৰা জামাই ষষ্ঠী আছিল প্ৰথম বঙালী সবাক চলচ্চিত্ৰ।[104]

১৯৩২ চনত বঙালী চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ বাবে "টলিউড" নামটোৰ সূত্ৰপাত ঘটে। "হলিউড"ৰ লগত সাদৃশ্য ৰাখি ভাৰতৰ চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ কেন্দ্ৰ হিচাপে ইয়াক এই নাম দিয়া হৈছিল। পিছলৈ চলচ্চিত্ৰৰ কেন্দ্ৰ হিচাপে মুম্বাইয়ে (তেতিয়াৰ ব'ম্বে) টলিগঞ্জক চেৰ পেলাই যাওঁতে একে প্ৰভাৱতে তাৰ নাম "বলিউড" ৰখা হয় আৰু একেধৰণৰ আৰু বহুতো নামৰ উদ্ভৱ হয়।[105] ১৯৫০ চনমানত বঙালী চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগত 'সমান্তৰাল বোলছবি' বিপ্লৱৰ আৰম্ভণি হয়। পিছলৈ সত্যজিত ৰায়, মৃণাল সেন আদি বহুতো বঙালী বোলছবি নিৰ্মাতাই ৰাষ্ট্ৰীয়-আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় খ্যাতি অৰ্জন কৰে।

ভোজপুৰী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: ভোজপুৰী চলচ্চিত্ৰ

ভোজপুৰী ছবি মূলতঃ বিহাৰৰ পশ্চিমাঞ্চল আৰু উত্তৰ প্ৰদেশৰ পূব অঞ্চলৰ দৰ্শকসকলক উদ্দেশ্যি নিৰ্মাণ কৰা হয়। দিল্লী আৰু মুম্বাই বহু প্ৰব্ৰজনকাৰী ভোজপুৰী ভাষীৰ বাসভূমি; স্বাভাৱিতকে এই দুখন মহানগৰতো ভোজপুৰী ছবিৰ এক বৃহৎ সংখ্যক দৰ্শক আছে। ভাৰতৰ উপৰিও কেইখনমান অন্য দেশত, যেনে- ৱেষ্ট ইণ্ডিজ, ওচেনিয়া আৰু দক্ষিণ আফ্ৰিকাতো এই ছবিৰ এখন ডাঙৰ বজাৰ আছে।[106] ভোজপুৰী ছবিৰ ইতিহাস ১৯৬২ৰ কুন্দন কুমাৰ পৰিচালিত গঙ্গা মাইয়া তোহে পিয়াৰি চধাইবো ছবিৰে আৰম্ভণি হৈছিল।[107] এচ এন ত্ৰিপাঠী পৰিচালিত 'বিদেশীয়া' (১৯৬৩), কুন্দন শ্বাহ পৰিচালিত 'গঙ্গা' (১৯৬৫) আদি ছবি লাভজনক আৰু জনপ্ৰিয় হৈছিল যদিও সাধাৰণভাবে ১৯৬০ আৰু ১৯৭০ৰ দশকত তেনেকৈ ভোজপুৰী ছবি প্ৰযোজনা কৰা হোৱা নাছিল। কিন্তু ২০০১ চনত মোহন প্ৰসাদ পৰিচালিত 'চাইয়া হামাৰ' ছবিখন মুক্তি পোৱাৰ লগেলগে ভোজপুৰী ছবিয়ে পুনৰ জীৱন পোৱাৰ দৰে হ'ল।[108] এই সফলতাক অনুসৰণ কৰি আৰু কেইখনমান ব্যৱসায়িক সফল ছবিৰ নিৰ্মাণ হ'ল। ইয়াৰ ভিতৰত উল্লেখযোগ্য- মোহন প্ৰসাদ পৰিচালিত 'পণ্ডিতজী বতাই না বিয়াহ কব হোই' (২০০৫) আৰু 'শসুৰা বড়া পেইচাৱালা' (২০০৫)। অতি কম বাজেটেৰে নিৰ্মিত এই ছবি দুখন উত্তৰ প্ৰদেশ আৰু বিহাৰত মুখ্যধাৰাৰ ছবিতকৈ বেছি ভাল ব্যৱসায় কৰিছিল আৰু উত্পাদন ব্যয়তকৈ দহগুণাধিক ৰাজহ উপাৰ্জন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।[109] ভাৰতৰ অন্য চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগবোৰৰ তুলনাক ভোজপুৰী চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ তেনেই ক্ষুদ্ৰ যদিও ভোজপুৰী ছবিৰ দ্ৰুত সফলতাই এই উদ্যোগটোৰ নাটকীয় বিকাশ সাধন কৰিছে। বৰ্তমান ভোজপুৰী চলচ্চিত্ৰত কেন্দ্ৰ কৰি এটা এৱাৰ্ড শ্বো[110] অনুষ্ঠিত হয় আৰু 'ভোজপুৰী চিটি'[111] নামৰ এখন চলচ্চিত্ৰ পত্ৰিকা প্ৰকাশিত হয়।

গুজৰাটী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: গুজৰাটী চলচ্চিত্ৰ

গুজৰাটী চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ আৰম্ভণি হৈছিল ১৯৩২ চনত। তেতিয়াৰ পৰা গুজৰাটী চলচ্চিত্ৰই ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰলৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ অৱদান আগবঢ়াইছে। বলিউডলৈ গুজৰাটে বিশাল বৰঙণি আগবঢ়াইছে। বহুকেইজন গুজৰাটী অভিনয়শিল্পীয়ে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগলৈ যশস্যা কঢ়িয়াই আনিছে। সঞ্জীৱ কুমাৰ, ৰাজেন্দ্ৰ কুমাৰ, বিন্দু, আশা পাৰেখ, কিৰণ কুমাৰ, অৰবিন্দ ত্ৰিবেদী, অৰুণা ইৰানী, মল্লিকা সাৰাভাই, নৰেশ কানোদিয়া, মহেশ কানোদিয়া, আচৰাণী আদি শিল্পীয়ে গুজৰাটী ছবিত অভিনয় কৰিছে। প্ৰথম গুজৰাটী ছবি 'নৰসিংহ মেহতা' ১৯৩২ত মুক্তি পায়। ইয়াৰ পৰিচালক আছিল নানুভাই ৱকীল আৰু অভিনয় কৰিছিল মোহনলালা, মাৰুতিৰাও, মাষ্টাৰ মনহৰ, মিচ মেহতাব আদিয়ে। এই ছবিখন এগৰাকী মধ্যয়ুগীয় গুজৰাটী সন্ত, কবি নৰসিংহ মেহতাৰ জাৱনৰ আধাৰত নিৰ্মাণ কৰিছিল। ১৯৩৫ চনত অন্য এখন সামাজিক ছবি হোমি মাষ্টাৰ পৰিচালিত ঘৰ জামাই মুক্তি পায়। ইয়াত অভিনয় কৰিছিল হীৰা, যমুনা, বেবী নুৰজাহান, আমু, আলীমিঞা, জামচেদজী আৰু গুলাম ৰচুলে। কমেডীভিত্তিক এই ছবিখনে দৰ্শকৰ ভাল সঁহাৰি পাইছিল।

হিন্দী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: বলিউড

জনপ্ৰিয়ভাৱে বলিউড বুলি জনাজাত মুম্বাইৰ হিন্দী চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ সৰ্ববৃহৎ আৰু সৰ্বাধিক জনপ্ৰিয় ঠাল।[112] হিন্দী ছবি অছুৎ কন্যা (১৯৩৬) আৰু সুজাতাত (১৯৫৯) ভাৰতৰ জাতি-ভেদ প্ৰথাক উদঙাই দেখুৱাইছে।[113] বিদেশত ৰাজ কাপুৰৰ আৱাৰাৰ চমকপ্ৰদ সাফল্যই উদ্যোগটোলৈ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰিচিতি আনি দিছিল।[114] ১৯৯০ বৰ্ষত দিলৱালে দুলহনিয়া লে যায়েঙ্গে ছবিয়ে প্ৰাচ্যাত্বত হিন্দী ছবিৰ ব্যৱসায়িক উপস্থিতি পঞ্জীয়ন কৰিলে।[32] হিন্দী ছবিৰ জনপ্ৰিয়তাৰ ফলস্বৰূপে ফিল্মফেয়াৰ, ষ্টাৰডাষ্ট, চিনেব্লিটজ, আদি হিন্দী চলচ্চিত্ৰভিত্তিক আলোচনীবোৰো যথেষ্ট জনপ্ৰিয় হয়।[115] ছবি চাই চাপৰি বজোৱা, গীত আওৰোৱা, সংলাপ আবৃত্তি কৰা আদি দৰ্শকৰ প্ৰতিক্ৰিয়াই হিন্দী ছবিৰ সৈতে দৰ্শক যে নিবিড়ভাবে জড়িত, সেইটোকে সূচায়।[116]

কন্নড় চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: কন্নড় চলচ্চিত্ৰ

বাংগালুৰুক কেন্দ্ৰ কৰি গঢ় লোৱা কন্নড় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ (ಕನ್ನಡ ಚಿತ್ರೋಧ್ಯಮ) বা চন্দালউডে মূলতঃ কৰ্ণাটক ৰাজ্যৰ দৰ্শকক উদ্যেশি ছবি নিৰ্মাণ কৰে। ৰাজকুমাৰ আছিল কন্নড় চলচ্চিত্ৰৰ প্ৰথিতযশা অভিনেতা। এগৰাকী অভিনেতা ৰূপে তেওঁ ভিন-ভিন চৰিত্ৰত অভিনয় কৰাৰ উপৰিও ছবি আৰু এলবামৰ বাবে শতাধিক গীত গাইছে। অন্যান্য শীৰ্ষস্থানীয় কন্নড় আৰু টুলু অভিনয় শিল্পীসকল হ'ল- বিষ্ণুবৰ্দ্ধন, অম্বৰিশ, ৰবিচন্দ্ৰন, গিৰীশ কৰ্ণাড, প্ৰকাশ ৰাজ, শঙ্কৰ নাগ, অনন্ত নাগ, উপেন্দ্ৰ, দৰ্শন, সুদীপ, গণেশ, শিৱৰাজ কুমাৰ, পুনিত ৰাজকুমাৰ, কল্পনা, ভাৰতী, জয়ন্তী, পাণ্ডাৰী বাই, তাৰা, উমাৰী আৰু ৰামীয়া।

গিৰীশ কাচাৰাৱলী এগৰাকী ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিচিতি লাভ কৰা কন্নড় ছবিৰ পৰিচালক। অন্যন্য শীৰ্ষস্থানীয় কন্নড় ছবিৰ পৰিচালকসকল হ'ল- পুত্তান্নাl, জি ভি আয়াৰ, গিৰীশ কৰ্ণাড, টি এচ নাগাভৰাণা, উপেন্দ্ৰ, যোগৰাজ ভাট, দুনীয়া সুৰী. জি কে ভেঙ্কটেষ, বিজয়া ভাস্কৰ, ৰাজন-নাগেন্দ্ৰ, হামচালেখা, গুৰুকিৰণ, অনুপ চিলিন আৰু ভি হৰিকৃষ্ণ।

বঙালী আৰু মালয়ালম ছবিৰ দৰে কন্নড় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগেও ভাৰতীয় সমান্তৰাল চলচ্চিত্ৰলৈ প্ৰভুত অৰিহনা আগবঢ়াইছে। এই ধাৰাৰ কেইখনমান উল্লেখনীয় ছবি হ'ল- ইউ আৰ অনন্তমূৰ্তিৰ উপন্যাসৰ আধাৰত নিৰ্মাণ কৰা সংস্কাৰ, বি ভি কাৰান্থৰ চোমানা দুদি, তবৰনা কাথে, Vamshavruksha, কাডু কুডুৰে, হামচাগীথে, Bhootayyana Maga Ayyu, এক্সিডেণ্ট, মানস সৰোবৰ, ঘটশ্ৰাদ্ধ, মানে, ক্ৰৌড়, থাই চাহেবা, দ্বীপা।

কোঙ্কণী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: কোঙ্কণী চলচ্চিত্ৰ

কোঙ্কণী ভাষাৰ ছবি মূলতঃ গোৱাত নিৰ্মাণ কৰা হয়। ই ভাৰতৰ ক্ষুদ্ৰ চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগবোৰৰ অন্যতম। ২০০৯ চনত এই ভাষাৰ মাত্ৰ ৪খন ছবি নিৰ্মিত হৈছে।[27] কোঙ্কণী ভাষা মূলতঃ গোৱা, মহাৰাষ্ট্ৰ, কৰ্ণাটক আৰু কেৰালাৰ এটা সৰু অঞ্চলত এই ভাষা কোৱা হয়। এই ভাষাৰ প্ৰথম পূৰ্ণদৈৰ্ঘ্যৰ ছবি 'এতিকা পিকচাৰচ'ৰ বেনাৰত নিৰ্মিত Mogacho Anvddo ১৯৫০ চনৰ ২৪ এপ্ৰিলৰ দিনা মুক্তি পায়। ছবিখনৰ প্ৰযোজক আৰু পৰিচালক আছিল 'মাপুচা' সম্প্ৰদায়ৰ জেৰী ব্ৰিগেঞ্জা।[117][118] সেয়েহে ২৪ এপ্ৰিলৰ দিনটো কোঙ্কণী চলচ্চিত্ৰ দিৱস হিচাপে পালন কৰা হয়।[119]

মালয়ালম চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
 
চাজী এন কৰুণ, মালয়ালম ছবিৰ পৰিচালক

কিছুমান চলচ্চিত্ৰ পত্ৰিকাই ম'লিউড বুলি আখ্যা দিয়া ভাৰতৰ কেৰালা ৰাজ্যৰ কোচী আৰু থিৰুঅনন্তপুৰম কেন্দ্ৰিক 'মালয়ালম চলচ্চিত্ৰ' ভাৰতৰ চতুৰ্থ বৃহৎ চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ। মালয়ালম চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগক কম বাজেট, অথচ উচ্চমানৰ কাৰিকৰী নৈপুণ্যৰে নিৰ্মিত সমান্তৰাল আৰু মুখ্যধাৰাৰ ছবিৰ সংযোগ সেতু বুলি জনা যায়। আদুৰ গোপালকৃষ্ণন, চাজী এন কৰুণ, জি অৰবিন্দন, কে জি জৰ্জ, পদ্মৰাজন, সত্যন অণ্টিকাড়, টি ভি চন্দ্ৰন, ভাৰথন আদি আগশাৰীৰ মালয়ালম ছবি নিৰ্মাতা।

১৯২৮ত নিৰ্মিত আৰু জে চি ডেনী পৰিচালিত এখন নিৰ্বাক ছবি 'ৱিগাথাকুমাৰন'ক মালয়ালম চলচ্চিত্ৰৰ আৰম্ভণি বুলি আখ্যায়িত কৰা হৈছে।[120] ১৯৩৮ত মুক্তিপ্ৰাপ্ত 'বালান' প্ৰথম সবাক মালয়ালম ছবি।[121][122] ১৯৪৭ চনত কেৰালাত উডয়ন ষ্টুডিঅ' স্থাপন নকৰালৈকে মুখ্যতঃ তামিল ব্যক্তিয়ে মালয়ালম ছবি নিৰ্মাণ কৰিছিল।[123] ১৯৫৪ত 'নীলাক্কুয়ী' ছবিখনে ৰাষ্ট্ৰপতিৰ ৰূপৰ পদক পাই দেশৰ দৃষ্টি আকৰ্ষণ কৰিলে। ছবিখনৰ চিত্ৰনাট্যকাৰ আছিল প্ৰখ্যাত মালয়ালম উপন্যাসিক উৰুব; পৰিচালক আছিল পি ভাস্কৰণ আৰু ৰামু কৰিয়াট। এইখন প্ৰথম প্ৰকৃত মালায়ালী ছবি বুলি গণ্য কৰা হয়।[124] এটা ছাত্ৰৰ দলে নিৰ্মাণ কৰা ১৯৫৫ চনত মুক্তি পোৱা 'নিউজপেপাৰ বয়জ' প্ৰথম ভাৰতীয় নৱ-বাস্তৱবাদী ছবি আছিল।[125] থাকাজী শিৱশঙ্কৰ পিলানীৰ উপন্যাসৰ ভিত্তিত ৰামু কৰিয়াটে পৰিচালনা কৰা ' চামীন' (১৯৬৫) ছবিখন অতি জনপ্ৰিয় হোৱাৰ উপৰিও ই শ্ৰেষ্ঠ কাহিনী চিত্ৰৰ ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা লাভ কৰা প্ৰথম দক্ষিণ ভাৰতীয় ছবিৰ খ্যাতি অৰ্জন কৰিছিল।[126]

১৯৮৬ ৰ পৰা ১৯৯০লৈ মালয়ালম চলচ্চিত্ৰৰ সোণালী যুগ আখ্যা দিয়া হয়।[127] এই সময়চোৱাত অভিনেতা মোহনলাল, মামুতি,, শ্ৰীনিবাসন; ছবি নিৰ্মাতা আই ভি শশী, ভাৰতন, পদ্মৰাজন, কে জি জৰ্জ, সত্যন অণ্টিকাড়, প্ৰিয়দৰ্শন, এ কে লোহিতদাস, চিদ্দিকলাল আদিয়ে মালয়ালম চলচ্চিত্ৰ জগতত প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰি আছিল।

মাৰাঠী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক

মাৰাঠী চলচ্চিত্ৰই (मराठी चित्रपट) মহাৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যৰ পৰা নিৰ্মাণ হোৱা মাৰাঠী ভাষাৰ ছবিৰ উদ্যোগক সূচায়। প্ৰভাত ফিল্মচে নিৰ্মাণ কৰা মাৰাঠী ভাষাৰ প্ৰথম সবাক ছবি 'অয়োধ্যাচা ৰাজা' ১৯৩২ চনত, অৰ্থাৎ প্ৰথম ভাৰতীয় সবাক ছবি 'আলম আৰা'ৰ এবছৰ পিছতে মুক্তি পাইছিল। বৰ্তমান এই উদ্যোগ মুম্বাই কেন্দ্ৰিক যদিও প্ৰথম অৱস্থাত মাৰাঠী চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ কোহলাপুৰ আৰু পিছলৈ পুণেত প্ৰস্ফুটিত আৰু বিকশিত হৈছিল। শ্ৰেষ্ঠ মাৰাঠী ছবিৰ তালিকাখন দীঘলীয়া যদিও ইয়াত কেইখনমানৰ নামোল্লেখ কৰা হ'ল- ',সংগতে আইকা', 'এক গাঁও বৰা ভাগড়ী', 'পিঞ্জৰা', 'সিংহাসন', 'পাথলাগ', 'জেইট ৰে জেইট', 'সামনা', 'সাঁথ ৱাহাতে কৃষ্ণমাই', 'সন্ত তুকাৰাম', 'শ্যামাচী আই' ইত্যাদি। বহুকেইজন মাৰাঠী ছবিৰ অভিনয় শিল্পীয়ে বলিউডলৈয়ো প্ৰভুত অৰিহনা আগবঢ়াইছে। তেনে কেইগৰাকীমান শিল্পী হ'ল- নূতন, তনুজা, ভি শান্তাৰাম, ড॰ শ্ৰীৰাম লাগু, নানা পাটেকাৰ, স্মিতা পাটিল, মাধুৰী দীক্ষিত, সোণালী কুলকাৰ্ণী, সোণালী বেন্দ্ৰে, উৰ্মিলা মাটোন্দকাৰ, ৰীমা লাগু, ললিতা পাৱাৰ, মমতা কুলকাৰ্ণী, নন্দা, পদ্মিনী কোহলাপুৰি, সদাশিৱ অম্ৰপুৰকাৰ, শসীন খেৰেকাড়, দুৰ্গা খোটে ইত্যাদি। দুখন মাৰাঠী ছবি শ্বাস (২০০৪) আৰু হৰিশ্চন্দ্ৰাচী ফেক্টৰী (২০০৯) অস্কাৰৰ মনোনয়নৰ বাবে প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল।

ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক

ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগে কটক আৰু ভুৱনেশ্বৰ কেন্দ্ৰিক ওড়িয়া ভাষাৰ চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগক সূচায়। কেতিয়াবা এই উদ্যোগটোক 'ওড়িয়া' আৰু 'হলিউড' শব্দৰ সংযোগত 'ওলিউড' বুলিও কোৱা হয়, যদিও এইটো এটা বিতৰ্কিত শব্দ।[128] এগৰাকী বাঙালী ভদ্ৰলোক মোহন চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে ১৯৩৬ চনত প্ৰথম ওড়িয়া কথাছবি সীতা বিবাহ (ইংৰাজী: Sita Bibaha) নিৰ্মাণ কৰিছিল। ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰৰ পুৰোধা ব্যক্তি প্ৰশান্ত নন্দ একাধাৰে এগৰাকী অভিনেতা, পৰিচালক, চিত্ৰনাট্য ৰচক, গীতিকাৰ, নেপথ্য গায়ক আছিল। তেখেতে অভিনয়ৰ যোগে তিনিবাৰকৈ ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা লাভ কৰিছিল। তেখেতৰ ছবিয়ে ওড়িয়া ছবি জগতত এটা সোণালী যুগ প্ৰতিষ্ঠা কৰিবলৈ সক্ষম হৈছিল।[129] প্ৰথম ৰঙীন ওড়িয়া ছবি 'গপ হেলে বি সত' (অসমীয়া অৰ্থ: গল্প হ'লেও সত্য) পৰিচালনা কৰিছিল নগেন ৰয়ে। ছবিখনৰ কেমেৰামেন আছিল পুণে চলচ্চিত্ৰ আৰু টেলিভিচন প্ৰতিষ্ঠানত প্ৰশিক্ষণ লোৱা সুৰেন্দ্ৰ চাহু। ১৯৮৪ চনত ভাৰতীয় পেনোৰামত অন্তৰ্ভুক্ত হোৱা 'মায়া মৃগ' আৰু 'ধাৰে আলুৱা' ছবি দুখনে ওড়িয়া চলচ্চিত্ৰক বিশেষ মাত্ৰা প্ৰদান কৰে। নিৰদ মহাপাত্ৰৰ 'মায়া মৃগ' কানচ্ৰ 'ক্ৰিটিক উইক'লৈ আমন্ত্ৰিত হয় আৰু লণ্ডন চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱতো প্ৰদৰ্শিত হয়। ছবিখনে 'মানহেইম চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱ'ত 'তৃতীয় বিশ্বৰ ছবি' বঁটা আৰু হাৱাইত জুৰীৰ বঁটা লাভ কৰে।

পঞ্জাবী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক

কে. ডি. মেহৰাই প্ৰথম পঞ্জাবী ছবি 'চেইলা' নিৰ্মাণ কৰিছিল, যিখন ছবিখনক 'পিণ্ড কি কুড়ী' বুলিও জনা যায়। বেবী নুৰজাহানে এই ছবিখনত অভিনেত্ৰী আৰু গায়িকা ৰূপে পদাৰ্পন কৰিছিল। 'চেইলা' কলকাতাত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল আৰু ব্ৰিটিছ শাসিত পঞ্জাব ৰাজ্যৰ লাহোৰত মুক্তি দিয়া হৈছিল। ছবিখনে পঞ্জাবত দৰ্শকৰ ভাল সঁহাৰি লাভ কৰিছিল। 'চেইলা'ৰ পৰা প্ৰেৰণা লৈ বহু কেইজন প্ৰযোজকে পঞ্জাবী ছবি নিৰ্মাণ কৰে। ১৯৭০ লৈকে বছৰি গড়ে নিৰ্মাণ কৰা ছবিৰ সংখ্যা আছিল ৯খন, ১৯৮০ লৈকে আছিল ৮খন আৰু ১৯৯০ লৈকে আছিল ৬খন। ১৯৯৫ত মুক্তি পায় ৯খন ছবিয়ে। ১৯৯৬ আৰু ১৯৯৭ত মুক্তি পোৱা ছবিৰ সংখ্যা হ্ৰাস পাই হয়গৈ ক্ৰমে ৭খন আৰু ৫খন। ২০০৯ চনলৈকে ন শতাধিক ছবি এই ভাষাত নিৰ্মাণ কৰা হয়। ২০০০ চনৰ পৰা পঞ্জাবী চলচ্চিত্ৰই যেন পুনৰ্জীৱন পায়। মুক্তি পোৱা ছবিৰ সংখ্যা আৰু বাজেটৰ পৰিমাণ ক্ৰমশঃ বাঢ়ি আহে।

সিন্ধী চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক

সিন্ধী ভাষাই ভাৰতৰ কোনো এখন ৰাজ্য বা নিৰ্দিষ্ট অঞ্চলক প্ৰতিনিধিত্ব নকৰে। স্বাভাৱিকতে সিন্ধী চলচ্চিত্ৰই তিষ্টি থকাৰ বাবে কঠোৰ সংগ্ৰাম কৰিবলগীয়া হৈছে। তথাপি এই ভাষাত সময়ান্তৰত হ'লেও ছবি নিৰ্মাণ হৈছে। প্ৰথম সিন্ধী ছবি 'আবনা' ১৯৫৮ত মুক্তি পাইছিল আৰু ই দৰ্শকৰ ভাল সঁহাৰি লাভ কৰিছিল। পিছৰ পৰ্যায়ত কিছুমান বলিউডী ষ্টাইলৰ সিন্ধী ছবি মুক্তি পায়, যেনে- হাল তা ভাজী হুঁ, পাৰেৱাৰী, দিল দিজে দিল ৱাৰন খে, হো জামালো, প্যাৰ কৰে ডিচ, দি এৱেকেনিং ইত্যাদি। জি পি চিপ্পি, ৰমেশ চিপ্পি, নিখিল আদৱানী, তৰুণ মনসুখানী, ৰিতেশ সিদ্ধৱানী, আচৰাণী আদি বহুকেইগৰাকী সিন্ধী ব্যক্তিয়ে বলিউডলৈ প্ৰভুত অৰিহনা আগবঢ়াইছে।

তামিল চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: তামিল চলচ্চিত্ৰ

ক'লিউড বুলি জনাজাত তামিল চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ ভাৰতৰ তিনিটা বৃহত্তম চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ অন্যতম। ছবি নিৰ্মাণৰ সংখ্যাৰ দিশৰ পৰা তামিল চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগে ২০১২ চনত হিন্দী আৰু তেলুগু চলচ্চিত্ৰৰ পিছতে অৱস্থান কৰিছে যদিও ৰাজহ উপাৰ্জন, উত্পাদন আৰু বিশ্বব্যাপি বিতৰণৰ দিশৰ পৰা ইয়াৰ স্থান দ্বিতীয়।[130][131][132][133] তামিলনাডু ৰাজ্যৰ চেন্নাইৰ কোডামবক্কমত গঢ় লোৱা এই উদ্যোগৰ ছবি এছিয়া, দক্ষিণ এছিয়া, উত্তৰ আমেৰিকা, ইউৰোপ আৰু ওচেনিয়াত বিতৰণ কৰা হয়।[134] এই উদ্যোগটোৱে শ্ৰীলংকা, মালয়েছিয়া, চিংগাপুৰ আৰু কানাডাৰ পৰা নিৰ্মাণ হোৱা তামিল ছবিক অনুপ্ৰেৰণা যোগাইছে। তামিল চলচ্চিত্ৰ আৰু দ্ৰাবিড়ীয় ৰাজনীতি- পৰস্পৰে পৰস্পৰক গভীৰভাবে প্ৰভাৱান্বিত কৰিছে।[135]

১৯৮৫ চনত ২৩৬খন ছবি নিৰ্মাণেৰে তামিল চলচ্চিত্ৰ শিখৰত উপনীত হৈছে।[103] হিন্দী ছবিৰ পিছতে তামিল ছবিয়ে সৰ্বাধিক সংখ্যক ছবি একাডেমী বঁটাৰ বাবে (যাক জনপ্ৰিয়ভাবে অস্কাৰ বঁটা বুলি জনা যায়) প্ৰেৰণ কৰিছে।[136] কমল হাচান এগৰাকী ভিন্নমুখী চৰিত্ৰত অভিনয় কৰা এগৰাকী প্ৰতিভাশালী অভিনেতা,যিয়ে বহুকেইবাৰ চাউদাৰ্ণ ফিল্মফেয়াৰ বঁটা লাভ কৰিছে। তেৱেঁই সৰ্বাধিক সংখ্যক ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা লাভ কৰিছে। তামিল চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ আগশাৰীৰ সঙ্গীত পৰিচালক ইলায়াৰাজা আৰু এ আৰ ৰহমানে অন্যান্য আঞ্চলিক চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগবোৰতো প্ৰবেশ কৰি গভীৰ চাপ পেলাবলৈ সক্ষম হৈছে। বলিউডত বহুতো তামিল মূলৰ অভিনেত্ৰী আছে। এই অভিনেত্ৰীসকলৰ বহুকেইগৰাকী তামিল ছবিৰ পৰাই বলিউডলৈ আহিছে যদিও কেইগৰাকীমানে অভিনয় জীৱনৰ আৰম্ভণি তামিল ছবিৰে কৰা নাছিল। তামিল মূলৰ অভিনেত্ৰীসকলৰ ভিতৰত আছে- বৈজয়ন্তীমালা, ৱাহীদা ৰহমান, হেমা মালিনী, ৰেখা, শ্ৰীদেৱী, মীনাক্ষী শেষাদ্ৰী, বিদ্যা বালান আদি।[137][138]

তেলুগু চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ চলচ্চিত্ৰ

অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ তেলুগু ভাষাৰ চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগ ভাৰতৰ তিনিটা বৃহত্তম চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগৰ এটা। ২০১২ চনত ই পৰা ভাৰতৰ দ্বিতীয় বৃহত্তম সংখ্যক ছবি নিৰ্মাণ কৰিছে।[139][140] ২০০৬ চনত তেলুগু চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগে ২৪৫খন ছবিৰে ভাৰতৰ সৰ্বাধিক সংখ্যক ছবি নিৰ্মাণ কৰিছিল।[141] এচ ভি ৰঙ্গৰাও, কান্ত ৰাও, ভানুমতী ৰামকৃষ্ণ, সাবিত্ৰী আৰু শোভন বাবুয়ে তেলুগু ছবিত অভিনয়ৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰপতিৰ বঁটা লাভ কৰিছে।[142][143] আনহাতে সাৰদা, অৰ্চনা, বিজয়াশান্তি আৰু পি এল নাৰায়ণে অভিনয়ৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা লাভ কৰিছে। হায়দৰাবাদৰ ৰামোজী ফিল্ম চিটি বিশ্বৰ বৃহত্তম ফিল্ম ষ্টুডিঅ'।[144] তেলুগু নেপথ্য গায়ক এচ পি বালসুব্ৰমনিয়ামে সৰ্বাধিক সংখ্যক গীত গোৱা ছবিৰ পুৰুষ নেপথ্য গায়ক ৰূপে গিনিজ বুক অৱ ৱৰ্ল্ড ৰেকৰ্ডচত স্থান পাইছে।[145][146][147] ২০০২ চনত তেলুগু ছবি পৰিচালক বিজয়া নিৰ্মলাই সৰ্বাধিক সংখ্যক ছবি পৰিচালনা কৰা মহিলা পৰিচালক ৰূপে গিনিজ বুকত স্থান পাইছে। তেওঁ ৪৭খন ছবি পৰিচালনা কৰিছে। প্ৰায় দুই দশক জোৰা চলচ্চিত্ৰীয় জীৱনত তেওঁ ২০০ খনতকৈয়ো অধিক তামিল আৰু তেলুগু ছবিত অভিনয় কৰিছে আৰু ১৫খন ছবি প্ৰযোজনা কৰিছে।[148] তেলুগু চলচ্চিত্ৰৰ বমিৰেড্ডী নৰসিংহ ৰেড্ডী, পাইদি জয়াৰাজ, এল ভি প্ৰসাদ, বি নাগিৰেড্ডী, আক্কিনেনি নাগেশ্বৰ ৰাও, আৰু ডি ৰামানাইডু দাদা চাহেব ফালকে বঁটা বিজেতা।

ধাৰা আৰু শৈলী

সম্পাদনা কৰক

মচলা ছবি

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: মচলা ছবি

মচলা ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ, বিশেষকৈ বলিউড, বঙালী আৰু দক্ষিণ ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ এটা জনপ্ৰিয় ধাৰা। মচলা ছবিত সঙ্গীত, একচন, হাস্যৰস, নাটকীয়তা, ৰোমাঞ্চ, মেলোড্ৰামা সকলোৰে মিশ্ৰণ দেখা যায়। এই ধাৰাৰ বেছিভাগ ছবিৰ গীতৰ চিত্ৰায়ন দৃষ্টিনন্দন লোকেচনত কৰা হয়। এই ধাৰাৰ সৈতে অপৰিচিত দৰ্শকৰ বাবে মচলা ছবিৰ কাহিনী অযুক্তিকৰ আৰু অবাস্তৱ যেন লাগিব পাৰে।

সমান্তৰাল চলচ্চিত্ৰ

সম্পাদনা কৰক
প্ৰধান প্ৰবন্ধ: সমান্তৰাল চলচ্চিত্ৰ

সমান্তৰাল চলচ্চিত্ৰ বা কলাত্মক চলচ্চিত্ৰ বা ভাৰতীয় নৱ লহৰ (Indian New Wave) হৈছে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰৰ এক বিশেষ বিপ্লৱ য'ত বাস্তৱিক সমলৰে বৰ্তমান সময়ৰ সামাজিক-ৰাজনৈতিক দিশত আলোকপাত কৰা হয়। ভাৰতীয় মূল সুঁতিৰ চলচ্চিত্ৰতকৈ ইয়াৰ ধাৰা বেলেগ; ফৰাচী নৱ লহৰ, জাপানীজ নৱ লহৰ আৰম্ভ হোৱাৰ সময়তে ইয়াৰো আৰম্ভণি। প্ৰথম বঙালী চলচ্চিত্ৰৰে আৰম্ভ হোৱা এই বিপ্লৱ পিছলৈ আন আন ৰাজ্যলৈকো বিয়পি পৰে। এই ধাৰাৰ কিছুমান ছবিয়ে ব্যৱসায়িক সফলতাও লাভ কৰিবলৈ সমৰ্থ হয়। ইয়াৰে আৰম্ভণিকালৰ উদাহৰণ আছিল বিমল ৰয়ৰ হিন্দী বোলছবি "দো বিঘা জমিন। " ছবিখনে সমালোচকৰ প্ৰশংসাৰ লগতে ব্যৱসায়িক সফলতা লাভ কৰে আৰু ১৯৫৪ চনৰ কাঁ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত বঁটা লাভ কৰে। ছবিখনৰ সফলতাই আন আন বোলছবি নিৰ্মাতাকো এই ধাৰাৰ প্ৰতি আকৰ্ষিত কৰে।[59][60][149]

নৱ-বাস্তৱবাদী চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাতাসকলৰ ভিতৰত বঙালী ছবি নিৰ্মাতা সত্যজিত ৰয়, ঋত্বিক ঘটক, মৃণাল সেন, শ্যাম বেনেগাল, চাজি এন কৰুণ, আদুৰ গোপালকৃষ্ণন,[55] গিৰিশ কাচাৰাৱল্লী আদি অন্যতম।[150] ৰায়ৰ বোলছবিসমূহৰ ভিতৰত "অপু ট্ৰয়ী" (The Apu Trilogy) বিখ্যাত; তিনিখন ছবি পথেৰ পাঁচালী (১৯৫৫), অপৰাজিত' (১৯৫৬) আৰু অপুৰ সংসাৰ (১৯৫৯)ৰে ই গঠিত। তিনিওখন ছবিয়ে কাঁ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱ, বাৰ্লিন আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱ আৰু ভেনিছ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱত বঁটা লাভ কৰে আৰু ছবিকেইখনক বিশ্বৰ সৰ্বকালৰ শ্ৰেষ্ঠ বোলছবিসমূহৰ মাজত স্থান দিয়া হয়।[151][152][153][154]

ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰত সঙ্গীত হৈছে ৰাজহ উৎপাদনৰ এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আহিলা। কেৱল সঙ্গীতৰ কপিৰাইটেই ভাৰতত বোলছবি এখনৰ মুঠ ৰাজহ আয়ৰ ৪-৫% মুকলি কৰে।[33] ভাৰতৰ প্ৰধান সঙ্গীত কোম্পানীসমূহ হৈছে চাৰেগামা (Sa Re Ga Ma), চ'নী মিউজিক (Sony Music) আদি।[33] ব্যৱসায়িক দিশত চলচ্চিত্ৰ সঙ্গীতে ভাৰতৰ মুঠ সঙ্গীত বিক্ৰীৰ ৪৮% আয় কৰে।[33] এখন ভাৰতীয় বোলছবিত গোটেই দৈৰ্ঘ্য বিয়পি সাধাৰণতে ৫-৬টা ক'ৰিয়'গ্ৰাফ কৰা গান থাকে।[155]

সাংস্কৃতিক বিভিন্নতা থকা আৰু লাহে লাহে বিশ্বায়নৰ ফালে গতি কৰা ভাৰতীয় শ্ৰোতাসকলৰ বাবে প্ৰায়েই স্থানীয় আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সঙ্গীতৰ পৰম্পৰাৰ মিশ্ৰণ হোৱা দেখা যায়।[155] স্থানীয় নৃত্য আৰু সঙ্গীত অৱশ্যে আগৰেপৰাই বহুলভাৱে ব্যৱহৃত হৈ আহিছে আৰু ভাৰতৰ বাহিৰতো সমাদৰ লাভ কৰিছে।[155] কিশোৰ কুমাৰ, লতা মঙ্গেশকাৰ আদি পাৰ্শ্ব গায়ক-গায়িকাই চলচ্চিত্ৰ সঙ্গীতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় বা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মঞ্চানুষ্ঠানত অলেখ শ্ৰোতা-দৰ্শকক আকৰ্ষণ কৰিব পাৰিছিল।[155] ১৯শ শতিকাৰ শেষত আৰু ২১শ শতিকাৰ আৰম্ভণিত ভাৰতীয় শিল্পী আৰু পশ্চিমীয়া শিল্পীৰ সমিলমিল হ'বলৈ ধৰে।[156] আন ঠাইত থকা ভাৰতীয় মূলৰ শিল্পীয়ে ভাৰতীয় সঙ্গীতৰ লগত সেই দেশৰ সঙ্গীত মিলাই জনপ্ৰিয় কন্‌টেম্প'ৰেৰী সঙ্গীতৰ জন্ম দিবলৈ ধৰে।[156]

বঁটা

সম্পাদনা কৰক

ইয়াত ভাৰতৰ কেন্দ্ৰীয় আৰু ৰাজ্যিক চৰকাৰসমূহে প্ৰদান কৰা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ চলচ্চিত্ৰ বঁটাসমূহৰ তালিকা দিয়া হৈছে-

বঁটা প্ৰৱৰ্তন প্ৰদান কৰোঁতা
বেংগল ফিল্ম জাৰ্ণেলিষ্টচ্ এচোচিয়েচন এৱাৰ্ড (Bengal Film Journalists' Association Awards) ১৯৩৭ পশ্চিমবংগ চৰকাৰ
ৰাষ্ট্ৰীয় চলচ্চিত্ৰ বঁটা (National Film Awards) ১৯৫৪ চলচ্চিত্ৰ মহোৎসৱ সঞ্চালকালয়, ভাৰত চৰকাৰ
মহাৰাষ্ট্ৰ ৰাজ্যিক চলচ্চিত্ৰ বঁটা Maharashtra State Film Awards ১৯৬৩ মহাৰাষ্ট্ৰ চৰকাৰ
নন্দী বঁটা (Nandi Awards) ১৯৬৪ অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ চৰকাৰ
তামিলনাডু ৰাজ্যিক চলচ্চিত্ৰ বঁটা (Tamil Nadu State Film Awards) ১৯৬৭ তামিলনাডু চৰকাৰ
কৰ্নাটক ৰাজ্যিক চলচ্চিত্ৰ বঁটা (Karnataka State Film Awards) ১৯৬৭ কৰ্নাটক চৰকাৰ
কেৰালা ৰাজ্যিক চলচ্চিত্ৰ বঁটা (Kerala State Film Awards) ১৯৬৯ কেৰালা চৰকাৰ

তলত কেইটামান গুৰুত্বপূৰ্ণ অনা-চৰকাৰী চলচ্চিত্ৰ বঁটাৰ নাম উল্লেখ কৰা হৈছে-

বঁটা প্ৰৱৰ্তন প্ৰদান কৰোঁতা
ফিল্মফেয়াৰ বঁটা (Filmfare Awards, Filmfare Awards South) ১৯৫৪ বেনেট, কোলমেন এণ্ড কোম্পানী লিমিটেড
স্ক্ৰীণ এৱাৰ্ড (Filmfare Awards South) ১৯৯৪ স্ক্ৰীণ ৱিকলি
জি চিনে এৱাৰ্ড (Filmfare Awards South) ১৯৯৮ জি এণ্টাৰটেইনমেণ্ট এণ্টাৰপ্ৰাইজ
ইণ্টাৰনেচনেল ইণ্ডিয়ান ফিল্ম একাডেমী এৱাৰ্ড (IIFA Awards) ২০০০ উইজক্ৰাফ্ট ইণ্টাৰনেচনেল এণ্টাৰটেইনমেণ্ট
ষ্টাৰডাষ্ট এৱাৰ্ড (Stardust Awards) ২০০৩ ষ্টাৰডাষ্ট
অপ্সৰা বঁটা (Apsara Awards) ২০০৪ অপ্সৰা প্ৰডিউচাৰচ্ গীল্ড
চাউথ ইণ্ডিয়ান ইণ্টাৰনেচনেল মুভি এৱাৰ্ড (South Indian International Movie Awards) ২০১২ চাউথ ইণ্ডিয়ান ফিল্ম ইণ্ডাষ্ট্ৰী

ভাৰতৰ চলচ্চিত্ৰ প্ৰতিষ্ঠান

সম্পাদনা কৰক

ভাৰতত চলচ্চিত্ৰ নিৰ্মাণৰ বিভিন্ন দিশ সম্পৰ্কে আনুষ্ঠানিক শিক্ষা প্ৰদান কৰিবলৈ বহুকেইখন চৰকাৰী তথা বেচৰকাৰী প্ৰতিষ্ঠান আছে। তলত আগশাৰীৰ প্ৰতিষ্ঠান কেইখনমানৰ নাম উল্লেখ কৰা হ'ল:

  • আঞ্চলিক চৰকাৰী চলচ্চিত্ৰ আৰু টেলিভিচন প্ৰতিষ্ঠান, গুৱাহাটী
  • চিটি পালচ্ চলচ্চিত্ৰ আৰু টেলিভিচন প্ৰতিষ্ঠান, গান্ধীনগৰ, গুজৰাট
  • ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ আৰু টেলিভিচন প্ৰতিষ্ঠান, মিৰাট
  • চৰকাৰী চলচ্চিত্ৰ আৰু টেলিভিচন প্ৰতিষ্ঠান, বাংগালোৰ
  • আৰ্য চলচ্চিত্ৰ আৰু টেলিভিচন একাডেমী, জয়পুৰ
  • এ জে কে গণসংযোগ গৱেষণা কেন্দ্ৰ, জামিয়া মিলিয়া ইচলামিয়া, নতুন দিল্লী
  • বিজু পাটনায়ক চলচ্চিত্ৰ আৰু টেলিভিচন প্ৰতিষ্ঠান, কটক
  • চেণ্টাৰ ফৰ এডভাঞ্চ মেডিয়া ষ্টাডিজ, পাটিয়ালা

তথ্য সংগ্ৰহ

সম্পাদনা কৰক
  1. ↑ "India: number of cinema screens 2022". Statista. https://www.statista.com/statistics/1346899/india-number-of-cinema-screens। আহৰণ কৰা হৈছে: 16 October 2023. 
  2. ↑ "Feature films: Cinema infrastructure – Capacity". UNESCOUNESCO Institute for Statistics. https://www.business-standard.com/article/economy-policy/india-has-fewer-movie-screens-than-peer-economies-shows-data-123030200849_1.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 May 2019. 
  3. ↑ "Culture: Feature Films". UNESCO Institute for Statistics. 2015. http://stats.uis.unesco.org/unesco/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=5538। আহৰণ কৰা হৈছে: 7 May 2019. 
  4. ↑ "Indian film industry's gross box office earnings may reach $3.7 billion by 2020: Report – Latest News & Updates at Daily News & Analysis". 26 September 2016. http://www.dnaindia.com/entertainment/report-indian-film-industry-s-gross-box-office-earnings-may-reach-37-billion-by-2020-report-2258789. 
  5. ↑ "India Box Office collections: Regional cinema led by Tamil movies overtakes Bollywood". The Financial Express. 2020. https://www.financialexpress.com/entertainment/bollywoods-big-but-regional-cinema-is-also-raking-in-the-moolah/2020134/। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 May 2021. 
  6. ↑ Jacob, Shine (19 April 2023). "South Indian films outshine others in 2022, may maintain trend in 2023: CII". Business Standard. https://www.business-standard.com/india-news/south-indian-films-outshine-other-languages-in-2022-shows-cii-report-123041900702_1.html. 
  7. ↑ Hasan Suroor (2012-10-26). "Arts : Sharmila Tagore honoured by Edinburgh University". The Hindu. http://www.thehindu.com/arts/sharmila-tagore-honoured-by-edinburgh-university/article4031942.ece। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  8. ↑ "Electrolux-2nd" (PDF). http://www.sebi.gov.in/dp/gvfilms.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 February 2012. 
  9. ↑ 9.0 9.1 "Dadasaheb Phalke Father of Indian Cinema". Thecolorsofindia.com. http://www.thecolorsofindia.com/dadasaheb-phalke/father-indian-cinema.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  10. ↑ 10.0 10.1 "Dadasaheb Phalke, the father of Indian cinema - Bāpū Vāṭave, National Book Trust - Google Books". Books.google.co.in. http://books.google.co.in/books/about/Dadasaheb_Phalke_the_father_of_Indian_ci.html?id=zTZnAAAAMAAJ&redir_esc=y। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  11. ↑ 11.0 11.1 Sachin Sharma, TNN Jun 28, 2012, 03.36AM IST (2012-06-28). "Godhra forgets its days spent with Dadasaheb Phalke - Times Of India". Articles.timesofindia.indiatimes.com. Archived from the original on 2013-11-01. https://web.archive.org/web/20131101035654/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-06-28/vadodara/32456429_1_godhra-dadasaheb-phalke-father-of-indian-cinema। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  12. ↑ 12.0 12.1 Vilanilam, J. V. (2005). Mass Communication in India: A Sociological Perspective. প্ৰকাশক New Delhi: Sage Publications. পৃষ্ঠা. 128. ISBN 81-7829-515-6. http://books.google.co.in/books?id=XBU6pN7toHsC&pg=PA128&dq=dadasaheb+phalke+father+indian+cinema#v=onepage&q=dadasaheb%20phalke%20father%20indian%20cinema&f=false. 
  13. ↑ "::Directorate Of Film Festivals::". Dff.nic.in. 2012-06-10. http://www.dff.nic.in/dadasahebphalke.asp। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  14. ↑ 14.0 14.1 Khanna, 155
  15. ↑ "Chinese film industry races close to Bollywood". The Times Of India. 10 January 2011. http://timesofindia.indiatimes.com/india/Chinese-film-industry-races-close-to-Bollywood/articleshow/7254578.cms. 
  16. ↑ 16.0 16.1 Khanna, 158
  17. ↑ . http://www.cscsarchive.org:8081/MediaArchive/art.nsf/94ff8a4a35a9b8876525698d002642a9/c7693440bca3c3d7652572d000265e53/$FILE/A0190092.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. [সংযোগবিহীন উৎস]
  18. ↑ "Girish Kasaravalli to be felicitated". The Hindu. 25 April 2011. http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-karnataka/article1765035.ece?। আহৰণ কৰা হৈছে: 24 December 2011. 
  19. ↑ Business India, Issues 374-380. প্ৰকাশক 119: A.H. Advani. 1992. 
  20. ↑ "Jahnu Baruah". Archived from the original on February 19, 2012. https://web.archive.org/web/20120219012444/http://www.jahnubarua.com/achievements.php। আহৰণ কৰা হৈছে: November 18, 2012. 
  21. ↑ Khanna, 158–159
  22. ↑ Khanna, 159
  23. ↑ Shivaji Ganesan Biography, iloveindia.com
  24. ↑ Sivaji_Ganesan, reference.com
  25. ↑ Watson (2009)
  26. ↑ Khanna, "The Business of Hindi Films", 140
  27. ↑ 27.0 27.1 (PDF) Annual report 2009. Central Board of Film Certification, Ministry of Information and Broadcasting, GOVERNMENT OF INDIA.. Archived from the original on 16 May 2011. https://web.archive.org/web/20110516191300/http://cbfcindia.gov.in/CbfcWeb/fckeditor/editor/images/Uploadedfiles/file/Publications/ANR2009-ch6-SI.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 16 July 2010 
  28. ↑ "Business Line: Today's Paper / MARKETING: Disney fantasy film in Telugu, Tamil". Thehindubusinessline.com. 22 April 2010. http://www.thehindubusinessline.com/todays-paper/tp-marketing/article989714.ece?ref=archive। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 February 2012. 
  29. ↑ "Walt Disney picks Shruti, Siddharth!". The Times Of India. 17 March 2010. Archived from the original on 2012-03-21. https://web.archive.org/web/20120321010831/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-03-17/news-interviews/28114703_1_walt-disney-characters-film. 
  30. ↑ 30.0 30.1 30.2 30.3 Khanna, 156
  31. ↑ "Southern movies account for over 75% of film revenues". The Times Of India. 18 November 2009. Archived from the original on 2011-07-20. https://web.archive.org/web/20110720232113/http://articles.economictimes.indiatimes.com/2009-11-18/news/27638208_1_film-industry-small-budget-movies-farokh-balsara. 
  32. ↑ 32.0 32.1 Potts, 74
  33. ↑ 33.0 33.1 33.2 33.3 33.4 Potts, 75
  34. ↑ 34.0 34.1 Burra & Rao, 252
  35. ↑ McKernan, Luke (31 December 1996). "Hiralal Sen (copyright British Film Institute)". http://www.victorian-cinema.net/sen.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 1 November 2006. 
  36. ↑ Kadam, Kumar (24 April 2012). "दादासाहेब तोरणेंचे विस्मरण नको!". Archived from the original on 8 October 2013. https://web.archive.org/web/20131008190417/http://author.blogs.maharashtratimes.com/kokan/entry/%E0%A4%A6-%E0%A4%A6-%E0%A4%B8-%E0%A4%B9-%E0%A4%AC। আহৰণ কৰা হৈছে: 17 November 2012. 
  37. ↑ Raghavendara, MK (5 May 2012). "What a journey". http://www.dailypioneer.com/home/online-channel/top-story/62942-what-a-journey.html. 
  38. ↑ 38.0 38.1 38.2 38.3 Burra & Rao, 253
  39. ↑ Manjiri Damle, TNN Apr 21, 2012, 01.05AM IST. "Torne's 'Pundlik' came first, but missed honour - Times Of India". Articles.timesofindia.indiatimes.com. Archived from the original on 2013-05-30. https://web.archive.org/web/20130530104400/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-04-21/pune/31378416_1_english-films-subtitles-bourne। আহৰণ কৰা হৈছে: 2013-02-01. 
  40. ↑ "Film - J. F. Madan". Abasar.net. 2002-10-13. Archived from the original on 2016-03-04. https://web.archive.org/web/20160304040410/http://www.abasar.net/filmMadan.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2013-02-01. 
  41. ↑ Kumar, Srikanth (26 June 2010). "Why AP Government named an award after Raghupathi Venkaiah.". Southscope.in. http://southscope.in/telugu/article/why-ap-government-named-award-after-raghupathi-venkaiah। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 February 2012. 
  42. ↑ "Telugu Cinema Celebrity – Raghupati Venkaiah Naidu". Idlebrain.com. 15 March 1941. http://www.idlebrain.com/celeb/starow/sow-rvn.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 February 2012. 
  43. ↑ 43.0 43.1 Burra & Rao, 252–253
  44. ↑ [Narayanan, Arandhai (2008) (in Tamil) Arambakala Tamil Cinema (1931-1941). Chennai: Vijaya Publications. pp. 10–11. ISBN].
  45. ↑ "Articles – History Of Birth And Growth Of Telugu Cinema". CineGoer.com. http://www.cinegoer.com/telugucinema3.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2010. 
  46. ↑ 46.0 46.1 46.2 46.3 46.4 46.5 Burra & Rao, 254
  47. ↑ "Citation on the participation of Sant Tukaram in the 5th Mostra Internazionale d'Arte Cinematographica in 1937". National Film Archive of India. Archived from the original on 8 November 2012. https://web.archive.org/web/20121108014247/http://www.nfaipune.gov.in/venice_festival.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 14 November 2012. 
  48. ↑ 48.0 48.1 48.2 48.3 Rajadhyaksa, 679
  49. ↑ 49.0 49.1 Rajadhyaksa, 684
  50. ↑ Rajadhyaksa, 681–683
  51. ↑ Rajadhyaksa, 681
  52. ↑ K. Moti Gokulsing, K. Gokulsing, Wimal Dissanayake (2004). Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Trentham Books. পৃষ্ঠা. 17. ISBN 978-1-85856-329-9. 
  53. ↑ Sharpe, Jenny (2005). "Gender, Nation, and Globalization in Monsoon Wedding and Dilwale Dulhania Le Jayenge". Meridians: feminism, race, transnationalism খণ্ড 6 (1): 58–81 [60 & 75]. 
  54. ↑ Gooptu, Sharmistha (July 2002). "Reviewed work(s): The Cinemas of India (1896–2000) by Yves Thoraval". Economic and Political Weekly খণ্ড 37 (29): 3023–4. 
  55. ↑ 55.0 55.1 55.2 55.3 55.4 K. Moti Gokulsing, K. Gokulsing, Wimal Dissanayake (2004). Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Trentham Books. পৃষ্ঠা. 18. ISBN 978-1-85856-329-9. 
  56. ↑ 56.0 56.1 Maker of innovative, meaningful movies. The Hindu, 15 June 2007
  57. ↑ Ghatak, Ritwik (2000). Rows and Rows of Fences: Ritwik Ghatak on Cinema. Ritwik Memorial & Trust Seagull Books. পৃষ্ঠা. ix & 134–36. ISBN 978-81-7046-178-4. 
  58. ↑ Hood, John (2000). The Essential Mystery: The Major Filmmakers of Indian Art Cinema. Orient Longman Limited. পৃষ্ঠা. 21–4. ISBN 978-81-250-1870-4. 
  59. ↑ 59.0 59.1 "Do Bigha Zamin". Filmreference.com. 3 August 1980. http://www.filmreference.com/Films-De-Dr/Do-Bigha-Zamin.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2010. 
  60. ↑ 60.0 60.1 Srikanth Srinivasan (4 August 2008). "Do Bigha Zamin: Seeds of the Indian New Wave". Dear Cinema. Archived from the original on 7 March 2009. https://web.archive.org/web/20090307010006/http://dearcinema.com/review-do-bigha-zamin-bimal-roy/। আহৰণ কৰা হৈছে: 13 April 2009. 
  61. ↑ Rajadhyaksa, 683
  62. ↑ Sragow, Michael (1994). "An Art Wedded to Truth". The Atlantic Monthly (University of California, Santa Cruz). http://satyajitray.ucsc.edu/articles/sragow.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 11 May 2009. 
  63. ↑ "Subrata Mitra". Internet Encyclopedia of Cinematographers. Archived from the original on 2 June 2009. https://web.archive.org/web/20090602164022/http://www.cinematographers.nl/GreatDoPh/mitra.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 22 May 2009. 
  64. ↑ Nick Pinkerton (14 April 2009). "First Light: Satyajit Ray From the Apu Trilogy to the Calcutta Trilogy". The Village Voice. Archived from the original on 25 June 2009. https://web.archive.org/web/20090625154630/http://www.villagevoice.com/2009-04-15/film/first-light-satyajit-ray-from-the-apu-trilogy-to-the-calcutta-trilogy। আহৰণ কৰা হৈছে: 9 July 2009. 
  65. ↑ Ray, Satyajit. "Ordeals of the Alien". The Unmade Ray. Satyajit Ray Society. Archived from the original on 27 April 2008. http://www.satyajitrayworld.com/raysfilmography/unmaderay.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 April 2008. 
  66. ↑ Neumann P. "Biography for Satyajit Ray". Internet Movie Database Inc. http://www.imdb.com/name/nm0006249/bio। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2006. 
  67. ↑ Newman J (17 September 2001). "Satyajit Ray Collection receives Packard grant and lecture endowment". UC Santa Cruz Currents online. Archived from the original on 4 November 2005. https://web.archive.org/web/20051104203511/http://www.ucsc.edu/currents/01-02/09-17/ray.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2006. 
  68. ↑ Mother India সম্পৰ্কে ইণ্টাৰনেট মুভি ডাটাবেছত থকা তথ্য।
  69. ↑ "Film Festival – Bombay Melody". University of California, Los Angeles. 17 March 2004. http://www.international.ucla.edu/calendar/showevent.asp?eventid=1618। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 May 2009. 
  70. ↑ Bobby Sing (10 February 2008). "Do Ankhen Barah Haath (1957)". Bobby Talks Cinema. Archived from the original on 14 November 2012. https://web.archive.org/web/20121114034802/http://bobbytalkscinema.com/recentpost.php?postid=postid041609102834। আহৰণ কৰা হৈছে: 30 May 2009. 
  71. ↑ Doniger, Wendy (2005). "Chapter 6: Reincarnation". The woman who pretended to be who she was: myths of self-imitation. Oxford University Press. পৃষ্ঠা. 112–136 [135]. ISBN 978-0-19-516016-1. 
  72. ↑ 72.0 72.1 "India and Cannes: A Reluctant Courtship". Passion For Cinema. 2008. http://passionforcinema.com/india-and-cannes-a-reluctant-courtship। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 May 2009. 
  73. ↑ K. Moti Gokulsing, K. Gokulsing, Wimal Dissanayake (2004). Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Trentham Books. পৃষ্ঠা. 18–9. ISBN 978-1-85856-329-9. 
  74. ↑ "Sight and Sound Poll 1992: Critics". California Institute of Technology. Archived from the original on 16 October 2013. https://web.archive.org/web/20131016212355/http://alumnus.caltech.edu/~ejohnson/sight/1992_1.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 May 2009. 
  75. ↑ Kevin Lee (5 September 2002). "A Slanted Canon". Asian American Film Commentary. Archived from the original on 18 February 2012. https://web.archive.org/web/20120218224432/http://www.asianamericanfilm.com/archives/000026.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 24 April 2009. 
  76. ↑ Aaron and Mark Caldwell (2004). "Sight and Sound". Top 100 Movie Lists. Archived from the original on 29 July 2009. http://www.geocities.com/aaronbcaldwell/dimsscri.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 April 2009. 
  77. ↑ "SIGHT AND SOUND 1992 RANKING OF FILMS". Archived from the original on 22 October 2009. http://www.geocities.com/the7thart/ranking.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 May 2009. 
  78. ↑ "SIGHT AND SOUND 1982 RANKING OF FILMS". Archived from the original on 22 October 2009. http://www.geocities.com/the7thart/1982.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 May 2009. 
  79. ↑ "2002 Sight & Sound Top Films Survey of 253 International Critics & Film Directors". Cinemacom. 2002. http://www.cinemacom.com/2002-sight-sound.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 April 2009. 
  80. ↑ Rajadhyaksa, 685
  81. ↑ 81.0 81.1 81.2 81.3 Rajadhyaksa, 688
  82. ↑ Amitava Kumar (23 December 2008). "Slumdog Millionaire's Bollywood Ancestors". Vanity Fair. Archived from the original on 29 May 2012. https://web.archive.org/web/20120529011746/http://www.vanityfair.com/online/oscars/2008/12/slumdog-millionaires-bollywood-ancestors। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 January 2008. 
  83. ↑ "Directorate of Film Festival". Iffi.nic.in. http://iffi.nic.in/Dff2011/Frm29thNFAAward.aspx?PdfName=29NFA.pdf। আহৰণ কৰা হৈছে: 2013-02-01. 
  84. ↑ Kasbekar, Asha (2006). Pop Culture India! : Media, Arts and Lifestyle. ABC-CLIO. পৃষ্ঠা. 215. ISBN 978-1-85109-636-7. http://books.google.com/?id=Sv7Uk0UcdM8C&pg=PA215&dq=A.+R.+Rehman+tamil. "Songs play as important a part in South Indian films and some South Indian music directors such as A. R. Rehman and Ilyaraja have an enthusiastic national and even international following" 
  85. ↑ "Cinema History Malayalam Cinema". Malayalamcinema.com. http://malayalamcinema.com/Content-4/CinemaHistory.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 30 December 2008. 
  86. ↑ "The Movie Interview: Adoor Gopalakrishnan". Rediff. 31 July 1997. http://www.rediff.com/movies/jul/31adoor.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 21 May 2009. 
  87. ↑ Adoor Gopalakrishnan সম্পৰ্কে ইণ্টাৰনেট মুভি ডাটাবেছত থকা তথ্য।
  88. ↑ Shaji N. Karun সম্পৰ্কে ইণ্টাৰনেট মুভি ডাটাবেছত থকা তথ্য।
  89. ↑ Aruti Nayar (16 December 2007). "Bollywood on the table". The Tribune. http://www.tribuneindia.com/2007/20071216/spectrum/main11.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 June 2008. 
  90. ↑ "CNN Travel". CNN.com. http://travel.cnn.com/explorations/escape/worlds-10-coolest-movie-theaters-355218. 
  91. ↑ "Thehindu.com King of Good times Prasad's Imax". The Hindu Newspaper. http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-downtown/article2332172.ece?. 
  92. ↑ Contact Dan Nosowitz: Email the author Comment (2009-05-30). "The Seven IMAX Wonders of the World". Gizmodo.com. http://gizmodo.com/5273201/the-seven-imax-wonders-of-the-world। আহৰণ কৰা হৈছে: 2013-02-01. 
  93. ↑ "Ramoji Film City sets record". Business Line. http://www.thehindubusinessline.com/2005/08/03/stories/2005080301301901.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 3 August 2007. 
  94. ↑ 94.0 94.1 K. Moti Gokulsing, K. Gokulsing, Wimal Dissanayake (2004). Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Trentham Books. পৃষ্ঠা. 98. ISBN 978-1-85856-329-9. 
  95. ↑ K. Moti Gokulsing, K. Gokulsing, Wimal Dissanayake (2004). Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Trentham Books. পৃষ্ঠা. 98–99. ISBN 978-1-85856-329-9. 
  96. ↑ K. Moti Gokulsing, K. Gokulsing, Wimal Dissanayake (2004). Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Trentham Books. পৃষ্ঠা. 99. ISBN 978-1-85856-329-9. 
  97. ↑ "Film Federation Of India". http://www.filmfed.org/downloads/Language-wise-Region-2018-19-26062019.pdf. 
  98. ↑ Joymoti (1935), IMDB.com
  99. ↑ Lakshmi B. Ghosh, "A rare peep into world of Assamese cinema", the [http://www.sproutseo.com seo services Hindu, 2006]
  100. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 138
  101. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 139
  102. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 138–140
  103. ↑ 103.0 103.1 Gokulsing & Dissanayake, 129
  104. ↑ IMDB page on Jamai Shashthi: first Bengali talkie
  105. ↑ Sarkar, Bhaskar (2008). "The Melodramas of Globalization". Cultural Dynamics খণ্ড 20 (1): 31–51 [34]. doi:10.1177/0921374007088054. 
  106. ↑ Mesthrie, Rajend (1991). Language in Indenture: A Sociolinguistic History of Bhojpuri-Hindi in South Africa. প্ৰকাশক London: Routledge. পৃষ্ঠা. 19–32. ISBN 978-0-415-06404-0. 
  107. ↑ IMDB
  108. ↑ "The Telegraph – Calcutta: etc". Telegraphindia.com. 14 April 2006. http://www.telegraphindia.com/1060414/asp/etc/story_6075200.asp। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2010. 
  109. ↑ "Move over Bollywood, Here's Bhojpuri," BBC News Online: http://news.bbc.co.uk/go/pr/fr/-/1/hi/world/south_asia/4512812.stm
  110. ↑ "Home". Bhojpuri Film Award. Archived from the original on 2 November 2009. https://web.archive.org/web/20091102163552/http://www.bhojpurifilmaward.com/। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2010. 
  111. ↑ "bhojpuricity.com". bhojpuricity.com. Archived from the original on 4 September 2009. https://web.archive.org/web/20090904183654/http://www.bhojpuricity.com/। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2010. 
  112. ↑ Pippa de Bruyn; Niloufer Venkatraman; Keith Bain (2006). Frommer's India. Frommer's. পৃষ্ঠা. 579. ISBN 978-0-471-79434-9. Crusie, Jennifer; Yeffeth, Glenn (2005). Flirting with Pride & Prejudice. BenBella Books, Inc.. পৃষ্ঠা. 92. ISBN 978-1-932100-72-3. 
  113. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 10–11
  114. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 10
  115. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 11
  116. ↑ Rajadhyaksha, Ashish (1998). Oxford Guide to Film Studies. Eds. John Hill and Church Gibson. প্ৰকাশক Oxford: Oxford University Press. 
  117. ↑ "Panaji Konkani Cinema – A Long Way to Go". Daijiworld.com. http://www.daijiworld.com/news/news_disp.asp?n_id=59256&n_tit=Panaji%3A+Konkani+Cinema+-+A+Long+Way+to+Go। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 February 2012. 
  118. ↑ "Yahoo! Groups". Groups.yahoo.com. http://groups.yahoo.com/group/gulf-goans/message/31478। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 February 2012. 
  119. ↑ "Konkani Cinema Day – Some Reflections | iGoa". Navhindtimes.in. 23 April 2011. Archived from the original on 10 June 2012. https://web.archive.org/web/20120610122109/http://www.navhindtimes.in/panorama/konkani-cinema-day-some-reflections। আহৰণ কৰা হৈছে: 6 February 2012. 
  120. ↑ N. J. Nair (23 October 2005). "His pioneering effort set the cameras rolling". The Hindu. Archived from the original on 14 January 2006. https://web.archive.org/web/20060114041131/http://www.hindu.com/2005/10/23/stories/2005102311400400.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2011. 
  121. ↑ B. Vijayakumar (7 September 2009). "Balan 1938". The Hindu. Archived from the original on 23 September 2009. https://web.archive.org/web/20090923204358/http://www.hindu.com/mp/2009/09/07/stories/2009090750600400.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2011. 
  122. ↑ Jonathan Crow. "Balan (1938)". The New York Times. http://movies.nytimes.com/movie/253937/Balan/overview। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2011. 
  123. ↑ "Renaissance for Udaya Studio". The Hindu. 29 April 2009. Archived from the original on 29 June 2011. https://web.archive.org/web/20110629052938/http://www.hindu.com/2009/04/29/stories/2009042951290300.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2011. 
  124. ↑ B. Vijayakumar (1 November 2008). "Neelakuyil 1954". The Hindu. Archived from the original on 29 June 2011. https://web.archive.org/web/20110629052729/http://www.hindu.com/mp/2008/11/01/stories/2008110150781100.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2011. 
  125. ↑ B. Vijayakumar (20 May 2005). "Newspaper Boy: a flashback to the Fifties". The Hindu. Archived from the original on 23 May 2005. https://web.archive.org/web/20050523225206/http://www.hindu.com/fr/2005/05/20/stories/2005052003150200.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2011. 
  126. ↑ B. Vijayakumar (22 November 2010). "Chemmeen 1965". The Hindu. Archived from the original on 9 November 2012. https://web.archive.org/web/20121109070813/http://www.hindu.com/mp/2010/11/22/stories/2010112250310400.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 29 April 2011. 
  127. ↑ "Filmfare for Malayalam Films". http://www.india-server.com/awards/features/filmfare-for-malayalam-films-81.html. 
  128. ↑ "History Of Oriya Film Industry". izeans.com. Archived from the original on 20 September 2011. https://web.archive.org/web/20110920045053/http://www.izeans.com/ollywoodhistory। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 October 2008. 
  129. ↑ "Orissa Cinema:: History of Orissa Cinema, Chronology of Orissa Films". orissacinema.com. Archived from the original on 5 July 2008. https://web.archive.org/web/20080705050243/http://www.orissacinema.com/history.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 23 October 2008. 
  130. ↑ Pillai, Sreedhar (24 February 2012). "Tamil films get bigger!". The Times of India. Archived from the original on 29 October 2012. https://web.archive.org/web/20121029033351/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-11-03/news-interviews/28244272_1_tamil-films-hindi-films-g-dhananjayan। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 September 2012. 
  131. ↑ Dua, Aarti (15 January 2012). "A regional rising". The Telegraph. http://www.telegraphindia.com/1120115/jsp/graphiti/story_15005162.jsp#.UBNrVGFo0Xg। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 July 2012. 
  132. ↑ Kulkarni, Reshma (18 July 2012). "At their regional best!". The Hindu. http://www.thehindu.com/arts/cinema/article2343088.ece। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 July 2012. 
  133. ↑ Shukla, Archna (19 June 2011). "The cable wars". The Indian Express. http://www.indianexpress.com/news/the-cable-wars/805568/0। আহৰণ কৰা হৈছে: 28 July 2012. 
  134. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 133
  135. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 132–133
  136. ↑ Edgar, Thorpe (2011). The Pearson General Knowledge Manual 2011. Pearson Education. পৃষ্ঠা. 198. 
  137. ↑ Mumbai Mirror (25 October 2009). "Bollywood, here come the south stars!". The Times of India. Archived from the original on 29 October 2012. https://web.archive.org/web/20121029033514/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-10-25/news-interviews/28081837_1_hindi-version-first-film-allu-arjun। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 January 2012. 
  138. ↑ Piyush Roy (19 March 2011). "Starduats interview: Madhuri Dixit: A Life In Beauty". প্ৰকাশক Mumbai: Stardust (magazine). http://www.magnamags.com/content/view/7748/106/lang,english/। আহৰণ কৰা হৈছে: 4 January 2012. 
  139. ↑ উদ্ধৃতি ত্ৰুটি: অবৈধ <ref> টেগ; Annual Report নামৰ refৰ বাবে কোনো পাঠ্য প্ৰদান কৰা হোৱা নাই
  140. ↑ "Tollywood loses to Bollywood on numbers". Times of India. 2 October 2010. Archived from the original on 29 October 2012. https://web.archive.org/web/20121029033400/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-10-02/hyderabad/28254733_1_film-industry-telugu-tollywood-and-bollywood। আহৰণ কৰা হৈছে: 10 September 2012. 
  141. ↑ "Telugu film industry enters new era". Blonnet.com. 6 November 2007. http://www.blonnet.com/2007/11/06/stories/2007110650842300.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2010. 
  142. ↑ "Telugu star Shoban Babu passes away". Hindustan Times. 2008-03-21. Archived from the original on 2010-07-07. https://web.archive.org/web/20100707082250/http://www.hindustantimes.com/Telugu-star-Shoban-Babu-passes-away/Article1-283771.aspx। আহৰণ কৰা হৈছে: 2013-02-01. 
  143. ↑ Social Post (2009-03-25). "Kantha Rao becomes a memory | News - Oneindia Entertainment". Entertainment.oneindia.in. Archived from the original on 2013-11-02. https://web.archive.org/web/20131102172110/http://entertainment.oneindia.in/telugu/news/2009/kantha-rao-died-250309.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-03. 
  144. ↑ "Largest film studio". Guinnessworldrecords.com. 2005-01-01. http://www.guinnessworldrecords.com/world-records/1/largest-film-studio। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  145. ↑ BBC.co.uk Interview with S P Balasubramaniam. http://www.bbc.co.uk/programmes/b00v3k15. 
  146. ↑ "Singing his way to the guinness". Spbala.com. 1999-03-05. Archived from the original on 2011-07-19. https://web.archive.org/web/20110719050816/http://www.spbala.com/press.asp। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  147. ↑ "Make way for SPB, the TV host! - Rediff.com Movies". Movies.rediff.com. 2009-11-19. http://movies.rediff.com/slide-show/2009/nov/19/slide-show-1-south-intreview-with-spb.htm। আহৰণ কৰা হৈছে: 2012-11-01. 
  148. ↑ The Hindu Article Guinness Record for Vijaya Nirmala. http://www.thehindu.com/arts/cinema/article2969786.ece?service=mobile. 
  149. ↑ "Trends and genres". Filmreference.com. http://www.filmreference.com/encyclopedia/Independent-Film-Road-Movies/India-TRENDS-AND-GENRES.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 12 November 2010. 
  150. ↑ Gokulsing & Dissanayake, 132
  151. ↑ "Take One: The First Annual Village Voice Film Critics' Poll". The Village Voice. 1999. Archived from the original on 26 August 2007. https://web.archive.org/web/20070826201343/http://www.villagevoice.com/specials/take/one/full_list.php3?category=10। আহৰণ কৰা হৈছে: 27 July 2006. 
  152. ↑ "All-Time 100 Best Movies". Time (Time, Inc.). 12 February 2005. Archived from the original on 14 March 2007. https://web.archive.org/web/20070314020006/http://www.time.com/time/2005/100movies/the_complete_list.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 19 May 2008. 
  153. ↑ "The Sight & Sound Top Ten Poll: 1992". Sight & Sound. British Film Institute. Archived from the original on 11 January 2012. https://web.archive.org/web/20120111103418/http://www.bfi.org.uk/sightandsound/topten/history/1992.html। আহৰণ কৰা হৈছে: 20 May 2008. 
  154. ↑ The Best 1,000 Movies Ever Made By THE FILM CRITICS OF THE NEW YORK TIMES, New York Times, 2002.
  155. ↑ 155.0 155.1 155.2 155.3 Thompson, 74
  156. ↑ 156.0 156.1 Zumkhawala-Cook, 312

প্ৰসংগ

সম্পাদনা কৰক
  • Bollywood Showplaces, Cinema Theatres in India, David Vinnels & Brent Skelly, ISBN 978-0-9516563-5-8
  • Burra, Rani Day & Rao, Maithili (2006), "Cinema", Encyclopedia of India (vol. 1), Thomson Gale, ISBN 978-0-684-31350-4.
  • Desai, Jigna (2004), Beyond Bollywood: The Cultural Politics of South Asian Diasporic Film, Routledge, ISBN 978-0-415-96684-9.
  • Gokulsing, K. M. & Dissanayake, W. (2004), Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change (2nd Edition), Trentham Books, ISBN 978-1-85856-329-9.
  • Gulzar, Govin Nihalanni, & Saibel Chatterjee. Encyclopaedia of Hindi Cinema New Delhi: Encyclopædia Britannica, 2003. ISBN 8179910660.
  • Khanna, Amit (2003), "The Business of Hindi Films", Encyclopaedia of Hindi Cinema: historical record, the business and its future, narrative forms, analysis of the medium, milestones, biographies, Encyclopædia Britannica (India) Private Limited, ISBN 978-81-7991-066-5.
  • Khanna, Amit (2003), "The Future of Hindi Film Business", Encyclopaedia of Hindi Cinema: historical record, the business and its future, narrative forms, analysis of the medium, milestones, biographies, Encyclopædia Britannica (India) Private Limited, ISBN 978-81-7991-066-5.
  • Kumar, Shanti (2008), "Bollywood and Beyond: The Transnational Economy of Film Production in Ramoji Film City, Hyderabad", Global Bollywood: Travels of Hindi Song and Dance, University of Minnesota Press, ISBN 978-0-8166-4578-7.
  • Narweker, Sanjit, ed. Directory of Indian Film-Makers and Films. Flicks Books, 1994. ISBN 0948911409
  • Potts, Michel W. (2006), "Film Industry", Encyclopedia of India (vol. 2), Thomson Gale, ISBN 978-0-684-31351-1.
  • Rajadhyaksa, Ashish (1996), "India: Filming the Nation", The Oxford History of World Cinema, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-811257-0.
  • Rajashyaksa, Ashish and Paul Willemen Encyclopedia of Indian Cinema new revised edition. British Film Institute, 1999. ISBN 1579581463
  • Thompson, Gordon (2006), "Filmigit", Encyclopedia of India (vol. 2), Thomson Gale, ISBN 978-0-684-31351-1.
  • Velayutham, Selvaraj (2008), "The diaspora and the global circulation of Tamil cinema", Tamil Cinema: The cultural politics of India’s other film industry, Routledge, ISBN 978-0-415-39680-6.
  • Watson, James L. (2009), Globalization, Encyclopædia Britannica.
  • Zumkhawala-Cook, Richard (2008), "Bollywood Gets Funky: American Hip-Hop, Basement Bhangra, and the Racial Politics of Music", Global Bollywood: Travels of Hindi Song and Dance, University of Minnesota Press, ISBN 978-0-8166-4578-7.

অধিক জানিবলৈ পঢ়ক

সম্পাদনা কৰক
ৱিকিমিডিয়া কমন্সত ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ সম্পৰ্কীয় মিডিয়া ফাইল আছে।
"https://as.wikipedia.org/w/index.php?title=ভাৰতীয়_চলচ্চিত্ৰ&oldid=443604"ৰ পৰা অনা হৈছে